Pieterskerk Leiden
vriendenbericht
10/13
jaargang 20/2 - oktober 2013 ISSN 1387-9952
2 vriendenbericht > column en colofon
column
Vliegende start Wat een vliegende start van het culturele seizoen 2013-2014! In de eerste weken telden wij vijfduizend bezoekers tijdens de Open Monumentendagen en ontvingen wij VN Secretaris-generaal Ban Ki-moon, dj Armin van Buuren, Prins Constantijn en Prinses Beatrix als gast in de Pieterskerk.
Frieke Hurkmans
colofon
Genoemde hoogwaardigheidsbekleders bezoch-
mix van 250 topstudenten en 250 invloedrijke den-
ten de kerk in verband met zeer uiteenlopende
kers uit verschillende sectoren van de maatschap-
evenementen. Ban Ki-moon was gastspreker tij-
pij (zakenleven, universiteit, overheid en kunst-
dens de 4e Vrijheidslezing. De Vrijheidslezing is
wereld) bij elkaar. Prinses Beatrix bezocht op de
een jaarlijks initiatief van de Universiteit Leiden, de
eerste dag de 34ste editie van dit symposium.
gemeente Leiden en het LUMC. Men wil met deze
Het Vriendenbericht is een uitgave van de
lezing benadrukken dat de universiteitsstad Leiden
Ook een heel mooi evenement in de eerste weken
Stichting Vrienden van de Pieterskerk en
van oudsher een sterke verbondenheid heeft met
na de zomer waren de Open Monumentendagen.
verschijnt tweemaal per jaar.
het thema vrijheid. Een prachtig evenement en gra-
Twee hele dagen voor iedereen die monumenten
tis toegankelijk.
een warm hart toedraagt. Onder de bijna 5000 be-
Redactie
zoekers waren veel Vrienden van de Pieterskerk. Bij
Joop Maat (hoofdred.), Josse Moers, Kim
De dag na de Vrijheidslezing was de NTR in de Pie-
iedere rondleiding die mijn collega’s en ik gaven
van Goethem en Monique Roscher.
terskerk om opnames te maken voor het televisie-
waren vrienden aanwezig. Een aantal van u heb ik
programma College Tour. Gastheer Twan Huys inter-
uitvoerig gesproken, daarbij gaf u aan het Vrien-
Bijdrage van
viewde Armin van Buuren in het bijzijn van Leidse
denbericht graag te lezen. Fijn om dat te horen!
Frieke Hurkmans.
studenten, die vragen mochten stellen. Armin studeerde aan de Leidse universiteit en is naast een we-
Samen met het enthousiaste team van vrijwilligers
Foto’s/illustraties
reldberoemde dj ook meester in de rechten. Mocht u
en medewerkers hebben wij in totaal 48 rondleidin-
Claudia Claas, RAL, Hielco Kuijpers, Stefan
de uitzending niet gezien hebben, dan kan ik u van
gen gegeven in de kerkmeesterskamer en voor het
Tetelepta en Ton Zeilstra.
harte aanraden deze via uitzending gemist alsnog
eerst ook in de nieuw ontdekte wijnkelder en de be-
te bekijken. Al was het maar om te zien hoe ontzet-
nedenverdieping van Villa Rameau. Het museumca-
tend mooi de Pieterskerk in beeld werd gebracht.
fé in de bibliotheek dat wij voor u hadden ingericht
Vormgeving en Druk
was een groot succes. Zo groot dat we komende
Valetti, Claudia Claas. Tijdens de opening van het Academisch jaar sprak
maanden gaan onderzoeken of het haalbaar is om
Prins Constantijn de eerstejaars studenten toe en
deze ruimte permanent in te richten als museum-
Redactieadres
refereerde daarbij nog aan de dj: ‘Kijk over de schut-
café en museumwinkel. Daar hoort u vast in latere
Stichting Vrienden van de Pieterskerk
ting van je discipline heen. De studietijd is dé tijd om
edities van het Vriendenbericht nog meer over.
Antwoordnummer 12052 VC Leiden
talenten te ontwikkelen, zowel binnen als buiten de
Bureau: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden
studie. Dat deed rechtenstudent Armin van Buuren
Als u wilt volgen wat er de komende tijd te doen is in
T 071 512 43 19 vriend@pieterskerk.com
ook en hij werd een wereldberoemde dj.’
de Pieterskerk, kijkt u dan op onze website voor de
Drukkerij van der Linden.
meest actuele informatie. Ik hoop, als altijd, u in de
www.pieterskerk.com De Prins haalde herinneringen op aan zijn eigen
komende maanden in de Pieterskerk te mogen be-
Leidse studententijd, o.a. ook aan zijn ervaringen
groeten bij één van de evenementen, concerten of
© Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande
als bestuurslid van de Veerstichting. Het symposi-
tijdens openstellingen van uw prachtige monument.
toestemming van de uitgever worden openbaar
um van de Veerstichting is een jaarlijks tweedaags
gemaakt of verveelvoudigd.
evenement dat wordt georganiseerd door studen-
Frieke Hurkmans
ten. De organisatoren brengen een internationale
Directeur-bestuurder Pieterskerk Leiden
Rekeningnummer: 88 15 28 307
Ja, ik wil ! < vriendenbericht 3
bruiloften in de pieterskerk
Ja, ik wil ! ‘Weet u, wij zijn getrouwd in de Pieterskerk.’ Is iets dat wij regelmatig horen in de Pieterskerk. Vaak refereert men daarbij aan de periode voor 1976, toen de Pieterskerk Leiden nog dienst deed als kerk. Maar ook nu is de Pieterskerk een officiële trouwlocatie van de gemeente Leiden.
