Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 17 by perfectdiver

nurkowanie

nr 17 5(17)/2021

WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK

cena 25,00 zł w tym 8% VAT

freediving

pasja

wiedza

MUSAN

PODWODNE MUZEUM I SZTUCZNA RAFA

GENIALNA ISLANDIA WRAKOWISKO MALIN HEAD 1

s ł ow o w s t ę p n e

WOJCIECH ZGOŁA

Redaktor Naczelny

akacje minęły i nastał czas dobrej widoczności w jeziorach Europy. Wykorzystajmy to jak najlepiej i nurkujmy bezpiecznie!

W tym numerze prezentujemy MUSAN – podwodne muzeum i wydatkowanie na ten cel 1 mln Euro. Czy było warto? I czy warto tam zanurkować? W każdym razie nasza opinia w artykule, bo byliśmy w MUSAN. Irena po dłuższej nieobecności wraca z artykułem z kultowego wrakowiska w Irlandii. Gratka dla nurków technicznych. Do tego dokładamy tekst Tomka o ORP Delfin z Morza Bałtyckiego. Zbyszek opowiada o niesamowitej Islandii i przygodach, jakie spotkały całą ich ekipę. Wskazówki praktyczne przydadzą się każdemu, kto wybiera się na tę wyspę, którą niegdyś odnaleźli Wikingowie. Są świetne publikacje Laury i Klaudyny o obcowaniu z naturą. O koralowcach i o rekinach w Hiszpanii. Wreszcie mamy kilka informacji technicznych, sprzętowych. Po dłuższej przerwie wraca mistrzyni świata Agnieszka Kalska, a swoje wyniki badań, po cyklu artykułów o bezdechu statycznym, prezentuje Aleš. Na koniec chciałbym wyraźnie zaznaczyć, że teksty Wojtka A. Filipa na końcu każdego wydania, zaopatrzone brandem Tecline Academy nie reklamują tylko i wyłącznie sprzętu naszego partnera firmy Tecline. Są to bardzo praktyczne porady i skondensowana wiedza, podana w bardzo przystępny sposób. Spotkałem się mianowicie z opinią, że „nie czytam tych artykułów, bo na pewno wciskają jedynie sprzęt Tecline“. Serio? Przeczytaj choć jeden artykuł, by w ogóle wiedzieć o czym mówisz. Albo zaklej nieprzezroczystą taśmą brand Tecline Academy i zobacz, co się okaże. I dopiero wtedy wypowiedz się na ten temat. Zapraszam serdecznie do e-nurkowania. Niech moc będzie z nami. Planujmy nurkowania, odkrywajmy nowe miejsca i cieszmy się życiem! A my przygotowujemy już kolejny numer, ostatni w 2021 roku.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

spis treści

30 12 PODRÓŻE 12

MUSAN. Podwodne muzeum i sztuczna rafa

Błękitne. Żarłacze z kraju Basków

Genialna Islandia

Jezioro Niedackie

PLANETA ZIEMIA 20

Pokochaj koralowca

Wszędobylskie pliszki

FREEDIVING 52

WRAKI

Wrakowisko Malin Head

Odczarowując bałtyckie wraki. ORP „Delfin”

Bezdech statyczny. Wyniki

WIEDZA 64

Buddy system. Bezpieczne nurkowanie z głową na karku

SPRZĘT 50

Suchy

Maska freedivera. Jak wybrać i poprawnie

Wydawca PERFECT DIVER WOJCIECH ZGOŁA ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo redakcja@perfectdiver.com

ISSN 2545-3319

z niej korzystać

redaktor naczelny

Wojciech Zgoła

archeologia podwodna

Mateusz Popek

publicysta, fotograf marketing i reklama tłumacze języka angielskiego

Bartosz Pszczółkowski Hubert Reiss Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak Reddo Translations Sp. z o.o.

opieka prawna projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky) Open Sans (Ascender Fonts) Spectral (Production Type)

druk

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

PORADY I CIEKAWOSTKI 70

Płetwy PowerJet miękkie SF oraz twarde HD

fotografia na okładce

Wojciech Zgoła miejsce

MUSAN, Cypr

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

r e da kc ja

WOJCIECH ZGOŁA

HUBERT REISS

Często powtarza, że podróżuje nurkując i to jest jego motto. W 1985 roku

Z zawodu informatyk, ale z krwi i kości handlowiec, który żadnej pracy się

zdobył patent żeglarza jachtowego, a dopiero w 2006 zaczął nurkować.

nie boi. Nurkowanie zawsze było moim wielkim marzeniem. Na początku

W kolejnych latach doskonalił swoje umiejętności uzyskując stopień Dive

miało być wyzwaniem, krótkim epizodem, a okazało się pasją do końca świata

Mastera. Zrealizował blisko 650 nurkowań w różnych warunkach klima-

i jeden dzień dłużej. Pod wodą odreagowuję i odpoczywam. Jako Divemaster,

tycznych. Od 2007 roku fotografuje pod wodą, a od 2008 również filmuje.

nurek sidemount Razor, a ostatnio również fotograf, realizuję moje marzenia

Jako niezależny dziennikarz opublikował kilkadziesiąt artykułów, głów-

podziwiając i uwieczniając piękno podwodnego świata. „Pasja rodzi profe-

nie w czasopismach poświęconych nurkowaniu, ale nie tylko. Współau-

sjonalizm, profesjonalizm daje jakość, a jakość to luksus w życiu. W dzisiejszych

tor wystaw fotograficznych w kraju i za granicą. Jest pasjonatem i pro-

czasach szczególnie...”

pagatorem nurkowania. Od 2008 roku prowadzi swoją autorską stronę www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich doświadczeń, w sierpniu 2018 stworzył nowy Magazyn Perfect Diver.

MATEUSZ POPEK

BARTOSZ PSZCZÓŁKOWSKI

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod wodą”. Nurkuje od 2009 roku.

Tak się nazywam i pochodzę z Poznania. Z wodą związany jestem praktycz-

Od 2008 roku chodzi po jaskiniach. Z wykształcenia archeolog podwodny.

nie od urodzenia a z nurkowaniem, odkąd nauczyłem się chodzić. Pasję do

Uczestniczył w licznych projektach w Polsce i za granicą. Od 2011 zajmuje się

podwodnego świata zaszczepił mi dziadek, ***instruktor CMAS zabierając

nurkowaniem zawodowym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka II klasy. Ma

mnie w każdej wolnej chwili nad jeziora. Pierwsze uprawnienia zdobyłem

doświadczenie w pracach podwodnych zarówno na morzu jak i śródlądziu.

w 1996 roku. Rok później pojechałem do Chorwacji i dosłownie zwariowa-

Od 2013 nurkuje w jaskiniach, zwłaszcza w górskich, a od 2014 jest instruk-

łem na widok błękitnej wody, ośmiornic i kolorowych rybek;) Kupiłem swój

torem nurkowania CMAS M1. W czerwcu 2020 obronił doktorat z archeologii

pierwszy aparat pod wodę – Olympus 5060 i zacząłem przygodę z podwodną

podwodnej.

fotografią. Swoje doświadczenie nurkowe nabywałem na Wyspach Kanaryjskich, Sardynii, Norwegii, Malediwach i w polskich jeziorach. Obecnie jestem instruktorem Padi oraz ESA, szkolę w Europie zapaleńców nurkowych i przekazuję swoją pasję innym. Wszystkich miłośników podwodnego świata i fotografii zapraszam na Beediver (FB) – do zobaczenia.

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH A. FILIP

ANNA SOŁODUCHA

SYLWIA KOSMALSKA-JURIEWICZ

Ma na swoim koncie ponad 8000 nurkowań. Nur-

Absolwentka Geografii na Uniwersytecie Wrocław-

Podróżniczka i fotograf dzikiej przyrody. Ab-

kuje od ponad 30 lat, a w tym od ponad 20 lat jako

skim, niepoprawna optymistka… na stałe z uśmie-

solwentka dziennikarstwa i miłośniczka dobrej

nurek techniczny. Jest profesjonalistą z ogromną

chem na ustach! Do Activtour trafiła chyba z prze-

literatury. Żyje w zgodzie z naturą, propaguje

wiedzą teoretyczną i praktyczną. Jest instruktorem

znaczenia… i została tu na stałe. Z zamiłowaniem

zdrowy styl życia... jest yoginką i wegetarianką.

wielu federacji: GUE Instructor Mentor, CMAS**,

codziennie spełnia ludzkie marzenia przygotowu-

Angażuje się w ekologiczne projekty, szczególnie

IANTD nTMX, IDCS PADI, EFR, TMX Gas Blender.

jąc wyprawy nurkowe na całym świecie, a sama

bliskie jej sercu są rekiny i ich ochrona, o których

Uczestniczył w wielu projektach i konferencjach

nurkuje już… ponad połowę życia. Każdego roku

pisze w licznych artykułach oraz na blogu www.

nurkowych jako lider, eksplorator, pomysłodawca

eksploruje inny „kawałek oceanu” przypinając

divingandtravel.pl Swoją przygodę z nurkowa-

czy wykładowca. Były to między innymi Britannic

kolejną pinezkę na swojej nurkowej mapie świa-

niem zaczęła piętnaście lat temu przez zupełny

Expedition 2016, Morpheus Cave Scientific Project

ta! W zimie zamienia płetwy na ukochane narty

przypadek. Dzisiaj jest Divemasterem, odwie-

on Croatia Caves, GROM Expedition in Narvik, Tuna

i ucieka w Alpy. Przepis na życie? „Tylko martwy

dziła ponad 60 państw i nurkowała na 5 konty-

Mine Deep Dive, Glavas Cave in Croatia, NOA-MA-

pień płynie z prądem – czółno odkrywców, płynie

nentach. Na wspólną podróż zaprasza z biurem

RINE. Zawodowo jest Dyrektorem Technicznym

w górę rzeki!”

podróży www.dive-away.pl, którego jest współ-

w TecLine w Scubatech, a także Dyrektorem Szko-

anna@activtour.pl

założycielem.

lenia w TecLine Academy.

activtour.pl; travel.activtour.pl; 2bieguny.com

KAROLA TAKES PHOTOS

JAKUB DEGEE

MICHAL ČERNÝ

Karolina Sztaba, a zawodowo Karola Takes Pho-

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróżnień

„Mokre zdjęcia“ fotografował odkąd pamięta. Po

tos, jest fotografem z wykształcenia i pasji. Obec-

w światowych konkursach fotografii podwod-

kilku latach doświadczenia jako nurek zapragnął

nie pracuje w Trawangan Dive Centre na malut-

nej nurkował już na całym świecie – z rekinami

zachowywać wspomnienia z podwodnych zanu-

kiej wyspie w Indonezji – Gili Trawangan, gdzie

i wielorybami w Południowej Afryce, z orkami za

rzeń. Kupił swój pierwszy aparat kompaktowy

zamieszkała cztery lata temu. Fotografuje nad

północnym kołem podbiegunowym, na Galapa-

z podwodną obudową. Z czasem jednak zaczęło

i pod wodą. Oprócz tego tworzy projekty fotogra-

gos z setkami rekinów młotów i z humbakami na

dominować pragnienie posiadania najlepszego

ficzne przeciw zaśmiecaniu oceanów oraz zanie-

wyspach Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

zdjęcia, co nie było do końca możliwe w przypad-

czyszczaniu naszej planety plastikiem („Trapped”,

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od 27 lat,

ku zastosowanego kompaktu. Dlatego przeszedł

„Trashion”). Współpracuje z organizacjami NBO

zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było to formalnie

na lustrzankę Olympus PEN E-PL 5, która pozwala

zajmującymi się ochroną środowiska i bierze ak-

możliwe. Jako pierwszy na świecie użył aparatu

na użycie nawet kilku różnych obiektywów. Wy-

tywny udział w akcjach proekologicznych (ochro-

Hasselblad X1d-50c do podwodnej fotografii su-

korzystuje kombinację połączeń podwodnych

na koralowca, sadzenie koralowca, sprzątanie

per macro. Niedawno, na odległym archipelagu

błysków i świateł. Koncentruje się na fotografii

świata, ochrona zagrożonych gatunków). Jest

Chincorro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

dzikiej przyrody, a nie na aranżacji. Fotografuje

również oficjalnym fotografem Ocean Mimic

ponownie, podejmując udaną próbę sfotografo-

zarówno w słodkich wodach „domowych“, jak

– marką tworzącą stroje kąpielowe i surfingowe

wania oka krokodyla obiektywem makro z dodat-

i w morzach i oceanach świata.

ze śmieci zebranych na plażach Bali. Współpraco-

kową soczewką powiększającą, co jest najwięk-

Zdobywał już liczne nagrody na czeskich i za-

wała z wieloma markami sprzętu nurkowego, dla

szym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego

granicznych konkursach fotograficznych. Więcej

których tworzyła kampanie reklamowe. W roku

na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości

zdjęć można znaleźć na jego stronie internetowej,

2019 została ambasadorem polskiej firmy Tecline.

wydruku, jakości).

gdzie można je również kupić nie tylko jako fo-

Od dwóch lat jest nurkiem technicznym.

tografie, ale także jako zdjęcia wydrukowane na płótnie czy na innym nośniku. www.mokrefotky.cz www.facebook.com/MichalCernyPhotography www.instagram.com/michalcerny_photography/

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH JAROSZ

AGNIESZKA KALSKA

LAURA KAZIMIERSKA

Absolwent dwóch poznańskich uczelni – Akademii

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie w wol-

Obecnie pracuje jako PADI Course Director w Tra-

Wychowania Fizycznego (specjalność trenerska –

nym ciele doświadczam wolności ducha”.

wangan Dive Centre na indonezyjskiej wysepce

piłka ręczna) oraz Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydziału Biologii (specjalność biologia doświadczalna). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje życie zawodowe próbując wpływać na kierunek rozwoju przyszłych fachowców od ruchu z jednej strony, a z drugiej planując i realizując badania, popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglarstwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor nar-

● założycielka pierwszej w Polsce szkoły freedivingu i pływania – FREEBODY, ● instruktorka freedivingu Apnea Academy International i PADI Master Freediver, ● rekordzistka świata we freedivingu (DYN 253 m), ● rekordzistka i mistrzyni Polski, członkini kadry narodowej we freedivingu 2013–2019, ● finalistka Mistrzostw Świata we freedivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018,

Gili Trawangan. Założycielka portalu Divemastergilis. www.divemastergilis.com @divemastergilis Od ponad 7 lat mieszka i odkrywa podwodny świat Indonezji. Jest nie tylko zapalonym nurkiem technicznym, ale także twarzą platformy Planet Heroes oraz ambasadorem marki Ocean Mimic. Aktywnie przyczynia się do promowania ochrony koralowców i naturalnego środowiska ryb i zwierząt morskich, biorąc udział w projektach nauko-

ciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurko-

● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz człon-

wych, kampaniach przeciw zaśmiecaniu oceanów

wanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności,

kini kadry narodowej w pływaniu w latach

i współpracując z organizacjami pozarządowymi

a także fotografia, głównie przyrodnicza.

1998–2003,

na terenie Indonezji.

● pasjonatka freedivingu i pływania.

@laura_kazi

AGATA TUROWICZ-CYBULA

ADRIAN JURIEWICZ

IRENA KOSOWSKA

Od dziecka marzyłam, żeby zostać biologiem

Podróżnik, fotograf i filmowiec świata podwod-

Regionalny Manager Divers Alert Network Polska,

morskim i udało mi się spełnić te marzenia. Skoń-

nego, pasjonat kuchni azjatyckiej, instruktor

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, nurek

czyłam studia na kierunku oceanografia, gdzie od

nurkowania PADI. Odwiedził ponad 70 państw

techniczny i jaskiniowy. Zakochana we wszystkich

niedawna rozpoczęłam studia doktoranckie. Moja

i nurkował na 5 kontynentach (dwa pozostałe są

zalanych, ciemnych, zimnych, ciasnych miejscach

przygoda z nurkowaniem zaczęła się, kiedy mia-

w planach przyszłorocznych wypraw). Od kilku lat

oraz niezmiennie od początku drogi nurko-

łam 12 lat. Kocham obserwować podwodne życie

jest również instruktorem-trenerem lotów bezza-

wej – w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

z bliska i staram się pokazać innym nurkom jak

łogowymi statkami powietrznymi. Współtworzy

cykl prelekcji „Nurkuj bezpiecznie” oraz Diving

fascynujące są podwodne, bałtyckie stworzenia.

biuro podróży dla nurków www.dive-away.pl. Wy-

Safety Laboratory, czyli terenowe badania nurków

prawy dokumentuje zdjęciami i opisami podróży

do celów naukowych.

na blogu www.divingandtravel.pl

piszą dla nas

ALEŠ KOŠTOMAJ

KLAUDYNA BRZOSTOWSKA

TOMEK RAMUTKOWSKI

Nazywam się Aleš Koštomaj. Jestem ze Słowenii.

Instruktorka nurkowania PADI oraz wideografka.

Od zawsze zafascynowany podwodnym światem,

Mam 43 lata. Z tego, co pamiętam, zawsze uwiel-

Większość czasu spędza w wodzie dokumentując

a od początku nurkowej drogi związany z wraka-

białem snorkeling i freediving. Studiowałem na

fascynujący podwodny świat. Absolwentka ASP

mi Bałtyku. Aktualnie ma na swoim koncie kilka

Wydziale Sportu w Ljubljanie, gdzie zawodowo

na kierunku Projektowania Mody w Łodzi oraz

tysięcy zanurzeń, w różnych miejscach na świecie.

zapoznałem się z freedivingiem. Początkowo

Filmoznawstwa na UAM w Poznaniu, z wykształ-

Nurkuje głównie technicznie, wrakowo i jaskinio-

uprawiałem łowiectwo podwodne (2001–2009),

cenia krawcowa, a z zamiłowania miłośniczka na-

wo. Zafascynowany rebreatherami oraz fotografią

by całkowicie skupić się na freedivingu. Moim

tury oraz sporej dawki adrenaliny. Kocha wszystko

podwodną. Tomek jest Instructor Trainerem, in-

największym sukcesem jest trzecie miejsce

co z woda związane. Jej przygoda z nurkowaniem

struktorem rebreatherowym, technicznym, wra-

w CWT (świat AIDA) w Chorwacji (Lopar, 2011).

zaczęła się od podroży z plecakiem w 2016 roku.

kowym i sidemountowym w kilku organizacjach

W 2017 roku uzyskałem tytuł magistra na Wydziale

Podczas pobytu w Tajlandii zanurkowała po raz

szkoleniowych. Od ponad 10 lat dzieli się swoją

Sportu i uzyskałem tytuł magistra nauk o nurko-

pierwszy i od tamtego momentu straciła głowę

wiedzą z innymi, stawiając na wysoką jakość szko-

waniu swobodnym. Od 2017 roku nie startuję już

i serce dla tego sportu. Spędzając ostatnie lata

leń. Założyciel Stowarzyszenia 4baltic, właściciel

w zawodach, ale uwielbiam odkrywać podwodny

i większość swoich dni pod woda, ucząc i poka-

Deepbusters i Wreckbusters.

świat z aparatem podczas freedivingu. Prowadzę

zując piękno podwodnego świata wierzy, że nur-

www.4baltic.pl

też badania z czołowymi słoweńskimi freediverami

kowanie jest jednością – z samym sobą, naturą

www.deepbusters.pl

(Samo Jeranko, Andrej Ropret, Jure Daić).

i niezwykłymi stworzeniami.

www.wreckbusters.pl

Jak dotąd posiadam najwyższe w Słowenii wy-

@waterographyk

www.facebook.com/tomekramutkowskitechnical

kształcenie naukowe w zakresie nurkowania swobodnego (Mag. Aleš Koštomaj).

REKLAMA

+48 502 138 403 http://www.deepdivingslesin.pl/ baza-nurkowa-honoratka/

BAZA NURKOWA SZKOŁA NURKOWANIA

piszą dla nas

ZBIGNIEW ROGOZIŃSKI

WOJCIECH PRUSKI

Pasjonat i entuzjasta nurkowania, fotografuje

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, zało-

Mimo młodego wieku (19 lat) spełniła swoje ma-

życiel szkoły nurkowej Good Dive, fotograf. Sam

rzenie i została instruktorem nurkowania PADI. Pa-

nurkuje na Prism 2, jednostce, która sprawdza

sję zaszczepił w niej tata – Instruktor PADI, który

się przy fotografowaniu zwierząt bardziej płochli-

w wieku 12 lat zabrał ją na pierwszy kurs. Pod wodą

wych. Fascynuje go nurkowanie jaskiniowe, wra-

najbardziej lubi życie, nurkowanie wśród zwierząt

kowe. Poza nurkowaniem i fotografią, lubi także

sprawia jej największą przyjemność. Obecnie roz-

podróżować i poznawać nieznane mu do tej pory

wija się i zaraża swoją pasją innych w rodzinnej

rejony świata. Jeśli nie nurkuje – biega, jeździ

szkole nurkowania Good Dive. Poza nurkowaniem

na rowerze. Po prostu lubi aktywnie spędzać czas

lubi gotować oraz jeździć konno.

i być w dobrej formie. Nurkowanie daje mu moż-

www.good-dive.pl

amatorsko i lubi wiedzieć, co widzi pod wodą, jak nazywają się spotkane zwierzaki i jakie historie kryją wraki. Nurkuje od 2009 roku, uzyskując stopień asystenta instruktora PADI, w 2010 r. wraz z przyjaciółmi otworzył szkołę nurkowania i Wolsztyński Klub Nurkowy Bad Fish.

