Cel główny społecznej koncepcji zagospodarowania Węglowej (projekt): Przekształcenie terenu powojskowego przy ul. Węglowej w Białymstoku w przestrzeń przyjazną oraz umożliwiającą samorealizację i zaspokajanie potrzeb wszystkich mieszkańców miasta, przy jednoczesnym zachowaniu istniejących wartości terenu (urbanistycznych, architektonicznych i przyrodniczych) oraz zwiększeniu jego bezpieczeństwa, dostępności i atrakcyjności dla różnych podmiotów oraz grup społecznych.
Postulaty główne (wersja skrócona): I. Zachowanie oraz rozwój istniejących wartości przestrzennych i urbanistycznych Głównym postulatem społecznej koncepcji jest ochrona układu przestrzennego terenu powojskowego, jednolitej struktury własnościowej i sprawne zarządzanie terenem. Ważne jest zwiększanie poziomu bezpieczeństwa, usuwanie barier architektonicznych oraz łączenie różnorodnych funkcji i zagospodarowania – dla synergii realizowanej tu działalności. Istotne znaczenie ma także zachowanie śladów bocznicy kolejowej, tworzenie nowych funkcji sportowych i wypoczynkowo-rekreacyjnych oraz prowadzenie działalności inwestycyjnej w sposób uwzględniający potrzeby i interesy mieszkańców okolicznych osiedli. II. Zachowanie oraz rozwój istniejących wartości architektonicznych i społecznych Ważnym postulatem społecznej koncepcji jest pozostawienie przedwojennych magazynów i ich rewitalizacja lub modernizacja – przy zachowaniu walorów architektonicznych. Inne obiekty mogą być rozebrane, przebudowane lub zaadaptowane, można także wznieść nowe – przy wyraźnym nawiązaniu do konstrukcji, bryły, detali oraz materiałów i estetyki obiektów przedwojennych. Wartością zasługującą na ochronę jest aktualny ekstensywny charakter zabudowy oraz różnorodność usług społecznych działających obecnie na terenie kompleksu. III. Zachowanie oraz rozwój istniejących wartości przyrodniczych terenu Istotny postulat społecznej koncepcji dotyczy ochrony bioróżnorodności, stosunków wodnych oraz starodrzewu – jako wartości kompleksu i jego znaku charakterystycznego. Aktualne ukształtowanie powierzchni może być zmieniane tylko przy zachowaniu i rozwijaniu wartości rekreacyjnych, krajobrazowych i widokowych. Celem jest zwiększanie atrakcyjności terenu dla różnych użytkowników i grup społecznych poprzez wprowadzanie nowych funkcji terenu i form zagospodarowania lub inwestycji – tylko z poszanowaniem wartości przyrodniczych.
Strona 1 z 23
Postulaty główne (wersja pełna): I. Zachowanie oraz rozwój istniejących wartości przestrzennych i urbanistycznych, w tym: a) utrzymanie jednolitego układu przestrzennego, jednolitej struktury własnościowej oraz sprawne zarządzanie terenem (w tym poprzez wyodrębnienie obszarów i przypisanie im konkretnych funkcji), uniemożliwiające jego degradację; b) obiektywne zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i zwiększenie poziomu subiektywnego poczucia bezpieczeństwa, przy jednoczesnym usuwaniu ogrodzeń i barier architektonicznych; c) poprawa otwartości, dostępności komunikacyjnej i wyposażenia w sieci uzbrojenia terenu; d) łączenie różnorodnych funkcji i form zagospodarowania oraz ich wzajemne powiązywanie przestrzenne i funkcjonalne, dla zachowania jednolitości przestrzennej terenu oraz synergii działań podmiotów działających i korzystających z kompleksu; e) zachowanie fragmentów istniejących torów oraz pełnego rysunku torów bocznicy kolejowej w podłożu, jako znaczącej wartości kompleksu i jego znaku charakterystycznego, a niezbędny demontaż – tylko przy zachowaniu rysunku torów w podłożu; f) wytworzenie nowych funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnych dla wszystkich mieszkańców miasta oraz tworzenie warunków do rozwoju kapitału ludzkiego, kulturowego i kreatywnego; g) stworzenie przestrzeni uzupełniających funkcjonowanie już działających instytucji miasta oraz wpisanie terenu w główne kierunki lokalnej i regionalnej polityki społecznej; h) wprowadzanie nowych funkcji i form zagospodarowania oraz prowadzenie działalności inwestycyjnej w sposób uwzględniający potrzeby i interesy mieszkańców os. Wygoda oraz os. Sienkiewicza, w tym dotyczące ochrony przed hałasem i uciążliwą działalnością.