De Pieterskerk beschikt over een unieke ambiance als bruiloftslocatie. Het monument is zo in te delen dat men van de ceremonie en receptie afgescheiden van het diner en het feest kunnen plaatsvinden. Met kaarsjes rond de pilaren en sfeerlicht zie de Pieterskerk eruit als een sprookje. Een intiem etentje voor de familie of een stijlvol diner met alle vrienden en familie, het kan allemaal. En na het feest staat de champagne voor het bruidspaar klaar in de bruidssuite van Stadsvilla Rameau. Samen met onze partners maken wij er een onvergetelijke dag van. Wilt u geheel vrijblijvend een gesprek, mailt u ons dan via sales@pieterskerk.com.
4 vriendenbericht > Pieterskerk is beslist niet statisch
kennis maken met nieuwe voorzitter en secretaris
‘Pieterskerk is beslist niet statisch’ De Stichting Vrienden van de Pieterskerk Leiden heeft deze zomer een nieuwe voorzitter en een nieuwe secretaris mogen verwelkomen. Respectievelijk Jan Hoekema en Koen Brakenhoff vervullen deze functies sinds juli 2013. Een kennismaking met beide heren. Jan Hoekema, de nieuwe voorzitter van de Stich-
kan er echter weinig misgaan. Bovendien ligt Lei-
ting Vrienden, is burgemeester van Wassenaar en
den om de hoek!”
kent het klappen van de zweep. Hij spreekt van een voorrecht om op directe wijze betrokken te zijn bij
Veel nevenfuncties en een drukke baan als bur-
het monument Pieterskerk Leiden. Hoe denkt hij
gemeester. Hoe ziet u dit voorzitterschap voor u?
over het voorzitterschap? “Bestuursleden moeten met een goed gevoel van Sinds wanneer bent u verbonden aan de Pieters-
de vergaderingen naar huis rijden. Het is hierbij be-
kerk Leiden?
langrijk om eenheid te creëren, door bijvoorbeeld een hapje te eten, wat te drinken of een gala van
“Lange tijd heb ik in Leiden gewoond en ben ik
de Pieterskerk bij te wonen. Men krijgt hierdoor
gemeenteraadslid geweest van de stad. Op deze
ook een bepaalde band met het monument. Het
manier raakte ik op persoonlijke en zakelijke wijze
besef dat wij bijvoorbeeld mogen vergaderen in de
betrokken bij de Pieterskerk. In 2007 werkte ik als
kerkmeesterskamer, een plek waar de eeuwen op
ambassadeur bij het Ministerie van Buitenlandse
je neerkijken, groeit hiermee. Dat zijn enorme voor-
Zaken. Ton Boon, de voormalig directeur, heeft mij
rechten en daar ben ik mij bewust van.”
toen benaderd om in het bestuur van de Stichting Vrienden van de Pieterskerk plaats te nemen.”
Op welke manier kijkt u aan tegen het organiseren van moderne evenementen in en rond de Pieters-
Met in het achterhoofd uw drukke functie als bur-
kerk, zoals het Leids Film Festival of de opnames
gemeester, was er enige twijfel over het voorzitter-
van een televisieprogramma?
schap van de Stichting? “Ik vind dat hartstikke goed. De Pieterskerk moet “Ja, maar die twijfels waren gebaseerd op tijd en
op een bepaalde manier in de markt gezet worden.
niet zozeer op de functie. Ik heb een redelijk groot
Dit heeft te maken met financiën, maar ook met
aantal nevenfuncties en soms botsen deze wel
de manier waarop je de kerk wil laten ‘leven’. De
eens met elkaar of met mijn dagelijks werk. Mijn
Pieterskerk is namelijk geen statisch monument.
