SPECIAL
Stads-, tuin- en parkbeheer special 13 april 2013. Op deze datum gaat na tien jaar verbouwen het Rijksmuseum eindelijk geheel open. Bezoekers uit binnen en buitenland zullen dan weer kunnen genieten van het grootste rijksmuseum van ons land. Bij zo een monumentaal pand hoort natuurlijk een tuin van formaat en die is dan ook al bijna klaar en aangelegd door Copijn, zoals u verderop kunt lezen. In deze special weer veel ruimte voor artikelen, dit keer over Stads- tuin en parkbeheer. De menselijke maat in de openbare ruimte moet de belangrijkste pijler zijn om in ons vakgebied aan de slag te gaan, volgens netwerkorganisatie To Do 2.0. De mensen bij Toppro houden zich met de ondergrond van onze steden bezig en dan vooral met het ontwikkelen van de de perfecte
toepassing om de bestrating te vrijwaren van onkruid en de mierenoverlast. Deze ondergrond moet natuurlijk ook sterk genoeg zijn om bijvoorbeeld met de MUG II van Nimos over heen te kunnen denderen om ons van het onkruid af te helpen dat volgens het bekende spreekwoord “niet vergaat�. Heeft u zich ooit afgevraagd wie er in de openbare ruimte nu precies aansprakelijk is voor eventuele ongevallen die er plaatsvinden, als er bijvoorbeeld een boomeigenaar zich niet goed van zijn of haar zorgplicht taak heeft gekweten? Bij Cobra adviseurs weten ze hier alles van en gelukkig delen zij met alle plezier, net als de andere bedrijven en producten, hun kennis met de lezers van Stadswerk magazine!
03/2013 Stadswerk magazine
21
SPECIAL
De menselijke maat …. het antwoord op de vragen bij beheer in ontwikkeling van de openbare ruimte.
kan dit
dit
... in deze nieuwbouw?
heer van de openbare ruimte daarom in de juiste context. In dit artikel een eerste stap naar een doelgerichte overheid voor de bestaande stad.
Waar gaat het mis? Dingen maken. De openbare ruimte is, ondanks ar-
D
at het niet eenvoudig is om de openbare ruimte te beheren, dat is wel duidelijk. Dat het anders moet, weten we ook. Maar zijn er handvatten voor een aantrekkelijke buitenruimte en een passende rol van de overheid. Na jaren van pamperen van de burger roept de raad om burgerinitiatief. Van het ene uiterste in het andere? Is het keihard werken om de bezuinigingen aan te kunnen?
Nee, leun eens even achterover. Welke positie heeft uw organisatie naar de burger? Is die wel klant? Vraagt een klacht om fysieke maatregelen? Zoek de vraag achter de vraag en focus op het maatschappelijke belang. En ja, het is tijd voor een nieuwe houding. De overheid gericht op het maatschappelijk rendement. Zonder wegen en parkeren is het vastgoed niet bruikbaar, zonder riool geen hygiëne, zonder groen geen beweegruimte. De openbare ruimte kost geld, het rendement vinden we op het maatschappelijk vlak. Plaats het be-
22
Stadswerk magazine 03/2013
chitectuur, een verzameling dingen voor verschillende doelgroepen. De goede voorbeelden daar gelaten. Te weinig realiseren komt het op dat met het maken van een speelplaats, hondenuitrenveld, senioren-beweegtuin en Cruijff court één doelgroep is bediend, en er vele anderen worden weggehouden. Dat kan anders met ruimte voor iedereen! Mulitfunctionele openbare ruimte vraagt wel de overtuiging dat gebruikers ruimte bieden aan elkaar. En zie daar … er is heel veel geparticipeerd, maar zelden over het gezamenlijk gebruik van de openbare ruimte. Ook met bewoners zijn er ‘dingen gemaakt’. In ontwerp
Bullshit management- Jos Verveen. Het pleidooi: ’terug naar de essentie van de organisatie’. Met 15 jaar organisatie en managementadvies weet hij waarover hij praat. Het effect van management is nooit bewezen, sterker nog er zijn veel voorbeelden van weinig effect door managementsystemen. De organisatie is weg van de essentie, mensen in de organisatie zijn gedemotiveerd en zelfs ziek. Het kapitaal van de organisatie, de mensen, worden als machines behandeld. De persoon staat buiten spel. De moeten weer het verschil maken, ook ín de organisatie.
