PIETERSKERK LEIDEN
vriendenbericht
04/17
jaargang 24/1 - april 2017 ISSN 1387-9952
2 vriendenbericht > Column en colofon
column
Een nieuwe lente en een nieuw geluid Het is net Pasen geweest als u dit Vriendenbericht ontvangt. Mogelijk heeft u het al in de pers gelezen, de Pieterskerk Leiden zal de Matthäus Passion traditie voorzetten met nieuwe partners. Vanaf 2018 zal Bachs Matthäus Passion uitgevoerd worden door het Nederlands Kamerkoor en het Residentie Orkest. En als vanzelfsprekend zijn ook de jonge zangers van het Haags Matrozenkoor volgend jaar weer van de partij. Frieke Hurkmans
colofon De samenwerking met het Nederlands Kamerkoor
en de Pieterskerk kan weer jaren vooruit. Wij
Het Vriendenbericht is een uitgave van de
is twee jaar geleden al begonnen met de jaarlijkse
werden bij de financiering ook nog uit onverwachte
Stichting Vrienden van de Pieterskerk en
uitvoeringen van het Weihnachts-Oratorium die
hoek geholpen. De keuze voor een nieuwe
verschijnt tweemaal per jaar.
geweldig zijn ontvangen. Over de uitvoering van
geluidsinstallatie viel op het Amerikaanse topmerk
het
Pieterskerk,
Meyer. Toen bij hen bekend werd dat de Pieterskerk
schreef de pers in 2016 zelfs: ‘…hier had Bach
Leiden hun merk wilde gaan voeren, hielp onze
zelf bij moeten zijn.’ Het Residentie Orkest is een
Pilgrimgeschiedenis ons. Helen en John Meyer
oude bekende van de Pieterskerk als het gaat
bleken beide op de hoogte van de Amerikaanse
om de uitvoeringen van de Matthäus Passion, de
connectie met de Pieterskerk en boden spontaan
Pieterskerk is erg verheugd met de hernieuwde
een uiterst welkome korting aan, trots als zij waren
samenwerking met deze internationaal befaamde
verbonden te zijn met hun Leidse geschiedenis.
Redactie Wouter Hollenga (hoofdred.), Ward Hoskens en Kim van Goethem.
Bijdrage van Frieke Hurkmans en Monique Roscher.
Foto’s/illustraties Claudia Claas,
Weihnachts-Oratorium
in
de
Erfgoed Leiden en Omstreken, Frank van
regiopartner. Het geheel staat onder leiding van de
Beek, Hielco Kuipers, Ilse Photography, Jordy
geboren Leidenaar, dirigent Jan Willem de Vriend.
Met recht is het ‘een nieuwe lente en een nieuw
In de fantastische akoestiek van de Pieterskerk zal
geluid’, al zal dichter Herman Gorter zich andere
op de Witte Donderdag en de Goede Vrijdag de
geluiden hebben voorgesteld toen hij deze eerste
Kortekaas, Lilit Davtyan, Mike van Bemmelen, Museum De Lakenhal, Museum of Modern Art, Rijksmuseum, Stefan Tetelepta, Toon van der Poel, Universiteit Leiden.
Vormgeving en druk
Valetti, Claudia
Claas en Drukkerij van der Linden.
Matthäus als van ouds klinken. Speciaal voor de
regel van het epos ‘Mei’ schreef… Naast de
Vrienden van de Pieterskerk is er voor 2018 een
bovenstaande geluidszaken, wordt er achter de
aantrekkelijke vroegboekkorting.
schermen nog hard gewerkt aan de tonen van onze orgels. Bij het Van Hagerbeerorgel start binnenkort
Van het geluid van klassiek geschoolde stemmen
de derde fase van een uitvoerig schoonmaak- en
Redactieadres
naar elektronisch versterkt geluid is een hele stap.
restauratieproject en ook het Thomas Hill orgel is
Stichting Vrienden van de Pieterskerk
Toch speelden beide zaken gelijktijdig dit voorjaar.
weer toe aan een onderhoudsbeurt. Wij zullen u
Antwoordnummer 12052 VC Leiden
De vervanging van het bijna veertig jaar oude
hiervan uitvoerig verslag doen in de najaarseditie
Bureau: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden
geluidssysteem in de Pieterskerk was hard nodig.
van het Vriendenbericht.
T 071 512 43 19 info@pieterskerk.com
Een dergelijk project is, zoals u zult begrijpen,
www.pieterskerk.com IBAN: NL22ABNA0881528307 © Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd.
een enorme investering en het duurde dan ook
Ik hoop, als altijd, u in de komende maanden in
enige tijd om alles rond te krijgen. Mede dankzij
de Pieterskerk te mogen begroeten bij één van de
bijdragen van de Vrienden van de Pieterskerk, de
evenementen, concerten of tijdens openstellingen
Orde van St. Pieter en subsidies van Fonds 1818
van uw prachtige monument.
en het Prins Bernhard Cultuurfonds konden wij in het voorjaar aan de slag. Het resultaat mag er
Frieke Hurkmans
zijn, de sprekersinstallatie klinkt werkelijk subliem
directeur-bestuurder Pieterskerk Leiden
Historische foto’s en prenten < vriendenbericht 3
historische foto ’ s en prenten
Gedenken, vieren en eren in de Pieterskerk
De Pieterskerk Leiden is altijd een belangrijke plek geweest om te gedenken, te vieren en te eren. Op de onderstaande afbeeldingen ziet u bijvoorbeeld een impressie uit 1861 van de eerste dankdienst na het Ontzet van Leiden op 3 oktober 1574, het uitreiken van erepenningen aan leden van de Leidse studentenweerbaarheid voor hun deelname aan de Tiendaagse Veldtocht in België van koning Willem I in 1831, een prent van de viering van het 300-jarig bestaan van de Universiteit Leiden op de Dies Natalis van 8 februari 1875 in het bijzijn van koning Willem III en de ceremoniën voor het verlenen van eredoctoraten aan Sir Winston Churchill (1946) en Nelson Mandela (1999). Sinds jaar en dag heeft de Pieterskerk Leiden haar ere-taak als ontmoetingsplaats voor de Leidse en nationale gemeenschap behouden.
1574
1946
1831
1875
1999
4 vriendenbericht > Johannes Henricus van der Palm
“Zijn stem was niet zwaar, niet diep; maar onbegrijpelijk buigzaam, welluidend, muzikaal en zo duidelijk en verstaanbaar dat men zelfs in de grootste en ongeschikste kerken nergens een woord van hem miste.” Zo typeert Nicolaas Beets de welsprekendheid van zijn leermeester Johannes Henricus van der Palm. Hij zal er vaak vol bewondering
Gewijde welsprekendheid
naar hebben geluisterd hebben in de tijd dat Van der Palm als academieprediker op de kansel van de Pieterskerk stond. Na diens dood was het de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde die zorgde voor een gedenkteken voor deze dichter, theoloog, staatsman en hoogleraar. Johannes Henricus van der Palm wordt in 1763 te Rotterdam geboren als vijfde kind van Kornelis van der Palm (1730-1789) en Machteld van Tonsbergen (1728-1772). Zijn vader is dan schoolhoofd en maakt ook naam als pedagoog en dichter. Volgens zijn zoon is hij een “gezellige man, vol natuurlijke luim en vrolijke invallen”. Van 1777 tot aan zijn dood in 1789 is Kornelis stadsschoolmeester in Delfshaven. Moeder Machteld zou een huiselijke, bedrijvige en zeer godsvruchtige vrouw zijn geweest.