werk als burgemeester is in die zin het belangrijk-
Het gebouw misschien wel, maar de functie van de
ste. Als de nevenfuncties goed worden ingepland,
kerk absoluut niet. De huidige functie van de kerk is
vervolg Pieterskerk is beslist niet statisch < vriendenbericht 5
Wat dienen we over u te weten als secretaris? “Dat ik een import-Leidenaar ben en oorspronkelijk uit Arnhem kom. Na meerdere studies te hebben voltooid op het gebied van kunst, cultuur en economie ben ik bij de Leidse Schouwburg gaan werken. Na negen jaar, inmiddels was Stadspodia Leiden gevormd, ben ik aan de slag gegaan bij het Mauritshuis.” Hoe bent u specifiek in deze functie terechtgekomen? “Toen ik bij het Mauritshuis ben gaan werken, besloot ik ‘even’ niks meer in Leiden te willen doen, behalve mijn bestuurswerk voor de Open Monumentendagen. Bovendien kende ik Frieke Hurkmans (directeur Pieterskerk, red.) nog uit een ver verleden bij de schouwburg. Ik werd vrij snel door haar gevraagd om secretaris van de Stichting Vrienden te worden. Dit vond ik natuurlijk een grote eer.” Uw besluit om Leiden voor een bepaalde tijd los te laten, viel hiermee kortom in het water. Rechts: Jan Hoekema. Links: Koen Brakenhoff
“Ja, dat klopt! Ik werk nu tien maanden bij het Mau-
© Foto: Stefan Tetelepta
uitstekend en past perfect in het plaatje van kunst,
ritshuis en zeker bij de start van een nieuwe baan
cultuur en maatschappij.”
wil ik hier mijn focus op leggen. Dit hield ik niet lang vol, maar ik wist dat de werkzaamheden te combi-
Welke wezenlijke verandering verwacht u als het
neren zouden zijn.”
gaat om de stap van secretaris naar voorzitter? De kerk wil zoveel mogelijk onderdeel van de stad “Ik zal een grotere betrokkenheid moeten gaan le-
zijn. Hierbij horen ook passende evenementen,
veren, een tandje bij moeten zetten. Dat is geen
zoals laatst de opname met Armin van Buuren
probleem. Verder denk ik vooral aan praktische
voor het programma College Tour. Hoe kijkt u hier
veranderingen: scherp zijn, op tijd komen, zorgvul-
tegenaan?
dig te werk gaan. Mensen moeten op mij kunnen rekenen als voorzitter zijnde.”
Dat vind ik ontzettend goed. Denk aan de samenwerking met het Leids Film Festival, maar ook tij-
Tot slot, hangt er een persoonlijk doel aan uw
dens de afgelopen monumentendagen kwam de
functie?
kerk met een origineel idee: de bibliotheek werd tijdelijk omgetoverd tot grand café. De kerk heeft
“Een doel is om de Pieterskerk goed draaiende te
haar eigen bouw en interieur, maar daarmee is zo-
houden. Daarnaast wil ik Frieke Hurkmans steunen
veel mogelijk. Ik vind het leuk te zien dat de grens
in haar ambitie om het monument maatschappelijk –
wordt opgezocht.”
en zakelijk – beter te positioneren. Dat is in principe mijn kernmissie. Verder ga ik geen specifieke doelen
Even terug naar het praktische deel: wat zijn uw
stellen, want dat levert enkel teleurstelling op.”
werkzaamheden als secretaris?
Koen Brakenhoff. In het dagelijks leven is hij
“Waar ik mij binnen het bestuur mee bezig houd is,
hoofd marketing van het Mauritshuis in Den Haag
naast het voorbereiden en bijwonen van de verga-
en daarnaast op vrijwillige wijze actief bij meerdere
deringen, nadenken hoe wij namens de Vrienden,
stichtingen. Sinds een aantal maanden is Koen
en andere steunstichtingen, het financiële funda-
Brakenhoff ook betrokken bij de Pieterskerk.
ment onder de Pieterskerk kunnen verstevigen.”
6 vriendenbericht > Wijn uit de wijnkelder van de Kerkmeesterskamer
Wijn uit de wijnkelder van de Kerkmeesterskamer
Wijn drinken uit de kelders van de Pieterskerk. Binnenkort wordt dat
Bij de voorbereidingen voor de restauratie van het
mogelijk, dankzij de â&#x20AC;&#x2DC;herontdekkingâ&#x20AC;&#x2122; van een onvermoede wijnkelder
noodzakelijk om de apparatuur voor de klimaat-
pal onder de Kerkmeesterskamer. Om eerlijk te zijn was niet zozeer het
goudleerbehang in de Kerkmeesterskamer was het beheersing in deze unieke kamer te verplaatsen. Huismeester Bram Siera wilde de noodzakelijke
bestaan van de kelder zelf onbekend, maar was de trap die de kelder met
koperen leidingen voor de bevochtigingsappara-
de fraaie Kerkmeesterskamer erboven verbindt lange tijd letterlijk uit het
gen onder de vloer en door de kelder te laten lopen
zicht verdwenen. Deze trap werd onlangs bij toeval herontdekt.
verborgen trap.