en dit
Wordt dit de inrichting voor onze oude dag?
of volstaat deze openbare ruimte ook?
ateliers. Met veel samenspraak (tot wel 30 sessies).
Eén van de kansen.
En wat blijkt ….. uiteindelijk wijken deze plannen fysiek niet af van hetgeen de professionals maken (conclusie diverse gemeenten). De meerwaarde is het gevoel van samenwerken. En dat samen heeft nu juist géén vervolg gekregen. Er zijn géén beheer- en gebruiksafspraken gemaakt. Laat het helder zijn, werken in gezamenlijkheid is een meerwaarde, als ieder deelneemt vanuit zijn feitelijke rol. Burgers werden ontwerpers, terwijl de echte waarde van samenzijn niet wordt uitgenut. Het is tijd voor een goede benutting van de professional én de gebruiker. Goede voorbeelden daarvan zijn bekend.
Een goed voorbeeld voor het nieuwe werken buiten is opgedaan door Creatief Beheer in Rotterdam. Zij bewijzen dat mensen het verschil maken. Een aanspreekpunt zonder targets is zeer geschikt als ‘smeerolie’ voor een leefbare wijk. Zij hebben lessen geleerd van 10 jaar met de voeten in de wijk. De kennis maakt Todo 2.0 samen met Creatief beheer beschikbaar voor gemeenten, in maatwerk voor uw situatie. “Groenbeheerders, u heeft goud in handen”. Groene, gezonde en betaalbare wijken liggen in het verschiet. In een volgend artikelen …. Meer kansen voor het veranderen naar een effectieve overheid.
De burger als klant. De overheid heeft zichzelf en de burger in een onmogelijke positie geplaatst. “u vraagt, wij draaien”. Duur en overbodig. De overheid vertegenwoordigt het algemeen belang, nu en in de toekomst. Professionals zijn uitgerust die opgave in te vullen. De burger is gebruiker en kan en moet daar voor staan. En, beter nog, de burger is in staat het verschil te maken voor een leefbare wijk.
De menselijke maat. Ingesleten patronen wegnemen is nodig. De menselijke maat gaat daarbij helpen. Een nieuwe grootschalige reorganisatie lijkt eigenlijk ongewenst. Jos Verveen weet in zijn boek ‘Bullshit management’ feilloos de vinger op de zere plekken van de organisaties te leggen. Bent u aan het managen? Er is een weg terug naar de focus … de overheid als rentmeester van de stad.
Todo 2.0 ‘innovatief beheer van de levende stad’ Conradine de Reus heeft met haar netwerkorgqanisatie, Todo 2.0, een specialisatie in gebruikers van de openbare ruimte. Daarnaast is zij zeer ervaren met beheren en inrichten van de openbare ruimte en gaat ze uit van de kracht van mensen, ook binnen de gemeentelijke organisaties. Met dit artikel wordt groen en mens aan elkaar gekoppeld.
De tuinman in de wijk. De tuinman in de wijk ziet een taak in het dóór ontwikkelen van de wijk. De fysieke taak staat ten dienste van de interactie. De tuinman praat, zaait, bouwt en plant, etc twee stappen vooruit, één achteruit. Samen met de mensen. De buitenruimte is het spelbord, de tuinman heeft een eigen budget en mandaat. Het gaat over fysiek, mentaal én sociaal. Een nieuwe manier van organiseren van beheer, gebruikers doen mee en er wordt veel meer mogelijk. Groen is gezond en de verzorging ervan (tuinieren) ook...dus naast het instand houden ontstaat een levendige buitenruimte.