II. Zachowanie oraz rozwój istniejących wartości architektonicznych i społecznych, w tym: a) pozostawienie przedwojennych magazynów (budynki nr 5, 9, 10, 11 i 12) oraz ich rewitalizacja lub modernizacja – zachowująca wszystkie istniejące walory architektoniczne, w tym pod warunkiem zachowania pierwotnej bryły, struktury i układu przestrzennego (możliwe uzupełnienie pierwszego piętra magazynu nr 11, przywracające pierwotną bryłę); b) rozbiórka, przebudowa, rozbudowa lub adaptacja pozostałych obiektów oraz w miarę potrzeby budowa nowych – przy zachowaniu lub wyraźnym nawiązaniu do konstrukcji, bryły, detali oraz materiałów i estetyki budynków przedwojennych; c) zachowanie aktualnego ekstensywnego charakteru zabudowy na terenie kompleksu (mała wysokość, otoczenie zielenią, niskie wskaźniki powierzchni zabudowanej i utwardzonej);
Strona 2 z 23
d) zachowanie i rozwijanie usług społecznych działających obecnie na terenie kompleksu (Muzeum Techniki i Motoryzacji „Moto-Retro”, Skatepark Węglowa, Transgraniczne Centrum Kultury – Węglowa, kluby motocyklowe, teatr Alpi).
III. Zachowanie oraz rozwój istniejących wartości przyrodniczych terenu, w tym: a) ochrona istniejącej bioróżnorodności oraz stosunków wodnych; b) ochrona starodrzewu, jako wartości kompleksu i jego znaku charakterystycznego, a także ochrona pozostałego wartościowego drzewostanu i zieleni; c) ingerowanie w ukształtowanie powierzchni, w tym wysokość i nachylenie terenu – tylko przy zachowaniu i rozwijaniu wartości rekreacyjnych, krajobrazowych i widokowych; d) zwiększanie atrakcyjności terenu dla różnych użytkowników i grup społecznych poprzez wprowadzanie nowych na skalę miasta i regionu gatunków, form zagospodarowania, terenów zielonych i obiektów przyrodniczych; e)
wprowadzanie
nowych
funkcji
terenu
i
form
zagospodarowania
lub
inwestycji
tylko
w sposób, który odbywa się z poszanowaniem istniejących wartości przyrodniczych oraz zmierza do ich rozwoju lub ochrony.
Postulaty szczegółowe (lista): 1. Uporządkowanie terenu, wycięcie dzikich krzaków i chwastów, wyrównanie terenu, wystrzyżenie trawy, usunięcie starych ogrodzeń wewnątrz terenu, sprzątnięcie śmieci. 2. Oznakowanie wejść na teren, oznaczenie poszczególnych budynków i elementów kompleksu, organizacja i oznakowanie ruchu wewnątrz kompleksu. Podjęcie działań na rzecz lepszego skomunikowania terenu Węglowej z resztą miasta. 3. Zabezpieczenie terenu kompleksu poprzez naprawę ogrodzenia zewnętrznego, instalację bram wjazdowych,
instalację
oświetlenia
zewnętrznego
terenu,
monitoringu
i
zlecenie
ochrony
wyspecjalizowanemu podmiotowi. 4. Wytyczenie oraz utworzenie nowych miejsc parkingowych dla osób korzystających z kompleksu. 5. Stworzenie ogólnodostępnych terenów sportowo-rekreacyjnych, takich jak boiska do gier zespołowych, ścieżka zdrowia, siłownia zewnętrzna, tereny do trenowania sportów miejskich (kalistenika, parkour, street workout itp.) oraz rozbudowa istniejących funkcji sportowo-rekreacyjnych i obsługujących je obiektów (dirt park). 6. Wygospodarowanie terenu umożliwiającego budowę parku linowego.