JULIA PRUSKA

liwość oderwania się od codzienności i poczucie totalnej wolności. Jeśli nie szkoli pod wodą zawsze można go spotkać z aparatem lub kamerą.

ZYGFRYD KWIATKOWSKI Pochodzi z Kaszub, więc woda to jego drugi dom. Z zamiłowania żeglarz, motorowodniak, ratownik WOPR, instruktor nurkowania. Specjalizuje się w nurkowaniach wrakowych i jaskiniowych. Od kilkunastu lat bawi się fotografią podwodną.

REKLAMA

CENTRUM NURKOWE

Jezioro Głębokie Lubuskie

@bazanurkowaextremedivelubuskie extreme-dive.pl

Polska Szkoła Nurkowania

OCTOPUS w Hamburgu +49 176 48664595

mariusbebel@icloud.com

Rehasport - medycyna ruchu

UMÓW WIZYTĘ ONLINE Specjalizacja lub nazwisko Miasto

Szukaj

Znajdź uraz Wybierz część ciała, w której odczuwasz dolegliwości bólowe.

www.rehasport.pl

podróże

MUSAN

PODWODNE MUZEUM I SZTUCZNA RAFA

Tekst i zdjęcia WOJCIECH ZGOŁA

podróże

Nikozja

Wydano 1 mln Euro. Na co? Na stworzenie kompleksu rzeźb i ustawienie ich na dnie morza, na Cyprze. Całe to przedsięwzięcie, które do oficjalnego otwarcia trwało ponad 3 lata, znajduje się blisko lądu na wysokości miasta Agia Napa.

CYPR Larnaka

MUSAN Museum of Underwater Sculpture Ayia Napa

nad szerokim spojrzeniem w interakcję człowieka z naturą oraz głosy, że może takie muzea podniosą świadomość ludzkości, do czego ten świat zmierza, że nie wszystko można

edakcja Perfect Diver została zaproszona przez Mini-

oglądać tylko przez szkło ekranu, że warto się zastanowić

sterstwo Turystki Cypru na oficjalne otwarcie i pierw-

nad sensem istnienia...

sze, inauguracyjne nurkowanie. Dodam, że organizacja,

Poranną porą wpakowaliśmy się do podstawionego autobu-

logistyka, atmosfera wypadły bardzo dobrze, a pogoda nawet

su. Muszę dodać, że zawsze, gdzie by to nie było, czekał na nas

za dobrze, bo temperatury oscylowały pomiędzy 38 a 40°C.

klimatyzowany autokar wcześniej wychłodzony. Bardzo miło

Zarówno przed, jak i po otwarciu MUSAN – Podwodne

się do niego wchodziło i odpoczywało od upałów. Udaliśmy

Muzeum Rzeźb Agia Napa (Museum of Underwater Sculpture

się do restauracji „KAI chill 'n joy“, zlokalizowanej nad samym

Agia Napa) były głosy za i przeciw. Bo po co wydawać tyle pie-

morzem. Odebraliśmy imienne plakietki, które upoważniały

niędzy na kawałek (spory zresztą) betonu? Albo, że tak nisz-

wszystkie zaproszone osoby do udziału w śniadaniu z władzami

czymy oceany, odławiamy wszystko, co się rusza, że za chwilę

Agia Napa oraz twórcą MUSAN Jason‘em de Caires Taylor‘em.

tylko takie rzeźby w wodzie pozostaną. Był również zachwyt

Było przepysznie, cypryjsko i merytorycznie. Wśród kamer

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

i aparatów usłyszeliśmy krótkie przemówienia. Był również

Taylor’em. Znajduje się tu między innymi podwodny las, po-

czas na porozmawianie z artystą we własnej osobie.

staci ludzkie, niektóre mające krzew zamiast głowy. Dzieci pa-

Następnie wróciliśmy do hotelu zabrać ekwipunek nurkowy i udaliśmy się na statek, z którego nurkowaliśmy. Miałem przyjemność nurkować wspólnie w parze z Katarzyną Boni. Dodam,

Twórcy liczą na to, że dzięki muzeum, z biegiem czasu zostanie wzbogacona bioróżnorodność tego obszaru.

że upał był niemiłosierny, a słońce bardzo mocno podgrzewało

Nurkując przyglądaliśmy się figurom, sposobowi ich przed-

elementy plastikowe, czy metalowe statku. A że było dość dużo

stawienia, a także rybom i krabom pustelnikom. Zastanawia-

dziennikarzy nurkujących, minęło „trochę“ czasu, nim wylądo-

łem się, dlaczego akurat tak wygląda ta kobieta, złożona w po-

waliśmy w wodzie. Temperatura 28°C dawała chłód 

zycji embrionalnej na lewym boku, a z jej brzucha wyrasta

Wcześniej nastąpiła ogólna odprawa w języku angielskim.

roślina? Albo dlaczego dwie inne kobiety stoją do siebie tyłem,

Nurkowaliśmy bez przewodników. Mieliśmy tyle czasu ile po-

a pomiędzy ich plecami krąży brązowa rybka – chromis kasz-

wietrza w butlach. Nikt nas nie poganiał i w sumie spędziliśmy

tanowy? Jest też między innymi postać dziewczyny, z trudem

ponad godzinę nurkując pośród rzeźb muzeum.

dźwigającej na plecach zadowolonego starszego człowieka,

Okazało się, że zatopiono tu 93 rzeźby. Wszystko za sprawą Burmistrza Gminy Agia Napa, który we współpracy z Depar-

trzące na świat wyłącznie przez obiektyw kamery.

czy postać małego, płaczącego chłopca, na którego nikt nie zwraca uwagi.

tamentem Rybołówstwa i Badań Morskich porozumiał się ze

Kilka razy w ciągu dnia udało mi się porozmawiać z twórcą.

światowej sławy artystą, wspomnianym Jason’em de Caires

Rzeźby są inspirowane naturą i człowiekiem. Zostały wykona-

podróże

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

REKLAMA

Technically … ne z materiałów obojętnych, o neutralnym pH. Nie wpływają destrukcyjnie na okolicę i już odwiedzają je ławice ryb. – Mam nadzieję, że stworzona sztuczna rafa przyciągnie różnorodne gatunki fauny i flory morskiej, które na stałe się tutaj zadomowią – stwierdził Jason. Zapytany o to, czy nie martwi się sztormami, bo rzeźby są zaledwie na głę-

the best. Hollis gear stands up to any condition. So, how deep will you go?

bokości 8–10 m, odpowiedział: – Wybraliśmy to miejsce z kilku różnych mniej lub bardziej dostępnych. Rzeźby mają bardzo szerokie i ciężkie podstawy i są mocno zakotwiczone w podłożu. Myślę, że nic im sie nie stanie. Wracając z nurkowania w MUSAN do hotelu rozmawialiśmy o naszych odczuciach, co kontynuowaliśmy później jeszcze przez jakiś czas. Następnie zdążyliśmy wziąć prysznic i przebrać się i już jechaliśmy na wieczorną galę, gdzie było więcej przemówień, więcej splendoru, więcej chłodu (ale tylko w powietrzu) po zachodzie słońca, świetne przekąski i napoje oraz muzyka na żywo. Nasze spotkanie zakończył pokaz sztucznych ogni.

www.nurkowanie-ecn.pl

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

Dodam, że głębokość podwodnego muzeum MUSAN jest idealna dla freediverów oraz dla osób uprawiających snorkeling. Podwodny las i postaci ludzkie widać z powierzchni wody, a nurkowie mogą się im przyglądać z bliska dłużej. Co więcej, dla tych, którzy nie nurkują – muzeum bez ścian i dachu można podziwiać z pokładu łodzi z przeszklonym dnem. Ten wspomniany na początku 1 mln Euro to zapewne dużo, a wielu znajdzie inne możliwości wydatkowania, niż stworzenie

Cypr to kilka świetnych nurkowo wraków. Najbardziej znana na całym świecie Zenobia czeka na kolejnych nurków. W czasie tej wizyty też ją odwiedziliśmy. Cypr to wyjątkowe miejsca nurkowe i jest w czym wybierać. Ciepła i przejrzysta woda, duża możliwość spotkania żółwi morskich i świetne jedzenie. Teraz jest jeszcze dodatkowa atrakcja – MUSAN.

pierwszego (geograficznie) w Europie podwodnego muzeum.

#visitcyprus #purenature

Z drugiej strony państwa mają swoje budżety i wydatkują je tak, jak uważają. Cypr żyje z turystyki, a wiele miejsc Morza Śródziemnego jest ubogich w życie morskie. Może takie wła-

PS. Uprzejmie dziękujemy za zaproszenie i opiekę podczas

śnie wyrażenie przez artystę interakcji człowiek – natura da

tej eskapady Ministerstwu Turystyki Cypru.

do myślenia odwiedzającym i tym, którzy nie nurkują, a dzięki

DANE TECHNICZNE:

fotografiom i filmom będą mogli zapoznać się z całym przedsięwzięciem? Wreszcie jak MUSAN zostanie przyjęte przez morze

Usytuowanie:

i jego mieszkańców? Poczekajmy, jest duża szansa, że bioróż-

Głębokość:

norodność życia morskiego w tym obrębie wzrośnie. Jednak najbardziej ciekawi mnie, jak zareagują kolejni turyści odwiedzający to miejsce. Czy w inny sposób zaczną odbierać Naturę? Czy zrozumieją, że trzeba ją szanować, wspierać i kontemplować?

Dno: Ilość rzeźb:

200 m od Pernera Beach w Agia Napa 8–10 m piaszczyste 93 Nurkowanie z łodzi za opłatą

www.musan.com.cy

p l a n e ta z i e m i a

Pokochaj koralowca Tekst LAURA KAZIMIERSKA Zdjęcia KAROLA TAKES PHOTOS

planeta ziemia

wszystkie ryby i stworzenia, od wielkich rekinów po malutkie,

Gili Trawangan to jedna z trzech wysp położonych na północno-wschodnim Lomboku w Indonezji. Mimo, że większość restauracji, barów i hoteli jest zamkniętych i turyści mają zakaz wjazdu do kraju z powodu pandemii, nasza społeczność nurkowa kwitnie.

włochate kraby i krewetki, ale nigdy nie miałam zbyt wiele wiedzy o koralowcach. Zdecydowałam, że czas to zmienić. Uwielbiam być uczennicą! Dzięki temu nurkowanie nigdy mi się nie nudzi. Tym razem odkryłam, że koralowiec może zachorować na chorobę dekompresyjną, zrozumiałam dlaczego koralowce są zestresowane i jak możemy chronić rafę koralową przy minimalnych zasobach. Nie przypuszczałam, że ochrona koralowca może być tak prosta a jednocześnie fascynująca.

Koral – roślina czy zwierzę?

zczęściem jest, że pod nosem mamy świetne miejsca

Energię czerpią głównie z fotosyntezy, co niektóre przypomi-

do nurkowania, co oznacza, że nie musimy nawet korzy-

nają drzewa i kwiaty, większość z nich nie może się przemiesz-

stać z łodzi, aby do nich dotrzeć.

czać i zamieszkuje jedno miejsce przez całe życie. Pod wieloma

Od lat nie zdarzyło mi się mieć tyle czasu do dyspozycji.

względami koralowce mają więcej wspólnego z roślinami, ale

A że nie potrafię usiedzieć na miejscu postanowiłam zapisać

przecież to zwierzęta. Głównie z racji tego, że nie są w stanie

się na kurs propagowania koralowca Ocean Quest Coral Pro-

wytwarzać własnego pożywienia jak robią to rośliny. Koralowce

pagation. Jako instruktor nurkowania spędzam multum czasu

tworzą złożone, różnorodne kolonie i są kluczem do zdrowego

pod wodą, i fascynuje mnie życie morskich zwierząt. Uwielbiam

ekosystemu morskiego.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

p l a n e ta z i e m i a

REKLAMA

Dlaczego rafy koralowe są tak ważne? Od początku cyklu życiowego koralowce uczestniczą w morskim łańcuchu pokarmowym. Podróż zaczyna się od dołączenia do zooplanktonu. Dryfując w nurcie, stają się głównym źródłem pożywienia dla wszystkich filtratorów, takich jak manty i rekiny wielorybie. Następnie opadają na dno oceanu, dostarczając składniki odżywcze zwierzętom, takim jak małże olbrzymie czy jeżowce. Te, które przetrwają i znajdą odpowiednie miejsce do osiedlenia, stają się strukturami budującymi rafy, zapewniającymi schronienie i pożywienie dla większości gatunków morskich stworzeń. Koralowce tworzą bariery chroniące wybrzeża przed falami, podobnie jak namorzyny na lądzie. Stanowią także centrum reprodukcji życia morskiego. Szacuje się, że rafy koralowe wytwarzają znaczną część tlenu i pochłaniają jedną trzecią dwutlenku węgla, który w znacznej mierze przyczynia się do zmiany klimatu. Jeśli to nie wystarczy, aby zrobić na tobie wrażenie, rafy koralowe stabilizują poziom pH w wodzi, tworząc w ten sposób zrównoważony ekosystem dla wszystkich morskich żyjątek, jednocześnie pełniąc funkcję wskaźników jakości środowiska. Obserwując ekosystem rafy koralowej możemy pozyskać informacje o zanieczyszczeniach i degradacji środowiska oraz podjąć odpowiednie kroki, aby temu zapobiec. Zdrowa rafa jest korzystna dla społeczności żyjących na wybrzeżach, ponieważ przynosi dochody z turystyki i rybołówstwa. Innym interesującym faktem jest to, że rośliny i zwierzęta rafy koralowej są ważnym źródłem innowacyjnych farmaceutyków wspomagających leczeniu raka, infekcji bakteryjnych, choroby Alzheimera, chorób serca, wirusów i inny chorób. Mogą być również stosowane w naturalnych produktach kosmetycznych. Ukryte pod taflą błękitu, cieszące oko każdego nurka, rafy koralowe to bez wątpienia jeden z najważniejszych ekosystemów na naszej planecie.

Zagrożenia dla raf koralowych Choć są tak cenne, rafy koralowe są zagrożone wyginięciem. Od ponad wieku uprzemysłowione społeczeństwo przyczynia się do niezwykle wysokiej emisji dwutlenku węgla i zanieczyszczeń, które wpływają na klimat i brak równowagi w morskim ekosystemie. Eksploatacja naszych oceanów, głębinowe kopalnie i niszczycielskie praktyki połowowe mają ogromny wpływ na stan zdrowia raf koralowych. W ostatniej dekadzie odnotowana rekordową ilość bieleń koralowca (kiedy temperatura wody się podnosi, koralowce odrzucają zooxantelle, które są głównym źródłem tworzącym pokarm w procesie fotosyntezy) w różnych częściach świata. Bez alg koralowce staja się słabe, podatne na choroby i ekstremalne warunki pogodowe. Wszystko to przyczynia się do spowolnionej odbudowy raf koralowych tak ważnych nie tylko dla zwierząt morskich ale i dla człowieka. Aby chronić to, co pozostało i zabezpieczenie tego wyjątkowego środowiska dla przyszłych pokoleń musimy działać teraz.

Ocean Quest. Moja przygoda z rozmnażaniem koralowców Od ponad dekady malezyjska organizacja Ocean Quest Global eksperymentuje z propagowaniem koralowca. Po wielu latach stworzyła własne techniki, metodologię i materiały do odbudowy rafy koralowej. Kilka lat temu rozpoczęli współpracę z centrami nurkowymi i organizacjami zajmującymi się ochrona

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

środowiska morskiego. Nasze centrum Trawangan Dive Center

lowca. Szukając próbek do propagowania najlepiej jest skupić

jest jednym z nich!

się na luźnych częściach koralowca leżących na podłożu. Mógł

To, co przyciągnęło mnie do projektu Ocean Quest, to to,

on zostać odłączony od rafy w sposób naturalny (prąd, fale)

że używają wyłącznie ekologicznych metod propagowania ko-

lub mniej naturalny (ingerencja człowieka). Najważniejsze jest

ralowca. Od zbierania budulca z rafy, przez składniki przyśpie-

to, by nie uszkodzić zdrowej kolonii, a także nie zbierać więcej

szające wzrost po tworzenie naturalnego środowiska rozwoju.

koralowców, niż będziesz w stanie propagować. Musisz upew-

Pierwszą rzeczą, którą zrobiliśmy w trakcie kursu, była teo-

nić się, że zbierasz tylko zdrowe próbki, aby nie rozprzestrze-

ria. Jestem „super nerdem” i oczywiście miałem milion pytań.

Rozgałęzione koralowce z rodziny Acropora są łatwiejsze

lowców, a także ryzyko na jakie narażamy je w okresie przej-

do propagowania, ponieważ część fragmentacji nie wymaga

ściowym ze środowiska naturalnego do etapu rozmnażania.

specjalistycznego sprzętu ani umiejętności. Jeszcze pod wodą

Odkryłam, że propagowanie wymaga ogromnej precyzji, od-

przeszliśmy ścisłą selekcję.

powiednich narzędzi a każda niepotrzebna ingerencja może spowodować uszkodzenie koralowca.

niać infekcji ani chorób w koralowym żłobku.

Ważne jest, aby zrozumieć cykl życia i reprodukcji kora-

Gdy już znaleźliśmy właściwą ilość, zaczęliśmy się wynurzać. Wyprowadzając koralowce na powierzchnię, chcesz dać im czas

Część praktyczna była niesamowita! Pierwsze nurkowanie

na aklimatyzację do zmiany ciśnienia i temperatury. Tak jak

przeznaczone było do zbiórki naturalnego budulca na nową

nurkowie wynurzający się po nurkowaniu technicznym, zatrzy-

szkółkę odbudowy koralowca. Widoczność była świetna, ale

mywaliśmy się na różnych głębokościach by odczekać kilka mi-

prąd morski był dość silny co komplikowało całą sytuację.

nut. W ten sposób dajesz próbkom czas na dostosowanie się

W ustalonych wcześniej parach pływaliśmy napełniając koszyki

do zmieniających warunków, a to zmniejsza ich stres.

skałkami. Świetna pływalność i kontrola oddechu to kluczo-

Podczas gdy dwoje z nas czekało pod wodą z koralami

we umiejętności, by wykonać to zadanie. Czułam, że się pocę

schludnie schowanymi w plastikowych torebeczkach, druga

pod wodą, jeśli to w ogóle możliwe.

część zespołu przygotowywała stację propagacyjną na plaży.

Zebraliśmy również trochę „żywych skał” i zrzuciliśmy

Naszym zadaniem było podzielenie próbek na mniejsze

je na płyciznę. Później dołączymy do nich nasze koralowce,

kawałki i przyklejenie ich do „żywych skał”, które zebraliśmy

gotowe do rozmnażania.

podczas poprzedniego nurkowania. Czas jest niezbędny, ponie-

Podczas drugiego nurkowania, mimo że prąd zaczął przy-

waż chcesz zminimalizować czas, w którym koralowce są na po-

bierać na sile, skupiliśmy się na zbieraniu odpowiedniego kora-

wierzchni. Przygotowaliśmy misy ze słoną wodą, by polewać

REKLAMA

koralowce i substrat w trakcie łączenia elementów. Działaliśmy szybko. Najpierw podłoże z żywej skałki. Następnie klej. Potem koral i katalizator. W międzyczasie: Plusk! Plusk! Aby utrzymać wilgoć. I bum! Nowy koralowiec gotowy do przeniesienia na rafę. Biegaliśmy jak szaleni, nosząc rozmnożone koralowce do tymczasowej stacji znajdującej się na płytkiej wodzie tuż przy plaży. Kiedy skończyliśmy, przyszedł czas na trzecie nurkowanie. Tym razem naszym zadaniem było przeniesienie i zabezpieczenie rozmnożonych koralowców do szkółki. W warunkach rwącego prądu nie było łatwo, ale udało się pomyślnie wykonać misję. Fascynujące było widzieć jak nasza rafa nabiera życia. Już po kilku minutach małe wargacze, podekscytowane, zaczęły zmierzać w naszym kierunku a za nimi inne gatunki zamieszkujące przybrzeżną rafę koralową. To one będą personelem dbającym o nasze nowe, młode koralowce, chroniąc je przed rozwojem glonów i innych naturalnych konkurentów. Tak oto bez żadnego doświadczenia w biologii morskiej, dzięki Ocean Quest, stałam się propagatorką koralowców. Od tej pory moim zadaniem będzie obserwacja i prowadzenie notatek. Musimy się upewnić, że nasze koralowce rosną mocne i zdrowe. Utrzymanie szkółki polega na sprawdzaniu, czy próbki się nie przewróciły pod wpływem prądów morskich i fal, że mają dostęp do światła i składników odżywczych, oraz analiza potencjalnych zagrożeń.

