ความเสมอภาคทางเพศกับการพัฒนาสังคมในฟินแลนด์

ความเสมอภาคทางเพศ กับการพัฒนาสังคม ในฟินแลนด์ กุลธิดา รุ่งเรืองเกียรติ

ศูนย์ประสานงานเครือข่ายการศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองประชาธิปไตย Thai Civic Education (TCE) Center

กุลธิดา รุ่งเรืองเกียรติ (นักวิชาการอิสระ)

ความเสมอภาคทางเพศ กับการพัฒนาสังคม ในฟินแลนด์ หนังสือชื่อ Through Finland in Carts โดย Mrs. Alec Tweedie ตีพิมพ์เมื่อปี 1913 เป็น บันทึกการเดินทางของ Mrs. Alec จากอังกฤษที่ เข้ามาสำ�รวจฟินแลนด์ในยุคนั้น เธอเขียนเล่าเรื่องราว ความเท่าเทียมทางเพศของฟินแลนด์ไว้ในตอนหนึ่งว่า

ศูนย์ประสานงานเครือข่ายการศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองประชาธิปไตย Thai Civic Education (TCE) Center

“ There is no sex question in Finland,

men and women are practically equals, and on that basis society is formed. คำ�ถามเรื่องเพศเป็นข้อที่ไม่จำ�เป็นในฟินแลนด์ ในทางปฏิบัติแล้วหญิงและชายนั้น เท่าเทียมกัน และสังคม [ฟินแลนด์] ก็ถูกสร้างขึ้นมาด้วยรากฐานนี้

ศูนย์ประสานงานเครือข่ายการศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองประชาธิปไตย Thai Civic Education (TCE) Center

ค.ศ.1835 ฟินแลนด์ตีพิมพ์ “Kalevala” หรือ “กาเลวาลา” โดยกวีแห่งชาติอย่าง Elias Lönnrot หรือ เอเลียส เลินร็อต ซึ่งถือเป็น วรรณกรรมชิ้นเอกว่าด้วยเรื่องเล่า เทพปกรณัม และตำ�นานต่าง ๆ งานชิ้นนี้มีผลต่ออัตลักษณ์ ความเป็ น ชาติ ฟิ น แลนด์ ใ นยุ ค ต่ อ มาอย่ า งยิ่ ง ในเรื่องประกอบไปด้วยตัวละครมากมาย และ แฝงเรือ่ งราวชีวติ ประจำ�วันของคนในสมัยนัน้ เช่น Seppo Imarinen หรือ เซ็ปโปะ อิลมาริเน็น วีรบุรุษคนหนึ่งผู้ซึ่งเป็นเหมือนผู้สร้างสรรพสิ่ง ต่าง ๆ และแม้มพี ลังพิเศษมากมาย เขาเองก็ยงั ต้อง ออกตามหาภรรยา โดยในตอนหนึ่งของบทกวี มี ก ารสั่ ง สอนถึ ง วิ ธี ที่ เ ขาควรปฏิ บั ติ ต่ อ ภรรยา ในอนาคตของเขา เช่น บทที่ 24 ได้กล่าวไว้ว่า “จงยกย่องนางให้บิดาของเจ้าได้ยิน ยกย่อง ความดีของนางแก่มารดาของเจ้า อย่าปล่อยให้ ภรรยาสาวของเจ้าทนทุกข์ทรมาน อย่าทอดทิง้ นาง อย่างปล่อยให้นางนั่งอยู่เพียงลำ�พังในความมืด” เหล่านี้แสดงให้เห็นว่านอกจากสามีควรต้องดูแล ภรรยาแล้ว เขายังต้องเคารพศักดิศ์ รีและให้เกียรติ คูช่ วี ติ ตนเองกับคนในครอบครัวและคนอืน่ ๆ ด้วย ผู้หญิงฟินแลนด์สามารถฝ่าฟันอุปสรรคอันยาก ลำ�บากได้