Strona 3 z 23
7. Utworzenie na terenie kompleksu placu koncertowego umożliwiającego organizację imprez artystycznych dla około 12 000 – 15 000 osób. 8. Utworzenie ogólnodostępnego parku rekreacyjnego poprzez zachowanie, uporządkowanie i uzupełnienie istniejącej zieleni oraz wprowadzenie obiektów małej architektury. 9. Wyposażenie kompleksu Węglowej w media (kanalizacja deszczowa i sanitarna, ciepła woda, CO, sieci teletechniczne), przebudowa istniejącej sieci elektrycznej na potrzeby realizowanej koncepcji. 10. Stworzenie warunków do funkcjonowania klubu osiedlowego na terenie Węglowej. 11. Budowa ogrodu botanicznego przykrytego półsferycznymi zadaszeniami, znajdującego się w zachodniej części terenu (od strony ul. Poleskiej i elektrociepłowni). 12. Przekształcenie jednego z istniejących obiektów na muzeum pojazdów militarnych, wraz z plenerową ekspozycją oraz dynamicznymi pokazami sprzętu wojskowego. 13. Adaptacja jednego z obiektów na fablab – laboratoria i pracownie badawczo-rozwojowe, współpracujące z Białostockim Parkiem Naukowo-Technologicznym oraz białostockimi uczelniami. 14. Przeznaczenie budynku magazynowego nr 11 na pracownie sektorów kreatywnych i ewentualne nadbudowanie (uzupełnienie do pierwotnej bryły) pierwszego piętra, z przeznaczeniem na działalność wystawienniczą. 15. Utworzenie na terenie powojskowym sali gimnastycznej lub hali sportowej. 16. Stworzenie zaplecza sanitarnego dla osób korzystających z kompleksu. 17. Wprowadzenie ochrony akustycznej dla mieszkańców os. Sienkiewicza np. poprzez budowę wielofunkcyjnego ekranu dźwiękoszczelnego wzdłuż ul. Poleskiej. 18. Budowa wejścia pieszo-rowerowego na teren kompleksu od ul. Poleskiej (przez tory kolejowe).
Postulaty szczegółowe (wersja pełna): 1. Uporządkowanie terenu, wycięcie dzikich krzaków i chwastów, wyrównanie terenu, wystrzyżenie trawy, usunięcie starych ogrodzeń wewnątrz terenu, sprzątnięcie śmieci. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Obecnie teren wokół magazynów jest w znacznym stopniu nieuporządkowany. Gęste, dzikie krzaki i dzika, zachwaszczająca teren zieleń uniemożliwiają wykorzystanie większości przestrzeni. Przez kilka lat dawna jednostka wojskowa została znacznie zaśmiecona przez okolicznych mieszkańców i dzikich użytkowników. Tory na większej długości są zarośnięte i niedostępne (dotyczy to również znajdującego się na zewnątrz kompleksu toru dojazdowego do węzła kolejowego – stacji Białystok Fabryczny). Podłoże jest nierówne, pełne wystających korzeni, co naraża potencjalnych użytkowników na urazy i zranienia. Fragmenty utwardzone (asfaltowe i betonowe) są nierówne i uszkodzone. W wielu miejscach istnieją fragmenty starych
Strona 4 z 23
ogrodzeń, w tym popękane i pokruszone betonowe przęsła, wystające zbrojenie, skorodowane siatki i przerdzewiałe druty kolczaste (te ostatnie często na lub przy gruncie). DZIAŁANIA: Należy odsłonić teren przez usunięcie zbędnych krzaków, oczyszczenie z dzikiej zieleni torów i powierzchni utwardzonych. Z terenu kompleksu należy usunąć pozostałości ogrodzeń, niszczejące fragmenty obiektów. Przedmioty o wartości historycznej (np. odbojnice wagonów) należy poddać konserwacji. Należy wystrzyc trawę oraz w miarę możliwości wyrównać teren aby zminimalizować ryzyko wypadku podczas użytkowania i ułatwić utrzymanie strzyżonych trawników. Niezbędne jest uporządkowanie i wyznaczenie stałych miejsc lub usunięcie ruchomości przechowywanych w terenie przez jego użytkowników (plenerowy magazyn drewna opałowego Stowarzyszenia Droga, unieruchomione w terenie pojazdy Muzeum Techniki i Motoryzacji „Moto-Retro”, ruchome przeszkody terenowe Skateparku Węglowa). Niezbędnym jest usunięcie śmieci porozrzucanych na terenie całego kompleksu, w tym oczyszczenie terenów zielonych, torowisk, terenów utwardzonych i przestrzeni pod rampami budynków magazynowych. W miarę potrzeb należy także wyznaczyć miejsca zbiórki odpadów oraz lokalizacje kontenerów i pojemników na śmieci. EFEKTY: Uporządkowanie terenu umożliwi korzystanie z do tej pory niedostępnych części kompleksu, umożliwiając realizację swoich działań przez większą liczbę użytkowników. Ponadto mogą pojawić się nowe pomysły na wykorzystanie uporządkowanych fragmentów. Usunięcie niepotrzebnych fragmentów ogrodzeń, barier architektonicznych i pozostałości po bramach, nie spełniających w chwili obecnej żadnych funkcji umożliwi również otwarcie większych przestrzeni. Ułatwi to planowanie zagospodarowania przestrzeni na całości terenu, a nie tylko na fragmentach dostępnych, jak w chwili obecnej. Oczyszczenie
terenu
uczyni
go
bardziej
bezpiecznym
i
dostępnym
dla
różnych
odbiorców
i grup społecznych, w tym dla dzieci, młodzieży, osób starszych oraz niepełnosprawnych.