Satysfakcja gwarantowana Bycie częścią tego projektu było niesamowicie wzbogacającym doświadczeniem, niosącym nadzieję na przyszłość raf koralowych. Widziałam wiele różnych metod ochrony i kultywacji koralowca. Metalowe konstrukcje czy rzeźby podwodne, aczkolwiek nigdy nie widziałam tak dużej aktywności ryb zaraz po instalacji koralowych próbek. Bonusem jest to, że to całkowicie naturalny proces. Zaraz po instalacji ingerencja człowieka w utrzymaniu nowego ekosystemu jest minimalna. Podczas gdy inne metody wymagają częstej pielęgnacji, aby utrzymać sztuczna rafę przy zdrowiu. Przyszłość raf koralowych jest w naszych rękach. Każdy może przyczynić się nym, rozumiejąc przyczyny i skutki zmian klimatycznych oraz uczestnicząc w kursach takich jak ten. Polecam – nie tylko dla eko-wojowników.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

FOT: KAROLATAKESPHOTOS

do ich przetrwania, dokonując odpowiedzialnych wyborów w życiu codzien-

podróże

Błękitne.

ŻARŁACZE Z KRAJU BASKÓW Tekst i zdjęcia KLAUDYNA BRZOSTOWSKA

Podróżując po Hiszpanii nie sądziłam, że natrafię na tak emocjonujące spotkanie z rekinami. Okazało się, że wystarczyło odpowiednie położenie geograficzne, jedno gorące popołudnie, woda w okolicach 21°C i dwie godziny w wodzie z 9 żarłaczami gwarantowane.

BERMEO

Bilbao

Madryt

azwyczaj swoje podróże dedykuję

satysfakcję z dobrego nurkowania. Tak

nurkowaniom z większymi zwie-

właśnie czułam się po nurkowaniu z Isa-

rzętami. Bardzo ważne jest dla

iasem, założycielem firmy Mako Pako.

mnie, aby znaleźć miejsca, gdzie ludzie

W Kraju Basków znajduje się piękne

z pasją prowadzą kameralny biznes. Sta-

miasteczko portowe – Bermeo. To stąd

ram się wybierać firmy, które propagują

wypływamy łodzią w głąb Morza Kanta-

świadomą turystykę nurkową nastawio-

bryjskiego, aby znaleźć rekiny. W Hisz-

ną na konserwację środowiska i ochro-

panii używany jest termin Morze Kan-

nę zagrożonych gatunków. Trudno jest

tabryjskie do opisu południowej części

mi sobie wyobrazić lepsze nurkowanie,

Zatoki Biskajskiej. Jest to przybrzeżne

niż to gdzie przewodnik jest totalnym

morze Oceanu Atlantyckiego, które

freakiem i zabiera Ciebie w miejsce

obmywa północne wybrzeże Hiszpanii.

wyjątkowe. Wychodzisz z wody i wiesz,

Ta część Oceanu Atlantyckiego, jak się

że to co się przed chwilą wydarzyło –

okazuje, jest szczególna, bo to właśnie

było w zgodzie z naturą, a Ty odczuwasz

tu znajduję się rekini żłobek dla Żarła-

podróże

czy Błękitnych (Prionace glauca). W tym

się też dojrzałe samce, które mają około

swoją kamerą (jest także nagradzanym

rejonie młode przychodzą na świat

2 metry długości.

fotografem). Po chwili wykonał zapra-

i pozostają, aż do momentu, w którym

Kiedy dopłynęliśmy na miejsce – Isa-

szający gest ręką, dając sygnał klien-

osiągną dojrzałość seksualną (dla samic

ias dokładnie wie gdzie warto zacumo-

tom, że to czas wślizgnąć się do wody.

to 4–5 rok życia, dla samców to 5–6 rok

wać, skrupulatnie zapisuje współrzędne

Przez dobre dwie godziny pojawiło się

życia). Żarłacz błękitny jest gatunkiem

geograficzne każdej wyprawy. Tego dnia

kilka Żarłaczy Błękitnych, które bezu-

kosmopolitycznym, o bardzo szerokim

morze było dość wzburzone, kołysaliśmy

stannie wchodziły w interakcję z nami.

zasięgu

przemierza

się przez dobre półtorej godziny wypa-

Niezwykle ciekawe osobniki podpływa-

wody w wielu strefach klimatycznych

trując rekiny. Nurkowanie odbywa się

ły na centymetr, badając i sprawdzając

i występuje na wielu kontynentach.

na otwartym morzu, do łodzi przymo-

nas. W jednym momencie było obok

Jest to gatunek bliski zagrożenia wymar-

cowana jest lina z dwoma głowami tuń-

łodzi 9 żarłaczy błękitnych, w tym dwa

ciem, ma status NT w czerwonej Księdze

czyka, które są jedynymi wabikami dla

dorosłe osobniki (około 1.5 metra).

Gatunków Zagrożonych. Najczęstsze

żarłaczy. Kiedy Isaias wypatrzył pierwsze

Żarłacze błękitne są szczególnie

spotykane rekiny podczas nurkowania

osobniki, bezzwłocznie (jednak z opano-

fotogeniczne, ich kształt i ruchy spra-

to młode osobniki, ale często pojawiają

waniem i elegancją) wskoczył do wody ze

wiają, że dla fotografów to napraw-

występowania,

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

ne. Biznes płetw rekinów jest bardzo dochodowy i każdego roku w Europie łowi się miliony rekinów. Hiszpania jest jednym z wiodących producentów nieprzetworzonych płetw. W samej Europie, w 2016 roku połów Żarłacza błękitnego to 53 000 ton. Warto sobie wyobrazić tę wagę porównując do wagi Płetwala błękitnego, który waży 150 ton (dzieląc na szybko to ponad 353 osobniki). Żarłacz Błękitny to gatunek bliski zagrożenia wymarciem i głównym powodem tego statusu są zbyt intensywne połowy dla drogocennych płetw, ale także coraz bardziej popularnego mięsa.

dę ciekawy temat reportażu. Błę-

– wydłużone i wcięte. Rekin ten jest

Warto wejść na stronę interneto-

kitne są rekinami o wydłużonym,

szybki i zwinny, ma duży zakres ruchu

wą stop-finning-eu.org i zapoznać się

smukłym ciele, ich pysk jest ostro za-

ciała. Jeden z piękniejszych, jakie kie-

z niepokojącymi statystykami łowiec-

kończony. Z wierzchu rekin jest błękit-

dykolwiek udało mi się sfotografować.

kich praktyk jakie maja miejsce w Euro-

ny, a od spodu biały. Charakterystycz-

To zaszczyt móc obcować z tymi

pie. Ogromną pomocą okazuję się być

na płetwa ogonowa jest duża i mocno

zwierzętami, zwłaszcza gdy w Europie

podpisanie petycji, którą można znaleźć

wcięta, podobnie jak płetwy piersiowe

połów rekinów to praktyki powszech-

właśnie na stop-finning-eu.org

REKLAMA

KONKRETY W SPRAWIE NURKOWAŃ Z ŻARŁACZAMI BŁĘKITNYMI: Miejsce:

Bermeo, Hiszpania

Sezon:

Czerwiec–Październik

Firma:

MAKOPAKO BASQUE SHARK DIVING

Godziny: Cena: Sprzęt:

8.00–15.00 lub 15.00–21.00 (w zależności od dnia) 180 euro pianka, maska, fajka, płetwy, pas balastowy

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

Genialna Islandia Tekst i zdjęcia ZBIGNIEW ROGOZIŃSKI

podróże

Eyjafjörður Húsavík Strytan

Silfra

Vatnajökull

Keflavik Fagradalsfjall

Dacia

Lądując na lotnisku w Keflavik, mieliśmy zorganizowane tylko trzy rzeczy: samochody, noclegi i trzy nurkowania plus snorkeling. Reszta naszego pobytu, miała powstawać z dnia na dzień, a czasem wręcz w drodze :) Ale zacznijmy od początku. Podstawową sprawą przy wyjeździe na Islandię jest wynajęcie samochodu i to odpowiedniego. Nieodzowny jest napęd na cztery koła, bez którego możemy zapomnieć o podróżowaniu po islandzkim interiorze. My zdecydowaliśmy się na Dacię Duster, co okazało się wyborem „prawie” idealnym. Samochody mało paliły (cena paliwa na Islandii to prawie 8 złotych za litr!!!), były pakowne (mieliśmy dwa samochody na 7 osób Jeep

z bagażami) i niezawodne (złapaliśmy tylko jedną gumę i zgubiliśmy tablicę re-

Jest takie miejsce na Ziemi, gdzie lód spotyka się z ogniem, wysokie szczyty górskie wystrzeliwują majestatycznie w niebo, a woda z nich spływająca w postaci potężnych wodospadów, przecina niziny różnokolorowymi wstęgami rzek.

jestracyjną w jednej z rzek). Swoją drogą, wracając postanowiliśmy zatrzymać się przy przeprawie, w której ją zgubiliśmy i spróbować jej poszukać. Sukces okazał się jednak połowiczny. Co prawda znaleźliśmy rejestrację (nawet pięć), ale niestety nie naszą :) To nam pokazało,

że czasem warto zdjąć tablice, jeśli ma a bajkowa kraina, w której, według miejscowych żyją elfy i trolle, a nocne niebo

się w planie przejeżdżanie przez rzeki.

potrafi rozbłysnąć feerią kolorowych świateł, to Islandia.

Dlaczego więc nasz wybór samochodów

Nasz plan na odwiedzenie tej pięknej i tajemniczej wyspy powstał prawie dziesięć

był „prawie” idealny? Ponieważ okazało

lat temu, podczas zwiedzania muzeum wikingów w Borg, na Lofotach. Usłyszeliśmy

się, że na Islandii oprócz napędu na czte-

tam o dzielnych ludziach północy, którzy w swych smukłych knarach pokonywali

ry koła, także wielkość samochodu ma

niebezpieczny północny Atlantyk, dopływając na Islandię. Postanowiliśmy więc pójść

znaczenie. Na trasie do doliny Thor-

ich śladem. Niestety na realizację tej wizji przyszło nam poczekać aż do tego roku,

smork (Þórsmörk), jeden z ostatnich

lecz wierzcie mi, warto było czekać.

brodów do pokonania przed wjazdem

 Gejzer PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

Wodospad

Wulkan Fagradalsfjall

do tej atrakcji turystycznej, okazał się za głęboki dla naszych

daje się podróżowanie kamperem (których jest tu mnóstwo),

samochodów i niepyszni musieliśmy zawrócić przed samym

choć i ten sposób zwiedzania wyspy nie jest pozbawiony pew-

celem podróży. Przy wypożyczaniu samochodów zostaliśmy

nych wad. Kampery są po prostu za duże i nie wszędzie będzie

poinformowani, że ubezpieczenie na Islandii nie obejmuje je-

możliwość nimi wjechać.

dynie jego zatopienia i wgniecenia dachu (turyści stają na nim

Przed planowaniem wyjazdu na Islandię trzeba pamiętać

by zrobić zdjęcia), z czego na początku było trochę żartów, ale

o tym, że jest to jeden z najdroższych krajów świata, więc taka

okazało się że nie jest to jednak dowcip i takie sytuacje tutaj

wyprawa potrafi mocno nadszarpnąć budżet. Dużym uła-

się zdarzają. Jeżdżąc samochodem po Islandii trzeba pamiętać

twieniem jest to, że praktycznie wszędzie można płacić kartą,

jeszcze o jednej rzeczy, a mianowicie o tym, że stacji benzyno-

więc by zwiedzać wyspę, niepotrzebna jest gotówka. Szczerze,

wych nie ma tutaj aż tak wiele, więc lepiej tankować najczęściej

to nawet nie wiem jak wyglądają korony islandzkie :) Zakupy

jak się da i dobrze planować trasę wycieczek. Przekonaliśmy

na Islandii, warto robić w dużych marketach najpopularniej-

się o tym na własnej skórze, na szczęście z happy endem :)

szych sieci, w których ceny nie są „aż” tak wysokie. Słowo „aż”

Jeśli chodzi o noclegi, zdecydowaliśmy się na hotele, wol-

specjalnie umieściłem w cudzysłowie, bo jak na polskie wa-

nostojące domki i kwatery prywatne. Przed wyjazdem, sły-

runki i tak są one wysokie. Choć ostatnio próbujemy ich w tej

szeliśmy, że na Islandii namioty można rozbić wszędzie, więc

kwestii gonić :) Listę i położenie tych sklepów warto sprawdzić

planowaliśmy zabrać je ze sobą i spróbować przenocować kil-

sobie wcześniej w internecie, gdyż i tutaj, tak jak w przypadku

ka nocy w takich warunkach. Niestety okazało się że nie jest

stacji benzynowych, nie jest ich aż tak wiele i czasem wyjazd

to jednak takie proste. Istnieje tu od niedawna wiele zakazów

do takiego sklepu może oznaczać małą wyprawę, albo spore

i obostrzeń odnoszących się do tego typu nocowania, za zła-

nadłożenie drogi. Także wycieczki i nurkowania na Islandii nie

manie których grożą wysokie mandaty. Postanowiliśmy więc

należą do najtańszych. Koszt jednego nurkowania to około 900

zrezygnować z tej atrakcji i z naszej perspektywy okazało się

złotych, przy wykupieniu pakietu nurkowań w jednej bazie jest

to dobrą decyzją. Znacznie lepszą opcją zwiedzania wyspy, wy-

oczywiście trochę taniej. Nie jest to co prawda mało, ale oprócz

podróże

Lodowiec Vatnajökull

komputera i certyfikatu nurkowego (także specjalizacji suchy

wszędzie, gdyż prawie cała powierzchnia wyspy została z niej

skafander), nie musimy zabierać ze sobą na taką wyprawę

ukształtowana. Wszędzie gdzie okiem sięgnąć widać stare, jak

niczego innego. Cały sprzęt dostajemy w cenie nurkowania.

i całkiem świeże pola lawowe porośnięte różnokolorowymi

Problematyczne może być jedynie dobranie suchego skafan-

mchami, tworzącymi krajobrazy jak z innej planety. Oprócz tych

dra, mimo tego że wybór jest naprawdę duży. Oczywiście bazy

niesamowitych struktur na powierzchni ziemi, lawa stworzyła

są przygotowane na taką okoliczność i stosują kilka trików, by

pod jej powierzchnią wiele niesamowitych jaskiń lawowych.

dopasować suchara do klienta. Niestety jeśli te sztuczki się nie

My zwiedziliśmy najdłuższą z nich, Surtshellir. Półtora kilo-

sprawdzą po prostu nas zaleje, a przy temperaturze wody oko-

metrowa wędrówka olbrzymim naturalnym tunelem, którym

ło 10°C (Silfra 2–4°C) nie należy to do przyjemnych doświad-

kiedyś płynęła rzeka płynnych skał, daje wyobrażenie o siłach

czeń, co także mieliśmy niestety okazję przetestować :)

kształtujących tę wyspę. Oprócz wulkanów, kraina ta pełna jest

Teraz kilka słów o tym, dlaczego pokochałem Islandię.

pól geotermalnych, strzelających w niebo gejzerów i gorących

PO PIERWSZE OGIEŃ. Wyspa leży na styku dwóch płyt tek-

źródeł, które łączy wyczuwalny z daleka zapach siarki. Czuć go

tonicznych – europejskiej i amerykańskiej, które znajdują

także często odkręcając kran w wielu domach, gdyż energia

się w nieustannym ruchu (odsuwają się od siebie ok. 2,5 cm

geotermalna w około 80% zaspokaja potrzeby kraju na ogrze-

rocznie). To ich ciągłe, wzajemne oddziaływanie na siebie, po-

wanie i ciepłą wodę.

woduje niesamowitą aktywność geologiczną na powierzchni

PO DRUGIE LÓD. Lodowce zajmują około 10% powierzch-

całej wyspy. Ziemia tutaj w wielu miejscach cały czas się trzę-

ni wyspy. My zdecydowaliśmy się na wycieczkę na największy

sie, bulgocze i wybucha. Islandia to kraina wulkanów (jest ich

z nich, Vatnajökull. Dojazd do lodowca olbrzymim pojazdem,

tutaj ponad 100), niektóre wygasłe, inne ciągle aktywne, jak

który powstał z połączenia trzech samochodów, wejście do lo-

odwiedzony przez nas Fagradalsfjall, którego erupcja rozpoczę-

dowej jaskini i trekking po samym lodowcu warte są wydania

ła się w marcu 2021 i trwa do dziś. Lawę wyrzuconą z wnętrza

kilku dodatkowych koron za taką wyprawę. Sama wycieczka

ziemi podczas erupcji można zobaczyć na Islandii praktycznie

rozpoczyna się w lagunie lodowcowej Jökulsárlón, w której dry-

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

Arnarnesstrýtur

fują olbrzymie błękitno białe góry lodowe, tworzące się poprzez

PO TRZECIE WODA. Cała powierzchnia wyspy poprzeci-

cielenia od lodowca. Dla chętnych, oczywiście za dodatkową

nana jest siecią strumieni i rzek, których kolor zależy od tego

opłatą, organizowane są wycieczki amfibią, by móc podziwiać

po jakim terenie płyną. Łączą się potem one ze sobą tworząc

te lodowe wyspy z bliska. Growlery, czyli mniejsze bryły lodu

wielobarwną mozaikę. Kolejną niesamowitą atrakcją, która

wyrzucane są na brzeg laguny, lub przepływają rzeką łączącą

nas czeka na Islandii, to wodospady, a są ich tu setki. Od ma-

ją z oceanem, by następnie, rozbite i rozdrobnione przez fale,

łych strug spływających z pionowych skalnych ścian, po mo-

zostać wyrzucone na znajdującą się nieopodal słynną diamen-

numentalne olbrzymy jak Dettifoss i Gullfoss. Z wodą zwią-

tową plażę. Przechadzając się po jej czarnym piasku, wśród

zany jest także nasz główny powód, dla którego wybraliśmy

tych lodowych klejnotów można obserwować pływające lub

się na Islandię, czyli nurkowanie. Pierwsze z nich zrobiliśmy

wylegujące się na brzegu foki.

w najsłynniejszej miejscówce na Islandii. Silfra to zalana szczelina pomiędzy europejską a amerykańską płytą tektoniczną, połączona z jeziorem Thingvallavatn. Nurkować można tu tylko w suchych skafandrach w towarzystwie doświadczonego przewodnika, co w praktyce wiąże się ze skorzystaniem z oferty jednego z wielu centrów nurkowych. My skorzystaliśmy z usług centrum nurkowego DIVE.IS. Nurkowanie w Silfrze trwa około 40 minut, a maksymalna głębokość to 18 metrów, średnia około 7 metrów. Woda przepływająca przez szczelinę pochodzi z położonego 50 kilometrów dalej lodowca. Podczas swojej drogi do jeziora jest ona filtrowana przez skalne podłoże, dzięki czemu widoczność w Silfrze dochodzi do 150 metrów!!! Trasa

