Pieterskerk Leiden
vriendenbericht
09/11
jaargang 18/2 - september 2011 ISSN 1387-9952
2 vriendenbericht > column en colofon
column
Meer dan 22.000 bezoekers In het voorjaar kopte de column ‘De Poorten gaan open’. Dat is ook letterlijk zo gegaan en wat een succes is dat! In weekeinden was de Pieterskerk altijd al open
(1568-1646) gerestaureerd. Van Kerckhoven was
tussen 13:30-16:00 uur, dit met enorme dank aan
hoogleraar in de Godgeleerdheid en acht maal rec-
de vrijwilligers. Vanaf 1 april zijn nu de deuren ook
tor magnificus van de Universiteit Leiden. Als u de
open tijdens werkdagen, vanzelfsprekend alleen
volgende keer in de Pieterskerk bent, vergeet dan
als er geen evenementen gepland staan. Inmiddels
niet om ook het prachtige grafmonument van zijn
Het Vriendenbericht is een uitgave van de
heeft de Pieterskerk al meer dan 22.000 bezoekers
zoon te bekijken in het noordelijke transept.
Stichting Vrienden van de Pieterskerk en
mogen ontvangen tijdens al deze openstellingen.
verschijnt tweemaal per jaar.
Een indrukwekkend aantal.
Redactie
Ook in het vorige Vriendenbericht beloofde ik u op
den ontving ik een aardig kaartje van een mevrouw
Joop Maat (hoofdred.), Monique Roscher en
de hoogte te houden van lopende projecten in en
uit Emmeloord die informatie vroeg over de moge-
Wilma Steverink.
rond de Pieterskerk. Welnu, na tien lange jaren als
lijkheden om verbonden te zijn aan de Pieterskerk.
opslagplaats voor de restauratie te hebben ge-
In een heel erg leuk en geanimeerd gesprek infor-
Bijdrage van
diend, is de tuin aan de zuidkant van de Pieterskerk
meerde deze mevrouw mij over haar jeugdherin-
Frieke Hurkmans
opgeknapt. Het originele gietijzeren hek is geres-
neringen aan de Pieterskerk en kon ik haar vertel-
taureerd en wordt binnenkort teruggeplaatst; daar-
len over alle plannen en activiteiten. Het zijn deze
Foto’s/illustraties
naast worden er drie extra prunusbomen geplant.
gesprekken die mij enorm motiveren. Het is voor
Claudia Claas en RAL
De tuin is dan weer in ere hersteld.
de hele organisatie hard werken om de Pieterskerk
Vormgeving en Druk
Verder wordt de voormalige kosterswoning opge-
kelijke opgave in een (zeer) traag aantrekkende
Valetti, Claudia Claas
knapt. Vele jaren woonde daar de koster met zijn
economie. De verhalen uit de verre en nabije ge-
Drukkerij van der Linden.
gezin. Vorig jaar verhuisde de weduwe van de laat-
schiedenis maken dat wij, alle medewerkers van de
Frieke Hurkmans
colofon
Dit alles kan mede dank zij gulle giften van u als Vrienden van de Pieterskerk. Nog niet zo lang gele-
als bedrijf nieuw leven in te blazen. Geen mak-
ste koster naar haar geboortegrond, Katwijk. Om-
Pieterkerk, vol energie en vertrouwen de toekomst
Redactieadres
dat de woning direct verbonden is met de kerk door
instappen. U doet er als Vriend van de Pieterskerk
Stichting Vrienden van de Pieterskerk
een inpandige ingang, werd besloten deze prove-
echt toe!