2. Oznakowanie wejść na teren, oznaczenie poszczególnych budynków i elementów kompleksu, organizacja i oznakowanie ruchu wewnątrz kompleksu. Podjęcie działań na rzecz lepszego skomunikowania terenu Węglowej z resztą miasta. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Na terenie nie ma żadnych oznaczeń budynków ani elementów kierujących (tablic, drogowskazów itp.). Osoby wchodzące na teren nie mają wiedzy o lokalizacji poszczególnych budynków, siedzibach użytkowników terenu ani o prowadzonej tu działalności. Nie są wyznaczone kierunki ewakuacji ani trasy
Strona 5 z 23
pojazdów uprzywilejowanych. Ruch samochodowy wokół budynków jest całkowicie swobodny i powoduje konflikty między użytkownikami, także na tle parkowania oraz pozostawiania pojazdów (zastawianie przejazdów itp.). Teren jest dostępny od północy – przez trzy bramy od strony ul. Węglowej. Dwie z bram są zwykle zamknięte. Funkcjonuje też dzikie wejście przez uszkodzone ogrodzenie w rejonie ul. Wąskiej (pomiędzy transformatorownią a call center). Z pozostałych stron możliwe jest tylko dzikie wchodzenie pieszych na teren – przez uszkodzone przęsła betonowego ogrodzenia lub przez rozciągnięte przy ziemi stare druty kolczaste. Nie ma żadnej formy wejścia ani wjazdu od strony ul. Poleskiej i ul. Wasilkowskiej. DZIAŁANIA: Teren powinien być w pełni ogrodzony od zewnątrz, zwłaszcza od strony torów kolejowych. Konieczne jest kierowanie ruchu pieszego przez bramy od ul. Węglowej. Otwarte dojście na teren kompleksu od południa, przy jednoczesnym braku przejść dla pieszych przez ul. Poleską, powodowałoby konflikt z ruchem kołowym w ciągu obwodnicy śródmieścia. Wejścia na teren kompleksu powinny być w czytelny sposób oznaczone i widoczne z dalszej odległości, z uwzględnieniem kierunków przepływu użytkowników. Teren powinien posiadać zamykane bramy wjazdowe, co zwiększy bezpieczeństwo osób i pozostawionego tam mienia. Przy bramach oraz wewnątrz kompleksu powinny znaleźć się mapy i tablice kierunkowe określające aktualne miejsce pobytu i sposób dotarcia do wybranych obiektów. Poszczególne budynki i obiekty powinny być oznaczone w sposób umożliwiający bezproblemowe dotarcie do nich i rozpoznanie ich funkcji. Docelowo należy zapewnić komunikację pieszą i rowerową od ul. Poleskiej, co umożliwi lepszy dostęp do kompleksu dla mieszkańców okolicznego osiedla i dalszych części miasta. Należy zadbać o odpowiednie oświetlenie ul. Węglowej – biegnące od strony ogrodzenia kompleksu (południowy skraj pasa drogowego), która dziś jest zaciemniona i niebezpieczna. EFEKTY: Organizacja ruchu ma usprawnić i ułatwić poruszanie się na terenie kompleksu. Odpowiednie oznakowanie tras ruchu, wydzielenie przestrzeni na ruch kołowy oraz pieszy i rowerowy, wyznaczenie stref dostępnych dla ruchu samochodowego spowoduje skierowanie ruchu samochodów i wyeliminowanie ciężkich pojazdów ze stref przeznaczonych dla pieszych oraz na funkcje społeczne, sportowe i rekreacyjne. Oznakowanie terenu poprzez znaki poziome i pionowe wskazujące kierunki ruchu i drogi do poszczególnych obiektów sprawi, że zwiększy się bezpieczeństwo użytkowników. Zwiększy to również walory funkcjonalne przestrzeni oraz rozpoznawalność terenu i poszczególnych budynków wśród białostoczan.