Arnarnesstrýtur

REKLAMA

Strytan

nurkowania składa się z czterech etapów. W trzech z nich, Big Crack, Hall i Cathedral, płynie się gęsiego za przewodnikiem pomiędzy skalnymi ścianami kanionu. W niektórych miejscach jest tak wąsko, że rozpościerając ramiona można dotknąć obu płyt tektonicznych. Czwarta, ostatnia część, to płytka laguna 100 metrowej średnicy porośnięta żółtymi algami. W Silfrze jakiekolwiek wpływanie pod półki skalne i do jaskiń jest zabronione ze względu na występujące tu trzęsienia ziemi, które mogą spowodować osunięcie się skał. Nie ma tu niestety zbyt bogatej fauny, sama trasa nie należy zaś do najdłuższych, więc niemożność dokładniejszej penetracji tego miejsca psuje troszkę frajdę płynącą z nurkowania w tej lokacji. Dwa kolejne nurkowania wykonaliśmy na północy wyspy, w wodach najdłuższego fiordu Islandii, Eyjafjörður. Tym razem skorzystaliśmy z usług centrum nurkowego STRÝTAN. Oba zanurzenia wykonaliśmy w unikalnych na skalę światową miejscach nurkowych, na kominach hydrotermalnych. W ich ochronę i badanie czynnie zaangażowany jest właściciel bazy, Erlendur Bogason. Przed zanurzeniem się w wodach zatoki, właściciel w swoim małym muzeum, znajdującym się nad bazą, opowiada o historii i specyfice tego miejsca. Pierwsza z naszych miejscówek to Arnarnestrýtan. Jest to grupa małych kominów znajdujących się na głębokości około 20 metrów, wokół których koncentruje się różnorodne życie morskie. Zanurzając się w tym miejscu, pierwsze co rzuciło nam się w oczy, to mnóstwo dorszy, mintaji, taszy, fląder i zębaczy, które wręcz rzuciły się w kierunku naszej grupy i pływały

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

podróże

Silfra

Strytan. Jest to najpłycej położony znany obiekt tego typu. Szacuje się że powstał on po ostatniej epoce lodowcowej, około 10 000 lat temu. Ze Strytana co sekundę wydobywa się około 100 litrów słodkiej wody o temperaturze 72°C, a związki w niej zawarte odkładają się na jego powierzchni, nieustannie go „nadbudowując”. Nurkując w tym miejscu schodzi się na głębokość ponad 30 metrów, by następnie okrążając komin wynurzać się ku powierzchni. Pomimo swej wielkości, Strytan jest bardzo kruchy, więc nie można go dotykać a nurkujące tu osoby muszą wykazać się dobrą pływalnością. Jaskinia Surtshellir

Życie wokół komina nie jest aż tak bogate jak na pierwszej miejscówce, ale także

wśród nas jakby czegoś szukając. Zagadka wyjaśniła się wkrótce, gdy nasz przewodnik

i tu można spotkać krążące wokół Stry-

przysiadł na dnie i zaczął dokarmiać całą tą ferajnę. Oprócz ryb, wśród wodorostów

tana ryby i meduzy, a sam komin poro-

porastających teren wokół kominów można spotkać małe ślimaki nagoskrzelne i kra-

śnięty jest w kilku miejscach ukwiałami.

by, zaś w otwartej toni unoszą się dziesiątki meduz. Ze szczelin w kominach wydoby-

Oprócz dwóch nurkowań, mieliśmy

wa się woda o temperaturze 79°C, która niestety nie wpływa na temperaturę wody

tu także wykonać snorkeling z wielory-

wokół nich, a ta waha się w okolicach 10°C. Drugie miejsce nurkowe, na którym się

bami. Niestety po raz kolejny okazało

zanurzyliśmy, było jeszcze bardziej niezwykłe. Z dna, na głębokości 65 metrów wy-

się, że plany to jedno, a rzeczywistość

rasta w górę, niczym olbrzymia iglica, samotny, 50 metrowy komin hydrotermalny,

drugie. W dniu, w którym mieliśmy

REKLAMA

Delfin białonosy

Troll Hvitserkur

popływać z tymi olbrzymami, walenie wypłynęły z fiordu na otwarty ocean. W związku z czym, zapakowaliśmy się do naszych samochodów i udaliśmy się do położonej niedaleko małej rybackiej osady, Húsavík, zwanej „stolicą wielorybów”, by tutaj podczas wycieczki łodzią, spotkać te największe ssaki. Tym razem udało nam się osiągnąć cel i oprócz mnóstwa baraszkujących wokół łodzi delfinów białonosych i unoszących się na falach setek maskonurów, udało nam się zobaczyć humbaka i płetwale karłowate. Na pływanie z tymi gigantami przyjdzie nam jeszcze niestety poczekać. Ogień, lód i woda to jednak nie wszystko co można podziwiać na Islandii. Nie sposób nie wspomnieć o pięknym wybrzeżu, pełnym klifów, pięknych plaż i monumentalnych skalnych strukturach wystających z wzburzonego morza. O malowniczych kanionach, wyrytych przez rzeki w powierzchni wyspy. O pięknych pojedynczych i podwójnych łukach tęcz oraz niesamowitych kolorach nieba o świcie i zachodzie. O kąpielach w gorących źródłach i krajobrazach, które zmieniają się jak w kalejdoskopie, co kilka kilometrów. Tych widoków i przeżyć po prostu nie sposób zapomnieć. Całej Islandii nie sposób było zwiedzić w dziesięć dni naszego pobytu. Pomimo przejechania prawie trzech tysięcy kilometrów i przejściu ponad stu, zostało nam jeszcze wiele do zobaczenia i odkrycia w tej baśniowej krainie, stworzonej i kształtowanej przez żywioły ognia, wody, ziemi i powietrza.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

wraki

Wrakowisko Malin Head Jeden obraz – zdjęcie Leigh Bishopa, wylicytowane dla Hospicjum przez Jarosława Rzytkę z Nitrox Divers – sprowokował myśl: chcę tam zanurkować, chcę to poczuć.

amiętam jak dziś rozmowę z Barrym McGill, który zrobił mi listę kursów, sprzętu, doświadczenia,

które muszę mieć, aby zanurkować na Oceanie Atlantyckim na TYM wraku. Minęło ponad 5 lat. 5 lat szkoleń,

zmian konfiguracji, zdobywania doświadczenia... Nie, nie napiszę, że „się udało”. Nie „udało”. Zrobiłam to. Zapracowałam ciężko na to, żeby po ponad 5 latach zanurkować właśnie tam, gdzie sobie wymarzyłam. Dziś chcę opowiedzieć Wam nieco więcej o tym cudownym miejscu – wrakowisku na Malin Head. Przylądek Malin Head (irl. Cionn Mhálanna),

Hrabstwie

Donegal,

na półwyspie Inishowen, jest najbardziej wysuniętym na północ punktem na wyspie Irlandii. Obszar ten jest istnym rajem dla nurków wrakowych – jest bowiem największym na świecie skupiskiem zatopionych okrętów, liniowców, parowców i ubootów i innych jednostek niegdyś pływających po Atlantyku. U wybrzeży Irlandii zatonęło 18 tysięcy (!) jednostek różnego typu, z czego 4 tysiące zostały skatalogowane, opisane, jest znana dokładna ich pozycja. Szczegółowe informacje o wrakach można odnaleźć na stronie National Monuments Service: Wreck Viewer.

Jeśli realizacja marzeń wymaga czasu – nie rezygnuj. Czas i tak upłynie. Moje marzenie o SS Justicia narodziło się 13.02.2016 Tekst IRENA KOSOWSKA Zdjęcia ZYGFRYD KWIATKOWSKI

wraki

Dziś chciałabym krótko opisać kilka z nich oraz samą organizację nurkowań.

śmy ze sobą na wszystkie nurkowania (tu wchodzi w grę tylko bus, albo i dwa). Planując trasy przejazdu należy uwzględnić

Na sam Malin Head możemy dostać się na przynajmniej

przeprawy promowe i optymalną trasę jazdy – ze względu

kilka sposobów, jednak ze względu na stopień zaawansowania

na Brexit pojawiły się kontrole celne. Życia nie ułatwiały nam

nurkowań zawsze należy uwzględnić transport sprzętu. Nasz

również obostrzenia covid19 i potencjalne kwarantanny. Przed

zespół wybrał opcję przelotu nurków (dostępne są loty z wie-

podróżą należy zrobić dokładne rozeznanie, co do aktualnych

lu miast Europy do przynajmniej kilku lotnisk w Irlandii) oraz

wymagań i warunków w tych zakresach.

transport sprzętu dwoma busami z Polski (uwaga na DMC sa-

Po dotarciu na lotnisko w Irlandii czeka nas wypożyczenie

mochodów). Sprzęt można też wysłać kurierem, ale ze względu

samochodu – polecamy taki z wysokim zawieszeniem. Obcią-

na logistykę gazów na miejscu (a raczej jej brak), gazy zabierali-

żone sprzętem auto na Irlandzkich wąskich drogach, na których

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

wraki

niejednokrotnie mijamy się poboczem, będzie miało do wyko-

skim, wybrali dla nas Łódź RosGuill i noclegi w Fisherman’s

nania sporą pracę. Pamiętać należy również o obowiązującym

Village. W efekcie mieszkaliśmy w czystym, przytulnym, świet-

w Irlandii lewostronnym ruchu pojazdów (trochę śmiesznie,

nie zorganizowanym miejscu, z bardzo dobrymi śniadaniami,

trochę strasznie).

dysponującym specjalnymi, bardzo obszernymi pomieszcze-

Nurkowania na Malin Head obsługiwane są przez dwie łodzie – dwóch operatorów. Wykupując wyprawę nurkową zapewniamy sobie tym samym miejsce noclegowe w B&B właściciela łodzi, z którą pływamy na wszystkie nurkowania.

niami dla nurków na sprzęt (suszarnia, sprężarkownia). Jako ekipa nurkowa bardzo to miejsce polecamy! Organizacja wypłynięć na Atlantyk zawsze zależy przede wszystkim od Neptuna, później od Kapitana, a dopiero

Organizator naszej wyprawy, Andrzej Zalewski, razem z re-

w dalszej kolejności od nurków. Mieliśmy swoje typy nurko-

zydującym w Irlandii swoim przyjacielem Piotrem Dybikow-

we, ale zawsze ostateczną decyzję o wypłynięciu na taką czy

wraki

inną pozycję decyduje Kapitan, najczęściej poprzedzającego

w zależności od dnia/wraku i zespołu to 150 minut. Należy li-

dnia wieczorem. Godzina nurkowania zależy od fal, pływów

czyć się z tym, że całe nurkowania odbywają się w stosunko-

i prądów, co za tym idzie bywały dni, kiedy trzeba było wstać

wo zimnej wodzie – około 10 stopni, co w fazie dekompresji,

o 5 rano, żeby zdążyć na „slack”, a bywały takie, że mogliśmy

mimo świetnie zorganizowanego deko baru, potrafiło sprawiać

wejść do wody dopiero późnym popołudniem. Niestety pogoda

dyskomfort. Przy tego typu nurkowaniach koniecznie należy

w Irlandii jest bardzo nieprzewidywalna i należy liczyć się z tym,

też rozwiązać problem nawadniania vs oddawania moczu (ale

że planując na przykład tygodniową wyprawę, część wypłynięć

to temat na osobny artykuł).

po prostu się nie odbędzie. Musimy też brać pod uwagę nie-

Wszelki wysiłek fizyczny, jak i zmagania niektórych z cho-

malże nieustający deszcz, wiatr, kilkumetrowe fale o długości

robą morską podczas kilkugodzinnych tras po oceanie, zdecy-

zupełnie innej, niż te, znane nam choćby z Bałtyku. Wszystko

dowanie zostały wynagrodzone pod wodą. Ilość wraków, ich

to wymusza zupełnie inną logistykę sprzętowo-nurkową, której

rozmiar, stopień zachowania, widoczność pod wodą, a także

należy bezwzględnie przestrzegać na łodzi. Pierwszego dnia

sprzyjająca nam natura w postaci towarzyszących podczas po-

cała ekipa została precyzyjnie przeszkolona z obowiązujących

wrotów delfinów czy wieloryba Minky, zdecydowanie pozwala-

procedur, łącznie z ćwiczeniami „na sucho”, co sprawiło, że lo-

ją na klasyfikację tej wyprawy jako „wprawy życia”.

gistyka nurkowań działała naprawdę „jak w zegarku”.

Doświadczeni organizatorzy naszej wyprawy, Andrzej Za-

Warunki pod wodą, mimo, iż momentami bardzo trudne,

lewski i Piotr Dybikowski zdecydowanie stanęli na wysoko-

podczas zanurzenia i dekompresji, absolutnie wynagrodziły

ści zadania dbając o bezpieczeństwo, logistykę oraz komfort

trudy wyprawy. Niejednokrotnie wizura na dole przekraczająca

wszystkich uczestników. Nie była to ich pierwsza wyprawa

30 metrów, widoczne podczas zanurzenia ponad stumetrowe

na magiczne Malin Head, a z tego co mi wiadomo, już wkrótce

jednostki, fantastyczne sztuczne rafy pełne życia na monumen-

odbędzie się kolejna! Zainteresowanych zapraszam do Andrze-

talnych wrakach. Zimno oraz głębokość limitowały nasz czas

ja Zalewskiego: +48 603 209 571.

denny tak, aby nie przekraczać trzech godzin nurkowania – tak też jest rekomendowane na MH. Średnia długość nurkowania

Dziękuję całej ekipie – było wspaniale. Do zobaczenia pod wodą!

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

NAJSŁYNNIEJSZE WRAKI MALIN HEAD Wrak HMS Audacious, głębokość 64 m

Wrak RMS Justicia, głębokość 72 m

Zbudowany w 1913 roku HMS Audacious to pancernik typu Su-

Zwodowany w 1914 roku RMS Justicia był brytyjskim okrętem

per-Dreadnought klasy King George V o wyporności 23,00 ton

wojskowym o pojemności 32 234 ton i wymiarach 225 x 26

i wymiarach 182 x 27 x 8 m. Okręt nie brał udziału w działaniach

x 13. Płynąc z Liverpoolu do Nowego Jorku został kilkakrotnie

wojennych i zatonął w 1914 roku po wejściu na minę podczas

storpedowany i zatonął tracąc 16 z 600 osobowej załogi. Jest

ćwiczeń artyleryjskich. Najsłynniejsze miejsce na samym wraku

to masywny wrak z dużymi kotłami i trzema potężnymi śruba-

to robiące piorunujące wrażenie działa, których ogrom widać

mi napędowymi na widoku. Obecnie spoczywa na swojej lewej

dopiero, kiedy zestawimy z nimi postać nurka, który wydaje

burcie 16 mil na północny zachód od Innistrahull. To właśnie ten

się mieć wielkość ryby.

wrak stał się moją motywacją do udziału w wyprawie na Malin

Wrak SS Carthaginian, głębokość 58 m Zbudowany w 1884 roku SS Carthaginian był brytyjskim żaglowo-parowym transatlantykiem. Przy masie brutto 4,444 ton

niż mogłam to sobie wyobrażać. I również dla niego – na pewno tam jeszcze wrócę.

i wymiarach 99 x 12 m, 14 czerwca 1917 roku wszedł na nie-

Wrak SS Laurentic, głębokość 42 m

miecką minę i zatonął u wybrzeży Innistrahull, bez ofiar śmier-

Zbudowany w 1908 r. statek SS Laurentic ważył 14 892 ton

telnych. Płynął z Glasgow do Montrealu.

brutto i mierzył 550 x 67 x 41 m. Po opuszczeniu Buncrany

Wrak SS Empire Heritage, głębokość 66 m

w Co. Donegal wszedł na minę i zatonął w ciągu 45 minut. Część ładunku stanowiło 3 211 sztabek złota, z których każda ważyła

Zbudowany w 1930 r. SS Empire Heritage ważył 15 702 tony

40 funtów. Następnie, w ciągu 7 lat przeprowadzono 700 nur-

i mierzył 508 x 72 x 50 m. Kierując się do Liverpoolu z Nowego

kowań w celu odzyskania złota, z czego 22 sztabki uważane są

Jorku z ładunkiem ropy, czołgów Shermana i pojazdów pancer-

za nieznalezione. Nam niestety się nie poszczęściło, złota nie

nych, został storpedowany. Zginęło 113 osób. Wrak obecnie

znaleźliśmy. Ale wrócimy tam!

spoczywa na swojej prawej burcie 20 mil na północny zachód

Head. I to właśnie on okazał się jeszcze bardziej majestatyczny

od Malin Head. Spektakularne widoki roztaczające się przed

Wrak SS Athenia, głębokość 60 m

nurkami już podczas zanurzenia, niczym porozrzucane po pod-

Zbudowany w 1923 r. SS Athenia był brytyjskim liniowcem oce-

łodze czołgi-zabawki dziecięce, leżące w nieładzie, na stercie,

anicznym, który ważył 13 580 ton brutto i mierzył 160 x 20 x 11 m.

okazują się być potężnymi maszynami, które natura rozrzuciła

W drodze z Liverpoolu do Montrealu został storpedowany przez

chaotycznie po oceanicznym dnie. Jedno z tych nurkowań, któ-

niemieckiego U-Boota i zatonął, tracąc 112 osób z 1418 pasaże-

rych się nigdy nie zapomina.

rów i załogi. Była to pierwsza ofiara morska II wojny światowej,

REKLAMA

podczas gdy wojna z Niemcami została wypowiedziana zaledwie kilka godzin wcześniej, co spotkało się z powszechnym potępieniem na całym świecie.

Wrak U-2511, głębokość 67 m Zwodowany w 1944 roku niemiecki okręt podwodny U-2511 był przy długości 77 metrów jedynym działającym U-bootem typu XX1. Został zatopiony 7 stycznia 1946 roku i spoczywa w stosunkowo nienaruszonym stanie. Nurkowanie na nim wywołuje niesamowite wrażenie, ogromne przestrzenie pozwalające na swobodną penetrację pozostawiają niedosyt. Bajeczna na zewnątrz i wewnątrz wraku widoczność sprawiła, że przedefiniowaliśmy pojęcie nurkowania na ubotach.

DIVE STRONG. DIVE ZEAGLE. Every mission. In every condition. Zeagle has your back.

Wrak U-89, głębokość 62 m Zwodowany w 1915 roku U-89 był niemieckim U-Bootem operacyjnym. W dniu 12 lutego 1918 r. został staranowany przez HMS Roxburgh w pobliżu Malin Head i zatonął tracąc całą załogę – 43 osoby. Ogromny, z mnóstwem dostępnej do penetracji przestrzeni, zachwyca widokami na zewnątrz i wewnątrz. Zachowane uzbrojenie jednocześnie przeraża i zachwyca. Niezapomniane nurkowanie. #wreckdiving #ssjusticia #malinhead #jjccr #santi #ladiesfirst #ammonite #tecline #divesystem #k01 #suex #piranha

https://rosguill.com/ https://www.bsac.co/ http://www.divingindepth.co.uk/ www.nurkowanie-ecn.pl

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

wraki

Odczarowując bałtyckie wraki ORP „DELFIN” Tekst i zdjęcia TOMEK RAMUTKOWSKI

wraki

I choć spora część z nich leży na głębokościach znacznie

Bałtyckie wraki są magiczne. Niezależnie od głębokości, na której spoczywają, stopnia zniszczenia, typu jednostki, wielkości czy okresu w dziejach, z którego pochodzą, wszystkie wraki zalegające na dnie Bałtyku niewątpliwie mają w sobie „to coś”.

przekraczających możliwości nurków rekreacyjnych*, to jednak jest wiele wraków, które wręcz idealnie się nadają do rozpoczęcia bałtyckiej przygody. A ja Was z chęcią na te wraki zabiorę :) GDZIE ZACZĄĆ? Najlepszym miejscem do rozpoczęcia przygody z prawdziwym nurkowaniem wrakowym, bo przecież nie mówimy tu o zatopionych w jeziorach żaglówkach, jest Zatoka Pucka, będąca częścią Zatoki Gdańskiej. Jest to spowodowane:

ażdy z nich w jakiś sposób zapisał się na kartach hi-

● osłonięciem wód Zatoki przez Półwysep Helski, dzięki

storii. Niektóre bardzo spektakularnie, niosąc za sobą

czemu falowanie jest często mniejsze, niż na otwartym

ogromne tragedie, których były świadkami i w ramach

Bałtyku

których znalazły się na dnie Bałtyku. Inne z kolei, zatopione

● słabszymi i rzadziej występującymi prądami

w bardziej prozaicznych okolicznościach, z powodu pogody,

● mniejszym, a czasem wręcz zerowym, osieciowaniem

błędów nawigacyjnych czy z premedytacją, do celów szkoleniowych. Niezależnie od tego, wszystkie Bałtyckie wraki są wspaniałymi miejscami do nurkowania, a skąpane w nierzadko mrocz-

wraków ● relatywnie małymi głębokościami zalegania wraków ● sporą ilością wraków na różnych głębokościach, dostępnych w limitach rekreacyjnych

nej i często tajemniczej toni bałtyckiej, rozpalają wyobraźnię

Podsumowując, z pewnością łatwiej zacząć na Zatoce, niż

wszystkich nurkujących na nich nurków do czerwoności.

na otwartym Bałtyku.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

NO DOBRZE, TO JAKI WRAK WYBRAĆ NA POCZĄTEK?