แม้ว่าวรรณกรรมเรื่องนี้ยังคงสะท้อนถึงสังคมที่ ชายเป็นใหญ่อยู่พอสมควร วีรสตรีสำ�คัญยังคง ต้องดำ�รงสถานะแม่ท่ตี ้องพึ่งพาบุรุษเพื่อให้ได้มา ซึ่งการยอมรับ แต่ตัวละครหญิงตัวหนึ่งก็แสดง ให้เห็นว่าเธอสามารถฝ่าฟันความยากลำ�บากต่าง ๆ มาได้ด้วยตัวเอง ทั้งความสามารถในการวางแผน และพละกำ�ลังในการฝ่าฟันอุปสรรคอย่างการใช้ คราดควานหาลู ก ชายในลำ � ธารแห่ ง ความตาย ดำ�ดิง่ ลึกลงไปจนสุดพืน้ ลำ�ธารจนได้พบตัวลูกชาย ของเธอ ตัวละครตัวนีค้ อื แม่ของ Lemminkäinen หรือ เล็มมินไกเน็น เขาเป็นชายรูปงามที่พลาดท่า ตายเสียก่อนจากการพยายามต่อสูเ้ พือ่ ให้ได้มาซึง่ ภรรยา แม่ของเขาถือเป็นภาพตัวแทนของหญิง ทีแ่ ข็งแกร่งในวัฒนธรรมฟินแลนด์ เธอบุกขึน้ สวรรค์ และลงนรกเพื่อตามหาลูกชาย และเมื่อเธอพบศพ ลูกชายที่เหลือเป็นชิ้น ๆ เธอเป็นผู้เย็บต่อชิ้นส่วน เหล่านั้นกลับเข้าด้วยกันเพื่อมอบเป็นบรรณาการ ให้เหล่าพระเจ้า จนในทีส่ ดุ เธอก็สามารถปลุกลูกชาย ให้ฟน้ื จากความตาย ถึงแม้เขาจะได้ชวี ติ กลับคืนมา แต่กลับพูดไม่ได้ หูหนวก ตาบอด เป็นใบ้ แม่คนนี้ ก็ ดั้ น ด้ น ออกตามหาขี้ ผึ้ ง ที่ ช่ ว ยรั ก ษาเขาให้ ไ ด้ กลับคืนชีพอย่างสมบูรณ์ในที่สุด ภาพแม่ของ Lemmikäinen นีเ้ อง ได้กลายมาเป็นงานชิน้ เอก ของศิลปินคนสำ�คัญของฟินแลนด์อย่าง Akseli Gallen-Kallela หรือ อักเซลลิ กัลเล็น-กัลเลลา ที่ถูกวาดขึ้นในปี ค.ศ.1897 โดยใช้ชื่อภาพ ว่า Lemminkäisen äiti หรือ มารดาของ เล็มมินไกเน็น

ศูนย์ประสานงานเครือข่ายการศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองประชาธิปไตย Thai Civic Education (TCE) Center

