Apr-Jun 2018
“สิงห์” กับการเดินทางสู่ แบรนด์แห่งตำ�นานของไทย
โดย คุณคมสัน แสงทอง
รองกรรมการผู้จัดการ บริษัท บุญรอดเทรดดิ้ง จ�ำกัด
Modern Trade Markup เศรษฐกิจจีน โอกาสของผูป้ ระกอบการไทย (ตอนที่ 1)
MBA Highlight
Apr-Jun 2018
หลักสูตรปริญญาโท MBA สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์ (PIM) จัดสัมมนาที่เรียกได้ว่ามีกระแสตอบรับ จากผู้บริหารจากหลากหลายธุรกิจมากที่สุดงานหนึ่ง เมื่อได้รับเกียรติจากดอกเตอร์หนุ่มนักเศรษฐศาสตร์จากรั้ว มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ผู้ชนะเลิศรางวัลพยากรณ์เศรษฐกิจระดับโลก ดร.สันติธาร เสถียรไทย ที่เพิ่งรับต�ำแหน่ง ใหม่เป็น Group Chief Economist คนแรก และกรรมการบริหารของ Sea Group บริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่ ของสิงคโปร์ “จับกระแสความเปลีย่ นแปลงการค้าโลก...เพือ่ รุกตลาดค้าปลีกอย่างเหนือชัน้ ” “The Fast-Changing Global Trade VS The Disruption of Thailand’s Retail Trading” “รู้” ถึงการค้าโลกที่หมุนเร็ว “รับ” กับ ความเปลี่ยนแปลงของระบบการค้าเอเชีย “รบ” กับ Disruption ในธุรกิจค้าปลีกอย่างไร “รุก” ตลาดค้าปลีก ไทยอย่างไรให้เหนือชั้น ซึ่งเป็นความรู้ที่ท�ำให้เราเตรียมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงของเศรษฐศาสตร์ในปัจจุบัน ได้เป็นอย่างดี
ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ คุณก่อศักดิ์ ไชยรัศมีศักดิ์ รศ.ดร.สมภพ มานะรังสรรค์ อาจารย์พรวิทย์ พัชรินทร์ตนะกุล คุณสยาม โชคสว่างวงศ์ ผศ.ดร.เลิศชัย สุธรรมานนท์ ผศ.ดร.ศรีไพร ศักดิ์รุ่งพงศากุล คุณปาริชาต บัวขาว ดร.อติเทพ ศรีคงศรี ดร.ธนาสิทธิ์ เพิ่มเพียร บรรณาธิการ ธมลวรรณ อัศเวศน์ กองบรรณาธิการ ภัทรกมล คีรีวัชรินทร์ ภูริมาศ สว่างเมฆ สิริพร เหมัษฐิติ เพ็ญนภา กมลาสน์มรกต อมรรัตน์ ไกรทองสุข กรณัฐ หน่อแก้ว ศิลปกรรม ชัชรินทร์ จุลวรรณ
จ�ำลองห้องเรียน MBA มาให้บุคคลภายนอกได้สัมผัส กันจริงๆ กับการแชร์ประสบการณ์แบบเจาะลึกเทคนิค การวางแผน วิเคราะห์ และการใช้เครื่องมือเฟ้นหา สุดยอดบุคลากรในฝันของหัวหน้างานและองค์กร MBK Style ภายใต้สัมมนาในหัวข้อ “เครื่องมือการสรรหา บุคลากรยุคดิจิตอล MBK Style” โดยคุณพลดลพัฒน์ ธัชทัณฑิมา ผู้ช่วยผู้อ�ำนวยการฝ่ายบริหารทรัพยากร บุคคล ผูเ้ ชีย่ วชาญทางด้านการบริหารงานบุคคล บริษทั เอ็ม บี เค จ�ำกัด (มหาชน)
“ในยุคที่ล�ำบากนั้นคือโอกาสแห่งการเปลี่ยนแปลง กล้าคิดกล้าท�ำ กล้าสัมผัส และเรียนรูด้ ว้ ยตัวเอง เรียนรู้ ทีจ่ ะพัฒนาจนน�ำมาสูก่ ารเปลีย่ นแปลง การเติบโตอย่าง รวดเร็วและยั่งยืน” การบรรยายจากคุณประเสริฐศักดิ์ องค์วัฒนากุล ที่ปรึกษาอาวุโสกลุ่มธุรกิจยานยนต์และ อุตสาหกรรม (จีน) เครือเจริญโภคภัณฑ์ ซึ่งท่านมี ความรู้ความเชี่ยวชาญเรื่องการค้าในประเทศจีนเป็น อย่างยิ่ง ได้บินลัดฟ้ามาจากเซี่ยงไฮ้ให้เกียรติบรรยาย พิเศษในหัวข้อ “Changing China การเปลี่ยนแปลง ในจีน” ให้กับนักศึกษา MBA สาขาการจัดการธุรกิจ การค้ า สมั ย ใหม่ (MTM) ได้ รู ้ ถึ ง การเปลี่ ย นแปลง ในประเทศจีนตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ชี้ให้เห็นถึง การพลิกวิกฤติให้เป็นโอกาส และยังให้ความรู้เกี่ยวกับ ช่องทางในการลงทุนท�ำธุรกิจในประเทศจีนอีกด้วย 3
COVER Story
“สิงห์”กับการเดินทางสู่ แบรนด์แห่งตำ�นานของไทย
เมื่อได้เห็นโลโก้สิงห์ เชื่อว่าเกือบทุกคนต้องรู้จักแบรนด์นี้ เพราะเรี ย กได้ ว ่ า เป็ น แบรนด์สิน ค้า ไทยแท้ๆ เพียงไม่กี่ร าย ที่สามารถยืนหยัดอยู่ ในตลาดได้ยาวนานถึง 85 ปี เส้นทาง บนสายธุรกิจที่เป็นต�ำนานนี้มีเรื่องราวการเดินทางอย่างไร MBA Connected by PIM ฉบั บ นี้ ได้ รั บ เกี ย รติ จ าก คุณคมสัน แสงทอง รองกรรมการผู้จัดการ บริษัท บุญรอด เทรดดิ้ง จ�ำกัด หนึ่งในผู้ร่วมบุกเบิกสร้างทีมขายที่แข็งแกร่ง เป็นส่วนส�ำคัญที่ช่วยผลักดันให้สิงห์ยืนหยัดมาจนทุกวันนี้ ได้ อย่างสง่างาม จะมาถ่ายทอดต�ำนานของสิงห์ ให้เราฟังค่ะ