„Delfin” jest również lubiany przez bardziej zaawansowa-

Jest kilka pozycji, które warto odwiedzić na początku wrakowej

nych nurków wrakowych, bo w środku wygląda jeszcze pięk-

ścieżki. Ja zacznę od wraku, który według mnie i wielu innych

niej. Na, poprzecznie deskowanych, drewnianych ścianach wi-

nurków jest jednym z ładniejszych, o ile nie najładniejszym

dać nalot, który sprawia, że wewnętrzne pomieszczenia jeszcze

na Zatoce, w limitach rekreacyjnych.

ładniej i bardziej tajemniczo prezentują się w świetle latarki.

drewniany wrak zalegający na głębokości 20 metrów, z mini-

do wnętrza wraku osobom bez właściwego przygotowania, od-

malną głębokością nad wrakiem na poziomie niecałych 13 me-

powiedniego sprzętu i umiejętności. Wewnątrz wraku bardzo

trów. Leży w odległości 4 Mm od Jastarni w kierunku południo-

łatwo jest, jednym nieodpowiednim ruchem płetwy, spowodo-

wo-wschodnim.

wać bardzo mocne pogorszenie widoczności, a przy mocniej-

ORP „Delfin”, bo o nim mowa, to bardzo klimatyczny,

„Delfin” jest w bardzo dobrym stanie i chociaż kilka lat

UWAGA! Zdecydowanie jednak odradzam wpływanie

szym zruszeniu osadu widoczność spada do zera!

temu, w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach, stracił

Warto jest jednak inwestować w rozwój swoich umiejętno-

nadbudówkę, to pomimo tego, nadal jest niezwykle urokliwym,

ści nurkowych, szkolić się u dobrych instruktorów nurkowania,

a przede wszystkim łatwym w nawigacji, wrakiem.

kupować właściwy sprzęt nurkowy i poznawać właściwe pro-

Nie ma na nim żadnych pozostałości sieci rybackich, przez co nurkowanie należy do relatywnie łatwych.

cedury, żeby móc w przyszłości zobaczyć ten i inne wraki z tej drugiej strony :)

Spoczywa przechylony na lewą burtę, co sprawia, że widok jest jeszcze bardziej urokliwy i klimatyczny.

ORP „DELFIN” – KRÓTKI RYS HISTORYCZNY

Kadłub „Delfina” jest bardzo dobrze zachowany, z przepięk-

„Delfin” powstał w stoczni Robert Jacob Inc., znajdującej się

nymi i bardzo charakterystycznymi galeryjkami, prowadzącymi

na City Island w Nowym Jorku, jako jeden z 561 amerykańskich

wzdłuż obu burt, dość dużymi ładowniami w centralnej części

okrętów tego typu. Po raz pierwszy zwodowany w 1942 roku,

pokładu i wieloma włazami, w które można zajrzeć, świecąc

pod nazwą YMS (Yard Minesweeper) – 211, jednak na dobre

tam uprzednio latarką.

rozpływał się po przekazaniu do brytyjskiej Royal Navy, gdzie

wraki

ORP „DELFIN” DANE TECHNICZNE Pozycja: 54° 38' 52.2" N 18° 36' 11.2" E

Wymiary: Długość: 41,9 m Szerokość: 7,5 m Zanurzenie: 2,4 m Wyporność: 277 t

Uzbrojenie: ● dwa podwójne WKM-y (Wielkokalibrowe Karabiny Maszynowe), kaliber 12,7 mm Colt ● jedno radzieckie działo kaliber 85 mm ● trał akustyczny SA-IV ● trał elektromagnetyczny TEM-VI ● trał kontaktowy OROPES

Napęd: ● dwa silniki Diesla GMC o mocy 735 kW (1000 KM) ● dwie śruby dające prędkość maksymalną 12,6 węzłów ● załoga: 42 osoby

pływał pod brytyjską banderą, pod nazwą BYMS (British Yard

nim przygotowaniu zatopiony w wodach Zatoki Puckiej do ce-

Minesweeper) – 2211.

lów szkoleniowych.

Służył głównie na wodach europejskich, a ciekawostką jest to, że brał udział m.in. w słynnej Operacji Neptun, czyli lądo-

JAK ZACZĄĆ?

waniu w Normandii, będącej największą pod kątem użytych sił

Jest wiele baz nurkowych na półwyspie, z którymi można wy-

i środków operacją desantową w historii.

płynąć na wraki Zatoki.

Po zakończeniu wojny został zdemobilizowany i oddany

Trzeba się wówczas skontaktować z obsługą takiej bazy,

Amerykanom, a w 1947 roku, jako jeden z czterech okrętów,

umówić na konkretny dzień i wrak, na którym ma się chęć

zakupiony przez Polskie Ministerstwo Żeglugi.

zanurkować, oczywiście w ramach swoich limitów głębokości.

Trzy z nich, pod nowymi nazwami: „Delfin”, „Foka”, „Mors” wcielono do Polskiej Marynarki Wojennej, a jeden, jako „Zodiak” został przekształcony na jednostkę hydrograficzną w służbie cywilnej.

Niezależnie od wyboru bazy, na początku wrakowej drogi proponuję następujące scenariusze: 1. Rozpoczęcie wrakowej przygody od kursu wrakowego. Pomimo różnych opinii w środowisku, przejście szkolenia

ORP „Delfin” służył w IV Dywizjonie Flotylli Trałowców

wrakowego, jest zawsze dobrym pomysłem. Zdecydowanie

do roku 1957, w którym został wycofany ze służby i po uprzed-

zwiększa to poziom samoświadomości nurka, zaznajamia

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

wraki

go z technikami i procedurami związanymi z nurkowaniem

na łódź po nurkowaniu. Jednym słowem, zadba o komfort

na wrakach. Ważne jest, aby wybierając się na kurs wrako-

podczas stawiania pierwszych wrakowych kroków. Opcja

wy, rzetelnie podejść do kwestii wyboru Instruktora. Do-

jest dobra dla osób, które nie lubią wyjeżdżać w dużych

brze, żeby był doświadczonym nurkiem wrakowym, dużo na tych wrakach nurkował i szkolił, dzięki czemu jest spora

grupach ze swoim (o ile takie mają) centrum nurkowym. 3. Wyjazd ze swoim Instruktorem. Niezależnie od organizacji

szansa na to, że wyciągniecie z takiego kursu najwięcej.

szkoleniowej, każdy instruktor będący freelancerem czy

2. Zanurkowanie w towarzystwie przewodnika wynajętego

Instruktor z każdego centrum nurkowego w kraju, może

z bazy. Daje to ten komfort, że nie musicie samodzielnie

przyjechać nad Bałtyk ze swoją grupą. Wystarczy kontakt

nurkować w nowym dla Was środowisku, a przewodnik

z wybraną bazą i ustalenie dogodnego terminu. Plus jest

omówi nurkowanie, pokaże najciekawsze miejsca na da-

taki, że na takich wyjazdach to Wasz Instruktor jest prze-

nym wraku, przedstawi potencjalne zagrożenia, ale też

wodnikiem, no i wyjeżdżacie w, najczęściej, dobrze sobie

omówi sposoby wchodzenia do wody oraz wychodzenia

znanym gronie.

REKLAMA

KURSY

TECHNICZNE I REKREACYJNE

SIDEMOUNT WRAKOWE INSTRUKTORSKIE

Niezależnie od sposobu, w jaki chcecie rozpocząć wrakową przygodę, warto zrobić ten pierwszy krok i na własne oczy przekonać się, jak wspaniałe i majestatyczne są nasze Bałtyckie Wraki. Polecam zacząć od takich, które dadzą Wam największy komfort stawiania pierwszych kroków, czyli od naszych Zatokowych perełek. Takich jak bohater dzisiejszego artykułu, czyli ORP „Delfin”. *nurek rekreacyjny w tym rozumieniu to taki, który wykonuje nurkowania bezdekompresyjne. Oczywiście nurkowanie techniczne, czyli takie z rzeczywistym lub dekompresyjnym sufitem, również są lub mogą być nurkowaniami rekreacyjnymi, nawet jeśli są wykonywane na mieszaninach trimixowych na znaczne głębokości.

WWW.DEEPBUSTERS.PL PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

sprzęt

Suchy G

to przede wszystkim chcemy, by był suchy od we-

Kilka refleksji z kilkuletniego użytkowania lekkiego suchego skafandra Aqua Trec

dy chcemy zainwestować w skafander suchy – wnątrz i to po wyjściu z wody. Wybór skafandrów jest

Rzeczywiście jest lekki. Został wykonany z materiału Cordura Ny-

spory, ale ilu producentów tyle opinii na ich temat. Łatwiej,

lon Oxford i zaopatrzony w neoprenową kryzę szyjną. Jedni wolą

pozornie, decydować się na zakup konkretnej marki, gdy jest

neopren, inni lateks, dla mnie kryza neoprenowa jest ok. Cały ska-

to już nasz drugi czy kolejny suchar.

fander, za sprawą kroju i zastosowanego materiału jest dobrze

W poniższym tekście nie chcę skupiać się na instruktorach i oso-

dopasowany do sylwetki nurka. To oczywiście poprawia komfort

bach, które robią kilkaset nurkowań rocznie, ani na osobach pracu-

pod wodą, bo opory w wodzie są mniejsze, a ruchy nieskrępowane.

jących w trudnych warunkach. Sporo nurkuję, rozmawiam z ludźmi

Przy czym warto pamiętać, że ta lekkość skafandra wpływa na jego

zawodowo związanymi z nurkowaniem, wiem, że w ich przypadku

właściwości izolacyjne. Będąc powłoką sam w sobie nie ma za bar-

zazwyczaj pojawiają się dodatkowe wymagania co do konstrukcji

dzo właściwości sprzyjających utrzymaniu temperatury ciała nurka

suchego, co w efekcie ma wpływ na końcową cenę produktu i jego

na odpowiednim poziomie. Trzeba więc pamiętać o temperaturze

funkcjonalność. Poniższy tekst powstał z myślą o nurkach rekre-

wody, w jakiej przyjdzie nam nurkować i odpowiednio do tego za-

acyjnych i umiarkowanie technicznych, takich, którzy wykonują

dbać o swój komfort cieplny. Fizyki nie oszukasz – im zimniejsza

kilkadziesiąt zanurzeń rocznie i zastanawiają się czy skafander

woda, tym cieplej trzeba się ubrać. Im cieplej się ubierasz, tym wię-

Aqua Trec, firmy Bare, jest dobrym wyborem.

cej potrzebujesz balastu. Cordura Nylon Oxford ma jednak swoje duże zalety – główna to uniwersalność w zakresie wykorzystania

Czym kierujemy się wybierając nowego suchara?

w różnych warunkach. W Aqua Trecu świetnie nurkuje się w wo-

Z moich doświadczeń wynika, że zazwyczaj patrzymy na dostęp-

dach o kilku (z ocieplaczem) czy kilkunastu stopniach C. Są i tacy,

ność produktu (im szybciej, tym lepiej – nikt nie chce czekać po kilka

którzy nurkują w nim we wszystkich wodach, również w Morzu

miesięcy na dostawę), szeroką rozmiarówkę (z wiekiem człowiek

Czerwonym. Między innymi właśnie ze względu na możliwość za-

się zmienia, tu i ówdzie; może pojawić się kilka kilogramów), spraw-

nurkowania w nim w wodach o różnej temperaturze i związaną

ny serwis i wagę kombinezonu, bo przecież chcemy podróżować

z tym wygodę jestem zauroczony tym skafandrem. Właściwie zu-

również samolotem. Oczywiście zwracamy także uwagę na dobry

pełnie zapominam o nim pod wodą. Nie uwiera, nie „skrzypi“, nie

stosunek ceny do jakości oraz zastosowanych rozwiązań konstruk-

cieknie. W ciągu ostatnich kilku lat tylko raz, nurkując w Jeziorze

cyjnych i materiałowych. Ostatnio coraz częściej patrzymy rów-

Trześniowskim, po wejściu do wody, poczułem chłód wody w jednej

nież na kolor skafandra lub jego unikalność.

z nogawek. Po oględzinach okazało się, że na wysokości lewego

Niektórzy z producentów dostrzegają

kolana znajduje się równo cięta linia o długości około 2 cm. Za-

i takie potrzeby, i okresowo decydują

kleiłem i od tamtego zdarzenia nie miałem żadnych kłopotów z tym

się na wypuszczanie na rynek serii

skafandrem. Aqua Trec posiada plastikowy zamek YKK z przodu

limitowanych. Osobiście przed kil-

do samodzielnego zapinania. Przebiega od prawego biodra do le-

WAGA AQUA TREC Rozmiar L:

koma laty wybrałem kolor czarny

wego ramienia. Początkowo bałem się, że po kilku nurkowaniach

f ze skarpetami

i pewnie dziś też wybrałbym ten

puści ząbek zamka, albo się przełamie. Nic takiego się nie stało.

sam kolor, no może niebieski ;)

Działa bez zarzutu, ale dbam o niego po każdym użyciu! Rękawy

neoprenowymi – 2,40 kg f z butami – 2,95 kg

REKLAMA

skafandra kończą się lateksowymi man-

datkowe obciążenia, np. na wysokości

szetami. Można stosować rękawice su-

kolan, są dodatkowo wzmocnione i wy-

che jak i mokre, wg własnego uznania.

ściełane od wewnętrznej strony. Nurku-

Zawór dodawczy firmy Si-Tech, nie

ję w bardzo różnych warunkach, czasem

przepuszcza i jest domyślnie mon-

przyklękam, by zrobić zdjęcie, czasem

towany na klatce piersiowej. Obraca

nurkuję po śmieci, czy z archeologami

się o 360 stopni. Jednocześnie zawór

i gdzieś ocieram kolanami o podłoże.

upustowy, tej samej firmy, domyślnie

W miejscu wzmocnień nie odnotowa-

zamocowano go na lewym ramieniu.

łem ani jednego przecięcia, czy prze-

Jestem praworęczny i obsługa zawo-

tarcia, a to już 4 albo nawet 5 lat. Jak

rów pod wodą nie nastręcza żadnych

napisałem wcześniej, raz zdarzyło mi się

problemów. Działają bez zarzutu.

uszkodzić powłokę, ale w miejscu, w któ-

Szelki Bare są wygodne w użyciu,

rym nie była ona wzmocniona. Od mo-

choć potrafią się zawinąć na plecach

mentu naprawy wydobyłem spod wody

i odwrócić w czasie zakładania. Czasem

setki kg śmieci – puszek, potłuczonych

pomaga mi je odplątać partner nurko-

butelek, słoików, kieliszków i powłoka

wy. Za to po ustawieniu optymalnej

Aqua Trec’a nigdy mnie nie zawiodła.

długości i po zapięciu można o nich zapomnieć. Z szelkami połączony jest

Podsumowując

teleskopowy tors z wymiennym pasem

Aqua Trec jest wygodny, komfortowy,

krocznym, który jest rozpinany. Takie

lekki i szybko schnie po nurkowaniu.

rozwiązanie pozwala lepiej dopasować

Dobrze układa się w czasie nurkowa-

skafander do sylwetki nurka.

nia. Nie uwiera, nie „ciągnie się”, ale

Aqua Trec’a można zamówić so-

jest powłoką, więc gdy się nie ubierze-

bie ze skarpetami neoprenowymi lub

my w odpowiedni ocieplacz, w zimnej

z butami. Jak kto lubi. Ja swojego za-

wodzie zmarzniemy. Ja przynajmniej ze

mówiłem z butami, bo tak wolę. Raz

dwa razy zmarzłem :)

zakładam, raz zdejmuję i spokój. Nie

Rozważając zakup suchego skafan-

trzeba zawiązywać sznurowadeł ;) Nie

dra, kiedy nie jesteśmy pewni zakupu,

zdecydowałem się na kieszeń, choć jest

warto poszukać, gdzie odbywają się

taka możliwość. Czasem mi jej brakuje,

testy konkretnej firmy. Wydarzeń tego

jednak nie na tyle, żeby zlecać usługę

typu w ciągu roku jest organizowanych

doklejenia. Gdybym jednak kupował

całkiem sporo, a zrobienie kilku nurko-

nowy, wziąłbym skafander z kieszenią.

wań w tym czy innym modelu na pewno

Miejsca, które z racji charakteru

pomoże w wyborze Twojego suchego

użytkowania mogą być narażone na do-

IT’S A COLD WORLD OUT THERE. BUT BARE KEEPS YOU WARM ON EVERY DIVE.

skafandra. Wojciech ZGOŁA

WWW.NURKOWANIE-ECN.PL

freediving

BEZDECH STATYCZNY Wyniki Tekst ALEŠ KOŠTOMAJ

Tabela 1. Wyniki pomiarów w badaniu spirometrycznym (ST)

WYNIKI Z powodzeniem wykonaliśmy wszystkie pomiary dla wszystkich ośmiu

Badany

VC (l)

FVC (l)

5,31

5,10

7,10

6,96

ty w tabelach i na rysunkach przedstawiają istotność statystyczną: **:

6,13

6,24

P ≤ 0,010 i * ≤ 0,050.

8,49

8,01

6,70

6,74

6,77

7,01

6,98

6,28

6,83

6,53

Legenda: VC – pojemność życiowa w litrach, FVC – natężona pojemność życiowa w litrach

Rysunek 1. Czas trwania poszczególnych bezdechów, czyli koniec bezdechu (EA)

badanych osób. Wyniki przedstawiono w tabelach i na rysunkach jako średnie arytmetyczne i odchylenia standardowe (AM ± SD). Znaki i skró-

Badani osiągnęli różne wyniki. Wyniki badań spirometrycznych (ST) nie dostarczają jednak wystarczających informacji o cechach badanych. Innymi ważnymi parametrami są również płeć, wiek, wzrost, masa ciała i doświadczenie w zawodach. Korzystny jest fakt, że badani osiągnęli najlepsze możliwe wyniki badania spirometrycznego (ST). Odpowiednie połączenie wszystkich wymienionych parametrów daje najlepsze rezultaty. Nie wiadomo jednak jeszcze, jaka jest idealna formuła tej odpowiedniej kombinacji.

Rysunek 1 przedstawia czas trwania poszczególnych bezdechów, tj. koniec bezdechu (EA). Najdłuższy bezdech po wdechu zmierzono na lądzie – 462 sekund, podczas gdy najkrótszy bezdech po wdechu na lądzie wyniósł 250 sekund. W przypadku bezdechu po wdechu w wodzie, najdłuższy bezdech wynosił 405 sekund, a najkrótszy 260 sekund. W przypadku bezdechu po wydechu na lądzie, najdłuższy bezdech wynosił 278 sekund. Najkrótszy bezdech po wydechu na lądzie wynosił 125 sekund. Badani najkrócej wstrzymywali oddech w przypadku w bezdechu po wydechu w wodzie. Najdłuższy bezdech miał długość 271 sekund, a najkrótszy 125 sekund. Badani wstrzymali oddech średnio o 11 % dłużej na bezdechu po wdechu na lądzie niż w analogicznej sytuacji w wodzie. Średnio, badani wstrzymali oddech o 7 % dłużej na bezdechu po wdechu na lądzie niż w analogicznej sytuacji w wodzie.

freediving

Rysunek 2 przedstawia punkt skurczu (CP) dla poszczególnych bezdechów. We wszystkich bezdechach (w wodzie, na lądzie, po wdechu

Rysunek 2. Początek spontanicznego skurczu, czyli punkt skurczu (PK) mięśni brzucha w poszczególnych bezdechach

i po wydechu) zawsze celem jest osiągnięcie punktu skurczu jak najpóźniej. W bezdechu po wdechu na lądzie, punkt skurczu wystąpił po najdłuższym czasie, dając średni czas 219 ± 71 sek. W bezdechu po wdechu w wodzie, punkt skurczu wystąpił w ciągu 215 ± 64 sek. W bezdechu po wydechu na lądzie, punkt skurczu wystąpił w ciągu 127 ± 43 sek. Natomiast w bezdechu po wydechu w wodzie, punkt skurczu pojawił się po najkrótszym czasie ze wszystkich badanych przypadków, dając średni czas 123 ± 37 sek. Różnica w punktach skurczu pomiędzy bezdechem na lądzie a bezdechem w wodzie wynosiła średnio 2 %. Różnica w punktach skurczu pomiędzy bezdechem po wydechu na lądzie a bezdechem po wydechu w wodzie wynosiła średnio 3 %. Czasy bezdechu (EA) i punktu skurczu (CP) we wszystkich czterech badaniach były analogiczne. CP i EA pojawiają się najszybciej przy bezdechu po wydechu w wodzie, następnie na bezdechu po wydechu na lądzie, dalej dla bezdechu po wdechu w wodzie, a na końcu dla bezdechu po wdechu na lądzie.