tuur niet in het zicht plaatsen. Hij besloot de leidinen bij die gelegenheid stootte hij op de jarenlang
Directeur Frieke Hurkmans lichtte direct junior conservator Leon Geutjes in en samen nodigden zij een aantal deskundigen uit. Zowel bouwhistorici als aannemer Kasper Burgy hebben inmiddels de kelder en de trap bestudeerd. Bekend is dat de kelder in de 17e eeuw gebouwd is als wijnkelder voor de Kerkmeesterskamer. De nu herontdekte trap was de enige toegang tussen kelder en kamer. Bei-
vervolg Wijn uit de wijnkelder van de Kerkmeesterskamer < vriendenbericht 7
de werden beheerd door een kamerheer die zorgde
kaart klaar zijn en kan deze worden gepresenteerd
Frieke Hurkmans in de wijnkelder onder de
voor het wel en wee van de kerkrentmeester en het
aan de eerste gegadigden die als sponsor zullen
Pieterskerk met achter zich de herontdekte trap.
beheer had over de wijnen in de kelder.
optreden. Koos Lansink, bestuurslid van de Orde
© Foto: Hielco Kuipers
van Sint Pieter, is enthousiast over het idee. ‘De helft Kort na het herontdekken van de trap werd beslo-
van de wijnen van de sponsoren kan worden ge-
ten de kelder, die dienst deed als opslagruimte,
bruikt door de Pieterskerk, de andere helft is uitslui-
opnieuw in te richten en de originele bestemming
tend voor eigen gebruik. Zolang men sponsor blijft
als wijnkelder te herstellen. De kelder is inmiddels
kan men gebruik maken van de wijnen. Op die ma-
opnieuw ingericht en kan 800 tot 1000 flessen ber-
nier houden we de kelder gevuld, terwijl er voor de
gen. Tijdens de Open Monumentendagen hebben
Pieterskerk ook opbrengsten worden gegenereerd’.
in twee dagen tijd bijna 1500 bezoekers de kelder bezocht. En het enthousiasme was groot.
Het aantal sponsoren zal afhangen van de wijnkaart en de aantallen flessen, maar naar verwachting zul-
Om tot een Pieterskerk wijnkaart te kunnen komen
len ongeveer 20 sponsoren een aandeel kunnen
werd al snel besloten contact op te nemen met
nemen in de wijnvoorraad. Potentiële sponsoren
drie Leidse wijnleveranciers: Sanders Wijnkopers,
zullen op uitnodiging worden benaderd. Frieke
Noordman en Bloem. Zij waren direct enthousiast
Hurkmans geeft daarbij aan dat als het maar even
en waren graag bereid tot samenwerking in dit bij-
kan ieder jaar tijdens de Open Monumentendagen
zondere historisch project. Binnenkort zal de wijn-
de wijnkelder geopend zal zijn voor bezoekers.
8 vriendenbericht > Tuin verbindt geschiedenis en Pieterswijk
Tuin verbindt geschiedenis en Pieterswijk
Hoewel de grote restauratie van de Pieterskerk natuurlijk al lang achter de rug is, blijft dit monumentale gebouw een work in progress. De tuin aan de zuidkant van de kerk is één van de vele projecten. Na veel denkwerk en met vereende krachten zal aanstaand jaar deze tuin gebruiksklaar worden gemaakt onder de bezielende leiding van tuiningenieur Geert Crielaard.
Crielaard is medeontwerper van het Singelpark, waarbij de singels van Leiden één aaneengesloten park moeten gaan vormen, om zo het langste, mooiste en spannendste park van Nederland te vormen. Toen Crielaard echter vorig jaar een 3-oktober vlag van de Pieterskerk wilde lenen, wist directeur Frieke Hurkmans hem ook te strikken voor wat hulp met de tuin op zuid van de Pieterskerk. “Ik mocht de vlag pas lenen als ik die tuin wist aan te pakken. En nu zijn die plannen eindelijk ingevuld. Het historische hek is al verlengd en terug geplaatst. Met behulp van de bevlogen tuinvrijwilligers zijn we van plan om van dit stuk grond mooie, gemeenschappelijke tuinkamers te maken voor zowel de Pieterskerk, als de omgeving.” De tuin op zuid heeft tijdens de 10-jarige restauratie lang gefungeerd als uitvalsbasis voor de bouwvakkers. Waar de grote tuin die om de noord- en westzijde van de Pieterskerk loopt al eerder onder handen werd genomen, bleef zuid een stuk langer kaal, op één sierkers na. Dat gaat echter onder
Links: Het definitieve ontwerp voor de tuin op zuid van Geert Crielaard.
vervolg Tuin verbindt geschiedenis en Pieterswijk < vriendenbericht 9
Een selectie schetsen uit het ontwerpproces voor de tuin op zuid van Geert Crielaard.