บอกเล่าต�ำนานสิงห์ 85 ปี บริษัท บุญรอดบริวเวอรี่ จ�ำกัด เริ่มต้นธุรกิจผลิตเครื่องดื่ม แอลกอฮอล์ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2476 โดยพระยาภิรมย์ภักดีเป็น ผูก้ อ่ ตัง้ และมีผลิตภัณฑ์เป็นทีย่ อมรับและเป็นทีน่ ยิ มของคนไทย เป็ น อย่ า งยิ่ ง จนสามารถครองตลาดเบี ย ร์ ไ ด้ ถึ ง ร้ อ ยละ 40 หลังจากก่อตั้งบริษัทได้เพียงปีครึ่ง บริษัทจึงได้ออกสินค้าใหม่ มากมายตามมา ทั้งกลุ่มโซดา น�้ำดื่ม และหลังจากปี พ.ศ. 2550 เป็นต้นมา จึงเริ่มขยายกลุ่มสินค้าเพิ่มเติมไปสู่กลุ่มอาหาร ตั้งแต่ วันเริม่ ต้นธุรกิจจนกระทัง่ ถึงปัจจุบนั นี้ แน่นอนว่ามีสนิ ค้ามากมาย ที่ผลิตออกมาแล้วประสบความส�ำเร็จบ้าง ล้มเหลวบ้าง มีเพียง 4
คุณคมสัน แสงทอง
รองกรรมการผู้จัดการ บริษัท บุญรอดเทรดดิ้ง จ�ำกัด
เบียร์และโซดาสิงห์เท่านัน้ ที่สามารถยืนหยัดมาได้ตลอด ซึ่งเป็นทีย่ อมรับ ทัง้ ตลาดในประเทศและตลาดต่างประเทศ อีกทัง้ ในปัจจุบนั เครือบุญรอด ก็ได้ขยายไปยังธุรกิจที่หลากหลายเพิ่มเติม อาทิ ธุรกิจในกลุ่มบรรจุภัณฑ์ ธุรกิจกลุ่มอสังหาริมทรัพย์ และธุรกิจในกลุ่มโลจิสติกส์ เป็นต้น
บทเรียนราคาแพง ตกบัลลังก์แชมป์แบบไม่ทันตั้งตัว คนไทยมีการบริโภคเบียร์คอ่ นข้างเยอะมาตัง้ แต่ในอดีต ธุรกิจของบุญรอด เองก็มีผู้แข่งขันเข้ามาท้าชิงแย่งส่วนแบ่งการตลาดมาโดยตลอด แต่ก็ไม่มี ใครประสบความส�ำเร็จสักเท่าไร จนกระทั่งเมื่อประเทศได้เจอกับวิกฤติ เศรษฐกิจ บริษัทเองก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน ผู้บริโภคใช้เงินอย่าง ประหยัดขึ้น ท�ำให้ยอดขายของบริษัทตกลงอย่างรวดเร็ว ประกอบกับ คู่แข่งมีการปรับกลยุทธ์ในการขายใหม่ ซึ่งบริษัทมองข้ามความเสี่ยง ดังกล่าวไป ท�ำให้เกิดบทเรียนราคาแพงขึ้น แม้ว่าจะออกแบรนด์ใหม่ มาเพื่อต่อสู้กับคู่แข่งในตลาดอีก Segment หนึ่งก็ตาม แต่ก็ยังไม่ ประสบความส�ำเร็จ จนท�ำให้สว่ นแบ่งการตลาดตกลงอย่างต่อเนือ่ งหลาย ปีจนมาถึงจุดต�่ำที่สุดในปี พ.ศ. 2546
พนักงานในบริษัทเกิดขวัญและก�ำลังใจที่จะฮึดสู้ด้วยกันอีกครั้ง จาก การผนึกก�ำลังในครั้งนั้น ท�ำให้บุญรอดสามารถกลับมาผงาดเหนือคู่แข่ง ได้อกี ครัง้ ชัยชนะในครัง้ นีม้ าพร้อมกับช่วงเวลาส�ำคัญของบริษทั นัน่ ก็คอื การครบรอบปีที่ 75 ของบริษัท เราจึงมีการเฉลิมฉลองครบรอบทีย่ ิ่งใหญ่ พร้อมกับการสร้างภาพลักษณ์สู่ Global Brand เมื่อฝ่าฟันวิกฤติให้ ผ่านพ้นไปได้แล้ว บุญรอดก็เดินหน้าสร้างความเติบโตอย่างยั่งยืน พัฒนา ศักยภาพของบุคลากรในองค์กรและขยายโครงการด้าน CRM ไปพร้อมๆ กับ CSR เพื่อให้ทิ้งห่างจากคู่แข่งที่เริ่มท�ำกิจกรรมการตลาดในทิศทาง เดียวกัน จากนั้นจึงได้เริ่มขยายตลาดด้วยการสร้างพันธมิตรระดับโลก โดยจับมือเป็น Global Partner กับทีมฟุตบอลชั้นน�ำระดับโลก และเริ่ม ขยายธุรกิจสู่กลุ่มอาหารนั่นเอง
คิดใหม่ท�ำใหม่ ยอมรับว่าแพ้..แต่จะไม่ยอมแพ้ จากวิกฤติทเี่ กิดขึน้ ทีมผูบ้ ริหารของบุญรอดใช้ความพยายามในการแก้ไข สถานการณ์ในทุกด้าน หันมาให้ความส�ำคัญกับข้อมูลและผลการวิจัย การตลาด จึงได้ท�ำการปรับเปลี่ยนกลยุทธ์ใหม่ในทุกด้าน จนเรียกได้ว่า เกิดการยกเครือ่ งองค์กรใหม่ อันได้แก่ การปรับเปลีย่ นกระบวนการภายใน การก่อตัง้ สายงานการขายทีเ่ ข้าไปดูแลและจัดกิจกรรมส่งเสริมการตลาด ให้ตัวแทนและผู้ค้าส่ง มีการจัดระเบียบเครือข่ายกระจายสินค้าและ เครือข่ายตัวแทนจ�ำหน่าย ควบคู่ไปกับการปรับเปลี่ยนภาพลักษณ์สินค้า ในช่วงนัน้ ผูบ้ ริหารทุกท่านก็ลงสนามจริงด้วยตัวเอง อีกทัง้ เข้ามาดูแลและ ท�ำกิจกรรมร่วมกับลูกค้าอย่างใกล้ชิด เรามีการประกาศกลยุทธ์ 47/49 I CAN ทีก่ ำ� หนดเป้าหมายส�ำคัญร่วมกันว่า บริษทั จะต้องกลับมาเป็นผูน้ ำ� ตลาด โดยมีส่วนแบ่งการตลาดที่ 47% ให้ได้ภายในปี พ.ศ. 2549 เมื่อ ทีมผู้บริหารระดับสูงทุกคนลงมาขับเคลื่อนทุกอย่างด้วยตัวเอง จึงท�ำให้ 5