Rysunek 3 przedstawia wartości tętna (HR) w obu przypadkach bezdechu po wdechu w stosunku do procentu czasu końcowego. W przy-

Rysunek 3. Wartości tętna (HR) w obu przypadkach bezdechu po wdechu

padku bezdechu po wdechu na lądzie widać dodatnie wartości odchylenia standardowego od średniej arytmetycznej. W bezdechu po wdechu w wodzie widoczne są jednak ujemne wartości odchylenia standardowego od średniej arytmetycznej. Analiza wariancji dla powtarzanych pomiarów wykazała statystycznie istotne różnice między dwoma bezdechami (**: P ≤ 0,010 i *: P ≤ 0,050) dla większości procentów czasu końcowego. Przy 0 % czasu końcowego (początek bezdechu) różnica dla początkowego tętna (HR) pomiędzy bezdechem po wdechu w wodzie wynosiła 85 ± 11 (1/min) a bezdechem po wdechu na lądzie 78 ± 11 (1/min). Przy 10 % czasu końcowego nastąpiła poważna zmiana, ponieważ tętno na bezdechu po wdechu na lądzie zaczęło wzrastać. Jednak tętno na bezdechu po wdechu w wodzie uległo znacznemu zmniejszeniu. Najniższe tętno dla obu bezdechów po wdechu zmierzono dla 70 % czasu końcowego po wdechu w wodzie (41 (1/min)).

Rysunek 4 przedstawia wartości tętna (HR) w obu przypadkach bezdechu po wydechu w stosunku do procentu czasu końcowego. W bezdechu

Rysunek 4. Wartości tętna (HR) w obu przypadkach bezdechu po wydechu

po wydechu na lądzie widoczne są dodatnie wartości odchylenia standardowego od średniej arytmetycznej. W bezdechu po wydechu w wodzie widoczne są ujemne wartości odchylenia standardowego od średniej arytmetycznej. Przy 0 % czasu końcowego (początek bezdechu) zmierzono istotną różnicę dla początkowego tętna (HR) pomiędzy bezdechem po wydechu w wodzie – 85 ± 7 (1/min) a bezdechem po wydechu na lądzie – 79 ± 12 (1 / min). Krzywa tętna (HR) w obu bezdechach zaczyna się zmniejszać natychmiast po wystąpieniu bezdechu i ma podobną charakterystykę przez cały mierzony czas. Najniższe tętno obu bezdechów po wydechu zmierzono dla 100 % czasu końcowego (koniec bezdechu) w przypadku bezdechu po wydechu na lądzie (36 (1/min)).

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

freediving

Rysunek 5. Wartości nasycenia krwi tlenem (SaO2) przy obu przypadkach bezdechu po wdechu

Rysunek 5

przedstawia wartości nasycenia krwi tlenem

Rysunek 6. Wartości nasycenia krwi tlenem (SaO2) dla obu przypadków bezdechach po wydechu

Rysunek 6

przedstawia wartości nasycenia krwi tlenem

(SaO2) w obu przypadkach bezdechu po wdechu w stosun-

(SaO2) w obu przypadkach bezdechu po wydechu w stosun-

ku do czasu końcowego. W przypadku bezdechu po wdechu

ku do czasu końcowego. W przypadku bezdechu po wydechu

na lądzie widać dodatnie wartości odchylenia standardowego

w wodzie widoczne są dodatnie wartości odchylenia standar-

od średniej arytmetycznej. W bezdechu po wdechu w wodzie

dowego od średniej arytmetycznej. W przypadku bezdechu

widoczne są ujemne wartości odchylenia standardowego

po wydechu na lądzie, widoczne są ujemne wartości odchy-

od średniej arytmetycznej. Dwie krzywe SaO2 dla bezdechów

lenia standardowego od średniej arytmetycznej. Dwie krzywe

po wdechu są podobne. Największy spadek SaO2 w przypad-

SaO2 w przypadku bezdechów po wydechu są różne. Najwięk-

ku obu bezdechów po wdechu wystąpił po 90 % czasu koń-

szy spadek SaO2 w przypadku obu bezdechów po wydechu

cowego. Najniższe SaO2 zmierzono na bezdechu po wdechu

wystąpił po 90 % czasu końcowego. Najniższe SaO2 zmierzono

na lądzie w 100 % czasu końcowego (koniec bezdechu), i było

na bezdechu po wydechu na lądzie w 100 % czasu końcowego

to SaO2 na poziomie 39 %.

(koniec bezdechu), i było to SaO2 na poziomie 30 %. Rysunek 7. Skurczowe ciśnienie krwi (BP) dla poszczególnych bezdechów

Rysunek 7 przedstawia skurczowe ciśnienie krwi (BP) dla poszczególnych bezdechów w mmHg w stosunku do czasu końcowego. Skurczowe ciśnienie krwi wzrasta wraz z czasem w przypadku wszystkich bezdechów. Największy skok skurczowego BP wystąpił w 90 % czasu końcowego. Przy 90 % czasu końcowego widoczna jest różnica pomiędzy oboma przypadkami bezdechu po wdechu i oboma przypadkami bezdechu po wydechu. Dwie największe zmierzone indywidualne wartości to 228 mmHg dla bezdechu po wdechu w wodzie i nawet 240 mmHg dla bezdechu po wdechu na lądzie.

freediving

Rysunek 8. Rozkurczowe ciśnienie krwi (BP) dla poszczególnych bezdechów

Rysunek 8 przedstawia rozkurczowe ciśnienie krwi (BP) dla poszczególnych bezdechów w mmHg w stosunku do czasu końcowego. Analiza wariancji dla powtarzanych pomiarów wykazała istotne statystycznie różnice pomiędzy przypadkami bezdechu po wydechu (w wodzie i na lądzie) (*: P ≤ 0,050) przy 40 % czasu końcowego. Ciśnienie rozkurczowe, podobnie jak ciśnienie skurczowe, wzrasta z czasem w wszystkich przypadkach bezdechu. Przy 40 % czasu końcowego występują statystycznie istotne różnice pomiędzy bezdechem po wydechu w wodzie a bezdechem po wydechu na lądzie. Dwie najwyższe indywidualne wartości zmierzono przy 90 % czasu końcowego w obu przypadkach bezdechu po wdechu (164 mmHg w wodzie i 145 mmHg na lądzie).

DYSKUSJA

Zidentyfikowane różnice pomiędzy bezdechem statycznym po wdechu w wodzie i na lądzie

Podczas pomiarów dla wszystkich rodzajów bezdechu, wszyscy badani osiągnęli krótsze czasy bezdechu niż ich osobiste rekordy. Są ku temu prawdopodobnie dwa powody. Pierwszym z nich jest osobista sprawność badanych (poziom sprawności przy osiąganiu najlepszych czasów osobistych), a drugim jest

W zależności od miejsca ich wykonania, bezdechy po wdechu

niedopuszczenie do stosowania technik "pakowania" powietrza

nie różniły się efektami. Jedyna różnica polegała na zmianie

do płuc podczas pomiarów.

wartości tętna (HR). Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic dla czasu bezdechu (EA) i punktów skurczu (CP) pomię-

Funkcjonowanie odruchu nurkowania podczas bezdechu najła-

dzy bezdechem po wdechu w wodzie a bezdechem po wdechu

twiej monitorować poprzez pomiar tętna. Odruch nurkowania

na lądzie. Może to świadczyć o odmiennym funkcjonowaniu

stanowi ochronę ciała w przypadku przerwania oddechu zarów-

odruchu nurkowania w wodzie i na lądzie. Reakcja odruchu

no na lądzie, jak i w wodzie. Regulacja tętna podczas bezdechu

nurkowego na lądzie jest mniejsza, natomiast w wodzie – sil-

jest konsekwencją aktywacji różnych mechanizmów wyzwala-

niejsza. Z drugiej strony, warunki pomiaru w wodzie prawdopo-

nych z powodu podrażnienia. Gdy twarz jest zanurzona w wo-

dobnie nie pozwalały na dłuższe czasy bezdechu. Mianowicie

dzie, usta i nos są pod wodą, stymulowane są receptory zimna

wszyscy badani skarżyli się na ból dłoni podczas pomiarów

w twarzy, co zwiększa aktywność nerwu błędnego, a tym samym

w wodzie. Ze względu na urządzenia pomiarowe (do bada-

natychmiast powoduje obniżenie tętna. Skurcz naczyń obwodo-

nia SaO2 i pomiaru tętna) badani musieli położyć obie ręce

wych zwiększa opór dla krwi i – w konsekwencji – ciśnienie tęt-

na krawędzi basenu. Ból w dłoniach był głównym powodem,

nicze. Jest to wykrywane przez baroreceptory, które odruchowo

dla którego badani nie byli w stanie zrelaksować się w wodzie

obniżają tętno. Po głębokim wdechu, receptory napięcia w mię-

tak bardzo, jak podczas pomiarów na lądzie.

śniach klatki piersiowej wykrywają rozciąganie mięśni i podnoszą tętno. Ponieważ jednak podczas bezdechu objętość płuc powoli

Im później pojawia się punkt skurczu CP, tym dłuższy jest bez-

spada, jego wpływ również się zmniejsza, co dodatkowo obniża

dech. Jeśli punkt skurczu (CP) jest przedstawiony w stosunku

tętno. Bezdech powoduje również zmiany poziomów O2 i CO2

do czasu bezdechu (EA), to widać, że występuje dla bezdechu

we krwi, co jest wykrywane przez chemoreceptory. Powoduje

w wodzie w 67 ± 13 % i dla bezdechu na lądzie w 61 ± 13 %.

to również zwężenie naczyń krwionośnych i zmniejszenie tętna.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

freediving

Ze względu na zmianę wartości tętna podczas obu bezde-

że lepsi nurkowie są w stanie osiągnąć podczas bezdechu niż-

chów po wdechu ustalono, że tętno nie zmieniało się w ten

sze wartości SaO2 niż inni. Wyniki badania wykazały, że w obu

sam sposób. Na samym początku dla obu przypadków bezde-

typach bezdechów po wdechu ciśnienie krwi wzrasta również

chu stwierdzono, że tętno było istotnie wyższe w przypadku

wraz z czasem wstrzymywania oddechu. Silny wzrost tętna

bezdechu po wdechu w wodzie niż w przypadku bezdechu

w obu przypadkach bezdechu po wdechu w ostatniej części

po wdechu na lądzie. Różnice w początkowym tętnie wynikały

czasu końcowego jest związany z większą objętością powietrza

z różnych pozycji startowych dla obu bezdechów. W bezdechu

w płucach i funkcjonowaniem wielu innych mechanizmów.

po wdechu w wodzie zaobserwowano trzy fazy, co jest typowe dla doskonałych nurków. Pierwsza faza charakteryzuje się bardziej stromym spadkiem tętna, trwającym do 20 % czasu

Zidentyfikowane różnice pomiędzy bezdechem statycznym po wydechu w wodzie i na lądzie

końcowego, co jest efektem odruchu nurkowania i działania różnych innych mechanizmów. Potem następuje kolejna, bar-

W zależności od miejsca ich wykonania, bezdechy po wydechu

dziej stabilna faza z wahaniami lekko w górę, a potem nieco

nie różniły się efektami. Jedyna różnica dotyczyła tętna roz-

w dół, trwającymi do 60 % czasu końcowego. W tej fazie układ

kurczowego w 40 % czasu końcowego. Jak oczekiwano, krót-

sercowo-naczyniowy dostosował się do nowych okoliczności.

sze czasy bezdechu uzyskano w obu przypadkach bezdechu po wydechu niż w obu przypadkach bezdechu po wdechu.

Zupełnie inaczej wygląda zmiana wartości tętna na bezdechu

Głównym powodem jest mniejsza objętość płuc i w konse-

po wdechu na lądzie. Pierwsza faza charakteryzuje się gwał-

kwencji mniejsza rezerwa O2. Jeśli punkt skurczu CP zostanie

townym wzrostem tętna, trwającym do 10 % czasu końcowe-

skorelowany z czasem bezdechu (EA), widać, że CP występu-

go. Wzrost tętna mógł wystąpić z powodu odruchu rozciąga-

je na poziomie 72 ± 14 % w przypadku bezdechu w wodzie

nia mięśni klatki piersiowej i silnego nacisku klatki piersiowej

i na poziomie 67 ± 12 % w przypadku bezdechu na lądzie.

na serce, którego nie zmierzono. Nacisk spowodowany jest

Zmiany wartości tętna pomiędzy dwoma typami bezdechu

dużą objętością płuc wynikającą z głębokiego wdechu i pozycji

po wydechu wskazywały jednak na podobne zmiany tętna.

leżącej na plecach. W drugiej, bardziej stabilnej fazie, która

Jedynym wyjątkiem było tętno początkowe, które było podob-

trwa do 50 % czasu końcowego, tętno nieznacznie rośnie

ne do obu typów bezdechu po wdechu ze względu na dwie

w pierwszej części krzywej, ale potem zaczyna lekko spadać.

początkowe pozycje, które już opisano.

Dzieje się tak z powodu powolnego zmniejszania się objętości płuc, co zmniejsza nacisk ze strony płuc i dodatkowo

Prawdopodobne jest, że odruch nurkowania w obu typach bez-

obniża tętno.

dechu po wydechu jest podobny na lądzie (kiedy twarz jest sucha) i z zanurzoną głową, ponieważ oba typy bezdechu po wy-

Koniec drugiej i początek trzeciej fazy (faza wznowienia obni-

dechu również wykazywały trzy fazy, które mają takie same

żania tętna) powinna zbiegać się z początkiem punktu skurczu

cechy jak bezdech po wdechu w wodzie. Pierwsza faza cha-

(CP). W bezdechu po wdechu na lądzie moment punktu skur-

rakteryzuje się bardziej stromym spadkiem tętna, który trwa

czu pojawił się wcześniej, bo w 61 %, a trzecia faza zaczęła się

do 20 % czasu końcowego. Potem następuje kolejna, bardziej

nawet nieco wcześniej, bo w 55 % czasu końcowego. W bez-

stabilna faza z lekkimi wahaniami w górę, a potem nieco w dół,

dechu po wdechu w wodzie, punkt skurczu wystąpił w 67 %,

trwającymi do 60 % czasu końcowego. W tej drugiej, bardziej

a trzecia faza w 60 % ostatniego czasu. Trzecia faza, która trwa

stabilnej fazie, zmiana wartości tętna na bezdechu po wydechu

do końca bezdechu, występuje zwykle tylko u lepszych nurków.

na lądzie ulega nieznacznemu odchyleniu. Wzrost jest interesu-

Charakteryzuje się wyraźniejszym niedotlenieniem, a co za tym

jący, ponieważ płuca są puste zatem nie ma wpływu odruchu

idzie skurczem naczyń obwodowych z wyraźnym wzrostem

rozciągania w mięśniach klatki piersiowej. Wzrost tętna może

ciśnienia krwi i coraz silniejszymi spontanicznymi skurczami

być zatem wynikiem pozycji leżącej na plecach i siły ciężaru

mięśni oddechowych. W ostatniej fazie najniższe wartości tętna

ciała działającej na całą klatkę piersiową, ponieważ ciśnienie

zmierzono dla obu przypadków bezdechu po wdechu.

wewnętrzne jest mniejsze z powodu wydechu. Bardziej prawdopodobne jest, że różnica między dwoma typami bezdechu

Wartości SaO2 dla obu typów bezdechu po wdechu są zbliżo-

wynika z silniejszej reakcji odruchu nurkowania w wodzie.

ne. Nie ma między nimi statystycznie istotnych różnic. Biorąc

pod uwagę, że reakcja odruchu nurkowania jest większa w wo-

Trzecia faza obu typów bezdechu po wydechu rozpoczyna się

dzie niż na lądzie, spodziewalibyśmy się późniejszego spad-

w 60 % czasu końcowego. Najniższe wartości tętna w obu bez-

ku SaO2 w wodzie. Należy również podkreślić, że niższe SaO2

dechach po wydechu zmierzono pod koniec bezdechu, a mia-

nie musi oznaczać dłuższego bezdechu. Prawdą jest jednak,

nowicie w bezdechu po wydechu w wodzie (53 ± 15 (1/min))

REKLAMA

oraz w bezdechu po wydechu na lądzie (61 ± 21 (1/min)). Najniższą wartość tętna spośród wszystkich czterech bezdechów zmierzono dla bezdechu po wydechu na lądzie (36 (1/min)) pod koniec bezdechu. Wartości SaO2 w obu przypadkach bezdechu po wydechu są różne. Nie ma między nimi statystycznie istotnych różnic, ale wyraźnie widoczny jest wpływ odruchu nurkowania na wartości bezdechu po wydechu w wodzie. SaO2 w bezdechu po wydechu w wodzie zaczyna się zmniejszać później niż SaO2 w bezdechu po wydechu na lądzie. W bezdechu po wydechu na lądzie najniższe SaO2 spośród wszystkich czterech bezdechów zmierzono przy czasie bezdechu (na poziomie 30 %). Wyniki badania wykazały, że w obu typach bezdechów po wydechu ciśnienie krwi wzrasta również wraz z czasem wstrzymywania oddechu. Wzrost tętna podczas obu bezdechów nie jest gwałtowny, a raczej stabilny. W obu typach bezdechu po wydechu, w których objętość powietrza była minimalna, wzrost ciśnienia krwi był równomierny. PODSUMOWANIE Badania ujawniły pewne problemy. Większość z nich napotkano ze względu na czułość i przydatność pomiaru SaO2 na palcu wskazującym i serdecznym lewej ręki. Urządzenia pomiarowe, które mierzą SaO2 jak najbliżej płuc i mózgu, byłyby bardziej odpowiednie ze względu na mniejsze opóźnienia pomiarów wartości. Żaden z badanych nie był w stanie zrelaksować się podczas bezdechu w wodzie (pozycja dłoni), co skracało czas bezdechu. Jest prawdopodobne, że technologia pomiarowa pozwoli nam w niedalekiej przyszłości wykonywać takie pomiary w wodzie, a badani będą mogli się całkowicie zrelaksować. Nie mieliśmy tych problemów na lądzie, ponieważ badani mogli się zrelaksować w pozycji pomiaru. Badani mieli najniższe wartości SaO2 bezpośrednio po zakończeniu bezdechu. Najniższa zmierzona wartość SaO2 ogólnie wyniosła tylko 15 % dla bezdechu po wdechu w wodzie. Badany bez trudu zakończył bezdech. Z powodu tego opóźnienia i związanego z tym ryzyka utonięcia, nurkowie na wstrzymanym oddechu muszą być chronieni w wodzie przez co najmniej 30 sekund po zakończeniu bezdechu. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że w przypadku zmiennej HR (tętno), ćwiczenie bezdechu po wdechu na lądzie nie ma podobnego wpływu na organizm i jego mechanizmy regulacyjne, jak bezdech po wdechu w wodzie. Można jednak przyjąć, że praktyka bezdechu po wydechu na lądzie ma podobne efekty jak ćwiczenia bezdechu po wydechu w wodzie, co pokazują uzyskane wyniki pomiarów. Jako dobry substytut ćwiczeń bezdechu po wydechu w wodzie, sugerujemy ćwiczenie bezdechu po wydechu na lądzie. ŹRÓDŁA Czytelników zainteresowanych dodatkowymi zasobami proszę o kontakt mailowy ales.kostomaj@gmail.com

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

sprzęt

Tekst i zdjęcia AGNIESZKA KALSKA

„Która maska jest najlepsza do freedivingu?” To pytanie często słyszę od swoich kursantów i znajomych freediverów. By udzielić rzetelnej odpowiedzi, należałoby zadać pytanie „jaka maska”, bo niekoniecznie będzie to ta sama dla wszystkich.

aska to najważniejszy element sprzętu freedivera. Dobrze dobrana to taka, którą

wyciągamy z pudełka, nakładamy i zapominamy, że cokolwiek mamy na twarzy. W tym artykule zwrócę uwagę na to jak wybrać, dopasować i poprawnie korzystać z maski, by nie przeszkadzała i słu-

Maska freedivera JAK WYBRAĆ I POPRAWNIE Z NIEJ KORZYSTAĆ

żyła nam na lata.