Crielaards leiding tot het verleden behoren. “Het
en met de tuin aan de zuidkant van de kerk is het
plan is om er een historische tuin van te maken, die
natuurlijk heerlijk toeven,” aldus Crielaard. “Daarom
past bij de leeftijd en het karakter van het gebouw.
komen er 3 zitgedeeltes, tuinkamers, waarvandaan
Dit houdt in dat ik heb getracht om ‘links’ te leggen
men afgeschermd door een haagje heerlijk kan
naar de geschiedenis. De bomen die erin geplaatst
genieten van de omgeving en het bezoek aan de
worden, zoals de eik, de hazelaar en de morel (zure
mooie ruimte binnen nog eens in de zon op zich kan
kers) zijn allemaal bomen uit de Bijbelse traditie, bo-
laten inwerken. Dit is niet alleen mooi voor de kerk,
men met een lading. Ook willen we een ‘link’ leggen
maar ook voor de wijk.”
met de Amerikaanse Pilgrims, en er een meidoorn plaatsen. Volgens de overlevering was dat één van
De plannen liggen klaar. “Voor de kerst hopen we de
de geschenken die de Pilgrims van de native Ame-
basis te leggen, met stenen verhardingen en grind-
ricans kregen tijdens hun eerste barre winter in de
paden, als we daar tenminste een goede hovenier
Nieuwe Wereld.”
of stratenmaker voor kunnen vinden. Ook de bomen kunnen het beste in de winter geplant worden en
Daar komt bij dat de tuin zal worden opgedeeld in
wortel schieten. Dit geeft hen een voorsprong op de
kwadranten, zoals een kloostertuin. Voor het kleine
verdere begroeiing, die er dan in het voorjaar kan
gewas zal worden gekeken naar kruiden die ook
worden ingezet.” Directeur Frieke Hurkmans buigt
uit die traditie stammen en te vinden waren in een
zich ondertussen over de financiering van het plan.
klooster. Ook het bewuste en ecologische karakter
Meerdere subsidies die het wijkgevoel promoten –
van Green Key Pieterskerk komt naar voren in de
want dat doet dit goed doordachte stukje groen im-
tuin, want er wordt voornamelijk begroeiing gebruikt
mers- zijn al aangeschreven. Mocht u een gouden
die niet extra bewaterd hoeft te worden. De plan-
tip hebben qua financiering, zelf willen financieren,
nen voor dit kleine stukje groen in de binnenstad
of net als de tuinvrijwilligers actief willen helpen dit
houden daar echter nog niet op. “Tussen de bomen
prachtige idee te realiseren, schroom dan vooral niet!
10 vriendenbericht > Vrijwillige handen maken licht werk!
Stichting Pieterskerk zou niets zijn
Vrijwillige handen maken licht werk!
zonder haar vrijwilligers. Vele handen maken immers licht werk. Om de werkzaamheden van de vrijwilligers wat meer te belichten in dit Vriendenbericht een interview met twee van deze harde werkers. Merel Schalkers en Jos Hooghuis, een nieuwe aanwas en een oude rot in het vak, vertellen over hun ervaringen als vrijwilliger voor de Pieterskerk.
vrijwilliger worden ? GeĂŻnteresseerd om ook uw talenten aan te wenden voor de Pieterskerk en vrijwilliger te worden van dit prachtige gebouw? Dat kan door te mailen naar Huibert van der Bent (vrijwilligers coĂśrdinator) op het emailadres: info@pieterskerk.nl.
vervolg Vrijwillige handen maken licht werk! < vriendenbericht 11
Hoe bent u begonnen als vrijwilliger? Jos: “Ik ben in 1983 gevraagd door een vriendin die als bestuurslid van de Stichting Vrienden de vrijwilligersorganisatie heeft opgezet. We kenden elkaar van de organisatie van het vierde eeuwfeest van de Leidse Universiteit in 1975. De Pieterskerk moest na de restauratie van 1976 -1982 gaan draaien als een commerciële organisatie, maar dat kon niet gebeuren zonder de inzet van vrijwilligers. We voelden ons heel erg betrokken bij de kerk wat zorgde voor een hechte onderlinge band. Het werd onze missie dat heel Leiden de Pieterskerk zou leren kennen. We vonden dat het de huiskamer van Leiden moest worden.” Merel: “Sinds afgelopen juni ben ik vrijwilliger geworden. Ik zit in 5 gymnasium, ben erg geïnteresseerd in geschiedenis en hoewel ik wel iets wilde doen deze vakantie, leek een vakantiebaantje me saai. Mijn oma doet hier ook vrijwilligerswerk en zo kwam ik erbij om mee te helpen met de openstellingen van de Pieterskerk. Ik beantwoord specifieke vragen van de bezoekers, geef soms rondleidingen aan geïnteresseerde toeristen, tel hoeveel
Rechts: Jos Hooghuis. Links: Merel Schalkers
mensen de kerk bezoeken, en open de deuren die
© Foto’s: Claudia Claas
naar boven leiden, waarvandaan de bezoekers een prachtig uitzicht over de stad hebben.” Luzac. Hoewel geen enkele Amerikaan die naam
Jos: “Het leukste voor mij is het element van gast-
wat zou zeggen, had hij als eigenaar van de Leid-
heerschap. Ik mag mensen iets vertellen over een
se Gazette veel contact met de schrijvers van de
onderwerp waar ik zelf enthousiast over ben. Vaak
Merel: “Ik vind het zo mooi dat er zoveel verschil-
Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. Daar-
vertrekken mensen hier tevreden, omdat ze iets
lende delen van de geschiedenis te zien zijn. In
om lijkt dat document bijvoorbeeld ook zoveel op
geleerd hebben. Dat enthousiasme overbrengen
bouwstijlen, zoals romaans, gotiek, en neoklas-
de Acte van Verlatinghe die door de Nederlanders
is heel leuk, net als dat je soms spontaan een
siek, maar ook in religie, van katholieke en protes-
tijdens de Opstand is geschreven aan Filips II.”
rondleiding kunt geven.