ตอกกลับคู่แข่งอย่างมีชั้นเชิง เป็นธรรมดาของวัฏจักรธุรกิจทีม่ ขี นึ้ มีลง ตลาดแอลกอฮอล์กเ็ ช่นเดียวกัน ในช่วงที่เริ่มอยู่ตัว คู่แข่งคนส�ำคัญได้มีการปรับเปลี่ยนกลยุทธ์ครั้งใหญ่ ปรับเปลี่ยนแพ็คเกจจิ้ง ภาพลักษณ์สินค้า และใช้สื่อออนไลน์เป็นกลยุทธ์ การตลาด เพื่อผลักดันให้เกิดกระแสในสังคม ท�ำให้ความนิยมสินค้าของ คู่แข่งกลับมาแซงหน้าอีกครั้ง แต่ในครั้งนี้บุญรอดแก้เกมกลับได้อย่าง รวดเร็ว ปรับยุทธศาสตร์โดยการออกสินค้าใหม่มาตอบโจทย์ และให้ ครอบคลุมตลาดในทุกๆ กลุ่มผู้บริโภค ขณะเดียวกันก็ได้สร้างเครื่องมือ ทางการตลาดใหม่ เพื่อปรับกลยุทธ์ให้สอดคล้องกับส่วนของภาครัฐ
ชัดเจนว่า พฤติกรรมผูบ้ ริโภคต่อสินค้าประเภทน�ำ้ ดืม่ มีความแตกต่างจาก สินค้าอื่นๆ ท�ำให้เราพบกับโจทย์ที่ท้าทาย อย่างไรก็ตาม กลยุทธ์ส�ำคัญ ที่มุ่งเน้นเรื่องการควบคุมการผลิตให้มีต้นทุนที่ต�่ำ แต่ยังคงคุณภาพตาม แบบฉบับของสิงห์ ยังท�ำให้เราสามารถต่อสูก้ บั คูแ่ ข่งอืน่ ๆ ได้มาจนปัจจุบนั
จะสังเกตเห็นได้ว่า บุญรอดได้สั่งสมประสบการณ์ทางธุรกิจมายาวนาน ด้วยบทเรียนหลายหน้ากระดาษจากความล้มเหลวและความส�ำเร็จ อีกทัง้ อีกหนึ่งสมรภูมิการแข่งขัน : 85 ปีที่อยู่คู่สังคมไทยมานี้ เป็นแต้มต่อส�ำคัญที่ท�ำให้บุญรอดกลายเป็น ผลิตภัณฑ์กลุ่ม Non-Alcohol ผู้เชี่ยวชาญในสมรภูมิรบไปด้วย การสร้างต�ำนานอันน่าทึ่งนี้ไม่ได้มาได้ ด้วยเทคนิคการผลิตทีเ่ ป็นเอกลักษณ์ของสิงห์ ส่งผลให้สว่ นแบ่งการตลาด โดยง่าย หากแต่ตอ้ งอาศัยความตัง้ ใจ ความจริงใจ ความซือ่ สัตย์ และความ ของผลิตภัณฑ์หลักอีก 2 ชนิด คือ โซดาสิงห์ และน�ำ้ ดืม่ ตราสิงห์ ยังมีอตั รา รับผิดชอบต่อตนเอง ต่อผู้บริโภค และต่อสังคมร่วมด้วยเสมอ เพื่อให้ การเติบโตที่ดี แต่อย่างไรก็ตาม สมรภูมินี้ก็ยังมีการแข่งขันที่สูงมาก สมกับศักดิ์ศรีของ “สิงห์” โดยเฉพาะอย่างยิง่ ตลาดผลิตภัณฑ์นำ�้ ดืม่ จากผลการวิจยั ผูบ้ ริโภคเห็นได้
6
EXECUTIVE Talk
การเกษตรยุคดิจิตอล รองรับการเปลี่ยนแปลง ของโลก
อนาคตของภาคเกษตรมี ค วามส� ำ คั ญ มากส� ำ หรั บ ประเทศไทย และ ในท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของโลกที่ก้าวสู่ยุคดิจิตอล หรือ 4.0 เทคโนโลยีที่เป็น Mega Trend ได้แก่ Biotech, NanoTech, Space Tech, Robotic และ Digital ได้เข้ามาสร้างความเปลีย่ นแปลง (Disrupt) ไปทุกหย่อมหญ้า ถึงเวลาแห่งการปรับตัวรับการเปลี่ยนแปลงของโลก ไม่เว้นแม้แต่ภาคเกษตรของไทย ภาคเกษตรเป็นเรื่องที่ยิ่งใหญ่ เป็นฐานหลักของประเทศ มีความส�ำคัญ ไม่น้อยไปกว่าภาคท่องเที่ยวและภาคอุตสาหกรรม แต่ระบบเกษตรของ ไทยยังอยูใ่ นยุค 1.0–1.5 เป็นปัญหาส�ำคัญทีท่ ำ� ให้ประเทศไทยไม่สามารถ ก้าวพ้นจากการเป็นประเทศกับดักรายได้ปานกลางได้ ถ้ายังไม่ปรับปรุง เปลี่ยนแปลงภาคเกษตร
คุณศุภชัย เจียรวนนท์
ประธานคณะผู้บริหาร เครือเจริญโภคภัณฑ์ และประธานคณะกรรมการบริหาร บมจ.ทรู คอร์ปอเรชั่น