Kształt maski Mówi się, że maska do freedivingu, po-

z niej wody, musielibyśmy stracić sporo

stwa, szkła powinny być przezroczyste,

winna mieć minimalną objętość, by stra-

powietrza, które przecież powinniśmy

by partner mógł obserwować oczy i oce-

ta powietrza z płuc na jej kompensację

oszczędzać.

nić stan naszej przytomności. Na rynku

w trakcie nurkowania była jak najmniej-

sza. Jest w tym bardzo dużo prawdy, lecz

Szkła

czy jest to ważniejsze niż dobre dopaso-

Duże szkła zwiększają nam pole wi-

wanie jej do twarzy? Zdecydowanie nie.

dzenia, lecz także często powiększają

pojawiają się maski z lustrzanymi szkłami, które głównie sugerowane są do spearfishingu.

Pamiętajmy, że maska do freedivingu

objętość maski. W celach sportowych

Jak wybrać maskę w sklepie?

zupełnie inaczej pracuje niż w przypadku

lepiej dobrać maskę bardziej profilo-

W sklepach internetowych ciężko nam

nurkowania z butlą. Freediverzy zmie-

waną z mniejszymi szkłami. W celach

ocenić na obrazku czy dana maska

niają głębokość dużo szybciej zarów-

rekreacyjnych taką, w której możemy

ma większą czy mniejszą objętość we-

no w górę i w dół, co powoduje także

zobaczyć więcej. Wśród freediverów

wnętrzną oraz jak duża jest w stosunku

szybsze zmiany ciśnienia, a co za tym

powszechny jest model maski z profilo-

do innych. To na co możemy zwrócić

idzie – zmiany objętości powietrza we-

wanymi plastikowymi soczewkami, które

uwagę to np. czy są dwa szkła oraz czy

wnątrz maski. Źle dopasowana maska

dają nam szeroki kąt widzenia utrzymu-

jest mocno wyprofilowana. W przypad-

będzie nam przeciekać a żeby pozbyć się

jąc małą objętość. W celach bezpieczeń-

ku masek z pojedynczym szkłem często

REKLAMA

mają one większą objętość niż te z podwójnym i wyprofilowanym kołnierzem (bardziej przylegającym do nosa i policzków). Najlepszym rozwiązaniem zawsze będzie, by maskę przymierzyć w sklepie stacjonarnym lub mieć opcję zwrotu po zakupie wysyłkowym.

Test nr 1 Przymierzając maskę, należy przyłożyć ją do twarzy bez zakładania paska na głowę. Delikatnie wciągamy powietrze nosem. Maska powinna przyssać się do twarzy równomiernie, bez uciskania w żadnym miejscu. Nie powinniśmy odczuwać ucisku ramki maski w szczególności w okolicy dolnego obszaru czoła gdzie znajdują się zatoki. Różne kształty ramki w masce są po to, by dostosowały się do różnych kształtów twarzy.

Test nr 2

Don’t settle for less.

Gdy poprzedni test został zaliczony, można wykonać drugi, w którym to spraw-

Elite design. Top performance.

dzamy, czy możemy dobrze schwytać nos w celu wyrównywania ciśnienia.

With Atomic Aquatics, the only

Należy złapać nos palcami i delikatnie dmuchnąć przez nos. Jeśli dojdzie do wyrównania ciśnienia w uszach i nie poczujemy, że powietrze prześlizguje

limits are your own.

się przez nos do wnętrza maski to drugi test jest zaliczony. Maski z miękkim silikonowym noskiem, ułatwią tę czynność nawet w grubszych rękawicach i u osób o nie wydatnym nosie.

www.nurkowa nie -ecn.pl PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

sprzęt

powinniśmy wykąpać w czystej wodzie. W szczególności przezroczysty silikon ma tendencję do żółknięcia właśnie od soli. Dobrze jest też wyrobić sobie prawidłowe nawyki zakładając i zdejmując maskę. Po bokach maski, na jej pasku są zamontowane specjalne klamry, które w prosty sposób rozluźniają i zacieśniają pasek. Przed założeniem powinniśmy rozluźnić je wystarczająco by założyć maskę bez żadnego oporu. Po ułożeniu jej w odpowiedniej pozycji na twarzy, delikatnie ścieśniamy pasek równomiernie po obu stronach, tak by nie uciskała i pozostawała na swoim miejscu. Przy zdejmowaniu najpierw rozluźniamy pasek a dopiero ściągamy z twarzy. W ten sposób siliko-

Test nr 3

Rurka (zwana potocznie „fajką”) jest

Kolejny test należy przeprowadzić w wo-

jemy jedynie zapalniczki oraz chustecz-

elementem, który najczęściej doczepia-

dzie, w którym sprawdzamy czy po na-

ki. Podgrzewamy szkła od wewnętrznej

my do paska maski. Jej kształt, wielkość,

łożeniu na twarz maska nie przecieka.

strony, starając się nie opalić części siliko-

materiał z którego jest wykonana oraz

nowych, które możemy uszkodzić. Po do-

sam uchwyt do maski są bardzo zróżni-

kładnym podgrzaniu wystarczy przetrzeć

cowane. Ogólna zasada przyczepienia

f kołnierz maski ma bezpośredni

szkła chusteczką i ewentualnie umyć ma-

fajki jest taka – ma nam nie przeszkadzać

kontakt ze skórą dookoła twarzy,

skę z mydłem lub płynem do naczyń. By

w trakcie nurkowania.

tzn. nie nachodzi na kaptur lub cze-

sprawdzić skuteczność możemy wykonać

pek oraz czy włosy są odsunięte;

zabieg najpierw na jednym szkle, po czym

Uwaga!

f pasek od maski jest równo ułożony

w pełni wystudzić maskę, założyć na twarz

Nigdy nie należy zaciskać pasków

z tyłu głowy i nie jest za luźny; ustaw

i dmuchnąć przez nos. Różnica powinna

od maski maksymalnie ciasno, bo może

optymalną jego długość za pomocą

być widoczna. Jeśli opalone szkło dalej pa-

to zwiększać ryzyko urazów. Mocno

klamer;

ruje, należy powtórzyć ten zabieg, aż uzy-

przylegająca maska zaburzy odczucie

f mężczyźni posiadający zarost (wąs)

skamy pożądany efekt. Maska powinna

przysysania maski do twarzy spowodo-

– czy maska szczelnie przylega

nam mniej parować w wodzie do czasu

wanej kompresją powietrza wewnątrz

do skóry pod samym nosem;

gdy pozostanie czysta. Myjąc ją płynem

w trakcie zanurzania i może opóźnić

do naczyń przywrócimy ten efekt także

to potrzebę wyrównania w niej ciśnie-

po dłuższym czasie użytkowania.

nia, prowadząc do urazów twarzy i oczu.

Zanim przekreślisz swoją maskę z powodu przeciekania, sprawdź czy:

f przymocowana fajka do maski nie jest przyczyną przeciekania.

nowe uchwyty maski wytrzymają dłużej By wykonać zabieg opalania potrzebu-

Ciasno nałożona maska, może również

Parowanie maski

Korzystanie z maski

Gdy już nabędziemy dopasowaną ma-

Z reguły, w zestawie z maską jest plasti-

szczękowe, utrudniając ich kompensację

skę, podobnie niesprzyjającym zjawi-

kowe pudełko, mające chronić ją pod-

lub nie dostrzeganie dyskomfortu z po-

skiem jak przeciekanie, może być jej pa-

czas transportu. Choć najczęściej szkła są

wodu braku drożności zatok.

rowanie. Wystarczy zastosować prosty

hartowane (tempered) i odporne na więk-

Gdy nie możemy znaleźć ideal-

zabieg opalania i ten problem zniknie

sze wstrząsy, warto z niego korzystać by

nej maski dla siebie, pozostaje nam

być może na zawsze. Zanim go wykona-

zachować maskę w czystości. Przed wej-

nurkowanie bez, a np. z pomocą no-

my, upewnijmy się, że soczewki są wyko-

ściem do wody, kiedy maska jest jeszcze

ska (nose clipa). Pamiętajmy jednak,

nane ze szkła, a nie z plastiku. W drugim

sucha, można dodatkowo zastosować

że maska jest niezbędnym narzę-

przypadku należy zastosować „półśrod-

odpowiednie „półśrodki” przeciwko pa-

dziem w poprawnej wzajemnej aseku-

ki” (specjalne specyfiki jak „antifog” lub

rowaniu. Po wyjściu ze słonej wody, ma-

racji, by móc dobrze widzieć co dzieje

po prostu własna ślina).

skę (jak i pozostały sprzęt) jak najszybciej

się z naszym partnerem pod wodą.

powodować ucisk na zatoki czołowe lub

podróże

Jezioro Niedackie Tekst JULIA PRUSKA Zdjęcia WOJCIECH PRUSKI

no porośnięte jest bujną roślinnością, przez co ogrom-

Gdańsk JEZIORO NIEDACKIE

Twardy Dół

ny obszar jeziora to piękne zielone łąki, wśród których skrywają się słodkowodne organizmy podwodne.

Pod wodą możemy zobaczyć między innymi szczupaki pospolite, które dadzą nam się dokładnie obejrzeć i sfotografować. W trakcie jednego nurkowania średnio możemy podziwiać ich około 10. Podczas nurkowania na pewno spotkamy też okonie, które pływają w dużych ławicach, od małych do całkiem sporych okazów. Często spotykane na małych głębokościach są też piękne liny. Dookoła jeziora nie ma pól uprawnych,

Niedack to jezioro rynnowe, które znajduje się na północnym krańcu Borów Tucholskich, w powiecie starogardzkim. To, co możemy zobaczyć pod wodą zdecydowanie zachwyca.

a tereny poza ośrodkiem są niezasiedlone, dzięki czemu widoczność pod wodą jest tak dobra. W najgorszym momencie w roku widoczność wynosi 4 metry, natomiast w najlepszym aż 14 metrów. Jezioro Niedackie to perełka w północnej Polsce. Każdy, kto raz tam zanurkuje na pewno będzie wracał. O jezioro dbają członkowie szkoły nurkowej Good Dive, którzy organi-

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

Na miejscu, bez wcześniejszej rezerwacji, można wypożyczyć najwyższej jakości sprzęt. Osoby, które mają ochotę zanurkować na większe głębokości niż te, które są dostępne z brzegu mogą skorzystać z pontonu, który oferuje baza. W ciepłe wieczory odpalane jest kino letnie, gdzie puszczane są filmy o tematyce nurkowej. W sezonie letnim Good Dive organizuje obozy nurkowe dla dzieci, na których nie ma czasu na nudę, a dzieci wracają do domów zachwycone. W bazie jest możliwość zrobienia intra nurkowego. Osoby, które nigdy nie nurkowały mogą spróbować i samemu przekonać się jakie to niesamowite. Bazą noclegową jest całoroczny ośrodek wypoczynkowy Twardy Dół – usytu-

zują sprzątanie tego jeziora, także śmieci w tym akwenie nie znajdziecie. Największą

owany w głębi lasu, przy samym brzegu

atrakcją są płytkie nurkowania wśród wcześniej wspomnianych łąk i obserwowanie

jeziora. Piękny, malowniczy krajobraz,

podwodnego życia. Maksymalna głębokość Niedacka wynosi 30 metrów, także głęb-

cisza, spokój, czyste powietrze, woda

sze nurkowania również są możliwe. Przy jeziorze znajduje się baza nurkowa Good

o pierwszej klasie czystości i nieskażo-

Dive, gdzie możecie napełnić swoje butle nie tylko powietrzem ale również nitroksem.

na natura – to niewątpliwie największe

REKLAMA

atuty tego miejsca. Obiekt oferuje pokoje w gościńcu, rodzinne domki Leśne Chaty oraz pole namiotowe i caravaningowe. W pakiecie z noclegiem można zakupić wyżywienie: śniadania i obiadokolacje. Na miejscu znajduje się restauracja "Pod Sosnami", która specjalizuje się w regionalnej kuchni kociewskiej ale serwuje również tradycyjne dania kuchni staropolskiej. Restauracja posiada duży taras z pięknym widokiem na jezioro, gdzie można zjeść smacznie i w przepięknej scenerii. Centrum wypoczynkowe Twardy Dół w swojej ofercie posiada SPA i salę fitness. SPA Leśna Oaza proponuje szeroki wybór masaży oraz zabiegów na twarz i ciało. Dodatkowe atrakcje oferowane przez ośrodek to wypożyczalnia sprzętu wodnego, hala sportowa, siatkówka plażowa, stół do ping ponga. Na terenie Twardego Dołu przebiegają trasy rowerowe oraz trasy o różnym stopniu trudności do uprawiania orienteeringu (Zielony Punkt Kontrolny). Twardy Dół to idealne miejsce na wypoczynek rodzinny jak również dla osób,które uprawiają sport: poranny jogging, jazda rowerem, Nordic Walking, fitness. Dzieci mogą pobawić się na placu zabaw. Wędkarze również cenią sobie to miejsce. Na sezon jesienny baza Good Dive wraz z ośrodkiem Twardy Dół oferują promocję na nocleg dla nurków i osób, które swoją przygodę z nurkowaniem chcą dopiero rozpocząć.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

wiedza

Buddy system BEZPIECZNE NURKOWANIE Z GŁOWĄ NA KARKU Tekst HUBERT REISS Zdjęcia HUBERT REISS, REDAKCJA PD

my nawet jaki ta osoba ma stopień nurkowy, co umie, nie za-

Tym razem zacznę od przewrotnego pytania do każdego z Was drodzy czytelnicy – nurkowie. A czy Ty jesteś dobrym buddym/partnerem pod wodą?

jest to ktoś, z kim bardzo dawno nie nurkowaliśmy. Jeżeli tak wygląda nasze nurkowanie, to odpowiedź jest prosta – z całą pewnością to nie jest system partnerski, a my aż prosimy się o problemy. System partnerski w bardzo dużym uproszczeniu to postępowanie zgodnie z zasadami bezpieczeństwa. Jednak, aby zgodnie z nimi postępować, trzeba je znać i o nich pamiętać. W przypadku nowego partnera, podstawowe

ażdy kursant szkoli się z podstawowych zasad bezpie-

elementy systemu partnerskiego należy z nim omówić. Możli-

czeństwa i procedur w sytuacjach awaryjnych pod i nad

we, że prowadzący odprawę Instruktor lub Divemaster omówi

wodą, a później jako certyfikowany nurek trzyma się

niektóre z nich przed nurkowaniem, jeżeli tak się nie stanie od-

tych reguł i utrwala je w codziennej rutynie nurkowania. No

powiedzialność spada na Nas. Właśnie dlatego tak istotne jest

właśnie, rutynie…

odpowiedzialne planowanie nurkowania… i to z partnerem.

Podczas zajęć kursu OWD, P1 oraz adekwatnych w innych

Do napisania tego artykułu skłoniło mnie zdarzenie jakie

federacjach, kursant poznaje techniki i zasady bezpiecznego

miało miejsce podczas jednego z nurkowych wypadów, gdzie

nurkowania. Ich fundamentem jest system partnerski (Buddy

właśnie rutyna i brak zastosowania procedur bezpieczeństwa,

system). Jest on podstawą całego systemu bezpieczeństwa,

brak przypilnowania systemu partnerskiego, przyniosły na całe

jeżeli nie ma partnera – system bezpieczeństwa praktycznie

szczęście tylko sporo nerwów, ale mogły mieć tragiczny finał.

nie działa.

mieniliśmy z nią ani jednego zdania przed nurkowaniem lub…

Grupa nurków, którzy po dłuższej przerwie spotykają się

Nie chodzi tu o partnera obok siebie na przykład podczas

na wspólnym wypadzie. Ich stopnie nurkowe Asystent In-

odprawy, ktoś został przydzielony nam do pary… a my nie wie-

struktor, Divemaster i dwóch nurków Rescue. Miejsce Baza

wiedza

Nurkowa Honoratka. Plan zakładał dwa nurkowania, pierwsze na 18–20 m i drugie na 8–10 m. Każdy z nurków wyposażony w 15 L pojedynczą butlę z powietrzem. Po omówieniu planu pierwszego nurkowania oraz zasad bezpieczeństwa czyli: f przebiegu trasy f orientacji względem kompasu f przypomnienia o płynięciu w parach f komunikacji pod wodą f informowaniu o zużyciu gazu (odpowiednio 100 i 50 Bar) f postępowaniu w razie zgubienia partnera/grupy Weszliśmy do wody. Zgodnie z procedurą zrobiliśmy Buddy check sprzętu w parach. Całe nurkowanie przebiegło poprawnie. Przerwa powierzchniowa, wymiana butli i odpoczynek. Drugie nurkowanie płytsze z lepszą widocznością na przecięciu termokliny, trasa po poręczówce. Po około 20 min robiąc nawrót i płynąc dalej wzdłuż poręczówki grupa się rozdziela… dlaczego? Jeden nurek popłynął za rybą, którą chciał sfotogra-

Dlatego planując nurkowanie, szczególnie ważne są solidna

fować, drugi skracając sobie drogę zboczył z trasy, gdzie zaha-

odprawa i omówienie nawet najbardziej błahego czy oczywiste-

czył się w gałęzie drzew, a dwóch pozostałych zamykających

go punktu – przypomnienie procedur bezpieczeństwa nawet

ten szyk nie zauważyło, gdzie jest reszta i płynie dalej wzdłuż

wśród certyfikowanych nurków, może wydawać się zbędne,

liny poręczowej. Efekt kuli śnieżnej gotowy!

ale jak widać może pomóc uniknąć wielu sytuacji stresowych

Dobrym nawykiem niezależnie od stopnia wyszkolenia

i problemów pod wodą.

osoby, która płynie na przodzie jest co jakiś czas się odwrócić

Wiele osób ze względu na sytuację pandemii Covid19 ogra-

i sprawdzić, czy u reszty grupy wszystko jest poprawnie oraz spy-

niczyło swoją aktywność w nurkowaniu częściowo lub cał-

tać o ilość powietrza. To samo tyczy się osoby zamykającej szyk.

kowicie. Ta z pozoru niedługa przerwa powinna skłonić nas

Na trasę wraca trzech nurków…

do refleksji i przypomnienia/odświeżenia sobie zasad bezpie-

W trakcie właśnie takiej rutynowej kontroli grupa stwierdza

czeństwa, systemu partnerskiego oraz procedur awaryjnych.

brak czwartego nurka. Zgodnie z procedurą bezpieczeństwa

Wujek Hubert i redakcja Perfect Diver wie co mówi, dlate-

rozpoczynamy poszukiwanie przez około 1 minutę – w tym

go pamiętajcie, że programy SCUBA REVIEW – przypomnienie

przypadku cofając się po poręczówce aż do miejsca nawrotu.

nurkowania czy zajrzenie do materiałów szkoleniowych to nie

Nie trafiamy na nurka, zapada decyzja o wynurzeniu.

wstyd 

Na powierzchni niestety nikogo oprócz naszej trójki nie ma… Nerwy, kontrola ile kto ma czynnika oddechowego. Po odczekaniu pięciu minut i wypatrywaniu czy ktoś się wynurzył zapada decyzja, że płyniemy po powierzchni do brzegu. W trakcie płynięcia rozglądamy się za bąblami na powierzchni wody… nadal nic. Przed wyjściem z wody zauważamy naszą zgubę – czwartego nurka stojącego na brzegu z uśmiechem, już przebranego ze sprzętu nurkowego… Uff... kamień z serca i ogromne nerwy jednocześnie! Po rozmowie ze „zgubionym” nurkiem okazało się, że po wyswobodzeniu się z gałęzi szukał reszty grupy przez minutę, a następnie po poręczówce wrócił do punktu wyjścia z wody… i z niej wyszedł! Właśnie takie sytuacje weryfikują niestety bardzo często brutalnie naszą rutynę w działaniu i stosowaniu, a właściwie nie stosowaniu się do procedur. W tym przypadku po zgubieniu brak zastosowania procedury wynurzenia i czekania na powierzchni aż do spotkania przyniósł sporo stresu, ale mógł też skończyć się tragicznie.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

p l a n e ta z i e m i a

Wszędobylskie pliszki Tekst i zdjęcia WOJCIECH JAROSZ

budowę, kolor czy długość idzie (choć długi bezspornie jest),

Pliszki spotkamy nad brzegami zbiorników wodnych, w tym na morskich plażach, lecz to nie jedyne miejsca, w których możliwe jest ich zobaczenie. Po prawdzie, możemy spotkać je dosłownie wszędzie, gdy przebierając szybko drobnymi nóżkami uganiają się za pożywieniem.

a o niepowtarzalne nim potrząsanie. Nie do końca wiadomo co jest przyczyną takiego zachowania, a hipotez postawiono co najmniej parę. Sugeruje się na przykład, że wymachiwanie ogonkiem jest dla pliszek sposobem na płoszenie owadów, które są ich ulubionym pokarmem. Być może, jest to dla pliszek jakaś forma komunikacji, ale tu potrzeba dalszych fachowych obserwacji i badań. W każdym razie pliszki ogonkami machają i każdy po tym rozpoznać je zdoła. Jedna z ludowych nazw pliszki to trzęsiogonek (nie mylić z południowoamerykańskimi ptakami z rodziny garncarzowatych – trzęsiogonami), a oficjal-

odczas spaceru na polnej drodze, dobijając do pomo-

na anglojęzyczna nazwa rodzajowa wagtail również odnosi się

stów żeglarskiej przystani, zatrzymując rower na podjeź-

do tej cechy pliszek.

dzie do domu, spacerując z psem na miejskim trawniku

Pliszka siwa (Motacilla alba) jest najczęściej spotykana

czy też spływając kajakiem górską rzeką. Są to niewątpliwie

(co znów wcale nie oznacza, że najliczniejsza), bo i najbliżej

powszechne w Europie ptaki (choć wcale nie najliczniejsze).

człowieka żyje. Synantropizacja daje jej możliwość chwyta-

Pliszki które spotykamy, nie zawsze są takie same, rzecz

nia owadów bez tak dużej presji ze strony drapieżników, jak

jasna. Należą do wielu gatunków i podgatunków. Wszystkie

w bardziej naturalnych okolicznościach przyrody. Pliszki tego

jednak mają charakterystyczną budowę ciała – są niewielkich

gatunku zakładają gniazda w zasadzie wszędzie. Pod dachów-

rozmiarów i posiadają długi ogon. I to ten ogon właśnie jest

kami, w częściach maszyn, w porzuconym garnku, w różnych

najbardziej dla pliszek znamienny. Wcale nawet nie o jego

zaułkach i dziurach, a nawet na ziemi. Próbuje je oczywiście

planeta ziemia

skrzętnie ukrywać, ale przebiegłe koty domowe potrafią czekać

i w Azji, a dzisiaj coraz częściej zaglądają dalej na Zachód.

na wylęg młodych, które są dla nich smakowitą przekąską, gdy

W Europie Północnej też potrafią gniazdować (w tym jakby

próbują opuścić gniazdo. Pliszka siwa jest biało-szaro-czarna,

coraz śmielej na naszym wybrzeżu i we wschodniej części

z różnym udziałem tych kolorów w zależności od podgatunku.

kraju). Samce w szacie godowej są, zgodnie z nazwą, cytry-

Samce od samic odróżnić niełatwo – o to prościej u innych

nowożółte – przepiękne!

gatunków pliszek, u których ptasie damy są słabiej wybarwione niż pierzaści dżentelmeni.