Antwoordnummer 12052 VC Leiden
nierswoning niet te verkopen. In deze zomer zijn de
Bureau: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden
muren opnieuw gestuct en is het houtwerk geres-
Wij hopen u de komende maanden in de Pieters-
T 071 512 43 19 vriend@pieterskerk.com
taureerd. Na de opknapbeurt zal deze ruimte gaan
kerk te mogen begroeten, bij een openstelling, een
www.pieterskerk.com
dienen voor bijzondere ontvangsten, vergaderingen
congres of het prachtige concert van de Maria Ves-
Rekeningnummer: 88 15 28 307
en kleine diners. Het groot onderhoud aan de twee
pers op 18 september.
bovenverdiepingen staat gepland voor 2012. Frieke Hurkmans
© Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever worden openbaar
In de afgelopen maanden is bovendien het rouw-
gemaakt of verveelvoudigd.
bord van Johannes Polyander van Kerckhoven
Directeur Pieterskerk Leiden
Pilgrim Archives & Mariavespers < vriendenbericht 3
Pilgrim Archives In de doopkapel van de Pieterskerk zijn sinds kort aan weerszijden van de gedenksteen van John Robinson, acht banieren over de geschiedenis van de Pilgrims in Leiden te zien. Zij maken een permanent onderdeel uit van de collectie van de Pieterskerk. De acht banieren maakten onderdeel uit van de Pilgrim Archives van het regionaal archief in Leiden en werpen een verrassend licht op een uniek stukje Leidse geschiedenis: dat van de Pilgrims. De Pilgrims waren oorspronkelijk Engelse protestanten die, uit Engeland gevlucht voor het strenge bewind van de Anglicaanse staatskerk, van 1609 tot 1620 in Leiden woonden en werkten. Later reisden de Pilgrims door naar Noord-Amerika: de ‘Nieuwe Wereld’. Daar wordt nu nog jaarlijks Thanksgiving Day gevierd, ter herinnering aan hun ontberingen en uiteindelijke redding. De Amerikaanse gemeenschap in Nederland viert Thanksgiving Day jaarlijks in de Pieterskerk Leiden. De theoloog John Robinson (ca. 1576-1625) was één van de leiders van de Pilgrims. Hij woonde in het huis genaamd ‘De Groene Poort, aan de zuidzijde van de kerk, vlak bij de doopkapel. De invloed van de Pilgrims op de latere Verenigde Staten is groot geweest. Neem alleen al het feit dat maar liefst zeven Amerikaanse presidenten rechtstreeks van de Leidse Pilgrims afstammen!
MARIA VESPERS Currende onder leiding van Erik van Nevel
CLAUDIO MONTEVERDI
10
Boek nu met
euro korting !
Voer de actiecode vbmv11 in op www.pieterskerk.com
4 vriendenbericht > De Pieterskerk van Leiden - een nieuwe monografie
Volgens de overlevering stichtte in
De Pieterskerk van Leiden
1121 het Hollandse Gravenhuis een
Een nieuwe monografie
St.-Pieter. In de eeuwen die volgden
kapel in Leiden.Tussen de vroege 12de en de late 14de eeuw ontwikkelde zich uit deze kapel de belangrijkste parochiekerk van Leiden. Rond 1390 werd een begin gemaakt met de bouw van een geheel nieuwe is er steeds aan de kerk gebouwd en verbouwd tot de vorm en omvang zoals we die nu kennen. Tijdens al deze bouwwerkzaamheden functioneerde de Pieterskerk volop. Er werden tientallen altaren gesticht en bediend, het aantal graven was talrijk, naast allerhande religieuze activiteiten vervulde de kerk een grote rol in het sociale leven, als ontmoetingsplek en bij speciale gebeurtenissen. De Pieterskerk had al vroeg twee prestigieuze orgels én een professioneel koor om de Zeven Getijden te zingen. Zoals de bouwkundige ontwikkelingen almaar doorgingen, zo waren de inrichting en aankleding nooit voltooid. Wie goed zoekt, in het gebouw en in de bewaarde schriftelijke bronnen, vindt veel informatie over het gebruik en het uiterlijk van de kerk in de late middeleeuwen.