ทิศทางการเกษตรของไทยก�ำลังจะเปลี่ยนแปลงตามการขับเคลื่อนของ โลกยุคดิจิตอล และปรากฏการณ์น่าสนใจซึ่งคาดว่าจะเกิดขึ้นกับภาค การเกษตรไทยมี 9 ด้าน ได้แก่ 1. ดาวเทียมเพื่อการเกษตร (Satellite for Agriculture) เทคโนโลยี ได้เข้ามาเปลีย่ นโลกอย่างแท้จริง หลังจากมี Google Map ค้นหาสถานที่ ต่างๆ ได้อย่างแม่นย�ำ ซึ่ง Google Map ก็คือระบบดาวเทียมนั่นเอง ถ้า น�ำดาวเทียมเข้ามาใช้ในระบบเกษตร การเปลีย่ นแปลงจะเกิดขึน้ มหาศาล โดยเฉพาะอย่างยิ่งการที่จะบอกได้ว่าที่ดินในพื้นที่นั้นเหมาะกับอะไร ในเวลาเดียวกันระบบดาวเทียมยังช่วยในการวางแผนเพาะปลูกทีแ่ ม่นย�ำ รวมไปถึงการบริหารจัดการด้านการเก็บเกี่ยวและผลผลิต ซึ่งจะเป็น ประโยชน์ตอ่ การวางแผนแก้ปญ ั หาสินค้าเกษตรล้นตลาด และการอุดหนุน ราคาจากภาครัฐ 8
2. การวางแผนจัดการพื้นที่ (Zoning, Geo Strategy vs Market) การวางแผนจัดการพืน้ ทีห่ รือโซนนิง่ พืน้ ทีเ่ พาะปลูกให้เหมาะสมกับสภาพ ภู มิ ศ าสตร์ แ ละความต้ อ งการของตลาดจะท� ำ ให้ ป ระเทศไทยมั่ ง คั่ ง เกษตรกรร�่ำรวย เช่น การวางโซนนิ่งปลูกมะพร้าว เพื่อรองรับความ ต้องการของตลาดในเมืองจีน
เป็นต้น ต่อไปก็จะเกิดวิทยาการใหม่ทเี่ รียกว่า Blockchain หรือเครือข่าย การเก็บข้อมูล จะมีการส่งต่อข้อมูลแบบใหม่ รู้ได้ถึงที่มาที่ไป สามารถ ตรวจสอบแหล่งที่มาอาหารและสร้างความโปร่งใสในการผลิตตลอด ห่วงโซ่อาหารภายใต้หลักการสากล 7. การเพิ่มมูลค่าให้สินค้าเกษตร ด้วยการแปรรูป การสร้างแบรนด์ อาหาร และการสร้างสรรค์นวัตกรรม เพื่อเจาะตลาดสุขภาพและ ความงาม สินค้าเกษตรของไทยนั้นเป็นที่ยอมรับในเรื่องคุณภาพ หากได้ รับความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการพัฒนาเรือ่ งนีจ้ ะช่วยเสริมศักยภาพ สินค้าเกษตรไทยให้ไปไกลถึงระดับโลก 3. การบริหารจัดการน�ำ้ โดยใช้นวัตกรรม (Water Management and IoT) น�้ำ หรือระบบชลประทาน ถือเป็นหัวใจในการพัฒนาภาคเกษตร หากสามารถน�ำนวัตกรรมการจัดการน�ำ้ มาช่วยวางแผนการท�ำการเกษตร ให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ก็จะช่วยแก้ปัญหาได้ เช่น ปัจจุบัน เครือ เจริญโภคภัณฑ์ และทรู ร่วมกับ สกน.พัฒนาอุปกรณ์วัดระดับน�้ำ โดยใช้ IoT มีซิมโทรศัพท์ และพลังงานลม เพื่อสื่อสารให้รู้ถึงระดับน�้ำในพื้นที่ เกษตรต่างๆ สามารถบริหารจัดการน�้ำให้เกิดประโยชน์สูงสุดได้ 4. การพัฒนาเมล็ดพันธุแ์ ละดิน (Seed and Soil) การเกษตรจะประสบ ความส�ำเร็จได้ตอ้ งมีเมล็ดพันธุแ์ ละดินทีด่ เี หมาะกับการเพาะปลูก ปัจจุบนั เราก้าวทันเทคโนโลยีในการปรับปรุงดินแล้ว โดยส่วนใหญ่จะท�ำในไร่นา หรือฟาร์มที่มีขนาดใหญ่ที่เรียกว่า Mega Farming แต่ในเมืองไทยขนาด ของไร่นาเป็นแปลงเล็ก หากต่างคนต่างท�ำจะมีต้นทุนสูงมาก ถือเป็นอีก ประเด็นส�ำคัญที่ทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องจะต้องเข้ามาจัดการเพื่อช่วย เกษตรกรไทย
8. การวิจยั และพัฒนาด้านเกษตรและอาหาร (R&D Agro and Food as Regional and Health Technology) ประเทศไทยจะต้องให้ ความส�ำคัญกับเรือ่ งการวิจยั และพัฒนา จะต้องดึงคนเก่ง (Talent) ระดับ โลก เชิญนักวิทยาศาสตร์ระดับโลกด้านไบโอเทคโนโลยีที่เกี่ยวกับเกษตร 5. การรับจ้างการท�ำเกษตรกับการท�ำการเกษตรพันธสัญญา (Services และอาหารเข้ามาในเมืองไทย เพือ่ ช่วยในการ Transform ด้านการเกษตร & Smart Farming vs Contract Farming) ท่ามกลางการเปลีย่ นแปลง ของประเทศไทยให้รับกับการเปลี่ยนแปลงของโลกยุค 4.0 ของโลก แนวโน้มการเกษตรยุคใหม่จะเป็นฟาร์มขนาดใหญ่ ในต่าง 9. ความยั่งยืนและการใช้ที่ดิน (Sustainability & Land Use) โลก ประเทศ ถ้าเป็นแถบยุโรปจะท�ำเกษตรรูปแบบ “สหกรณ์” ส่วนใน ในยุคใหม่ทเี่ รียกว่า 4.0 ขับเคลือ่ นโดยคนรุน่ ใหม่ทเี่ ชือ่ ในเรือ่ งความยัง่ ยืน สหรัฐอเมริกาประสบความส�ำเร็จจาก “เกษตรพันธสัญญา” (Contract องค์กรระดับโลก คนเก่งระดับโลก ทุกคนต่างตระหนักถึงความยั่งยืน Farming) และ Mega Farm ดังนัน้ ในการพัฒนาภาคเกษตรไทยจะต้องยึดหลักการพัฒนาทีย่ งั่ ยืน เพือ่ แต่เนื่องจากประเทศไทยมีขนาดเล็ก