Wat maakt het gebouw voor jullie bijzonder?
tantse invloeden.”
Maar wat ook erg leuk is, is de onderlinge verbonJos: “Ik heb veel mooie herinneringen, maar wat
denheid van de vrijwilligers. Het is een hele hechte
Jos: “Ja, dat ben ik met Merel eens. Het gebouw is
ik heel speciaal vond was de rondleiding die ik
groep die veel dingen samen onderneemt. Geïso-
natuurlijk zwanger van historie, en het is zo nauw
mocht geven aan officieren van de Amerikaanse
leerd iets in je eentje doen is nooit leuk, maar juist
vervlochten met de geschiedenis van Leiden en
Marine. Zij zouden het jubileum van de marine vie-
omdat je samen een passie deelt wordt het gezel-
de Leidenaren. Het is heel bijzonder om te besef-
ren. De Pieterskerk heeft natuurlijk een band met
lig. En verder vind ik het leuk om te zien dat er
fen dat vele tienduizenden Leidenaren zich in het
de Verenigde Staten door de Pilgrims, en ik heb ze
steeds meer jongeren mee doen.
verleden ook verbonden hebben gevoeld met dit
ook het verhaal over Luzac verteld. Ze waren zeer
De openstellingen en rondleidingen verzorgen zijn
gebouw.”
geïnteresseerd. Helaas is vanwege de aanslagen
echter niet de enige activiteiten van vrijwilligers.
op de Twin-Towers de viering niet doorgegaan.”
Men kan bijvoorbeeld ook helpen met catering
Is er een favoriete gebeurtenis als vrijwilliger?
tijdens grote evenementen, zoals de Mattheus Waarom is vrijwilliger hier zijn zo leuk?
Merel: “Ik werk hier natuurlijk nog niet zo lang,
Passion. Er zijn zoveel activiteiten dat er voor ieder wel wat wils is. De tuin wordt aangepakt door vrij-
maar ik merk wel dat ik het het leukste vind om
Merel: “Ik denk dat ik het zo leuk vind omdat ik
willigers, net als het schrijven van het Vriendenbe-
anekdotes over de kerk te vertellen aan de bezoe-
iets doe waar ik geïnteresseerd in ben. Ik leer er
richt. Het is uniek dat je met zoveel achtergronden,
ker. Vooral buitenlandse bezoekers staan versteld
veel bij over de kerk en de geschiedenis. En dat
vaardigheden en talenten hier gezamenlijk vrijwil-
van de rijke geschiedenis van het gebouw. We
dan weer aan mensen overbrengen is heel leuk
liger kan zijn.”
hebben bijvoorbeeld een grafmonument van Jean
om te doen.”
12 vriendenbericht > Een bijzonder behangsel
Een bijzonder behangsel De kerkmeesterskamer van de Pieterskerk is al eeuwenlang bekleed met een prachtig goudleren behang. Dit goudleer is niet alleen mooi om te zien, het is ook erg kwetsbaar. Om te zorgen dat dit interieur voor de Pieterskerk bewaard blijft, wordt het in 2014 gerestaureerd.
vervolg Een bijzonder behangsel < vriendenbericht 13
Linkerpagina: Kerkmeesterkamer. Linksboven: Oude prent van de goudleerproductie. Rechtsboven: Voorbeelden beschadigingen van het
In 1648 besloten de kerkmeesters van de Her-
patronen wordt ook duidelijk dat het behang voor
goudleerbehang.
vormde kerk in Leiden tot de bouw van een nieuwe
deze ruimte op maat is gemaakt. Onder de naam-
vergaderruimte. Deze kamer werd, tegelijk met
registerborden bevinden zich namelijk twee op-
vijf nieuwe kerkhuizen, langs de kooromgang ge-
merkelijke horizontale banen met daarop niet één,
bouwd. De naam “kerkmeesterskamer” stamt
maar drie aparte bladranken. Naast deze op maat
af van deze oorspronkelijke functie. Sinds de
gemaakte panelen is ook de locatie nog steeds
bouw van deze kamer hebben de verschillende
bijzonder. Er zijn in Nederland namelijk nog maar
kerkmeesters de ruimte steeds weer naar hun
42 kamers waar het oorspronkelijke goudleer ter
smaak en mode heringericht. Tussen 1734 en 1740
plekke bewaard is gebleven.