Patriot in Maartensdijk Johannes rondt met succes het Erasmiaans gymnasium af en gaat vervolgens theologie en oosterse talen studeren in Leiden. Als beursstudent krijgt hij onderdak in het Statencollege aan de huidige Kaiserstraat. In Leiden raakt Van der Palm
SERIE PORTRETTEN: DE PIETERSKERK HEEFT IN DE LOOP DER EEUWEN VELEN EEN LAATSTE RUSTPLAATS OF EEN HERINNERINGSPLEK GEBODEN. ZWERVEND DOOR DE KERK KOM JE NAMEN TEGEN OP GRAFSTENEN, MONUMENTEN EN ROUWBORDEN. WIE WAREN DEZE MENSEN, WAT WAS HUN LEVENSLOOP EN WIE ZORGDE ER VOOR DAT DE HERINNERING AAN HEN BEWAARD BLEEF IN DE PIETERSKERK?
bevriend met Willem Bilderdijk bij wiens promotie hij optreedt als paranimf. Bilderdijk is ook de eerste die een vers schrijft in het vriendenalbum van Johannes: “gij schonkt me in dezen vriend, weldadig Alvermogen, Het allerhoogste goed een sterv’ling toe te staan!” Na zijn studie wordt Van der Palm beroepen in Maartensdijk, een dorp bij Utrecht, waar hij in 1786 in het huwelijk treedt
vervolg Johannes Henricus van der Palm < vriendenbericht 5
met Alida Bussingh, de dan 19-jarige zus van zijn
functie
vriend Jan Willem Bussingh. Van der Palm is een
onderwijshervormingen,
is hij verantwoordelijk voor belangrijke
begenadigd spreker: zijn preken trekken al gauw
schoolwetten van 1801 en 1806. Ook voert hij de
ook studenten uit het nabijgelegen Utrecht. In deze
door de Leidse hoogleraar Matthijs Siegenbeek
tijd van spanningen tussen Oranjegezinden en
opgestelde, eerste officiële Nederlandse spelling
patriotten geeft hij ook vanaf de kansel blijk van zijn
in (1804). Van der Palm ervaart de uitoefening
politieke, patriottische voorkeur. Johannes is lid van
van zijn ambt op den duur als moeizaam. Hij zal
het vrijkorps (vereniging van gewapende burgers) in
ongetwijfeld opgelucht zijn geweest als hem vanuit
Maartensdijk en neemt deel aan exercities.
Leiden in 1806 een leerstoel wordt aangeboden in
vastgelegd
in
de
de gewijde dichtkunst en welsprekendheid.
Vlucht Wanneer in september 1787 Pruisische troepen
Kruitramp
het land binnenvallen om het stadhouderlijk
In Leiden krijgt Van der Palm tevens de aanstelling
gezag te herstellen, vluchten Johannes en Alida
als academieprediker. Als zodanig zal hij heel
naar Monster, waar de - Oranjegezinde - broer
wat keren de kansel van de Pieterskerk hebben
van Alida hen onderdak verschaft. Van der Palm
bestegen. Zijn preken worden gebundeld en
besluit geen gehoor te geven aan de vraag om
vinden gretig aftrek. Dit geldt ook voor het tijdschrift
terugkeer vanuit Maartensdijk. Hij wil zich niet
‘Salomo’ dat hij opricht en waarin hij het bijbelboek
hoeven te verontschuldigen voor zijn patriottisme
Spreuken uitlegt.
en weet inmiddels ook dat de pastorale taken van
Het gezin met inmiddels zeven kinderen woont aan
de predikantsfunctie hem niet liggen. Hij hoopt op
de Nieuwe Rijn, nummer 43 (nu banketbakkerij
betere kansen en die komen er.
Jacobs). Later zou Van der Palm een buitenverblijf
De in Middelburg woonachtige wetenschapper en
aankopen, even buiten de Koepoort in de huidige
verlichte aristocratische regent Johan Adriaan van
Herenstraat.
de Perre neemt hem in dienst als secretaris en
Van der Palms terugkeer naar Leiden leidt tragisch
Afbeelding links: monument Johannes van der Palm.
huisprediker. Daarnaast zal hij als directeur het door
genoeg tot de dood van zijn zoon Jan Willem:
© Foto: Claudia Claas
Van de Perre opgerichte Museum medioburgense
de negenjarige jongen overlijdt als gevolg van
Afbeelding rechts: C.H. Hodges (1764-1837),
opzetten.
de kruitschipramp in 1807. Van der Palms enige
portret van Johannes van der Palm, 1820.
wetenschappelijke
deze
andere zoon, Hendrik Albert, kan levend onder het
© Collectie Universiteit Leiden
instelling functioneren als een soort volksuniversiteit
puin van zijn school vandaan worden gehaald. Van
en
wetenschappelijke
der Palm krijgt de opdracht een manifest over de
genootschappen. Zijn patriottische gezindheid
ramp te schrijven; het wordt verspreid in het kader
dient Johannes wel te onderdrukken: in zijn
van de nationale inzamelingsactie ten behoeve van
contract staat dat hij “geen aanleiding moet geven
de slachtoffers.
Met
de
organisatie voordrachten
onderkomen
van
van
populair
moet
tot ondermijning van de gevestigde orde en de thans weer herstelde constitutie”. Het echtpaar
Gebrouilleerd
Van der Palm krijg een huis naast het stadpaleis
Na 23 jaar rondt Van der Palm in Leiden zijn
van de Van de Perres (thans Zeeuws Archief). Door
24-delige jeugdbijbel af. Ook verschijnt hier
het overlijden van Van de Perre in 1790 komt het
tussen 1820-1830 zijn bijbelvertaling in drie
museum niet echt van de grond. Van der Palm blijft
delen. Geroemd worden zijn vele redevoeringen
wel in dienst van diens weduwe. Zijn patriottische
die hij uitspreekt bij allerlei nationale en lokale
ideeën heeft hij niet overboord gezet. Het is dan
gelegenheden. In 1813 - Nederland is ingelijfd bij
ook in Middelburg dat hij een actieve rol gaat
het Franse keizerrijk - veroordeelt hij in één er van
spelen in de omwenteling die in 1795 zal leiden tot
de oorlog en pleit hij voor diepgaande studie. Hij
de Bataafse Republiek. Hij pleit daarbij steeds voor
verzuimt echter keizer Napoleon te noemen en
verzoening en verdraagzaamheid.
dat brengt hem in de problemen. Hij moet zich verantwoorden op het politiebureau, waar hij zich
Agent van Nationale Opvoeding
uitgebreid verontschuldigt; hij komt met de schrik
In 1796 krijgt hij de kans terug te keren naar Leiden.
vrij. Overigens schaart Van der Palm zich in 1813
Hij wordt aangesteld als hoogleraar oosterse talen,
volledig achter de installatie van Willem I als koning.
twee jaar later als rector magnificus. Het nieuwe
Over zijn patriottisch verleden zou hij zeggen “Ik
landsbestuur haalt hem in 1799 echter naar Den
keesde toen zowat ..”.
Haag als ‘agent van Nationale Opvoeding voor
Van der Palms vroegere vriend en toegewijd
het Uitvoerend Bewind der Bataafse Republiek’,
Orangist Willem Bilderdijk keert in 1806 na een
oftewel
11-jarige ballingschap terug in Leiden. De twee
als
minister
van
Onderwijs.
In
die
6 vriendenbericht > vervolg Johannes Henricus van der Palm
Beiden worden in 1830 door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde benoemd tot erelid.
Nicolaas Beets De voormalige vrienden krijgen een bewonderaar in de jonge Nicolaas Beets (1814-1903), die in 1833 begint aan zijn studie theologie in de sleutelstad. In de biografie die hij over Van der Palm zou schrijven, gaat hij in op de verschillen tussen de twee: “Van der Palm bedaard, gematigd, zacht, gelijkmoedig, voorzichtig, bijna tot achterhoudendheid toe; Bilderdijk hartstochtelijk, in uitersten, krachtig, grillig, moedig, meestal overmoedig…”. Vlak voor het overlijden van Van der Palm, treedt Beets in het huwelijk met diens kleindochter: Alida van Foreest. Na haar dood in 1856 zou Beets met haar zus Jacoba trouwen. Johannes van der Palm sterft in Leiden op 8 september 1840 en wordt onder grote belangstelling begraven in de Katwijkse duinen. Beets eindigt zijn biografie met de woorden “Toen wij van het kerkhof terugkeerden, wierp ik een blik op de onafzienbare zee, schaduwbeeld dier eeuwigheid, in welke Johannes Henricus van der Palm was ingegaan”.