จึงเกิดแนวคิดใหม่โดยน�ำระบบ ให้เติบโตอย่างยัง่ ยืนไปพร้อมกับทุกภาคส่วน รักษาสมดุลทัง้ ด้านเศรษฐกิจ Social Enterprise หรือ วิสาหกิจชุมชน เข้ามาเป็นโมเดลที่ให้เกษตรกร สังคม และสิ่งแวดล้อม เพื่อให้โลกใบนี้อยู่ได้อย่างมีความสุข เป็นผูถ้ อื หุน้ สร้างสรรค์ธรุ กิจใหม่ทเี่ รียกว่า Service Farming หรือ Smart Farming ขึ้นมาทดแทน สามารถตอบโจทย์ความยั่งยืนให้กับเกษตรกร ที่มา : สรุปเนื้อหาจากการบรรยายพิเศษของนายศุภชัย เจียรวนนท์ ประธานคณะ และยังสร้างเกษตรกรรุ่นใหม่ที่เป็น Startup อีกด้วย 6. การตรวจสอบย้อนกลับ และเครือข่ายการเก็บข้อมูล (Traceability vs Blockchain) ปัญหาของภาคเกษตรที่เกิดขึ้นในปัจจุบันหลายเรื่อง เกิดจากการขาดเรื่องการตรวจสอบย้อนกลับ เช่น ปัญหาประมงไทย
ผู ้ บ ริ ห าร เครื อ เจริ ญ โภคภั ณ ฑ์ และประธานคณะกรรมการบริ ห าร บมจ.ทรู คอร์ปอเรชั่น ในหัวข้อ New Technology of Agro Industry to Serve Global Demands หลักสูตร BRAIN รุ่นที่ 2 จัดโดยสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ 5 เมษายน 2561 ณ โรงแรมเรเนซองส์ ราชประสงค์
9
Modern Trade Markup
ดร. ไพจิตร วิบูลย์ธนสาร
เลขาธิการหอการค้าไทยในจีน
เศรษฐกิจจีน
โอกาสของผู้ประกอบการไทย ตอนที่ 1
จีนกับ 3 ทศวรรษของการพัฒนาเศรษฐกิจ เมื่อพูดถึงประเทศจีน เชื่อว่าคนไทยส่วนใหญ่รู้จักว่าเป็นประเทศที่มี ประชากรมากที่สุดในโลก คือราว 1,500 ล้านคน ความใหญ่ในเชิง ภูมศิ าสตร์และความหลากหลายในเชิงวัฒนธรรม ท�ำให้จนี เป็นบททดสอบ ที่ดีส�ำหรับการท�ำธุรกิจข้ามวัฒนธรรม และนับเป็นความท้าทายส�ำหรับ สินค้าและบริการของไทยที่ต้องการเข้ามาท�ำตลาดในจีน ย้อนไปราว 50 ปีก่อน สภาพเศรษฐกิจและสังคมของจีนมีสภาพเสมือน “คนป่วย” กลายเป็นหนึ่งในประเทศที่ยากจนที่สุดแห่งหนึ่งของโลก จนกระทั่งในปี 2521 ท่านเติ้ง เสี่ยวผิงประกาศ “นโยบายเปิดประตู” สู่โลกภายนอก น�ำคณะเดินสายดูงานพื้นที่ในภูมิภาคอาเซียน รวมถึง ประเทศไทย มาเลเซีย และสิงคโปร์ และต่อมาได้นำ� โมเดลการพัฒนาเมือง ของสิงคโปร์มาเป็นต้นแบบของการพัฒนาเมืองใหญ่ของจีน แต่ดว้ ยความ ไม่พร้อมของปัจจัยแวดล้อมภายในประเทศ รัฐบาลจีนจึงหันไปใช้นโยบาย “เขตเศรษฐกิจพิเศษ” รองรับการลงทุนของต่างประเทศ โดยในระยะแรก ได้เปิดเขตเศรษฐกิจพิเศษน�ำร่องในมณฑลกวางตุ้ง ต่อมาก็ค่อยขยาย 10
ออกไปยังอีกหลายเมืองด้านซีกตะวันออกของจีนที่ใกล้ชายฝั่งทะเล เพื่อรองรับการลงทุนจากซีกโลกตะวันตก และภายหลังจากผ่านพ้น เหตุการณ์การประท้วงครั้งใหญ่ที่จตุรัสเทียนอันเหมิน ก็ท�ำการเปิด ตลาดหลักทรัพย์ขนึ้ ทีเ่ มืองเซินเจิน้ และเซีย่ งไฮ้ในปี 2533 สร้างความมัน่ ใจ ให้นักลงทุนทั่วโลกกลับเข้ามาลงทุนอีกครั้ง
ยุคทองของความส�ำเร็จในการพัฒนาเศรษฐกิจ ราว 20 ปีหลังจากนั้น จีนก็เติบโตอย่างก้าวกระโดด เศรษฐกิจขยายตัว ในอั ต ราเฉลี่ ย ร้ อ ยละ 10 ต่ อ ปี นั บ เป็ น การเติ บ โตอย่ า งที่ ไ ม่ เ คยมี ประเทศใดในโลกท�ำได้ ปี 2553 จีนมีผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศแซงหน้าญีป่ นุ่ ก้าวขึน้ เป็น อันดับ 2 ของโลก เป็นรองเพียงสหรัฐฯ ในปี 2559 เศรษฐกิจจีนมีมูลค่า แตะหลัก 10 ล้านล้านเหรียญสหรัฐฯ เป็นครั้งแรก คิดเป็นเกือบร้อยละ 15 ของจีดีพีโดยรวมของโลก
การเปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจ และสั ง คมจี น อย่ า งรวดเร็ ว และ ต่อเนื่องในหลายทศวรรษที่ผ่านมา อาจ ถือเป็นสิ่งที่ยากเกินกว่าจะคาดเดา ใครที่ ไม่เคยมาเยือนจีนก็อาจตกใจ หรือหากไม่มาเยือน เป็นเวลานาน ก็อาจจดจ�ำไม่ได้ เพราะจีนมีค�ำกล่าว อยู่ว่า “เปลี่ยนเล็กทุกปี เปลี่ยนใหญ่ทุก 3 ปี” วิถีชีวิตของ ชาวจี น ก็ เ ปลี่ ย นแปลงไปในหลายมิ ติ แต่ สั ง คมจี น ก็ ยั ง คง