Pliszka górska (M. cinerea) zgodnie z nazwą jest ptakiem często występującym w górach i na wyżynach. Jednak nie tyl-

Nieco mniejsze, ale również często spotykane są pliszki

ko tam, bo wcale niekoniecznie potrzebuje dużych wysoko-

żółte (M. flava). Są one spotykane zazwyczaj w nieco innych

ści, a raczej wartko płynących potoków, strumieni czy innych

miejscach. Pliszki żółte są ptakami łąk, często podmokłych,

cieków wodnych. Dlatego też spotkać ją można w wielu miej-

trzcinowisk, ale najbardziej charakterystyczne są dla krajo-

scach Polski i Eurazji, Północnej Afryki, a nawet na wyspach

brazu rolniczego. Żółta pliszka na żółto kwitnącym rzepa-

atlantyckich – byle była szybko płynąca woda. Nad tą wodą

ku to bardzo ładny obraz, który np. w Wielkopolsce wcale

pliszka górska oczywiście chwyta owady i inne bezkręgowce.

do rzadkich nie należy. W ostatnich latach pliszki żółte łatwiej

Z wyglądu podobna jest do pliszki żółtej, a różnią ją szczegóły,

spotkać na polach uprawnych niż na łąkach, a lasów i terenów

takie jak np. wyraźnie dłuższy ogon i czarne podgardle u sam-

porosłych wysoką roślinnością ptaki te unikają. Można trochę

ców. Spływy kajakowe czy rafting w pontonach na górskich

tego żałować, bo tak jak wspomniana pliszka na rzepaku cie-

rzekach niemal zawsze dają szansę na spotkanie z pliszką gór-

szy oko, to biegająca pośród zielonych traw, turzyc i polnych

ską – no chyba, że szanowny Czytelnik preferuje ekstremalne,

kwiatów, a późnej przysiadająca na wyżej położonych miej-

zimowe wersje takich aktywności, to wtedy ze spotkania nici.

scach czy roślinach żółta ptaszyna jest niezwykle sympatyczną

Zimą nie ma owadów, nie ma więc i pliszek. Zimniejsze rejony

w odbiorze obserwacją. Czasami możemy natknąć się rów-

pliszki opuszczają, wędrując stadami do bardziej przyjaznych

nież na mniej liczną w naszej części Europy pliszkę cytrynową

pod względem temperatury miejsc. Dotyczy to nie tylko pliszki

(M. citreola). Ptaki tego gatunku żyją w Europie Wschodniej

górskiej, a większości gatunków. W lokalizacjach o cieplejszym

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

p l a n e ta z i e m i a

ska (M. samveasnae) może pokazać się nam podczas wycieczki do Kambodży, Laosu lub Wietnamu, a skrytą i narażoną na wyginięcie (niestety nie wszystkie pliszki są powszechne i liczne) kusopliszkę (M. bocagii) być może dane nam będzie podziwiać podczas egzotycznej wyprawy na Wyspę Świętego Tomasza w Zatoce Gwinejskiej. Lista gatunków ptaków z rodzaju Motacilla bynajmniej nie została powyższą wyliczanką wyczerpana. …krótka przerwa w artykule na „wstawkę okolicznościową”… piszę ten artykuł podczas mazurskiego rejsu. Jak zwykle spóźniony z dostarczeniem tekstu (przy okazji przepraszam Szanownego Naczelnego za konieczność przypominania mi o deadline), siedzę po nocy, w zasadzie to już rano, uzupełniam i gładzę fragmenty tekstu. Wyszedłem przed momentem z jachtu by przewietrzyć głowę, na kei spotkałem Koleżankę z sąsiedniego jachtu i dostałem od Niej gorącą herbatę imbirową (jakbym wyczekiwany prezent spod choinki w czasie gwiazdki wyciągnął – dziękuję Lena!) i spotkałem bohaterkę

klimacie w ujęciu całorocznym, pliszki bytują nieprzerwanie

tego artykułu! Pliszka, a nawet dwie przechadzały się po zacu-

jako zwierzęta osiadłe.

mowanych jachtach, biegały po pomoście, nawet przysiadły

Pliszki to oczywiście nie wyłącznie europejskie ptaki. Może-

na topie jednego z masztów. Jakże przemiła koincydencja –

my liczyć na spotkanie z pliszką srokatą (M. aguimp) w subsa-

ja piszę o pliszkach, a one wokół fruwają i biegają. Zdjęcie lub

haryjskiej Afryce, ale też nad Nilem w Egipcie. Pliszka indochiń-

dwa z tego spotkania załączam do artykułu.

REKLAMA

NEED A DIVE BUDDY?

OCEANIC IS BUILT FOR ADVENTURE. ARE YOU?

Wracając do właściwego tekstu, tak by jednak trochę pozostać w temacie spotkań z pliszkami. Bardzo przyjemne w pliszkach jest to, że przedstawiciele większości powszechnych gatunków nie kryją się przed człowiekiem, dając nam możliwość ich obserwowania podczas pracowitego uganiania się za latającymi i pełzającymi stawonogami, a także innymi bezkręgowcami. Z biologicznych ciekawostek warto wspomnieć o tej dotyczącej lęgów pliszek. Stwierdzono, że kukułki bardzo chętnie korzystają z gniazd pliszek, podrzucając im swoje jajka – może wyjątkowo dobrze z kukułczego punktu widzenia i potrzeb rozwijającego się kukulęcia wypełniają pliszki rolę rodziców? Lęgi odbywają pliszki często więcej niż jednokrotnie w trakcie trwania jednego sezonu, co pozwala im w wielu miejscach zachować liczebność populacji na niemalejącym poziomie. Niestety nie wszędzie i o pliszki, jak ich środowisko należy niezmiennie dbać, ale Czytelników Perfect Diver z pewnością nie trzeba o tym przekonywać. Życzę Wam przyjemnych spotkań z pliszkami – miejcie oczy szeroko otwarte!

www.nurkowanie-ecn.pl

p o r a d y i c i e k aw o s t k i ACADEMY

Sposoby na szybką poprawę umiejętności nurkowych

PŁETWY PowerJet miękkie SF oraz twarde HD

Zdjęcie Tomasz Płociński

Tekst WOJCIECH A. FILIP

Właściwie dobrane płetwy nie tylko wpłyną na zmniejszenie zużycia gazu o blisko 30%, ale także spowodują znaczącą poprawę zwrotności, kontroli szybkości poruszania się i bezpieczeństwa w czasie nurkowań u niemal każdego nurka. Przeczytaj więcej, aby dowiedzieć się czy jesteś w grupie nurków, którzy skorzystają na doborze płetw.

POCZĄTKUJĄCY

● zwolnij, rób wszystko jak na filmie w zwolnionym tempie …jeżeli nie lubisz czytać przejdź do podsumowania na końcu

Tak, to prawda: początkujący nurek może znacznie poprawić poziom swoich umiejętności wymieniając płetwy. Jak to zrobić? Na skróty: ● wymień swoje płetwy na płetwy typu „jet” (np. PowerJet w wersji miękkiej SF, Jetstream albo inne podobne) ● poruszaj nogami tylko wtedy kiedy chcesz płynąć*

artykułu.

Sprawdzamy czy wymiana naszych płetw na PowerJet w wersji SF rzeczywiście działa Potrzebny będzie oznaczony pod wodą dystans 100 m, najlepiej na niedużej głębokości np. 3–5 m. Najwygodniej będzie wykorzystać kołowrotek z odpowiednią ilością linki, wyraźnie

porady i ciekawostki

ACADEMY Zdjęcie Mariusz Czajka

oznaczonej w punkcie 100 m. Przygotuj także wetnotes albo tabliczkę do pisania pod wodą. Na początek przyzwyczaj się do nowych płetw: poholuj partnera na powierzchni, odwróć się kilka razy na plecy, a potem na brzuch korzystając z samych płetw. Po zanurzeniu postaraj się utrzymywać jak najbardziej poziomą, nieruchomą pozycję – nie napinaj niepotrzebnie mięśni, postaraj się być rozluźnionym spokojnie oddychając.

Nurkowanie 1 Test nr 1 Przepłyń dystans 200 m jak najmniej poruszając nogami. Płyń tak, aby nogi nie wykonywały obszernych ruchów. Oddychaj spokojnie, kontroluj położenie linki. Zerknij na stoper/zegarek i zanotuj ilość gazu w butli i czas rozpoczęcia testu, postaraj się możliwie spokojnie zrobić nawrót po minięciu oznaczenia 100 m. Po powrocie na punkt startu, zanotuj ile czasu zajęło ci przepłynięcie 200 m (tyle zazwyczaj przepływa nurek oglądając nieduży wrak), zanotuj ile gazu ubyło z butli.

Test nr 2 Przepłyń ten sam dystans, ale płyń 2 razy wolniej. Zdjęcie Bartek Trzciński

Rozluźnij się i kontroluj położenie linki kątem oka (możesz ją oznaczyć dodatkowymi markerami co 20 metrów). Po-

twom pracować, zamiast z nimi walczyć

staraj się zrobić nawrót bez użycia rąk.

– odpychamy się od wody 

Rób głębsze wydechy. Zazwyczaj Test nr 2 okazuje się być najbardziej zaskakującym bo nie tylko

Nurkowanie 2

spada zużycie gazu, ale pomimo wol-

Test nr 3

niejszych ruchów dopływamy do końca

Na ten test zabieramy nasze stare płe-

dystansu… w krótszym czasie.

twy i powtarzamy test nr 1.

Dzieje się tak dlatego, że koncentrujemy

Ważne, żebyśmy zwolnili ruch nóg

się na spokojnym, niezbyt obszernym

(w przeciwnym wypadku zużyjemy nie-

ruchu nóg, staramy się pozwolić płe-

potrzebnie dużo gazu).

Jeżeli przestając poruszać nogami zaczynasz wolno opadać, dodaj niewielką ilość powietrza do skrzydła, albo jacketu.

PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

ACADEMY

Test nr 4 Również w starych płetwach, powtarzamy test nr 2. Musimy 2 razy zwolnić ruch nóg, rozluźnić się i spokojnie oddychać. Wnioski Zazwyczaj test nr 3 daje nieco dłuższy czas potrzebny na przepłynięcie 200m i zwiększone zużycie gazu. Test nr 4 bywa frustrujący, bo nurek niemalże stoi w miejscu co powoduje chęć przyspieszenia. Jeżeli jednak uda nam się zachować spokój i rzeczywiście zwolnić 2 razy, to czas przepłynięcia będzie wyraźnie dłuższy od czasu w PowerJet SF, a zużycie gazu większe. Najlepsze na koniec Jeżeli przez 5 kolejnych nurkowań uda nam się przeprowadzać test nr 2 ciągle starając się zwalniać ruch nóg , to zauważymy 3 zaskakujące rzeczy: 1. Zużycie gazu spadnie o ok. 30% 2. Szybkość płynięcia ustabilizuje się i pomimo bardzo wolnych ruchów będzie zaskakująco duża 3. Staniemy się dużo bardziej uważni: zauważymy pod wodą dużo więcej szczegółów niż dotychczas Zdjęcie Tomasz Płociński

Jeżeli używasz wyłącznie mokrego skafandra, zamiast PowerJet SF przerowadź test w płetwach LightJet – są one skonstruowane dla nurków używających pianek (są dodatnio pływalne, przez co nie opadają w nich nogi).

ZAAWANSOWANI W tej grupie nurków rzadko spotyka się przeciwników „jetów”. Zazwyczaj punktem dyskusyjnym jest wybór twardości płetwy i doboru kąta jej pióra. Proponuję poddać ostrym testom PowerJet HD – twardą wersję tego modelu płetw. Jako porównanie zawsze będziemy używać naszych starych jetów. Jeżeli ktoś używa PowerJet MHD (średnio twardych) zdecydowanie powinien porównać je z HD. Sami dobierzecie właściwą ilość nurkowań w trakcie których proponuję przeprowadzić następujące testy porównawcze (we wszystkich używajcie pełnej konfiguracji technicznej z 3 butlami bocznymi). Zdjęcie Mariusz Czajka

porady i ciekawostki

ACADEMY

Test nr 1

Pływamy robiąc ciasne ósemki tak, aby

jest bardzo mała, a jeżeli ktoś będzie

Zmodyfikowany frog – dystans 300 m

nie dotknąć bojek, prędkość powyżej

próbował porównać z jet’ami płetwy

z założeniem słabego prądu, czyli pły-

30 m/min.

z dzielonym piórem, to w zasadzie ze-

niemy w średnim tempie.

Na koniec dystansu ocena czasu/gazu

rowa. Każda efektywna technika po-

Na koniec dystansu ocena czasu/gazu

i wzrostu poziomu CO2 oraz konieczno-

ruszania i manewrowania wykonana

i wzrostu poziomu CO2.

ści zmniejszania prędkości.

w jet’ach daje lepszy efekt i zmniejsza

Test nr 2

Następnie przeprowadzamy te same te-

Zaawansowani

Poruszanie się do tyłu w ciasnej prze-

sty w płetwach używanych do tej pory.

na detale: wielkość i dopasowani kie-

strzeni – dystans 100 m tempo spokojne.

Do porównania, proponuję 3 stopniową

szeni na but, reaktywność pióra, czy np.

Na koniec dystansu ocena czasu/gazu

skalę ocen:

kąt mocowania sprężyny. Ciekawostką

zużycie gazu.

zwracają

uwagę

i wzrostu poziomu CO2 (można dołożyć

ocena 1 – płetwa gorsza

może być to, że to właśnie my – nurko-

poziom frustracji ).

ocena 2 – płetwa działająca tak samo

wie zaawansowani jesteśmy dużo bar-

ocena 3 – płetwa lepsza

dziej przywiązani do swoich pierwotnych

Test nr 3

wyborów (starych płetw) – może warto

Holowanie dynamiczne na dystansie 100

Podsumowanie

m (założenie OTOX). Symulant i ratownik

Tester od nurka powinien różnić się

w pełnej konfiguracji. Niewielka głębo-

poziomem obiektywności, czyli w na-

kość, maksymalna prędkości pozwala-

szym przypadku powinien założyć,

Kto może nie skorzystać na wymianie płetw?

jąca w miarę możliwości kontrolować

że każde z 2 testowanych płetw są tak

Osoby niepełnosprawne (np. z niedo-

poziom CO2.

samo dobre i nie faworyzować żad-

władami) – w takim przypadku wybór

Po dystansie wynurzenie, rozebranie

nych. Jeżeli nie stać nas na obiekty-

płetw należy skonsultować ze swoim

stojąc przy brzegu na dnie, a następnie

wizm zachęcam do zrobienia testów

lekarzem/fizjoterapeutą.

kontynuacja CPR przez 20 min.

choćby po to, aby poprawić technikę

Test DPV (dodatkowy)

nurkowania 

ustawione na dnie, oddalone od siebie

W przypadku nurków początkujących, szansa na uzyskanie lepszych

o 5 metrów.

wyników w płetwach innych niż jet

Skuter i testowa „ósemka” czyli 2 bojki

je zweryfikować?

Osoby próbujące faktom przeciwstawić mity – najczęściej słyszanym jest ten, że jet’y nie są dobre dla nurków rekreacyjnych, bo służą do nurkowań technicznych, albo w suchych skafandrach.

Zdjęcie Bartek Trzciński PERFECTDIVER nr 5(17)/2021

ACADEMY

Częstym błędem w ocenie płetw typu „jet” jest stwierdzenie, że powodują one skurcze, szczególnie u początkujących. Jeżeli płetwy będą wykorzystywane do kontroli pływalności to rzeczywiście tak może być – płetwy nie służą do kontroli pływalności, czyli nogami poruszamy kiedy chcemy się przemieszczać w poziomie. Zerknij na głębokościomierz i przestań poruszać nogami – nic się nie dzieje? Wszystko gra 

Hm… Jakoś tak trochę się przekonałem, ale potrzebuję naprawdę mocnego argumentu do zmiany moich płetw.

Zdjęcie Tomasz Płociński

Test RESCUE

Test „RESCUE”

Płetwy, jak każdy element sprzętu dobieramy do indywidu-

Oznacz na powierzchni dystans 100 oraz 200 metrów wzdłuż

alnych potrzeb. Nie zmienia to faktu, że muszą one wpływać na bezpieczeństwo nurkowania. Jednym z najskuteczniejszych

linii brzegu.

Początkujący ubierają się w swój pełny sprzęt i ustawiają się

w odbiorze skuteczności płetw PowerJet SF oraz HD jest test

na linii 100 m. Korzystamy z płetw PowerJet SF.

ratowniczy. Test taki wykonywany jest corocznie przez instruk-

Partner kładzie się na plecach, ratownik holuje go za zawór butli.

torów nurkowania technicznego oraz ratowników. Pokazuje on

Osoba asekurująca mierzy czas i kontroluje stan ratownika.

na ile skuteczna będzie twoja pomoc partnerowi, kiedy aby mu

Zaawansowani ubierają się w pełną konfigurację technicz-

pomóc, będziesz musiał go holować. Test jest męczący, więc

ną twin + 1 butla boczna lub rebreather + 1 butla boczna

zanim go rozpoczniesz weź pod uwagę, że bardzo łatwo z ra-

(w czasie akcji holowania poszkodowanego nie wypinamy

townika zostać osobą potrzebującą pomocy, dlatego postaraj

stage z tlenem, resztę butli można wypiąć) i ustawiają się

się zapamiętać 3 ważne rzeczy:

na dystansie 200 m.

1. Rób bardzo pełne wydechy

Korzystamy z płetw PowerJet HD.

2. Zamiast obszernych, stosuj średni, lub mały ruch nogami

Partner kładzie się na plecach, ratownik holuje go za zawór

3. Nie poddawaj się! Aby kogoś uratować trzeba działać –

butli. Osoba asekurująca mierzy czas i kontroluje stan ra-

płyń jak najszybciej do końca dystansu

townika.

Ciągle masz wątpliwości dlaczego nurkowie techniczni i doświadczeni nurkowie rekreacyjni wybierają płetwy typu „jet”? Przeprowadź test RESCUE raz jeszcze raz w swoich starych płetwach – prawdopodobnie nigdy więcej do nich nie wrócisz.

https://teclinediving.eu/pl/ akademia-tecline/#/

Zdjęcie Bartek Trzciński