Strona 6 z 23
3. Zabezpieczenie terenu kompleksu poprzez naprawę ogrodzenia zewnętrznego, instalację bram wjazdowych,
instalację
oświetlenia
zewnętrznego
terenu,
monitoringu
i
zlecenie
ochrony
wyspecjalizowanemu podmiotowi. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Obecne ogrodzenie kompleksu jest w bardzo złym stanie i nie stanowi zabezpieczenia ani wizytówki terenu. Wiele przęseł jest uszkodzonych, bramy są słabo zabezpieczone. Teren jest oświetlony wokół budynków – pozostała większa część, w tym alejki łączące skrajne części kompleksu, są ciemne a przez to niebezpieczne. Teren nie jest ochraniany w żaden sposób – nie istnieje na nim monitoring, nie działa żadna służba. Kompleks właściwie stanowi obszar dziki, na którym pod osłoną krzaków i dzikiej zieleni można robić wszystko – od wyrzucania śmieci po libacje i zebrania nielegalnych organizacji. Nawet Straż Miejska nieregularnie patrolująca teren porusza się tylko asfaltowymi alejkami, nie docierając do większości miejsc. DZIAŁANIA: Teren powinien być ogrodzony od zewnątrz, zwłaszcza od strony torów. Jest to niezbędne dla bezpieczeństwa użytkowników. Podobnie od strony ul. Węglowej – konieczne jest ogrodzenie by zabezpieczać przed wtargnięciem na jezdnię. Konieczna jest naprawa zewnętrznego ogrodzenia kompleksu, uniemożliwiająca dostanie się na jego teren osób dewastujących poszczególne obiekty. Planowane ogrodzenie powinno być wspólne dla całego kompleksu – obejmując także teren Muzeum Pamięci Sybiru. Wejścia powinny znaleźć się w przynajmniej dwóch miejscach od strony ul. Węglowej. Instalowane ogrodzenia i latarnie powinny tworzyć spójną całość i nawiązywać do estetyki kompleksu. Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa na terenie kompleksu powinno się docelowo osiągnąć również przez zainstalowanie kamer miejskiego monitoringu oraz powierzenie ochrony terenu wyspecjalizowanemu podmiotowymi monitorującemu i reagującemu na niepożądane zachowania, zwłaszcza dewastacje. EFEKTY: Instalacja uporządkowanego oświetlenia wewnątrz kompleksu i w pobliżu obiektów umożliwi korzystanie z kompleksu również po zmroku, zapewniając równocześnie większe bezpieczeństwo jego użytkownikom oraz podnosząc estetykę terenu. Dzięki wymienionym działaniom teren stanie się przyjazny dla większej liczby użytkowników.
4. Wytyczenie oraz utworzenie nowych miejsc parkingowych dla osób korzystających z kompleksu. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Obecnie na terenie Węglowej nie ma żadnej organizacji ruchu, parkowanie odbywa się w sposób dowolny, całkowicie nieplanowy lub dostosowany do incydentalnych koncepcji organizatorów poszczególnych imprez. Powoduje to konflikty związane z blokowaniem dróg dojazdowych do poszczególnych magazynów.