Bewijs van hare hooge verering Het initiatief tot het oprichten van een gedenkteken kwam van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Tijdens de jaarvergadering van 1841 deed Abraham de Vries een voorstel daartoe als “bewijs van hare hooge vereering”. Er werd een commissie aangesteld onder leiding van de
voorzitter
van
de
Maatschappij,
Matthijs
Siegenbeek. Een jaar later legde deze tijdens de volgende jaarvergadering een plan voor. Het gedenkteken moest een beeldhouwwerk zijn; dit kwam het meest overeen met “den geest der Maatschappij ende waardigheid van Van der Palm”. Als locatie verkoos de commissie de Pieterskerk: “het gebouw waarin hij gedurende zoo vele jaren als kanselredenaar de scharen zijner hoorder boeide, opgetogen hield en stichtte, en waar de gedenkteekenen van andere groote mannen, en onder deze dat van zijnen vriend Kemper [VB juli J.B. Tetar van Elven (1842-1889), Gedenkteken
2016], staan opgerigt”.
voor Johannes Henricus van der Palm in de
ontmoeten elkaar regelmatig, maar de grote
Er zou volgens de commissie een aantal soorten
Leidse Pieterskerk, gravure, © Zeeuws Archief,
verschillen tussen hen maken dat zij op den duur
eretekenen in aanmerking komen, waarvan er
Zelandia Illustrata, deel IV, nr 709.
gebrouilleerd raken. Een groot contrast met de
echter uiteindelijk één geschikt was. Zo vond
vriendschapsbetuiging die Bilderdijk ooit in het
men een standbeeld op een voetstuk te duur en
album van de student Van der Palm schreef, vormt
niet stroken met de eenvoud en bescheidenheid
het vers dat hij in deze tijd dicht op Van der Palm.
van Van der Palm. Een gedachtenisplaat of
Hij spreekt daarin van een “duivlenlach op ’t huilend
gedenksteen zou niet waardig genoeg zijn, noch
aangezicht” en “De tijdslaaf zonder eer, steeds
voor de overledene, noch voor de Maatschappij.
draaiend naar den wind”.
De commissie gaf daarom de voorkeur aan een
vervolg Johannes Henricus van der Palm < vriendenbericht 7
borstbeeld op een voetstuk met opschrift. En omdat kleding ten koste zou gaan van de eenvoud die het beeld moest uitstralen, koos zij voor een naakt borstbeeld, in de vorm van een herme. Dit is een van oorsprong Grieks beeldtype, bestaande uit een naar onder toe enigszins taps toelopende ‘sokkel’ met daarop een buste.
Een voortreffelijke uitvoering De commissie benadrukte het belang van een goede plek in de Pieterskerk en stelde het noordtransept voor “op eenen kleinen afstand van het hek van het koor, alwaar een zeer geschikt licht valt, het gedenkteeken door geene omringende voorwerpen in aanzien zal verliezen en tevens gemakkelijk zal worden opgemerkt”. De voorkeur gaat uit naar beeldhouwer Louis Royer (1793-1868), “ten einde eene voortreffelijke uitvoering te verzekeren”. Royer was koninklijk beeldhouwer en directeur beeldhouwkunst aan de Amsterdamse academie. Hij had al een aantal borstbeelden vervaardigd van bekende Nederlanders, waaronder Michiel de Ruyter (1839) en – ironisch genoeg - Willem Bilderdijk (1832). Later
Links: Intekenlijst t.b.v. inzamelingsactie gedenkteken
zou hij nog de opdracht krijgen voor standbeelden
Johannes van der Palm. Exemplaar verzonden aan J. le Jeune.
van Rembrandt (1852, Rembrandtplein) en Vondel
Rechts: Detail van de intekenlijst.
(1867, Vondelpark).
© Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken
Royer had al verklaard het werk te kunnen uitvoeren, met behulp van o.a. een geschilderd portret door Charlie Howard Hodges, een uit
Geraadpleegde bronnen:
Engeland afkomstige portretschilder die carrière
palmet”. Dit zou ook passen bij de eenvoudige,
had gemaakt in Nederland.
classicistische uitstraling van het werk. Het lijkt
De jaarvergadering van de Maatschappij ging
er op dat ergens in het proces besloten is voor
Letterkunde 1842, via www.dbnl.org
akkoord met het voorstel en Royer kreeg de
een totaal andere vormgeving die aansloot op
l
opdracht. Waarschijnlijk leverde hij een gipsmodel
nieuwe trends. Juist rond 1840-42 werd in paleis
Henricus van der Palm, Leiden 1842
dat vervolgens door Jean Joseph Rousseaux in
Kneuterdijk de gotische zaal ingericht voor koning
l
diens Antwerpse atelier in wit marmer en meer
Willem II die in Engeland kennis had gemaakt met
Palm’ in: P.J. Blok en P.C. Molhuysen (red.), Nieuw
dan levensgroot werd gekopieerd. Hoewel de
de neogotiek. De omlijsting van het gedenkteken
Nederlandsch Biografisch Woordenboek deel 5,
commissie in haar plan nog spreekt van een wit
voor Van der Palm is een voorbeeld van deze
1921, p. 430, via www.resources.hygens.knaw.nl
marmeren voetstuk, is dit uitgevoerd in zwart
Willem II-, of stucadoorsgotiek. Het is de vraag of
l
marmer. De inscriptie SOCIETAS LITER. NEERL.
deze vormgeving Van der Palm, die met betrekking
Palm, Wageningen 1960
verwijst naar de opdrachtgever, net als de
tot de kunst van de welsprekendheid altijd eenvoud
l
onderscheiding onder de buste als enige attribuut.
in taal en stijl bepleitte, zou hebben behaagd. Ook
in: Vrij Nederland, 26 november 1960
In 1830 had Van der Palm van de Maatschappij
het hekwerk kreeg een gotische vorm.
l
een medaille ontvangen als blijk van waardering,
De commissie had de kosten van het hele
Bilderdijk en Beets: J.H. van der Palm, nationale
omdat hij ”naast Bilderdijk als enige in de laatste
gedenkteken geraamd op 4.000 gulden. Om de
held of windvaan? Pieterskerklezing 25 februari
50 jaar de Nederlandse literatuur had verrijkt”.
benodigde gelden bij elkaar te krijgen, start de
1996
Maatschappij een succesvolle inzamelingsactie.
l
Stucadoorsgotiek
Zij verspreidt hiertoe intekenlijsten waarop men
der Palm’ in: Elizabeth den Hartog, John Veerman,
De ‘herme’ met de buste van Van der Palm wordt
kan tekenen voor een bijdrage tussen de één
Edward Grasman en Dirk-Jan de Vries (red.), De
omlijst door een neogotische nis in stucwerk. Dit
en drie gulden. Het graf van Van der Palm werd
Pieterskerk in Leiden: bouwgeschiedenis, inrichting
is opmerkelijk: de commissie spreekt in haar plan
in de loop der tijd door duinzand bedolven; het
en gedenktekens, Zwolle 2011 (pp. 421-422)
nog van een ronde nis met in het midden een
gedenkteken is nog steeds te vinden in het
“eenvoudig versiersel (..) bestaande uit een Attisch
noordtransept van de Pieterskerk.
l
Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Nicolaas Beets, Leven en karakter van Johannes Laurentius Knappert, ‘Johannes Henricus van der
Aart de Groot, Leven en arbeid van J.H. van der Pieter Geyl, ‘Van der Palm; de stem van zijn tijd’ Peter van Zonneveld, In de schaduw van
Margreet Boomkamp, ‘Johannes Henricus van
8 vriendenbericht > Grondige voorjaarsschoonmaak tijdens NLdoet
NLdoet in de Pieterskerk © Foto’s: Stefan Tetelepta
Grondige voorjaarsschoonmaak tijdens NLdoet Wilt u ook vrijwilliger worden bij de Pieterskerk Leiden? Stichting Pieterskerk Leiden is altijd op zoek naar nieuwe vrijwilligers voor verschillende
Afgelopen maart heeft de Pieterskerk
(Stichting Confessioneel Onderwijs Leiden) zich
Leiden
ondersteunende werkzaamheden, waarbij de
voor
de
derde
maal
zeer verdienstelijk gemaakt tijdens met allerlei
meegedaan aan NLdoet, de jaarlijkse
tuin rondom de Pieterskerk werd schoongemaakt
vrijwilligersactie van het Oranje Fonds.