Beeldenstorm Tijdens de beeldenstorm is de kerk redelijk gespaard gebleven. Het belangrijke altaarstuk, het ‘Laatste Oordeel’ van Lucas van Leyden, werd uit de handen van de vandalen gered en op het stadhuis in veiligheid gebracht. Hoewel van 1572 af de nieuwe leer in de Pieterskerk werd verkondigd, bleef de functie van de kerk voor de stad gelijk: plek van samenkomst als kloppend hart van de stad. Dit kwam sterk tot uitdrukking bij de spontane dankdienst op 3 October 1574. Vanaf 8 februari 1575 vervulde de Pieterskerk deze functie ook voor de toen nog jonge universiteit. Niet alleen werden sindsdien alle officiële plechtigheden hier gevierd, ook werd de Pieterskerk de laatste rustplaats voor vele beroemde zonen van de alma mater. Recent onderzoek heeft aangetoond dat de Pieterskerk, ondanks haar overgang in wereldlijke handen in 1975, nog steeds de functie vervult van icoon van de stad, met als kernbegrippen: zingeving en maatschappelijke samenhang.
De Pieterskerk van Leiden - een nieuwe monografie < vriendenbericht 5
Linker pagina: Zuidbuitenwandeling met bankenblok
Onderzoek
Linksboven: Het vroegere Koor
In de voorbije jaren is er veel onderzoek gedaan op
Een team van ruim twintig specialisten is samen-
allerlei terreinen die met de Leidse Pieterskerk te
gesteld om samen dit boek tot stand te brengen,
maken hebben. Er zijn specialistische artikelen en
waarin de bouwgeschiedenis van de kerk met bij-
zelfs enkele dissertaties verschenen die de kennis
gebouwen, het interieur en het gebruik zowel voor
aanzienlijk hebben vergroot. De opleiding Kunstge-
als na de Reformatie, de diverse rollen ten dien-
schiedenis aan de universiteit heeft werkgroepen
ste van de universiteit, de recente geschiedenis
gewijd aan de kerk. Hierdoor hebben studenten
enzovoort, samen aan bod komen. Het zeer rijke
in de Pieterskerk hun afstudeeronderwerpen ge-
historische beeldmateriaal gaat samen met actuele
vonden. Oude documenten, bijvoorbeeld met
tekeningen en foto’s van hoge kwaliteit.
Rechtsboven: Erepromotie Churchill
betrekking tot de middeleeuwse bouw, zijn beter toegankelijk geworden dan voorheen. Ook is historisch beeldmateriaal geïnventariseerd en ten dele herontdekt. De restauratie van de kerk in het vorige decennium is intensief door bouwhistorisch onderzoek begeleid. Dat de kerk in de steigers stond,
Bestellen met korting het nieuwe boek over de Pieterskerk Leiden
bood specialistisch onderzoekers de mogelijkheid om op anders onbereikbare plaatsen te kijken.
Dit najaar verschijnt een nieuw boek over de Pieterskerk Leiden. Het boek, met een omvang van ruim 500 pagina’s, beschrijft de geschiedenis van de bouw en het gebruik van de kerk door de
Krachten bundelen
eeuwen heen. Aan de graven, grafstenen en gedenktekens in de kerk is een deel gewijd, en
De resultaten van de geschetste onderzoeken
uiteraard komt ook de jongste restauratie aan bod. Aan de rol en betekenis van de Pieterskerk
vroegen erom gepubliceerd te worden. Bij de eer-
in de Tweede Wereldoorlog is een case-study gewijd. Het is voor het eerst dat de bouw-, en
ste tekenen van individuele initiatieven besloten
restauratiegeschiedenis, het gebruik en interieur in samenhang worden beschreven.
diverse betrokkenen de krachten te bundelen: Een synthetische publicatie over de Pieterskerk waarin
Dit boek, dat medio november verschijnt bij uitgeverij Waanders, is gebonden in linnen en
de geschiedenis van het gebouw en het gebruik
voorzien van een stofomslag. De prijs bedraagt € 59,50 (tot 31 dec 2011: € 49,50). Wie het
door zes eeuwen heen uitgebreid en in samenhang
boek vóór 15 oktober bestelt heeft het gegarandeerd vóór Sinterklaas in huis. Er worden geen
worden belicht, was er eenvoudigweg nog niet. Zo
bezorgkosten gerekend.