werd de kamer opnieuw gemoderniseerd. Geheel naar de mode van die tijd werd er een goudleren
Komend jaar gaan restauratoren aan de slag om de
behang besteld. Leverancier was de Amsterdamse
toestand van het goudleer te verbeteren. De eerste
goudleerproducent Nicolaas Blankert in 1739. Het
belangrijke stappen zijn al genomen. Met behulp
had destijds maar weinig gescheeld of de kerk-
van nieuwe apparatuur en een digitaal meetsys-
meesters hadden niet hoeven betalen voor het
teem wordt de temperatuur en luchtvochtigheid in
goudleer. Ondanks herhaalde verzoeken uit Leiden
de kerkmeesterskamer nauwkeurig in de gaten ge-
stuurde Nicolaas Blankert namelijk geen rekening
houden. Het leer reageert snel op schommelingen
voor het geleverde werk. Pas na zijn overlijden werd
en kan hierdoor gaan krimpen, uitzetten, schimme-
in 1751 f 69.17 betaald aan de executeur. Sinds-
len of uitdrogen. Nu kan er gezorgd worden voor
dien heeft het goudleer altijd in de kerkmeesters-
goede constante omstandigheden. Vervolgens zal
kamer gehangen.
vuiligheid als kalkaanslag en sporen van lekkages van het behangsel verwijderd worden. Kleine be-
Het behang is een mooi voorbeeld van 18e-eeuws
schadigingen zullen met nieuw leer worden gerepa-
goudleer. Het is gemaakt van lange verticale banen
reerd. Waar het leer is aangetast door vocht wordt
van aan elkaar vastgelijmde vellen kalfsleer. Deze
het leer behandeld om niet verder te kunnen ver-
vellen werden bedekt met bladzilver en vervolgens
slechteren. Op die manier blijft het behang dat in
bestreken met een geelkleurig vernis. Dit geeft het
1739 speciaal voor deze kamer werd gemaakt ook
leer zijn goudkleurige glans. Daarna werd met olie-
in de 21e-eeuw bewaard. Na de restauratie hopen
verf het motief op het behang geschilderd. Op ie-
we het volledig opgeknapte goudleer weer zo spoe-
dere verticale baan ontspruit een bladrank met ver-
dig mogelijk aan u te kunnen tonen.
schillende bloemmotieven. Dankzij deze banen en
14 vriendenbericht > Collectie Pieterskerk in digitale kaartenbak
Collectie Pieterskerk in digitale kaartenbak De Pieterskerk kent vele gezichten. Het monument, de evenementenlocatie en de professionele organisatie die er achter staat. Dit najaar zal de Pieterskerk ook als collectie benaderd gaan worden. In de loop der eeuwen zijn er immers allerlei voorwerpen bij de kerk gaan horen die ook op zichzelf al een bijzonder kunsthistorisch object zijn. Nog nooit werden deze voorwerpen als verzameling geïnventariseerd én digitaal geregistreerd. Daar gaat nu verandering in komen. In het verleden zijn er natuurlijk vaker lijsten ge-
vinden. Objecten kunnen opgezocht worden door
maakt van wat er zoal in de kerk te zien is. Ook zijn
bijvoorbeeld het nummer, de maker, het jaartal of de
de meest opvallende bezienswaardigheden al eer-
titel. Ook kan men gemakkelijk een overzicht krijgen
der onderzocht en in publicaties beschreven. Maar
van verschillende objecten die een gemeenschap-
voor een culturele instelling zo groot als de Pieters-
pelijk kenmerk hebben. Bijvoorbeeld ‘alle voorwer-
kerk Leiden is voor goed beheer van de kunsthisto-
pen uit de 17e eeuw’ of ‘alle voorwerpen die in de
rische objecten noodzakelijk om alle informatie op
kerkmeesterskamer te zien zijn’. Voor het beheren
één centrale plek op te slaan en daar ook terug te
en de zorg voor het behoud van de collectie is
vinden is. Om dit te realiseren gaat historicus en ju-
Adlib Museum een ideale uitkomst. Zo kan er in
nior conservator van de Pieterskerk, Leon Geutjes,
het programma worden bijgehouden worden waar
gebruik maken van het programma Adlib Museum.
een voorwerp zich bevindt of bevonden heeft, en in
Dit computerprogramma is een digitale database
wat voor een staat het verkeert. Hiermee kan je ook
die ook in veel musea, waaronder het Rijksmuseum
laten zien dat een voorwerp altijd al bij de Pieters-
en de Lakenhal, wordt gebruikt om inzicht te krijgen
kerk Leiden heeft gehoord en mocht er ooit iets
in de verschillende collecties.
met de collectie van de Pieterskerk gebeuren, dan heb je digitaal beschreven hoe alles eruit heeft
Een digitale database kun je nog het beste verge-
gezien. Als de hele collectie digitaal beschikbaar
lijken met een grote kaartenbak. Iedere kaart geeft
is gemaakt, kan er ook een koppeling gemaakt
men een nummer en deze ene kaart beschrijft dan
worden met de website van de Pieterskerk. Online
dat ene voorwerp. Hoe noemen we het voorwerp?
bezoekers kunnen dan informatie teruglezen over
Hoe groot is het? Waar is het van gemaakt? Op de
de bijzondere voorwerpen die zich in de Pieterskerk
computer kan alles wat we weten op deze digitale
bevinden.
kaart ingevoerd worden. Ook foto’s kunnen hieraan gekoppeld worden, zodat direct zichtbaar is welk
Voordat dat zover is wordt er eerst begonnen met
object beschreven staat.
het invoeren van alle beschikbare gegevens. Stapje voor stapje wordt zo gezorgd dat ook de ‘col-
Wanneer alles in Adlib Museum is ingevoerd, is het en een stuk makkelijker om informatie terug te
lectie Pieterskerk’ goed beschreven bewaard blijft.