Ondersteuning die de Pieterskerk enorm helpt
Dit jaar waren op vrijdag 10 en zaterdag 11 maart 350.000 Nederlanders actief bij meer dan 9.500 klussen, een recordaantal.
taken. Van het geven van rondleidingen
en
vaklieden
hielpen
bij
het
schilderwerk.
en ook nog een zeer gezellig samenzijn is van vrijwilligers en medewerkers. Ronald van der Giessen, directeur Oranje Fonds, hoopt dat iedere Nederlander een steentje bij draagt tijdens NLdoet. ‘NLdoet biedt alle Nederlanders de mogelijkheid kennis te maken
en assisteren in het Pieterskerkcafé tot het
Ruim 20 vrijwilligers en medewerkers stonden
met vrijwilligerswerk. Zo kunnen ze ervaren dat het
inschenken van koffie bij klassieke concerten.
klaar voor de Pieterskerk, om het eeuwenoude
niet alleen heel leuk is om te doen, maar dat het
Neem voor meer informatie contact op met
monument een grondige voorjaarsschoonmaak te
ook ontzettend belangrijk en dankbaar werk is.’
Wouter Hollenga, vrijwilligerscoördinator
geven. Van het afstoffen van de kroonluchters, van
van de Pieterskerk Leiden, via vrijwilliger@
het opboenen van het koorhek tot aan het in de
Als u interesse heeft om op 9 & 10 maart 2018
pieterskerk.com of tel. 071-5137764.
bijenwas zetten van de kansel: alles is zorgvuldig
te helpen tijdens NLdoet, mailt u ons dan via
schoongemaakt door de vrijwilligers. De afgelopen
vrijwilliger@pieterskerk.com. U wordt dan tijdig
drie jaar hebben ook medewerkers van het SCOL
geïnformeerd over de activiteiten.
Pieterskerk en Leiden in de ban van opnames BBC-serie The Miniaturist < vriendenbericht 9
Pieterskerk en Leiden in de ban van opnames BBC-serie The Miniaturist Het Rapenburg en de Langebrug afgezet, lantaarnpalen en fietsen verwijderd en een groot caravanpark dat op het Pieterskerkplein neerstreek. Eind maart stond de Pieterskerk en haar omgeving in het teken van opnames van de Engelse tv-zender BBC One voor de nieuwe serie The Miniaturist. Zowel in de kerk als op straat zijn opnames gemaakt voor de serie die het verhaal vertelt van het gelijknamige boek van schrijver Jessie Burton. Hoewel het verhaal zich in Amsterdam afspeelt,
de personages en het verhaal dat ik uitgevonden
kozen de Britse producenten voor Leiden en de
heb in The Miniaturist, een nieuw leven krijgen op
Pieterskerk als opnamelocaties van een aantal
een enorm spannende manier. John Brownlow’s
scenes. De voorbereidingen in de Pieterskerk
scenario is perfect, en ik weet dat producent Kate
namen een dag in beslag. Terwijl ‘s ochtends de
Sinclair met haar werk men versteld zal doen
rechtenstudenten nog tentamen hadden zitten
staan.’ De BBC zal deze nieuwe serie rond kerst
maken in de Pieterskerk, werd ‘s middags en ‘s
2017 uitzenden. The Miniaturist is ook verkocht
avonds alles omgebouwd voor de filmopnames.
aan Nederland, maar het is nog niet bekend waar
Alle getuigen van de moderne tijd, zoals
en wanneer die hier wordt uitgezonden. Het boek
vluchtbordjes en elektriciteitssnoeren, werden
The Miniaturist van Jessie Burton is momenteel
tijdelijk verwijderd. Veel hoeft er in de Pieterskerk
verkrijgbaar in het Pieterskerkcafé.
niet aangepast te worden om de authentieke sfeer van de 17e eeuw op te roepen. Het verhaal van de Miniaturist speelt zich af in 1686, als de 18-jarige Nella Oortman - een meisje uit de provincie - met de rijke handelaar Johannes Brandt trouwt. Hij geeft haar een bijzonder huwelijkscadeau: een poppenhuis. Een replica van hun chique grachtenpand aan de Amsterdamse Herengracht. Als er mysterieuze pakketjes worden bezorgd voor het poppenhuis onthullen
zich
allerlei
geheimen
met
een
dramatisch en gewelddadige wending. The Miniaturist was één van de snelst verkopende debuutromans in Engeland, en wereldwijd zijn er inmiddels meer dan een miljoen exemplaren verkocht in 37 landen. Het boek heeft meerdere prijzen
in
de
wacht
gesleept,
waaronder
Waterstone’s Book of the Year en The National Book Award 2014. Schrijver Jessie Burton, over de televisieaanpassing van haar debuutroman: ‘Het is een bijna onbeschrijfelijke kick om te weten dat
Opnames van The Miniaturist © Foto: Toon van der Poel
10 vriendenbericht > 2020: Pilgrim-jaar in Leiden
2020: Pilgrim-jaar in Leiden
Kun je kort schetsen wie de Pilgrim Fathers waren? De Pilgrims waren geloofsvluchtelingen, die in 1609 vanuit Engeland naar Leiden kwamen. In 2020 vertrok een gedeelte van hen naar de Nieuwe Wereld. Ze werden daar de eerste succesvolle settlers van de Verenigde Staten en worden gezien als de “Founding Fathers”. Tegenwoordig stammen zo’n 25 miljoen Amerikanen van hen af. Wat is de relatie van de Pilgrims met de Pieterskerk? De voorganger van de Pilgrims, John Robinson, betrok met een gedeelte van zijn (armste) volgelingen het hofje naast de kerk (Jean Pesijnhof red.). Ze woonden dus letterlijk in de schaduw van de Pieterskerk. Daarnaast was de Pieterskerk in Leiden, als de hoofdkerk van de stad, de plek waar administratieve zaken voor anders gelovigen geregeld werden. In de Pieterskerk werden dan ook de geboortes en sterfgevallen van de Pilgrims geregistreerd. Robinson heeft ook niet de oversteek gemaakt naar Amerika, hij is uiteindelijk gestorven in Leiden en begraven in de Pieterskerk. De Pieterskerk is mede daardoor voor Amerikanen een belangrijke erfgoed locatie waar men graag een bezoek aan brengt. Wat trekt jouw persoonlijk zo aan in het verhaal van de Pilgrims? Allereerst vind ik de Leidse context, waarin die Pilgrims zich bevonden, heel interessant. De periode 1609-1620 is midden in de Gouden Eeuw en vele zaken die nu typerend voor Leiden zijn, vonden op dat moment plaats: De universiteit is bijvoorbeeld net opgericht. Clusius legt de Hortus Botanicus aan, Gomarus en Arminius vechten
Groepsfoto Mayflower 400 diner © Foto: Hielco Kuipers
In 2020 is het 400 jaar geleden dat de Pilgrims Leiden verlieten en aan boord van de Mayflower naar de Nieuwe Wereld voeren. Nu al worden er
hun geloofstwisten uit, en het Twaalfjarig Bestand in de Tachtigjarige Oorlog zorgt voor voorlopige stabiliteit, goed voor de handel. Er is een waanzinnige dynamiek in de stad waar de Pilgrims niet alleen getuige van zijn, maar ook actief aan
internationaal veel voorbereidingen getroffen om deze gebeurtenis te
deelnemen. Het zou zo maar kunnen dat John
vieren. De Pieterskerk Leiden maakt een belangrijk deel uit van het verhaal
heeft staan schuilen voor de regen naast een
Robinson in het voorportaal van de Pieterskerk
van de Pilgrims en die voorbereidingen. Wij interviewden Michaël Roumen,
jonge Rembrandt. Die ging om de hoek van de
die projectleider is van de Leidse initiatieven rondom het Pilgrim-jaar.