การลงทุนของต่างชาติในจีนมาพร้อมกับเงินทุน การจ้างงาน เทคโนโลยี ระบบการบริหารจัดการ และเครือข่ายธุรกิจในต่างประเทศ ส่งผลให้ ภาคการผลิตของจีนเติบใหญ่และพัฒนาขึ้นอย่างรวดเร็ว กลายเป็น ฐานการผลิตใหญ่ที่สุดของโลก ได้รับการขนานนามว่าเป็น “โรงงานของ โลก” หรือมีสัดส่วนราวครึ่งหนึ่งของก�ำลังการผลิตของโลกในปัจจุบัน ส่วนด้านการค้าระหว่างประเทศ ก็เติบโตในอัตราที่สูงมากกว่าอัตราการ เติบโตเฉลี่ยของการค้าโลกถึง 2 เท่าตัว ได้เปรียบการค้าต่อเนื่องกันถึง 23 ปี กลายเป็นแชมป์ “ชาติการค้า” ในปัจจุบัน และกลายเป็นประเทศ “ดาวรุ่ง” ที่ออกไปลงทุนในต่างประเทศตาม “นโยบายบุกโลก” (Go Global Policy) ของรัฐบาลท่ามกลางเศรษฐกิจและการออกไปลงทุน ในต่างประเทศของประเทศพัฒนาแล้วที่มีก�ำลังอ่อนลง
เบื้องหลังการเติบโตทางเศรษฐกิจของจีน ค�ำถามยอดนิยมที่ผู้คนมักสอบถามก็คือ จีนเติบโตรวดเร็วขึ้นมาเช่นนี้ ได้อย่างไร นอกเหนือจากเสถียรภาพและความต่อเนื่องด้านนโยบายของ ภาครัฐ และความสามารถและมุ่งมั่นของคนจีน รวมทั้งการพึ่งพาภาค การต่างประเทศแล้ว สิ่งหนึ่งที่เป็นกลไกขับเคลื่อนเครื่องยนต์เศรษฐกิจ ที่ส�ำคัญก็คือ การลงทุนของภาครัฐ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องโครงสร้างพื้นฐาน ทีเ่ น้นเทคโนโลยีและสิง่ อ�ำนวยความสะดวก โครงข่ายคมนาคมขนส่งและ ระบบโลจิสติกส์ที่ทันสมัยในทุกรูปแบบ อาทิ เครื่องบิน ท่าเรือ รถไฟ ความเร็วสูง แท็กซี่และรถยนต์ส่วนตัว ซึ่งต้นทุนด้านโลจิสติกส์ที่ลดลง นีเ้ องทีม่ สี ว่ นช่วยยกระดับมาตรฐานการครองชีพของชาวจีนอย่างถ้วนหน้า
มีลักษณะเป็นแบบสองมิติ กล่าวคือ คนในครอบครัวเดียวกันที่ต่างวัย ต่างยุคกันก็อาจมีค่านิยมและวิถีชีวิตที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง คนแก่ อาจไม่เคยเห็นหนังสือเดินทาง ใช้อินเทอร์เน็ต หรือขึ้นเครื่องบินไปเที่ยว ต่างประเทศ แต่คนรุ่นใหม่ของจีนกลับคุ้นเคยกับสิ่งเหล่านี้ ขณะเดียวกัน ในเมืองใหญ่ก็อาจมีอาคารสูงที่ทันสมัยมากมาย แต่ถัดไปไม่กี่ช่วงถนน ก็ยังคงมีบ้านสไตล์จีนขนาดเล็กที่ทรุดโทรม จีนยังคงมีคนยากจนอยู่อีก หลายร้อยล้านคน ดังนั้น รัฐบาลจีนจึงพูดเสมอว่า จีนยังคงเป็นประเทศ ก�ำลังพัฒนาและยังคงต้องเดินหน้าพัฒนาต่อไปอีกนาน เพื่อให้คนยากไร้ ได้กินดีอยู่ดีอย่างถ้วนหน้า
นอกจากนี้ การเติบโตของอีคอมเมิรซ์ และการตลาดดิจทิ ลั ก็ทำ� ให้รปู แบบ การค้าและพฤติกรรมการจับจ่ายใช้สอยของชาวจีนเปลีย่ นแปลงไปอย่าง รวดเร็วในระยะหลัง จ�ำนวนคนจีนทีเ่ ล่นอินเทอร์เน็ตเพิม่ ขึน้ อย่างรวดเร็ว และต่อเนื่องทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ ส่งผลให้จีนกลายเป็นตลาด อีคอมเมิร์ซที่ใหญ่และน่าสนใจที่สุดในโลก ในปัจจุบันแม้กระทั่งตลาดสด ขอบคุณภาพประกอบจาก www.elementum.si/ แท็กซี่ และร้านอาหารทัว่ ไป ก็ใช้การช�ำระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์กนั อย่าง www.matichon.co.th/ www.hk01.com/ แพร่หลาย http://sarakadee.com/
11
COACH@Work
คุณอมรรัตน์ ประทุมมา
ผู้อ�ำนวยการศูนย์ PIM Coaching Academy สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์