namen deskundigen van de Leidse universiteit, de bouwhistorici en architecten, de Rijksdienst voor
Bestellen kan door overmaking van € 49,50 per exemplaar op rekening 0691813574 ten name
het Cultureel Erfgoed en de Stichting Pieterskerk
van Waanders Zwolle, onder vermelding van ‘boek Pieterskerk Leiden’. Vergeet niet ook uw
Leiden samen het initiatief tot een monografie over
naam en adres te vermelden.
de Pieterskerk van Leiden.
6 vriendenbericht > Interview Daan Freriks
Account manager Daan Freriks:
‘Pieterskerk is een waanzinnig mooi bedrijf ’ Dat zegt Daan Freriks (27) senior account manager, verantwoordelijk voor de commerciële tak van de Pieterskerk. Hij moet er samen met zijn collega’s voor zorgen dat de Pieterskerk ook commercieel floreert.
Is dat haalbaar in deze tijd van economische recessie? “Het zal niet makkelijk zijn in een tijd dat de economie maar zeer marginaal aantrekt. Maar de afgelopen maanden zijn we vooral bezig geweest om de zaken intern goed te organiseren. We hebben een nieuw logo ontwikkeld, de website is vernieuwd, de interne organisatie wordt gestroomlijnd. Als alle zaken intern goed op de rit staan, kunnen we naar buiten treden en garanderen dat de zaken professioneel worden aangepakt. En de aanvragen van klanten goed worden behandeld. We willen ons positioneren in het midden/top segment van de evenementenlocaties: congressen presentaties, personeelsfeesten, beurzen.
Kunnen er in de stad niet wat meer evenementen gezamenlijk worden georganiseerd? “Zeker, maar dan is het wel belangrijk dat allerlei partijen elkaar weten te vinden en tijdig meedenken over een gezamenlijke aanpak. Dat gebeurt door samen te werken in het platform van Leiden Marketing. Een onderdeel daarvan is Leiden Congresstad, waarbij Leiden op de (inter)nationale congresmarkt wordt gepromoot. Het laatste jaar werpt dat ook wel vruchten af. We hebben ook goede kontakten met Huis ter Duin in Noordwijk. Als daar een meerdaags congres wordt georganiseerd, wil
“Het is een waanzinnig mooi bedrijf. Ik heb tot nu toe in de horecawereld gewerkt. En ik vind het geweldig om in de Pieterskerk te mogen werken. Dit is een omgeving die zoveel cultuur in zich draagt, die zo bekend
men ook wel een keer op een andere locatie dineren. De Pieterskerk is daarvoor bij uitstek geschikt. De Pieterskerk is een grote en centrale locatie in de stad en wil graag samenwerken met Leidse (regio) ondernemers”.
is bij alle Leidenaren, die zo’n centrale plek inneemt in
Is er een commerciële doelstelling vastgesteld?
de stad. Het is een bedrijf waar nog zoveel uit te halen
“In 2011 verwachten wij nog een licht verlies, dat
is, niet alleen voor de kerk zelf, maar voor de hele stad. Dat is echt een geweldig leuke uitdaging”.
wij zelf kunnen opvangen. Volgend jaar moeten we quitte spelen en in een stijgende lijn zitten en in 2013 moeten we winst kunnen maken. Deze winst
Vervolg interview Daan Freriks & Green Key - Goud < vriendenbericht 7
wordt dan gebruikt om het onderhoud van het ge-
deze mensen betrokken zijn bij dit gebouw. Ik ben
bouw te kunnen bekostigen. De opbrengsten van
natuurlijk in eerste instantie zakelijk bezig met het
de culturele activiteiten moeten altijd quitte draaien.