Wat mij ook zo trekt is dat het verhaal van de
Pieterskerk toen naar de Latijnse school. Pilgrims draait om vrijheid en tolerantie. Leiden stond daar in die tijd symbool voor, en staat dat eigenlijk nog steeds. Je ziet ook dat de waarden die in Leiden worden opgedaan door de Pilgrims, mee worden genomen naar de Nieuwe Wereld. Een goed voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld het burgerlijk huwelijk, een innovatie uit de Gouden
vervolg 2020: Pilgrim-jaar in Leiden < vriendenbericht 11
Eeuw in Leiden bedacht en ontstaan. Het
viering van ‘Mayflower 400’. Vanuit de Pieterskerk
Wat is je eigen relatie met de Pieterskerk en de
burgerlijk huwelijk zorgde ervoor dat mensen van
is drie jaar geleden contact gezocht met de
stad Leiden?
andere geloofsovertuigingen met elkaar konden
Amerikaanse en Engelse organisaties rond de
Ik ben zoals zovelen op mijn 18e naar Leiden
trouwen en daarmee rechten hadden. Het is een
Mayflower 400. Daarna zijn ook Museum De
gekomen
belangrijke mijlpaal geweest in de scheiding
Lakenhal, Erfgoed Leiden en Leiden Marketing
studententijd
tussen kerk en staat. Dat is overgenomen in de
aangehaakt en is een stuurgroep geformeerd
Pieterskerk en heb ik het Leids Filmfestival met
Amerikaanse Constitution, al die jaren later. Dat
met de directies van deze instituten.
een paar vrienden opgezet, waar de Pieterskerk
is toch erg bijzonder.
Het Pilgrimverhaal is zo universeel, dat de
ook onderdeel van is als misschien wel de meest
En wat het verhaal van de Pilgrims voor mij
mogelijkheden eindeloos zijn, zowel economisch
bijzondere locatie voor het vertonen van films.
verder nog steeds zo interessant maakt, is het
als cultureel. Veel Amerikanen en Engelsen maken
De Pieterskerk is het hart van de stad: als je
vluchtelingenthema dat nog steeds zo politiek
een Pilgrimtocht, waarbij ze de plekken van hun
maar lang genoeg verblijft in de stad, wordt dit
relevant is. De Mayflower, de boot waarop ze
voorouders aandoen. Leiden is een onderdeel
monument vanzelf een belangrijke plek voor je.
uiteindelijk naar Amerika trokken, is niet groter
van de reis van de Pilgrims. Voor het toerisme in
Na mijn studie ben ik in Leiden blijven werken
geweest dan een kleine cargoboot. Hierop
de stad biedt het veel kansen voor de stad om
als directeur van het cultuurfonds Leiden en
zaten 102 mensen, op weg naar een betere
dit bijzondere verleden naar boven te halen en
daarnaast ben ik consultant voor de regionaal
toekomst. In feite hebben we het over een
te linken aan het heden. We zijn nog steeds de
economische ontwikkeling en de rol van cultuur
vluchtelingenverhaal: verdreven vanwege hun
stad van vrijheid en internationale betrekkingen
in de economie.
geloof en gevlucht naar Leiden, en uiteindelijk
en uitwisselingen kunnen hiermee aangehaald
strevend naar een betere toekomst in de Nieuwe
worden, en langdurig worden behouden. Maar
Hoe kunnen mensen op de hoogte blijven?
Wereld.
denk ook aan een uitwisselingsprogramma voor
Wij zijn hard bezig om een website op te zetten,
studenten en samenwerking in de kunsten. Maar
houdt daarvoor de website van Leiden Marketing
Wat is Leiden allemaal van plan in 2020? Kun
ook wetenschappelijk kan het interessant zijn, we
in de gaten. De Pieterskerk is ook erg actief op
je een inkijkje geven?
zijn aan het onderzoeken of het mogelijk is na te
Facebook en Twitter en zal ongetwijfeld in dit
Ik ben gevraagd door de gemeente Leiden om
gaan in hoeverre er onder de Leidse bevolking en
Vriendenbericht nieuws blijven delen.
te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor
de Amerikaanse afstammelingen DNA-sporen te
Leiden om aan te sluiten bij de internationale
vinden zijn van dezelfde families.
om
te
ben
studeren. ik
Tijdens
geïnaugureerd
mijn in
de
Links: Michaël Roumen. Rechts: Getekende convenant is ingelijst te zien aan de Westmuur van de Pieterskerk © Foto’s: Claudia Claas
12 vriendenbericht > Zerken uit de oudste kerkvloer terug in de Pieterskerk Leiden
Zerken uit de oudste kerkvloer terug in de Pieterskerk Leiden
Grafzerken terug in Pieterskerk Š Foto: Hielco Kuipers
Het nieuwe jaar is goed begonnen in de Pieterskerk Leiden, want eind januari zijn twee grafzerken uit de oudste bouwfase van de kerk, daterend tussen 11001300, weer teruggekeerd. De plaatsing van de zerken werd medegefinancierd door de Stichting Vrienden van de Pieterskerk. De zerken van rode zandsteen geven een zeldzame
hergebruikt in de zerkenvloer, waarbij oude
indruk van het uiterlijk van de zerkenvloer in de
inscripties werden weggebeiteld en nieuwe
oudste bouwfases van de Pieterskerk Leiden.
werden
Hiermee zijn zij een zeer waardevolle toevoeging
zerken halverwege de 17e eeuw uit de vloer,
aan de in het monument aanwezige collectie van
vermoedelijk in de vernieuwingsdrang die de
cultuurhistorische objecten. De bouwhistorische
vloer haar huidige blauw hardstenen uiterlijk
waarde van de zerken is evident, maar het
heeft gegeven. Opmerkelijk genoeg werden
verhaal achter de zerken zal bezoekers ook zeker
de twee vergeten zerken in 1935 herontdekt in
intrigeren. Deze twee oudste bewaard gebleven
de kelder van de nu gesloopte Vismarkt 9-10,
zerken uit de Pieterskerk brengen met hun
in de historische binnenstad van Leiden; zij
terugkeer namelijk een opmerkelijke geschiedenis
waren een onderdeel van de vloer. In 1929
met zich mee.
werd de desastreuze stadhuisbrand in Leiden
toegevoegd.