Strona 7 z 23
Duże imprezy powodują blokowanie samochodami całego terenu okolicznego, w tym ulic oraz dróg wewnątrzosiedlowych na os. Wygoda. Nie zostały zrealizowane przepisy planu miejscowego dotyczące wskaźników miejsc parkingowych przy poszczególnych budynkach. DZIAŁANIA: Korzystający z kompleksu muszą mieć dostęp do wydzielonych, oznaczonych parkingów umożliwiających pozostawienie pojazdu (samochodu bądź roweru). Parking powinien być ogólnodostępny i oświetlony. Do parkingu powinny prowadzić czytelne tablice kierunkowe. Parking musi być zaprojektowany zgodnie z obowiązującymi normami dotyczącymi tego typu obiektów, na liczbę miejsc zaspokajającą potrzeby wszystkich użytkowników terenu. W miarę możliwości powinno się w tym celu przyjmować współczynniki jednoczesności, które będą uwzględniały faktyczne obciążenia tych samych miejsc parkingowych przez różnych użytkowników w różnym czasie. Możliwe jest wytyczenie miejsc parkingowych poprzez oznaczenie ich na istniejących terenach utwardzonych. Dotyczy to zwłaszcza asfaltowych podjazdów pod magazyny nr 10, 11 i 12 oraz betonowych podjazdów pod magazyny nr 30 i 34. Nowe parkingi powinny być utworzone we wskazanych miejscach kompleksu (na obszarze za magazynami 18, 19 i 34) i wykonane przy jak najmniejszym utwardzaniu nawierzchni oraz ingerencji w rzeźbę terenu oraz z poszanowaniem istniejącej wartościowej zieleni. W braku innych rozwiązań możliwa jest budowa parkingów wielopoziomowych. Nie mogą one jednak naruszać wartości przestrzennych (urbanistycznych, krajobrazowych itp.) terenu. Powinny też nawiązywać bryłą, estetyką i materiałami do przedwojennych magazynów oraz pełnić też inne funkcje na użytek całego kompleksu (dzięki „zielonym dachom”, montażowi urządzeń do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, zaprojektowaniu budowli z uwzględnieniem potrzeb użytkowników terenów sportowych itp.). EFEKTY: Wyznaczenie miejsc parkingowych rozwiąże problemy obecnych użytkowników terenu. Umożliwi wprowadzenie nowych funkcji oraz lepsze korzystanie z kompleksu. Nowe miejsca parkingowe będą też służyły mieszkańcom ul. Węglowej i os. Wygoda. Pozwolą rozładować trudności komunikacyjne w trakcie imprez masowych i innych wydarzeń społecznych. Docelowo wyznaczanie miejsc postojowych będzie się opierało na nowo budowanych parkingach. Umożliwi to bardziej intensywne korzystanie z terenu, wynikające z nowych funkcji i inwestycji. Efekt mnożenia przestrzeni parkingowej zostanie złagodzony dzięki łączeniu na terenie różnych funkcji (co umożliwi stosowanie współczynników jednoczesności dla sąsiadujących obiektów) oraz ewentualnej budowie parkingów wielopoziomowych.
Strona 8 z 23
5. Stworzenie ogólnodostępnych terenów sportowo-rekreacyjnych, takich jak boiska do gier zespołowych, ścieżka zdrowia, siłownia zewnętrzna, tereny do trenowania sportów miejskich (kalistenika, parkour, street workout itp.) oraz rozbudowa istniejących funkcji sportoworekreacyjnych i obsługujących je obiektów (dirt park). ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Teren ten jest jedyną w Białymstoku przestrzenią pozwalającą na prowadzenie w plenerze pełnej gamy zajęć rekreacyjnych i ruchowych. Jest to możliwe dzięki unikatowemu w skali miasta połączeniu otwartego terenu i ekstensywnej zabudowy, co daje szansę wykonywania różnych typów aktywności. Duża powierzchnia, zróżnicowane ukształtowanie terenu, skala terenów zielonych oraz łatwo dostępne istniejące obiekty architektoniczne tworzą jedyny w swoim rodzaju obszar do treningu dyscyplin, które w mieście nie mają jeszcze swojego miejsca. Na potrzeby sportowe można też zaadaptować istniejące budynki (np. magazyn nr 23 na salę gimnastyczną). DZIAŁANIA: Należy zachować i rozbudować istniejący teren do treningów rowerowych (tzw. dirt park) umożliwiający plenerowe treningi rowerowe polegające na jeździe przez muldy i pagórki z jednoczesnym wykonywaniem akrobacji i trików. Nowe przeszkody powinny zostać uzupełnione np. o basen gąbkowy umożliwiający bezpieczną naukę. W tym celu