Kerstavond kinderfeest & Webshop < vriendenbericht 15
Kerstavond in de Pieterskerk is een kinderfeest Vroeg in de avond zit de Pieterskerk vol met kinderen, hun vaders en moeders en hun opa’s en oma’s. Het grote orgel laat alvast wat kerstklanken klinken. Dominee Alblas is de verteller. Het eeuwenoude kerstverhaal wordt naverteld en uitgespeeld door kinderen. Kerstliederen worden gezongen en na afloop van het kinderkerstfeest gaan de kinderen langs de kerststal. De deuren op zijn om 18:00 uur open, aanvang kinderfeest is om 18:30 uur. De toegang is gratis en de ingang op het Pieterskerkplein. Komt u ook? De twee nachtdiensten voor volwassen starten om 20:30 en 22:30 uur. Kerststal Pieterskerk © Foto: Ton Zeilstra
Bent u wel een lezer van het Vriendenbericht maar nog geen Vriend van de Pieterskerk?
word een vriend en steun de Pieterskerk Wat houdt het in: l
kosten € 20,- euro per jaar
l
steun een nationaal monument
l
2 Vriendenberichten per jaar
l
korting bij sommige culturele activiteiten
Verder: l
Pieterskerk heeft als goededoelen instelling de ANBI status
l
Vriend voor het leven kost € 1000,-
Voor meer informatie zie www.pieterskerk.com en klik op de ‘steun ons’ buttom op de homepage
Webshop bezoek de webshop van de pieterskerk
www.pieterskerk.com
agenda pieterskerk leiden
Openstelling en rondleidingen: Wanneer er geen evenementen plaatsvinden is de Pieterskerk geopend voor publiek. Op maandag t/m vrijdag van 13.30 tot 16.00 uur en op zaterdag en zondag van 13.30 tot 16.00 uur. Op zondagen kunt u deelnemen aan een rondleiding vanaf 14.00 uur. Op www.pieterskerk.com vindt u de data van actuele openstellingen en rondleidingen. Wilt u een rondleiding op een niet gepubliceerde datum of met een groep? Onze vrijwilligers zijn graag bereid u rond te leiden in de Pieterskerk. Voor meer informatie en reserveringen kunt u contact opnemen met de salesafdeling van de Pieterskerk via (071) 513 77 64 of een e-mail sturen naar sales@pieterskerk.com
concerten & evenementen Ingang concerten e.d.: Pieterskerkhof 1A Oktober 2013 zo 27 Cantatedienst - Collegium Musicum Aanvang: 19:00 uur Toegang gratis www.stichtingcantate.nl
November 2013 vr 01 Leiden International Film Festival Aanvang: 18:00 uur www.leidsfilmfestival.nl
Parkeren: Wij adviseren u te parkeren op het Haagweg Parkeerterrein, kosten hiervoor zijn € 6,- per auto per dag inclusief vervoer naar en van de binnenstad. Zie voor meer informatie www.stadsparkeerplan.nl. Vanaf Leiden CS stoppen verschillende bussen op de Breestraat, op 2 minuten loopafstand van de Pieterskerk.
za 02 Boekkunstbeurs Aanvang: 10:00 uur – 17:00 uur www.stichting-handboekbinden.nl zo 03 Boekkunstbeurs Aanvang: 10:00 uur – 17:00 uur www.stichting-handboekbinden.nl vr 08 Concert Con Amore Aanvang: 20:00 uur Toegang: € 27,50 www.con-amore.nl zo 24 Cantatedienst - Kamerkoor Con Passione Aanvang: 19:00 uur Toegang gratis www.stichtingcantate.nl do 28 Thanksgiving Ceremony Aanvang: 10:00 uur Toegang gratis www.pieterskerk.com/evenementen
December 2013 vr 13 Huizingalezing Aanvang: 20:00 uur www.huizingalezing.leidenuniv.nl za 21 Weinachtsoratorium Bachkoor Holland Aanvang: 19:15 uur www.bachkoor.nl di 24 Kerstnachtdienst Aanvang: 18:30 uur (Kinderfeest), 20:15 uur en 22:15 uur Toegang gratis www.pieterskerk.com/agenda
Pieterskerk Leiden Postadres Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden Bezoekadres Pieterskerkhof 1a, Leiden (071) 512 43 19 www.pieterskerk.com
Dit Vriendenbericht is gedrukt op FSC gecertificeerd papier.