03/2013 Stadswerk magazine
23
SPECIAL FOTO’S COPIJN, Tuin- en Landschapsarchitecten TEKST SANDER ROMBOUT, Tuin- en Landschapsarchitecten
De nieuwe Rijkstuinen, oase in een wervelende stad
Vol verwachting wordt er uitgekeken naar de feestelijke heropening van Het Rijksmuseum in april. Copijn Tuin- en Landschapsarchitecten tekenden het ontwerp van de buitentuin. Een groene buitenzaal die met fraaie beplanting en gevarieerde kunst zowel de toerist, museumbezoeker als buurtbewoner welkom heet. voorzagen een totale transformatie van het gebouw waarin herwaardering voor het erfgoed en vernieuwing voor een toekomstbestendig museum hand in hand gingen.
D
e tuinen zijn al meer dan een eeuw een onlosmakelijk onderdeel van het museum. Bij aanleg lag het met het Concertgebouw in de weilanden aan de rand van de stad. Geleidelijk aan wordt het destijds veel geprezen en inmiddels ook zo verfoeide Museumplein een bindende stadsweide voor een reeks gerenoveerde musea. De Rijkstuinen zijn in deze roerige stad een weelderige rustpunt voordat de bezoeker het museum betreedt. Pierre Cuypers bedacht eind 19e eeuw een serie tuinkamers, in zijn zelf gecomponeerde ‘Oud Hollandsche Stijl’ , voor het tonen van beelden en bouwfragmenten. Een sculpturaal beeld van buxushagen, berceaux en snoeiwerk vormden een geheel met de collectie. In de afgelopen eeuw raakte de tuin onbekend en voegde betrekkelijk weinig toe aan museum en de stedelijke ruimte. Onder het motto ‘Verder met Cuypers’ werd in 2004 begonnen met de renovatie. Cruz y Ortiz architecten
24
Stadswerk magazine 03/2013
Met de komst van de nieuwe directie in 2010 werden de tuinen stevig gepositioneerd in het museumbeleid. De bekende discussie van wel of geen fietsers in de passage speelde hierin een belangrijke rol en zal na opening als vanzelf uitkristalliseren. De gemeente Amsterdam zet in ieder geval de kwaliteit van de openbare ruimte van het centrum door. De verankering van het museum in de stad geschiedt via de tuinen en zou bij voorkeur geheel rondom tot een pauzemoment leiden alvorens men het museum ingaat. De zichtbaarheid en toegankelijkheid van de tuinen krijgen een sleutelrol. De tuin is vrij toegankelijk als een hoogwaardige stadsruimte. De randen geven als een venster zicht op de dynamiek van kunst, bloeiende planten en bezoekers. Ontmoeting wordt gevierd in al haar facetten en geeft een laagdrempelige kennismaking met de kunst. Kleinschalige horeca en zonnige terrassen nodigen uit tot ontmoeting. De collectie krijgt een herijking naar het heden waarbij de afgelopen eeuw wordt toegevoegd in zowel vaste onderdelen als een jaarlijkse wisselende beeldententoonstelling.
Goede ondergrond Al jarenlang is het in Eerbeek gevestigde Toppro B.V. een betrouwbare handelsonderneming in hoogwaardige producten voor de buitenruimte. Met producten als Topvoeg en Topkant maken ze de openbare ruimte leefbaarder en makkelijker te onderhouden voor de gemeentelijke beheerders.
Geen onkruid, geen mieren Topvoeg is de perfecte toepassing om de bestrating te vrijwaren van onkruid en de mierenoverlast die daardoor kan ontstaan. Het is een waterdoorlatend vorst- en slijtage bestendig product dat met gemak de slag aan kan met bijvoorbeeld veegmachines, benzine en strooizout. Met een hogedrukreiniger is het goed schoon te maken en door de waterdoorlatendheid kan het water én ook de neerslag makkelijk in het grondwater terecht komen. Belangrijk is dan ook dat Topvoeg niet milieubelastend is.