ทำ�ไมโค้ชลูกน้อง ถึงยากนัก สิ่งที่ส�ำคัญที่สุดในกระบวนการโค้ชคือ ความสัมพันธ์ระหว่างโค้ช (Coach) กับโค้ชชี่ (Coachee) หรือผู้ที่ ได้รับการโค้ช ทั้งสองฝ่าย จะท�ำงานร่วมกันเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมหรือแนวคิด บางอย่าง โค้ชจะต้องไม่คิดว่าตนเองอยู่ ในสถานะที่เหนือกว่า แม้ว่าโค้ช อาจจะมีตำ� แหน่งงานทีส่ งู กว่าก็ตาม สิง่ หนึง่ ทีเ่ ราต้องเก็บไว้ในใจเสมอคือ โค้ชชี่ รู้เรื่องราวและสถานการณ์ของเขาดีที่สุด ซึ่งหมายความว่าเขารู้ดี กว่าเรา เราจะเข้าใจเรื่องการโค้ชได้ง่ายขึ้น หากเรารู้ว่าหน้าที่ของโค้ชและโค้ชชี่ อาจจะฟังดูง่าย แต่เวลาลงมือปฎิบัติจริงทั้งโค้ชและโค้ชชี่จะต้องมีสมาธิ คืออะไร จดจ่ออยู่กับหน้าที่ของตนเองเท่านั้น บุคลากรที่ได้รับโอกาสในการเรียน หน้าที่ความรับผิดชอบ หลักสูตรการโค้ชระยะสัน้ มาประมาณ 2-3 วัน มักไม่ทราบถึงบทบาทและ หน้าที่อันแท้จริงของตนเอง รวมทั้งยังมีความตื่นเต้นที่จะได้ลงมือปฏิบัติ โฟกัสกับเป้าหมายที่ก�ำหนดไว้ เอื้อให้โค้ชชี่คิด และ โค้ช จริง จึงไม่ให้ความส�ำคัญกับบทบาทหน้าที่ของตนมากนัก เรื่องนี้จึงเป็น สะท้อนความคิดอย่างสร้างสรรค์ หนึ่งในสาเหตุที่ท�ำให้การโค้ชภายในองค์กรไม่ได้ผล หากยังท�ำเช่นนี้ ทัง้ โค้ชและโค้ชชีเ่ องจะเกิดความรูส้ กึ ท้อและไม่ศรัทธาในกระบวนการโค้ช โค้ชชี่ สร้างไอเดียและทางเลือกที่หลากหลาย ลงมือท�ำตามที่ ก�ำหนดเป้าหมายไว้ และรายงานความคืบหน้าของสิ่งที่ท�ำ อีกต่อไป
12
หน้าที่ของโค้ชคือ ต้องโฟกัสกับเป้าหมายที่ก�ำหนดไว้ ฟังอย่างตั้งใจ ถาม ค�ำถามที่ไม่ชี้น�ำ และสะท้อนความคิดอย่างไม่มีอคติ ซึ่งทั้งหมดนี้จะต้อง ท�ำอย่างมีสติและฝึกฝนอย่างต่อเนื่องเพื่อให้กลายเป็นนิสัย เพราะว่า ทักษะของโค้ชเป็นสิ่งที่ตรงข้ามกับสัญชาตญานของการเป็นหัวหน้างาน (Manager) โดยสิ้นเชิง ลองนึกดูว่าหน้าที่หรือบทบาทของหัวหน้างาน ที่เราคุ้นเคยคืออะไรบ้าง
หน้าที่ความรับผิดชอบ หัวหน้างาน 1. แก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นให้เร็วที่สุดเท่าที่จะท�ำได้ 2. ระบุสาเหตุหรือต้นตอของปัญหาให้เร็วที่สุด 3. ควบคุมและสั่งการ 4. ตัดสินว่า “ถูก” หรือ “ผิด”
อย่ า งไรบ้ า ง ซึ่ ง สิ่ ง ที่ เราต้ อ งการจากลู ก น้ อ งคื อ ให้ พ วกเขาได้ ฝ ึ ก กระบวนการคิด ริเริ่มสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ดังนั้น ถ้าหัวหน้างานบอก ทุกอย่างลูกน้องจะไม่ได้เรียนรู้อะไรเลย ยิ่งไปกว่านั้น การบอกยังเป็น การสร้างความเคยชินให้กบั ลูกน้องทีจ่ ะต้องคอยถามหัวหน้างานอยูต่ ลอด คราวนี้ลองมาเปรียบเทียบทักษะของโค้ชกับหัวหน้างานดูว่าต่างกัน เวลา ซึ่งไม่ช่วยให้ลูกน้องเกิดกระบวนการเรียนรู้แต่อย่างใด อย่างไรบ้าง การชื่นชมผลงานดีและต�ำหนิผลงานที่ไม่ดี เป็นหนึ่งในลักษณะที่หัวหน้า ทักษะของการโค้ช ทักษะของการบริหารงาน งานต้องเป็น ซึ่งตรงข้ามกับลักษณะของการเป็นโค้ชที่ต้องหลีกเลี่ยง การตัดสินว่าดีหรือไม่ดี การ Feedback ของโค้ชจึงเป็นเสมือนกระจกเงา • ช่วยสนับสนุน • สั่งการ ทีส่ ะท้อนให้โค้ชชีเ่ ห็นผลงานตามความเป็นจริง เพือ่ ให้โค้ชชีพ่ ฒ ั นาตัวเอง • การฟัง • แก้ไขปัญหา ได้ดีขึ้น ความท้าทายของการ Feedback คือ ต้องไม่ท�ำให้โค้ชชี่รู้สึก • การตั้งค�ำถาม • ตัดสิน เป็นภัยหรือเกิดความรูส้ กึ ต่อต้าน แล้วแสดงพฤติกรรมเพือ่ ปกป้องตัวเอง • กระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลง • จัดการด้วยความรวดเร็ว โค้ชควรจะชวนให้โค้ชชี่คิดถึงทางเลือกที่หลากหลายและพิจารณาเลือก • ไม่มีอคติ • ชี้น�ำให้ท�ำในสิ่งที่คิดว่า “ควร” ทางออกที่เหมาะสมกับตัวของโค้ชชี่เอง ซึ่งโค้ชจะต้องแสดงความรู้สึก เป็นกลางให้มากที่สุด หนึง่ ในหน้าทีท่ สี่ ำ� คัญของหัวหน้างานคือ การพัฒนาศักยภาพของลูกน้อง เพื่อประโยชน์สูงสุดขององค์กรและที่ส�ำคัญคือเพื่อตัวบุคคลผู้นั้นเอง การพัฒนาทักษะของบุคคลสามารถท�ำได้หลากหลายวิธี โดยทั่วไปจะมี 4 วิธีหลักคือ
1) วิธีการโค้ช (Coaching)
2) วิธีการสอน (Training)
3) วิธีการเรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญโดยตรง (Mentoring)