Echter
verdwenen
de
aangegrepen om bij het herbouwen van het De zerken hebben tot 1650 aantoonbaar in de
stadhuis tevens flink uit te breiden. De toenmalige
zerkenvloer van de Pieterskerk gelegen. Tot die
panden op de Vismarkt moesten hiervoor wijken
tijd zijn zij zeer waarschijnlijk meerdere malen
en tijdens de sloopwerkzaamheden om ruimte te
vervolg Zerken uit de oudste kerkvloer terug in de Pieterskerk Leiden < vriendenbericht 13
maken voor de nieuwbouw werd de ontdekking
Heinsbroek die samen met andere familieleden en
gedaan. Krantenartikelen, onder meer in de
vrienden van de heer Heinsbroek aanwezig waren,
Leidsche Courant, maakten melding van de
om getuige te zijn hoe zijn toegewijd onderzoek
bijzondere vondst.
uiteindelijk heeft geleid tot de terugkeer van de zerken naar hun plek van oorsprong. Mevrouw
De zerken kwamen terecht in de collectie van
Heinsbroek op haar beurt betuigde haar grote
Museum De Lakenhal en in het Leids Jaarboekje
dankbaarheid aan alle betrokkenen voor de
van 1938 verscheen een artikel over de zerken van
erkenning van het werk van haar echtgenoot.
de hand van architect H.J. Hesse. De zerk met
De zerken kunnen worden bezichtigd tijdens de
inscriptie stond opgesteld tegen de muur van het
reguliere openingstijden van de Pieterskerk.
voorhof en de zerk met het huismerk lag in de tuin van het museum. Daar hebben de zerken decennia vertoefd in relatieve anonimiteit, totdat zij dankzij hernieuwd onderzoek van Piet Heinsbroek, een deskundige van Nederlandse rode zandstenen grafzerken uit de middeleeuwen, weer opnieuw onder de aandacht kwamen. In 2015 werd het onderzoek gepubliceerd in het Leids Jaarboekje, met medewerking van conservator kunstnijverheid Prosper de Jong van de Museum De Lakenhal. Tevens werden de zerken overgebracht naar het restauratieatelier van Steenhouwerij BamBam voor noodzakelijke
herstelwerkzaamheden.
Helaas
zou de heer Heinsbroek, overleden in 2014, de publicatie van zijn onderzoek en de komst van de zerken naar de Pieterskerk niet meer meemaken. Beide zerken zijn door het gebruik van rood zandsteen
en
de
specifieke
trapeziumvorm
terug te leiden tot de 12e en 13e eeuw. De zerk met inscriptie, links opgehangen, werd in 1592 hergebruikt om als grafzerk te dienen voor het graf van Marytgen, de dochter van de Leidse lakenkoper Claes Jacobsz van Berckel. Frappant detail is dat de zerk van de dochter van een Leidse lakenkoper, na vertoefd te hebben in Museum De Lakenhal, is teruggekeerd naar de Pieterskerk. Zo komen per toeval connecties tot stand in de loop der geschiedenis, die vandaag de dag extra betekenis geven aan dergelijke objecten en de gelegenheid bieden tot het vertellen van een bijzonder verhaal over de historie van Leiden en haar gemeenschap. Het huismerk op de zerk die rechts is opgehangen duidt tevens op vermoedelijk hergebruik. Op maandag 6 februari jl. zijn de zerken onthuld. Na de presentatie van Prosper de Jong liepen alle aanwezigen naar de plek waar de zerken tegen de muur bevestigd zijn, bij de muur in de derde travee vanuit west van de noorderbuitenbeuk. Hier presenteerde directeur Frieke Hurkmans de zerken officieel en overhandigde zij een exemplaar van het boek â&#x20AC;&#x2DC;De Pieterskerk in Leidenâ&#x20AC;&#x2122; aan mevrouw
Plaatsen grafzerken in de Pieterskerk Š Foto: Jordy Kortekaas
14 vriendenbericht > Nieuw geluidssysteem voor de Pieterskerk
Nieuw geluidssysteem gepresenteerd tijdens benefietgala voor de Pieterskerk Leiden
Bekendmaking van de cheques tijdens het
Begin maart is het complete geluidssysteem in de Pieterskerk Leiden vervangen. Tijdens het jaarlijkse benefietgala van de Pieterskerk Leiden op 14 maart is het geluidssysteem gepresenteerd. Het oude systeem was sinds 1988 in gebruik en begon mankementen te vertonen die de culturele en commerciële activiteiten in de kerk in toenemende mate hinderden. Voor de vervanging van de geluidsinstallatie is
Meyer Sound het project ruimhartig ondersteunde.
samengewerkt met Audio Electronics Mattijsen
Oprichters John en Helen Meyer, al sinds de jaren
BV en het Amerikaanse topmerk Meyer Sound,
’70 iconen in de wereld van geluidssystemen, lieten
die ruime ervaring hebben met het plaatsen van
in een persoonlijke ontmoeting met directeur-
geluidsinstallaties
gebouwen
bestuurder Frieke Hurkmans weten de Pieterskerk
en concertzalen, waaronder het Concertgebouw
Leiden als een uniek project te ervaren. ‘Het is echt
Amsterdam. De bijzondere relatie die de Pieterskerk
bijzonder als je zulke toppers uit het Amerikaanse
Leiden heeft met Amerika, door de historische
bedrijfsleven ontmoet en dan ziet hoe ze gegrepen
banden met de Leidse Pilgrims, zorgden ervoor dat
worden door de historie van de Pieterskerk en
in
monumentale
benefietgala voor de Pieterskerk. V.l.n.r. Hennie Limberger (voorzitter Orde van St. Pieter), Jan Hoekema (voorzitter Vrienden van de Pieterskerk), Rogier van der Sande (voorzitter Raad van Toezicht Pieterskerk) © Foto: Mike van Bemmelen
vervolg Nieuw geluidssysteem voor de Pieterskerk < vriendenbericht 15
Leiden. Dat maakt je enorm trots op de Pieterskerk
Vrienden
en op Leiden. De Pieterskerk heeft nu de best
Limberger (voorzitter Orde van St. Pieter) €
denkbare geluidsinstallatie. Het eindresultaat is
30.000 aan Rogier van der Sande, voorzitter van
een optimaal afgestemd, volledig geïntegreerd en
de raad van toezicht van de Stichting Pieterskerk
geadapteerd systeem, speciaal aangepast aan de
Leiden. Deze gift zal onder andere worden
mogelijkheden van de Pieterskerk Leiden.’ zegt
gebruikt voor de laatste fase van een recente
Hurkmans vol enthousiasme. De vervanging van
restauratie van het unieke Van Hagerbeerorgel.
van
de
Pieterskerk)
en
Hennie
het geluidssysteem is mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van de Universiteit Leiden, het Prins
Mede dankzij uw steun als Vriend van de
Bernard Cultuurfonds, Fonds 1818, de Stichting
Pieterskerk is vervanging van het geluidssysteem
Vrienden van de Pieterskerk en de businessclub
tot stand gekomen. De komende tijd kunt u het
de Orde van St. Pieter.
nieuwe geluidssysteem tijdens verschillende evenementen zelf bekijken en, belangrijker,
Het benefietgala voor de Pieterskerk wordt
beluisteren! Kijk voor een overzicht van de
jaarlijks georganiseerd door de Stichting Vrienden
aanstaande evenementen op de achterkant van
van de Pieterskerk en de opbrengst komt ten
het Vriendenbericht of op onze website: www.
goede aan het onderhoud van het bijna 900 jaar
pieterskerk.com/agenda.