@
OOK ALS GEMEENTE MET TOPPRO AAN DE SLAG? Neem contact op met Viktor Koenders via info@toppro.nl
Gemeente Albrandswaard Topkant is een kantopsluiting uit een stalen plaat van twee millimeter dik waarbij de bovenzijde is omgezet. Door Topkant krijg je een strakke lijn, een eenvoudige onderlinge koppeling zonder scherpe bovenkant en hoeft men nooit meer kanten te steken. Bovendien is het gemaakt van licht materiaal en daardoor makkelijk te verwerken. De gemeente Albrandswaard heeft bijvoorbeeld het afgelopen jaar op de begraafplaats in Rhoon vele honderden strekkende meters Topkant langs de voetpaden geplaatst.
De parel van het assortiment: Schwabengitter® 2000 Schwabengitter® 2000 is uitstekend geschikt als ondergrond voor o.a. berijdbare parkeerplaatsen in zowel gras- als grinduitvoering, stabilisatie van halfverharding en is tevens perfect berijdbaar voor fietsers en personen in rolstoel of kinderwagens. Op het moment wordt het al veelvuldig toegepast in het gras t.b.v. een hoogwerker voor glasbewassing of bereikbaarheid voor hulpdiensten bij kantoren en rondom flatgebouwen. Schwabengitter wordt al 25 jaar met veel succes in de Benelux toegepast. Begrijpelijk als je ziet wat de kenmerken van dit tegelsysteem zijn: Het is onder andere milieuvriendelijk, ongevoelig voor temperatuurwisselingen, UV-bestendig, kan zonder zagen in flauwe bochten worden gelegd, is bij een stabiele ondergrond belastbaar tot 200 ton per m2 en vangt als enige, door flexibele stroken zowel horizontale als verticale belasting op.
03/2013 Stadswerk magazine 25
SPECIAL
JURIDISCHE STEKELIGHEDEN; BUDGET vs AANSPRAKELIJKHEID
V
oldoet een boomeigenaar aan zijn zorgplicht, dan is hij bij schade, niet aansprakelijk. Zorgplicht is: voldoende boomveiligheidscontrole, onderhoud en eventueel nader onderzoek waarbij een en ander goed wordt vastgelegd. Minder budget maakt dat gemeenten keuzes moeten maken. Zoals: minder controle en/of onderhoud. Of zelfs overwegen gezonde bomen te kappen en gekapte bomen niet te vervangen. Of onderhoudsgevoelige bomen te vervangen door bomen die daarin goedkoper zijn. Sommige gemeenten reserveren zelfs liever bewust schadevergoeding, dan hun bomen in een cyclus van controle en onderhoud te houden. Maar let op! Bij schade is de gemeente privaatrechtelijk of zelfs strafrechtelijk aansprakelijk. Een ongeluk heeft bovendien grote impact op burger, politiek en uitvoerende ambtenaar.
combineren zoals een boomcontrole tegelijkertijd met snoeiwerkzaamheden. Of een boomveiligheidscontrole samen met een flora en fauna quickscan. Niet alleen voldoen aan de zorgplicht kost geld; sommige bomen geven ook ‘dure’ overlastklachten. Of telkens terugkerende verhardingsopdruk waar dan weer dure maatregelen voor nodig zijn. Weet waar problemen zich voordoen en breng ze in kaart. En combineer boomgegevens met gegevens van de wegbeheerder voor een diepgaande analyse; welke soort levert welke problemen op. Gebruik deze gegevens ook voor het maken van een kwaliteitshandboek bomen zodat toekomstige problemen worden beperkt. Breng dus op tijd wensen en mogelijkheden voor houdbaar boombeheer in kaart. En vergeet daar niet beleid en Bomenverordening/APV tijdig op aan te passen.