możliwe jest m.in. wykorzystanie istniejącego zbiornika przeciwpożarowego (obok magazynu nr 30). Cały teren powinien zostać przystosowany do potrzeb joggingu. W połączeniu z trasą do biegania powinna powstać zewnętrzna siłownia i ścieżka zdrowia oraz przyrządy do street workoutu, zainstalowane na wybranych fragmentach trasy biegowej. Tereny sportowe powinny mieć własne, zewnętrzne oświetlenie. W miarę potrzeb jeden z budynków na terenie powojskowym powinien być zaadaptowany na zaplecze sportowe (szatnie, prysznice itp.) lub salę gimnastyczną albo halę sportową wraz z zapleczem. Po wyrównaniu terenu, na wskazanym fragmencie powinny powstać boiska do koszykówki, siatkówki plażowej, badmintona oraz innych gier zespołowych. Zgodnie z wymaganiami powinny powstać zarówno boiska o specjalistycznej nawierzchni (np. tartanowe), jak i teren piaskowy, umożliwiający treningi różnych dyscyplin – piłki plażowej, petanki itp. Na Węglowej postulowana jest budowa pierwszego w Białymstoku bezpiecznego toru do treningu i uprawiania parkouru. Ta szczególnie widowiskowa i niebezpieczna dziedzina aktywności zasługuje na szczególną uwagę. Zajmująca się nią młodzież jest dziś skazana na rozproszone po mieście, niekontrolowane treningi w ryzykownych warunkach ulicznych. Ze względu na specyfikę obiektów sportowych powinny być one tworzone i zarządzane (lub współzarządzane) przez przedstawicieli zainteresowanych środowisk. Umożliwi to realizację inwestycji w zgodzie z obowiązującymi przepisami, zarazem zapewniając bezpieczeństwo użytkowników w obiekcie
Strona 9 z 23
dopasowanym do ich potrzeb. Pozwoli też na świadczenie usług dodatkowych (szkolenia, pokazy, warsztaty, turnieje), animujących te obiekty i cały teren. EFEKTY: Budowa na terenie powojskowym obiektów sportowo-rekreacyjnych będzie realizowała potrzeby wszystkich mieszkańców. Białostoczanom z okolicznych osiedli stworzy pierwsze w ich otoczeniu otwarte miejsce o tej funkcji. Osobom z całego miasta pozwoli na trenowanie wielu popularnych sportów miejskich w przestrzeni specjalnie w tym celu zaprojektowanej. Aktywność sportowa będzie przyciągała widzów, co przełoży się na wzrost rozpoznawalności terenu wśród białostoczan. Będzie także naturalnym uzupełnieniem funkcji rekreacyjnej, na którą jest zapotrzebowanie – zarówno ze strony obecnych użytkowników (skatepark), jak i przyszłych operatorów (Muzeum Pamięci Sybiru). Tereny sportowe będą też zachęcały inwestorów, zwłaszcza reprezentujących innowacyjne sektory gospodarki (branże kreatywne, przemysły kultury itp.), dla których wartością terenu są warunki pracy w przestrzeni wielofunkcyjnej, atrakcyjnej społecznie oraz posiadającej rozbudowane zaplecze do spędzania czasu wolnego.
6. Wygospodarowanie terenu umożliwiającego budowę parku linowego. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Na terenie powojskowym znajduje się strefa bujnego starodrzewu, który góruje nad nieczynną bocznicą kolejową. Teren ten sąsiaduje z przestrzeniami postulowanymi do przekształcenia na strefę sportoworekreacyjną i plac koncertowy. Możliwe jest zaadaptowanie go na potrzeby parku linowego, co zaproponowali mieszkańcy uczestniczący w projekcie. Jest to zarazem forma ochrony starodrzewu – co stanowi ważny postulat społecznej koncepcji. DZIAŁANIA: Postulaty szczegółowe społecznej koncepcji zakładają wyznaczenie miejsca, w którym możliwe byłoby zrealizowanie parku linowego – przez inwestora prywatnego, bądź ze środków publicznych. Park linowy, jako obiekt wymagający stałej, specjalistycznej obsługi, musi być obiektem poddanym stałemu nadzorowi, a więc obsługiwanym z uwzględnieniem zasad ekonomicznych. Jego operatorem powinien być przedsiębiorca lub organizacja pozarządowa. Alternatywnie może on działać jako miejski obiekt sportowy. Park linowy powinien w miarę możliwości wykorzystywać istniejące obiekty i drzewa, w jak najmniejszym stopniu wprowadzając nowe obiekty. Będzie to z jednej strony sposób na zmniejszenie kosztów jego budowy, a z drugiej – forma nieuciążliwej adaptacji przestrzeni.