bedrijf, en met geld verdienen, maar juist de vrij-
Voor die activiteiten gelden andere prijzen. Wij ont-
willigers maken mij er bewust van, dat we werken
vangen van de Gemeente Leiden een kleine cultuur
in een heel bijzonder gebouw. Juist de vrijwilligers
subsidie om deze activiteiten te kunnen bekosti-
brengen ons het warme gevoel voor de kerk bij. Zij
gen. Neem Scratch bijvoorbeeld, dat is natuurlijk
kennen ook de verhalen die bij deze kerk horen.
geweldig om die hier in de kerk te hebben en een
Ik vind het dan ook belangrijk om iedere dag even
betere locatie bestaat er niet”.
door de kerk te lopen en steeds opnieuw onder de indruk te raken van de ruimte. Dat werkt ook zo bij
Wat is voor u het kenmerkende van ‘het product Pieterskerk’?
potentiële klanten. Als een klant eenmaal zover is
“Het mooie is dat deze kerk mede gedragen wordt
verkoopt de kerk zichzelf. Bovendien hebben we
door zoveel vrijwilligers. Het is geweldig dat er
nu een locatie waar alles kan. Als er hier een diner
zoveel mensen hun hart aan de Pieterskerk heb-
is, dan zitten de mensen niet te rillen van de kou.
ben verloren, dat zij hun tijd en energie erin willen
De kerk is goed verwarmd, prachtig verlicht, en
steken. Het werken met vrijwilligers maakt het niet
we beschikken over de technische voorzieningen
altijd makkelijk, want zoveel hoofden, zoveel zin-
waarmee aan alle wensen van klanten tegemoet
nen, maar het is heel mooi om te merken hoe sterk
kan worden gekomen”.
dat hij op bezoek komt om de kerk te bekijken, dan
Green Key: Goud Als eerste Leidse locatie en als eerste Europese middeleeuws monument heeft de Pieterskerk Leiden als congreslocatie de internationaal erkende certificering op duurzaamheid ontvangen van Green Key (www.greenkey.nl). Dat de Pieterskerk Leiden ook nog eens op het hoogste gouden niveau binnenkomt, is uniek. In de zomer is in aanwezigheid van Jan Jaap de Haan, wethouder gemeente Leiden en Marieke van der Werf, tweede Kamerlid voor het CDA en woordvoerder duurzaamheid en monumentenzorg, het internationale duurzaamheidscertificaat gepresenteerd aan directeur Frieke Hurkmans van de Pieterskerk. De restauratie en de daarbij gebruikte materialen, o.a. FSC-hout in de kap en de isolatie van de monumentale ramen, hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het behalen van het certificaat, een prachtig compliment aan allen die daaraan hebben bijgedragen. Maar vanzelfsprekend staat maatschappelijk verantwoord ondernemen ook in de reguliere bedrijfsvoering van de Pieterskerk Leiden centraal. Van fairtrade koffie tot led-verlichting, bij alles wordt nagedacht over eerlijke handel en energiebesparing. Het is een voortdurend proces ons bewust te zijn van de kansen die er op dit gebied zijn. Zo wordt op dit moment onderzocht hoe de lampen in de kroonluchters stijlvol vervangen kunnen worden door led-verlichting, hetgeen tot een aanzienlijke energiebesparing zal leiden. De Pieterskerk krijgt uit verschillende hoeken hulp bij het zoeken naar milieubewuste oplossingen. Zo ontving de Pieterskerk bij de presentatie van de Green Key certificering uit handen van Franc Huisman, van Huisman Tweewielers in Leiden, een gratis dienstfiets. < Franc Huisman overhandigt een dienstfiets aan directeur Frieke Hurkmans
agenda pieterskerk
Openstelling en rondleidingen: Wanneer er geen evenementen plaatsvinden is de Pieterskerk geopend voor publiek. Op maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur en op zaterdag en zondag van 13.30 tot 16.00 uur. Op zondagen kunt u deelnemen aan een rondleiding vanaf 14.00 uur. Op www.pieterskerk.com vindt u de data van actuele openstellingen en rondleidingen. Wilt u een rondleiding op een niet gepubliceerde datum of met een groep? Onze vrijwilligers zijn graag bereid u rond te leiden in de Pieterskerk. Voor meer informatie en reserveringen kunt u contact opnemen met de salesafdeling van de Pieterskerk via (071) 513 77 64 of een e-mail sturen naar sales@pieterskerk.com Parkeren: Wij adviseren u te parkeren op het Haagweg Parkeerterrein, kosten hiervoor zijn â&#x201A;Ź 6,- per auto per dag inclusief vervoer naar en van de binnenstad. Zie voor meer informatie www.stadsparkeerplan.nl. Vanaf Leiden CS stoppen verschillende bussen op de Breestraat, op 2 minuten loopafstand van de Pieterskerk.