นอกจากนี้ ศาสนาประจำ�ชาติอย่างศาสนาคริสต์ นิกายลูเทอร์รันที่รับมาจากวัฒนธรรมสวีเดนยัง อนุญาตให้ผู้หญิงบวชเป็นพระได้ พร้อมกันนั้น ผู้หญิงฟินแลนด์ในปลายศตวรรษที่ 17 ก็ต้อง จ่ายภาษีหากประกอบอาชีพการช่างต่าง ๆ และ ยุคถัดมาหญิงที่ได้จ่ายภาษีแล้วนั้นก็เริ่มเรียกร้อง การปฏิวัติด้านความเท่าเทียมทางเพศให้ผู้หญิง ในส่วนอืน่ ๆ ของสังคม เหล่านีถ้ อื เป็นอีกส่วนหนึง่ ทีส่ ำ�คัญในการสร้างรากฐานความเท่าเทียมทางเพศ ของฟินแลนด์ ผลของความพยายามดังกล่าวทำ�ให้ตอ่ มาฟินแลนด์ ได้มอบสิทธิพน้ื ฐานให้กบั ผูห้ ญิงได้เข้าถึงทรัพยากร ต่าง ๆ เท่าเทียมกับเพศชาย เช่นเมือ่ ค.ศ.1878 ฟินแลนด์ออกกฎหมายมรดกทีล่ กู ชายและลูกสาว จะได้รับแบ่งมรดกเป็นจำ�นวนเท่า ๆ กัน และเมื่อ 111 ปีที่แล้ว ค.ศ.1906 รัฐสภา ฟินแลนด์เป็นรัฐสภาแห่งแรกของโลกทีร่ บั หลักการ ความเท่ า เที ย มกั น ทั้ ง ในสิ ท ธิ ที่ ผู้ ห ญิ ง จะได้ รั บ ในการลงเลือกตัง้ และการเข้าคูหาเลือกตัง้ ปีถดั มา มีผหู้ ญิงจำ�นวน 19 คนจากทีน่ ง่ั ในสภาทัง้ หมด 200 นั่ง ปัจจุบันมีผู้หญิงกว่าร้อยละ 40 ใน สภาฟินแลนด์

ศูนย์ประสานงานเครือข่ายการศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองประชาธิปไตย Thai Civic Education (TCE) Center

ส่ ว นในงานด้ า นการทู ต นั้ น มี เ อกอั ค รราชทู ต ฟินแลนด์ที่เป็นผู้หญิงประมาณร้อยละ 45 ฟินแลนด์มองเสมอว่าสถานะของผูห้ ญิงทีเ่ ท่าเทียม กับผูช้ ายโดยแท้จะนำ�มาซึง่ ความเท่าเทียมในสังคม ดังเช่นกฎหมายแรงงานที่ออกในปี ค.ศ.1917 ทีอ่ นุญาตให้ผหู้ ญิงลาคลอดได้เป็นเวลา 4 อาทิตย์ และปัจจุบนั นีก้ ารลาคลอดก็สามารถทำ�ได้ถงึ เกือบ หนึ่งปี และพ่อก็สามารถใช้สิทธินี้ได้เช่นกัน 100 กว่าปีผา่ นไป ผูห้ ญิงในฟินแลนด์ได้รบั การ ปฏิบัติอย่างเท่าเทียมมากขึ้นตามตัวบทกฎหมาย ทีใ่ ห้สทิ ธิพวกเธอมากขึน้ น่าคิดว่า ท้ายทีส่ ดุ แล้ว ความเท่าเทียมทางเพศทีฟ่ นิ แลนด์มองหาในอนาคต จะใช่การทำ�ให้ความเป็นหญิงและชายพร่าเลือน ไปเรือ่ ย ๆ และมอบกฎหมายทีม่ องมนุษยเป็นคน เหมือนกันไม่วา่ จะอยูใ่ นสถานะเพศใดให้แก่ประชากร ของตนเองหรือไม่

“ I do not wish [women] to have power over men; but over themselves Mary Wollstonecraft

กุลธิดา รุ่งเรื่องเกียรติ ‘ครูจุ๊ย’ นักวิชาการอิสระ เคยมีประสบการณ์ด้านการศึกษาจากฟินแลนด์ ประเทศทีไ่ ด้ชอ่ื ว่ามีความก้าวหน้าด้านการเรียนรูใ้ นโลกสมัยใหม่ ตลอดจนมีโอกาสไปค้นคุย้ ตำ�ราเรียน ของเกาหลีเหนือ ในคอลัมน์ ‘เล่า/เรียน’ ครูจุ๊ย คุณครูสาวพร้อมแว่นสีสด จะ ‘เล่า’ เรื่องราวใน ห้องเรียน สถานที่แลกเปลี่ยนความรู้ของเด็กและครู ให้ผู้อ่านได้ ‘เรียน’ ไปพร้อมๆ กัน http://waymagazine.org/classroom04/ ศูนย์ประสานงานเครือข่ายการศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองประชาธิปไตย Thai Civic Education (TCE) Center