ในกระบวนการโค้ช บทสนทนาจะมุง่ เน้นไปยังเป้าหมายทีต่ งั้ ไว้รว่ มกัน ซึง่ 4) วิธีการคาดการณ์จากพฤติกรรมในอดีต (Counselling) โค้ชชีส่ ว่ นใหญ่มแี นวโน้มทีจ่ ะเล่ารายละเอียดของปัญหาทีเ่ กิดขึน้ มากมาย ในฉบับหน้ามาติดตามรายละเอียดของทั้ง 4 วิธีและการน�ำไปใช้ให้ โค้ชจะต้องกระตุน้ ให้โค้ชชีม่ งุ่ เป้าไปทีท่ างออกของปัญหา โค้ชจะไม่ใช้เวลา เหมาะสมกับสถานการณ์กันค่ะ กับการมองหาว่าใครผิดหรืออะไรผิด และไม่ก�ำหนดว่าทางแก้ไขปัญหา จะต้องเป็นอย่างไร ในขณะที่บทสนทนาของหัวหน้างานมักต่างออกไป หากท่านยังใหม่กับเรื่องการโค้ช และมีความประสงค์ที่จะเรียนรู้การโค้ชผ่านการ ทดลองเข้ารับบริการโค้ชจ�ำนวน 1 ครั้ง (โดยไม่มีค่าใช้จ่ายแต่อย่างใด) โดยเฉพาะอย่างยิ่งหัวหน้าที่มีประสบการณ์สูงในเรื่องที่ก�ำลังท�ำหรือ กรุณาติดต่อคุณวราทิพย์ที่ 086 618 8017 หรือคุณพชรพรที่ 063 919 4757 เป็นปัญหาอยู่ มีแนวโน้มสูงมากที่จะบอกลูกน้องโดยทันทีว่าต้องท�ำอะไร
13
MBA Community
MBA Field Trip เจาะลึก Modern Trade
MBA Community ฉบับนีจ้ ะพาทุกท่านไปพบกับการเรียนรูร้ ะบบการจัดการ ปฏิบตั กิ ารและการกระจายสินค้า ณ ศูนย์กระจายสินค้า (DC) 24 Shopping และห้างรีเทลแห่งใหม่ สโตร์อิเกียบางใหญ่ และบริษัท สยามแม็คโคร จ�ำกัด (มหาชน) ที่อัดแน่นไปด้วยประสบการณ์และความรู้จากธุรกิจโดยตรง แบบเจาะลึกพร้อมกับห้องเรียน MBA
เกิ ด ข้ อ ผิ ด พลาดในการกระจายสิ น ค้ า และเพื่ อ ง่ า ยต่ อ การใช้ ง าน สามารถ กระจายสินค้าได้อย่างรวดเร็ว ถูกต้อง และมีคุณภาพ นักศึกษาทุกคนได้ซักถาม ข้อมูลอย่างละเอียดอีกทั้งยังได้ชมการ กระจายสินค้าแบบใกล้ชิด
หลักสูตร MBA สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์ พานักศึกษาเข้าศึกษา ดูงาน ณ ศูนย์กระจายสินค้า (DC) 24 Shopping บริษัท ทเวนตี้โฟร์ ช้อปปิ้ง จํากัด ที่เป็นหนึ่งในผู้น�ำด้านการส่งมอบสินค้าและบริการ ผ่าน ช่องทางที่หลากหลาย รองรับความต้องการของผู้บริโภคยุคใหม่ ช้อปปิ้ง ได้ตลอด 24 ชั่วโมง นักศึกษารับฟังบรรยายและเดินชมขั้นตอนการ กระจายสินค้าแต่ละขัน้ ตอนอย่างละเอียด ตัง้ แต่กระบวนการน�ำสินค้าเข้า จาก Supplier การสุ่มตรวจสินค้า การน�ำสินค้าจัดเก็บตามล็อกสินค้า และขั้นตอนกระบวนการแพ็คสินค้า จนกระทั่งส่งถึงมือลูกค้า ซึ่งคลัง สินค้า 24 Shopping ถูกออกแบบอย่างเป็นระบบทุกขั้นตอน เพื่อไม่ให้
14
เมื่อได้เห็นกระบวนการ E-Commerce แล้ว จึงได้พานักศึกษาไปดู ช่องทางรีเทลสโตร์ เพื่อให้เห็นภาพการขายและเปรียบเทียบความ แตกต่ า งอย่ า งชั ด เจน โดยไปสั ม ผั ส บรรยากาศสโตร์ รี เ ทลแห่ ง ใหม่ ที่เพิ่งเปิดให้บริการเมื่อไม่กี่เดือนมานี้ก่อนใคร คือ สโตร์อิเกียบางใหญ่ แห่งที่ 2 ในประเทศไทย ที่มีเอกลักษณ์และใหญ่ที่สุดในเอเชียตะวันออก เฉียงใต้ มีสินค้าให้เลือกกว่า 8,000 รายการ นอกจากนี้ในรายวิชาการจัดการปฏิบัติการและโซ่คุณค่า ยังพานักศึกษา เรียนรูก้ ารจัดการการปฏิบตั กิ ารอย่างใกล้ชดิ ทีบ่ ริษทั สยามแม็คโคร จ�ำกัด (มหาชน) สาขาที่ 00002 พาดูระบบปฏิบตั กิ ารตัง้ แต่กระบวนการรับสินค้า เข้าจัดเก็บที่คลังสินค้า การจัดวางสินค้า ตามโซนสินค้าต่างๆ จนถึงการ จัดจ�ำหน่าย และส่งถึงมือลูกค้า งานนี้นักศึกษาได้เรียนรู้กระบวนการ จัดการปฏิบัติการอย่างเข้มข้นในทุกกระบวนการ ผ่านประสบการณ์จริง ตรงตาม Concept การเรียนของ Panyapiwat MBA ที่แตกต่างอย่าง มีคุณภาพ
โครงการศึกษาดูงานของหลักสูตร MBA นี้จัดขึ้นในทุกๆ ภาคเรียน ให้กบั นักศึกษา เพือ่ ตอกย�ำ้ ความเป็น Practice for REAL การเรียน ที่เน้นกรณีศึกษาจากผู้เชี่ยวชาญจริง (REAL Cases) เรียนรู้กับ มืออาชีพตัวจริง (REAL Professionals) ประยุกต์ใช้และสร้างธุรกิจ ได้จริง (REAL Business Application) ของหลักสูตร MBA สถาบัน การจัดการปัญญาภิวัฒน์
15