oude monument. Voor het reguliere onderhoud en het behoud van de unieke geschiedenis en het monument is de Stichting Pieterskerk Leiden afhankelijk van giften van onder andere particulieren, instellingen, bedrijven en fondsen. Tijdens een geanimeerde en sfeervolle avond trad Douwe Bob op voor de bijna tweehonderdvijftig aanwezigen. In de prachtig uitgelichte Pieterskerk overhandigden Jan Hoekema (voorzitter Stichting
Linksonder: Montage nieuw geluidssysteem in de Pieterskerk
Orde van St. Pieter
© Foto: Jordy Kortekaas Rechtsonder: Nieuw geluidssyteem gaat op in de omgeving van de kerk © Foto: Claudia Claas
Stichting Vrienden van de Pieterskerk
16 vriendenbericht > Interview met Jan Willem de Vriend
interview met jan willem de vriend , dirigent van het residentie orkest
‘De Matthäus blijft mij verbazen’
Boven: Jan Willem de Vriend
Ook in 2018 is de Pieterskerk Leiden het decor van de paastraditie bij uitstek: de uitvoering van de beroemde Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach. Het Nederlands Kamerkoor, het Residentie Orkest en het Haags Matrozenkoor zullen onder leiding van dirigent Jan Willem de Vriend het oratorium over de lijdensweg van Jezus Christus uitvoeren. Jaarlijks worden rond Pasen in heel Nederland
bestuurder van de Pieterskerk. ‘Wij proberen
uitvoeringen
Passion
daar de afgelopen jaren op in te spelen door
gehouden, niet in de laatste plaats in de Leidse
o.a. lezingen rond het Weihnachts-Oratorium en
Pieterskerk. De Pieterskerk verheugt zich over
de Matthäus Passion te organiseren. Dit jaar is
toenemende aandacht: vanuit het hele land
al weer de derde editie van de Bachacademy
komen liefhebbers, waaronder premier Rutte en
waarbij Aukelien van Hoytema samen met een
andere Haagse politici, naar Leiden om in het
gastspreker de achtergrond van Bachs werk
authetieke decor van de Pieterskerk te genieten
bespreekt. Dit jaar zal bij de Matthäus Passion
van dit hoogtepunt uit de muziekgeschiedenis.
het thema van de Lutheraanse invloeden in
van
Bachs
Matthäus
Bachs werk en zijn relatie tot de Katholieke kerk ‘De laatste jaren zien wij dat de belangstelling voor
besproken worden, dit in het kader vijfhonderd
de grote werken van Bach ook onder een jongere
jaar reformatie.’
generatie groeit.’ zegt Frieke Hurkmans, directeur-
© Foto: Ilse Photography
vervolg Interview met Jan Willem de Vriend < vriendenbericht 17
Dirigent Jan Willen de Vriend
Residentie Orkest, Haags Matrozenkoor & Nederlands Kamerkoor
Onder leiding van algemeen directeur Tido
Leidenaar,
ontdekte Bachs meesterwerk ook op jonge leeftijd.
Het gerenommeerde, 113-jarige Residentie Orkest
het Nederlands Kamerkoor furore in binnen-
In een eerder interview in Symphonic Magazine
bewijst dat symfonische muziek ook in de 21e
en buitenland. De samenwerking met het
zei hij daarover: ‘Ik was een puber van zestien
eeuw voor een groot en breed publiek van grote
Nederlands Kamerkoor en de Pieterskerk is
toen ik hem hoorde bij het Brabants Orkest. Het
betekenis is. Het Residentie Orkest zet zich naast
in 2015 al begonnen met uitvoeringen van het
pakte me enorm. In die tijd had ik een singletje
hun concerten sterk in voor muziekonderwijs.
Weihnachts-Oratorium. Deze kerstuitvoering trekt
met de Matthäus, ja heus waar; twaalf seconden
Daarnaast zoek het orkest connectie met jongeren
een volle kerk en oogst veel lof bij zowel publiek
O Haupt voll Blut und Wunden, fadeout. Erbarme
door de klassieke muziek ook naar poppodia te
als pers door de uitzonderlijke combinatie van de
dich een halve minuut, fadeout. Heb ik he-le-maal
brengen. Een cross-over die veel publiek trekt en
ambiance van het monument en de hoogwaardig
grijsgedraaid! Natuurlijk ben ik toen gaan sparen
een waardevolle brug slaat.
uitgevoerde muziek.
Jan
Willem
de
Vriend,
geboren
Visser en chef-dirigent Peter Dijkstra maakt
voor de volledige LP-versie.’ Het Haags Matrozenkoor is opgericht in 1928. De Vriend vervolgde: ‘Jaren later, toen men mij
Momenteel staat het koor onder leiding van
begon te vragen de Matthäus te dirigeren, heb
dirigent Wouter Verhage en telt ruim 60 leden.
ik heel lang ‘nee’ gezegd. Er zijn werken waar je
Het matrozenkoor biedt de leden een brede
echt klaar voor moet zijn. Ik deed wel de Hohe
muzikale opleiding. Het koor bestaat uit diverse
Messe, het Weihnachts-Oratorium, wat cantates.
voorbereidende koorklassen en een concertklas
Natuurlijk had ik al wel een partituur en luisterde
bestaande uit sopranen, alten, tenoren en bassen.
eens hier en daar. Zo rond 1990 voelde ik dat het
De concertklas zingt een breed repertoire van
er aan zat te komen. Ik ging serieus studeren, heb
klassiek tot modern. Het Haags Matrozenkoor is
de partituur binnenstebuiten gekeerd, heb Bachs
vaste partner van het Residentie Orkest en kent
handgeschreven manuscript bestudeerd. Op een
een lange traditie in de Pieterskerk.
gegeven moment hoorde ik de hartslag van de aarde in het openingskoor, zag Petrus snikken op
Het Nederlands Kamerkoor is al bijna 80 jaar een
de schouder van de alt in Erbarme dich. Toen was
begrip en staat al decennia aan de wereldtop.
ik er klaar voor!’
Onder: Haags Matrozenkoor in de Pieterskerk © Foto: Hielco Kuipers
Matthäus Passion Nederlands Kamerkoor, Residentie Orkest & Haags Matrozenkoor. Solisten Marcel Beekman (tenor) Ilse Eerens (sopraan) Luciana Mancini (alt) Robert Getchell (tenor) Geert Smits (bariton) Andreas Wolf (bas-bariton) Pieterskerk Leiden Donderdag 29 maart 2018 Aanvang concert: 19:30 uur Pauze: 20:45 uur Einde concert: 22:30 uur Pieterskerk Leiden Vrijdag 30 maart 2018 Aanvang 1e deel concert: 11:30 uur Pauze: 13:00 uur Aanvang 2e deel concert: 14:30 uur Einde concert: 16:00 uur
18 vriendenbericht > Het Pauluslabyrint: Een triller in ondergronds Leiden
Het Pauluslabyrint: Een thriller in ondergronds Leiden
Jeroen Windmeijer met zijn nieuwe boek Het Pauluslabyrint © Foto: Lilit Davtyan
Na het grote succes van De bekentenissen van Petrus komt de Leidse
Win Het Pauluslabyrint!
schrijver Jeroen Windmeijer eindelijk met de langverwachte opvolger Het
Speciaal voor de Vrienden van de Pieters-
Pauluslabyrint.
kerk zijn er vijf gesigneerde exemplaren van Het Pauluslabyrint ter beschikking gesteld.
Mijn nieuwe boek is ook een thriller,’ vertelt
Petrus en Paulus aan wie de Pieterskerk in 1121
Beantwoord de volgende prijsvraag om kans
Windmeijer enthousiast. ‘Waar ik in mijn eerste
(toen nog een kapel) werd gewijd. Het verhaal
te maken op een exemplaar:
boek de apostel Petrus nog naar Leiden haalde,
in beide boeken brengt de hoofdrolspeler ook
speel ik deze keer in op de hardnekkige geruchten
meerdere malen door de Pieterskerk.
Hoe heet de archeoloog die de hoofdrol
dat er zich onder de stad Leiden tunnels bevinden.
vervult in De bekentenissen van Petrus &
Sommige zouden dateren uit de tijd van het
Het Pauluslabyrint is een enorm succes, tot ver
Het Pauluslabyrint?
beleg door de Spanjaarden, toen Leidenaren in
buiten Leiden. In de eerste week kwam het boek
het geheim tunnels gegraven zouden hebben
in de wekelijkse top 60 van best verkochte boeken
Mail voor 1 juni 2017 uw antwoord plus uw
tot achter de Spaanse linies om de stad en haar
in Nederland al vanuit het niets binnen op plek 31.
naam, huisadres en telefoonnummer naar
uitgehongerde bewoners te kunnen bevoorraden.’