Mijn advies luidt dan ook: kies een juiste tussenweg. Zorg dat het bomenbestand goed in kaart is gebracht met een gedegen registratie. Plan de boomcontrole aan de hand van bijvoorbeeld Cobra’s boomrisicomanagement. Niet iedere boom of locatie geeft namelijk een gelijk risico en hoeft dus niet met een zelfde frequentie gecontroleerd te worden. Denk aan de bomen aan de Lange Voorhout in Den Haag versus de bomen aan de Bomenweg in Marknesse. Voldoen aan de zorgplicht is bovendien iets anders dan een 100% veilige boom. Goed zicht op de ‘rand’ van de zorgplicht kan daarom lonen in de vorm van minder boomveiligheidscontroles. En probeer ook meer zaken te
Mr A.V.K Goudzwaard Boomjurist bij Cobra groenjuristen Cobra groenjuristen is onderdeel van www.Cobra-adviseurs.nl K.Goudzwaard@CobraGroenjuristen.nl
@
03/2013 Stadswerk magazine
27
SPECIAL
Nieuw op de markt: De MUG II Het mechanisch bestrijden van onkruid neemt de laatste jaren verder toe, waarbij effectiviteit, maar ook kostenbewustzijn een belangrijke rol spelen.
De reeks verbeteringen t.o.v. de MUG I zijn talrijk en maken de MUG II markt conform; - Segmentenborstel systeem, eenvoudiger te transporteren en te vervangen - Stand van de borstelsegmenten heeft
Nimos was jaren geleden één van de
borsteldruk en een radiaalborstel voor
eerste bedrijven, die -naast de grotere
veegwerkzaamheden.
machines- een handzame borstelmachine introduceerde voor onkruidbestrijding.
Tijdens de beurs Groen Techniek Holland
In 1992 werd de eerste MUG-I geïntrodu-
in Biddinghuizen dit jaar, zullen er meer
ceerd en deze kent sindsdien heel veel
modellen getoond worden waaronder
tevreden gebruikers.
een MUG II met hydrostatische borstel
andere hoek. Levert beter borstelresultaat,
aandrijving.
trilt minder, gemakkelijker langs muren en
Op het bewezen concept van deze MUG-I
Een sproeisysteem voor stofbinding,
de borstel kan verder worden opgemaakt.
heeft NIMOS een nieuwe versie ontwik-
hijs-oog voor laden en lossen, en een
- Borstelt verder buiten de machine door an-
keld. Met een nóg betere balans, minder
rij-ondersteuning staan op de lijst van ter
dere borstel-hoek en naar binnen verplaatst
trillingen, lager motortoerental en effec-
realiseren ontwikkelingen.
rechter wiel.
tievere bediening is de MUG-II wederom
- Stand- en vorm van de handgrepen
de meest effectieve machine voor snel en
is beter,
goedkoop onkruid bestrijden. De com-
meer ergonomie
pacte handmachine is gemakkelijk mee
- Stevigere dodemanshandel
te nemen, zeer wendbaar en gebruiks-
- Duwboom zonder gereedschap in
vriendelijk.
hoogte verstelbaar - Machine hoogte verstelling via een centrale vergrendeling - Verbeterde trillingsdemping in de duwboom
28
De MUG II is opvallend langer aan een stuk te gebruiken door hogere ergonomie en veel lagere trillingen. De mogelijk opties kunnen het werken met deze on-
- Een spatlap onder de machine gemonteerd
kruidborstel nog verder veraangenamen.
- De HONDA GX160 is vernieuwd. Geeft ver-
Het is mogelijk een spatscherm te plaat-
mogen met minder trillingen, geluid en emis-
sen aan de voorzijde van de machine, een
sie. Maximale toerental is lager en begrensd.
neuswiel voor nauwkeurige
Stadswerk magazine 03/2013
Stierman B.V. Woudhuizermark 79 7325 AC APELDOORN +31 575 599999 info@stierman.reesink.nl