concerten Ingang concerten e.d.: Pieterskerkhof 1A September 2011 zo 18 Mariavespers Aanvang 14.30 uur Inlichtingen en kaartverkoop: www.pieterskerk.com November 2011 do 10 Con Amore Aanvang 20.00 uur Inlichtingen en kaartverkoop: www.con-amore.nl za 26 Ex Animo Aanvang 20.00 uur Inlichtingen en kaartverkoop: www.exanimo.nl zo 27 Ex Animo Aanvang 19.00 uur Inlichtingen en kaartverkoop: www.pieterskerk.com December 2011 za 17 Weinachtsoratorium Aanvang 19.15 uur Inlichtingen en kaartverkoop: www.bachkoor.nl ma 26 Kerst Orgelconcert Aanvang 15.00 uur Inlichtingen en kaartverkoop: www.pieterskerk.com
overige evenementen September 2011 ma 05 Opening Academisch Jaar Aanvang: 15.00 uur Inlichtingen: www.leidenuniv.nl vr t/m wo Tentoonstelling Quiltersgilde 09 t/m 14 Inlichtingen: www.quiltersgilde.nl
za 10
Open Monumentendagen Beperkte bezichtiging mogelijk ivm tentoonstelling Quiltersgilde Inlichtingen: www.pieterskerk.com (071) 512 43 19
zo 11
Open Monumentendagen Beperkte bezichtiging mogelijk ivm tentoonstelling Quiltersgilde Inlichtingen: www.pieterskerk.com (071) 512 43 19
Oktober ma 03
2011 3-October- herdenkingsdienst Aanvang 10.00 uur Inlichtingen: www.pieterskerk.com
vr 07
Veerstichting Inlichtingen: www.veerstichting.nl
za 22
Studiefestival 09.30 - 16.30 uur Inlichtingen: www.studiefestival.studereninleiden.nl
di 25
Leids Filmfestival Inlichtingen: www.leidsfilmfestival.nl
wo 26
Leids Filmfestival Inlichtingen: www.leidsfilmfestival.nl
do 27
Leids Filmfestival Inlichtingen: www.leidsfilmfestival.nl
za 29
Woonbeurs 10.00 - 16.00 uur Inlichtingen: www.woonbeursleiden.nl
zo 30
Woonbeurs 10.00 - 16.00 uur Inlichtingen: www.woonbeursleiden.nl
November 2011 za 05 Boekkunstbeurs 10.00 - 17.00 uur Inlichtingen: www.stichting-handboekbinden.nl zo 06
Boekkunstbeurs 11.00 - 17.00 uur Inlichtingen: www.stichting-handboekbinden.nl
do 24
Thanksgiving Ceremony Aanvang 11.00 uur Inlichtingen en kaartverkoop: www.pieterskerk.com
December 2011 vr 09 Huizingalezing Aanvang: 20.00 uur Inlichtingen: www.hum.leiden.edu/history/huizinga-lezing za 24
Kerstnachtdienst Inlichtingen: www.pieterskerk.com
Pieterskerk Leiden Postadres Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden Bezoekadres Pieterskerkhof 1a, Leiden (071) 512 43 19 www.pieterskerk.com