‘Het is echt overweldigend,’ besluit Windmeijer. ‘En nu is er ook nog serieuze belangstelling om van
aanmelden@pieterskerk.com. De winnaars zullen per e-mail op de hoogte worden
In beide boeken van Jeroen Windmeijer speelt
De bekentenissen van Petrus een avondvullende
gesteld. Het Pauluslabyrint is daarnaast ook
de Pieterskerk Leiden een grote rol. Niet alleen
speelfilm te maken. Stel je voor wat voor een
verkrijgbaar in het Pieterskerkcafé.
dragen de boeken de namen van de heiligen
geweldig visitekaartje voor Leiden dát zou zijn!’
Openlucht Museum De Lakenhal op Pieterskerkplein < vriendenbericht 19
Openlucht Museum De Lakenhal op Pieterskerkplein Ter ere van het 100-jarig bestaan van kunststroming De Stijl, is 2017 uitgeroepen tot het themajaar ‘Mondriaan to Dutch Design’. En het begon allemaal in Leiden waar 100 jaar geleden Theo van Doesburg het tijdschrift ‘De Stijl’ oprichtte. Wat begon als de naam van een tijdschrift werd
gevraagd om grote monumentale ‘artwalls’ in de
uiteindelijk een icoon van moderniteit over de hele
buitenlucht op het Pieterskerkhof te maken. Tot
Simultane contra-compositie, Theo van Doesburg, 1930
wereld. Deze Nederlandse kunstbeweging deed
op de dag van vandaag is de invloed van De Stijl
© Collectie Museum of Modern Art, New York
de internationale kunstwereld op haar grondvesten
op vele manieren merkbaar in de vormtaal van
schudden.
kunstenaars, architecten en vormgevers, maar ook inhoudelijk is de zoektocht naar een universele taal
Honderd
jaar
na
de
oprichting
maakt
Museum De Lakenhal de balans op rond het
nog steeds actueel onder een wereldwijd netwerk van kunstenaars.
gedachtegoed van Theo van Doesburg en De Stijl. Voor het Openlucht Museum De LakenhaI
De tentoonstelling is te bezichtigen vanaf 2 juni
zijn
tot en met 27 augustus 2017.
hedendaagse
internationale
kunstenaars
Bent u wel een lezer van het Vriendenbericht maar nog geen Vriend van de Pieterskerk?
word een vriend en steun de Pieterskerk Wat houdt het in:
Ramen met Namen een knipoog naar de gildeborden Het idee is dat u een naam kunt laten brandschilderen in de ramen van de Pieterskerk
l
kosten € 20,- euro per jaar
Leiden. Door het ‘kopen’ van een naam in een van
l
steun een nationaal monument
de beschikbare panelen ‘vereeuwigt’ u uzelf of een
l
2 Vriendenberichten per jaar
ander in de Pieterskerk, net als de gildebroeders
l
korting bij sommige culturele activiteiten
in de middeleeuwen met hun gildeborden wilden
l
gratis toegang tot de openstelling met twee
bereiken.
personen Het is natuurlijk ook mogelijk om iemand een
Wist u dat: l
l
gebrandschilderde
naam
cadeau
te
doen,
Pieterskerk heeft als goededoelen instelling
bijvoorbeeld ter gelegenheid van een verjaardag,
de culturele ANBI status
een huwelijk, geboorte, doop, jubileum of ter
Vriend voor het leven kost € 1000,-
herinnering aan familieleden.
Voor meer informatie zie www.pieterskerk.com
Kijk voor meer informatie op onze website:
en klik op de button ‘Uw steun helpt!’ op de
www.pieterskerk.com/ramen-met-namen.
homepage. Plaatsing Minerva-raam © Foto: Stefan Tetelepta
agenda pieterskerk leiden
Openstelling en rondleidingen: Wanneer er geen evenementen plaatsvinden is de Pieterskerk geopend voor publiek. Het Pieterskerkcafé is iedere dag geopend van 11:00 tot 18:00 uur. Op www.pieterskerk.com vindt u de data van actuele openstellingen en rondleidingen. Wilt u een rondleiding op een niet gepubliceerde datum of met een groep? Onze vrijwilligers zijn graag bereid u rond te leiden in de Pieterskerk. Voor meer informatie en reserveringen kunt u contact opnemen met de salesafdeling van de Pieterskerk via (071) 513 77 64 of een e-mail sturen naar sales@pieterskerk.com Parkeren: Wij adviseren u te parkeren op het Haagweg Parkeerterrein, kosten hiervoor zijn € 12,- per auto per dag inclusief vervoer naar en van de binnenstad. Zie voor meer informatie www.stadsparkeerplan.nl. Vanaf Leiden CS stoppen verschillende bussen op de Breestraat, op 2 minuten loopafstand van de Pieterskerk.
Augustus 2017 zo 06 Inlooporgelconcert – István Eperjesy Aanvang: 15:00 uur www.pieterskerk.com zo 13 Inlooporgelconcert – Henk Gijzen Aanvang: 15:00 uur www.pieterskerk.com zo 20 Inlooporgelconcert – Erik van Bruggen Aanvang: 15:00 uur www.pieterskerk.com September 2017 ma 02 Opening academisch jaar Universiteit Leiden Aanvang: 15:00 uur www.leidenuniv.nl do 07 + Leiden International Film Festival vr 08 + Summer Special Pieterskerkplein za 09 Informatie via www.leidenfilmfestival.nl
Ingang concerten e.d.: Pieterskerkhof 1A
za 09 + Open Monumentendagen Leiden za 10 Informatie via www.pieterskerk.com
Mei 2017 do 04 Dodenherdenking Aanvang: 19:00 uur www.dodenherdenkingleiden.nl
zo 17 Mariavespers Koninklijk Conservatorium Informatie via www.pieterskerk.com
za 20 + Leiden Marathon zo 21 Inschrijving en informatie via www.marathon.nl
Oktober 2017 di 03 3 October Herdenkingsdienst Aanvang: 10:00 uur www.3october.nl
concerten & evenementen
Juni 2017 vr 02 t/m Openlucht Museum De Lakenhal zo 27 Pieterskerkplein Informatie via aug www.lakenhal.nl za 03 Leidse Orgeldag Aanvang: 10:00 uur www.stichtingorgelstadleiden.nl zo 04 + Leidse Hofjesconcerten ma 05 Informatie via www.leidsehofjesconcerten.nl Juli 2017 zo 09 Zomerorgelconcert – Leo van Doeselaar Aanvang: 15:00 uur www.pieterskerk.com zo 16 Zomerorgelconcert – Erwin Wiersinga Aanvang: 15:00 uur www.pieterskerk.com zo 23 Zomerorgelconcert – Peter Ouwerkerk Aanvang: 15:00 uur www.pieterskerk.com
December 2017 do 21 Bachacademy - Met Aukelien van Hoytema Aanvang: 19:30 uur www.bachenleiden.nl za 23 Weihnachts-Oratorium Nederlands Kamerkoor & Concerto Köln Aanvang: 19:30 uur www.pieterskerk.com zo 24 Kerstnachtdienst 18:30 uur – Kinderkerstfeest 20:30 uur – 1e Kerstnachtdienst 22:30 uur – 2e Kerstnachtdienst www.kerstnachtdienst-pieterskerk.nl Maart 2018 vr 09 + NLdoet – vrijwillige schoonmaakdag za 10 Informatie via vrijwilliger@pieterskerk.com Matthäus Passion Nederlands Kamerkoor & Residentie Orkest Aanvang: 19:30 uur do 29 vr 30 Aanvang: 11:30 uur www.bachenleiden.nl
PIETERSKERK LEIDEN Kloksteeg 16 2311 SL Leiden (071) 512 43 19 info@pieterskerk.com www.pieterskerk.com
Dit Vriendenbericht is gedrukt op FSC gecertificeerd papier.