Strona 10 z 23
EFEKTY: Park linowy jest funkcją uzupełniającą planowane na Węglowej tereny sportowo-rekreacyjne i potencjalną nową infrastrukturę kulturalną. Stanowiłby naturalne rozszerzenie oferty terenu, a jednocześnie formę ochrony istniejącego starodrzewu.
7. Utworzenie na terenie kompleksu placu koncertowego umożliwiającego organizację imprez artystycznych dla około 12 000 – 15 000 osób. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Teren od dawna nieczynnej bocznicy kolejowej jest dużą, otwartą przestrzenią – łatwą do adaptacji na potrzeby imprez masowych. Niezagospodarowany, pozbawiony obiektów obszar kompleksu Węglowej umożliwia stworzenie w Białymstoku dobrze zlokalizowanego terenu dla plenerowych imprez muzycznych i widowiskowych. Teren ten – osłonięty od domów jednorodzinnych na os. Wygoda wysoką zielenią, a od bloków na os. Sienkiewicza linią kolejową – umożliwia organizację dużych wydarzeń artystycznych i społecznych w dowolnych godzinach. Na terenie białostockiego obszaru funkcjonalnego nie ma obecnie dobrze skomunikowanych, otwartych i odpowiednio dużych terenów umożliwiających organizację imprez masowych dla kilku lub kilkunastu tysięcy widzów. Koncerty są organizowane w lokalizacjach, w których imprezy masowe są uciążliwe zarówno dla ich uczestników, jak i dla otoczenia. Takie tereny albo wymagają kosztownych przygotowań (obiekty sportowe), albo przywracania do stanu poprzedniego (kampusy uczelni). DZIAŁANIA: Konieczne jest uporządkowanie i wyrównanie terenu, usunięcie części niewykorzystywanych torów kolejowych – przy pozostawieniu ich rysunku w podłożu. Strefa dla publiczności może być otwartym, płaskim terenem porośniętym trawą. Pomiędzy koncertami będzie on pełnił inne funkcje, np. boiska do gier zespołowych lub terenu rekreacyjnego. Fragment terenu musi zostać utwardzony, aby umożliwić rozstawienie sceny i infrastruktury koncertowej. W pobliżu tego miejsca należy zainstalować lub przewidzieć rozmieszczenie niezbędnych obiektów zaplecza (np. rozdzielni przyłączy elektrycznych umożliwiających obsługę sceny), zabezpieczonych przed dostępem osób niepowołanych. W celu utworzenia terenu koncertowego możliwe jest wykorzystanie niektórych istniejących obiektów. Przykładowo rampę rozładunkową (obok magazynu nr 11) można przekształcić w strefę gastronomiczną, obsługującą plac dla publiczności. W razie realizacji infrastruktury dźwiękochłonnej od strony torów kolejowych (np. ekranu akustycznego) możliwa jest budowa budynku zaplecza koncertowego.
Strona 11 z 23
EFEKTY: Realizacja tego postulatu znacząco wpłynie na obecność dużych imprez muzycznych w mieście. W chwili obecnej są one możliwe do realizacji tylko na wynajętych, wymagających przystosowania terenach. W okresie, w którym nie są przygotowywane imprezy na wyznaczonym terenie, miałby on służyć jako ogólnodostępne miejsce wypoczynkowe – piknikowe i rekreacyjne. Możliwe byłoby także wykorzystywanie go jako przestrzeni sportowej, np. jako boiska do piłki nożnej.
8. Utworzenie ogólnodostępnego parku rekreacyjnego poprzez zachowanie, uporządkowanie i uzupełnienie istniejącej zieleni oraz wprowadzenie obiektów małej architektury. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Teren dawnej jednostki wojskowej jest obszarem ekstensywnej zabudowy i obfituje w zieleń, jednak jest niedopasowany do potrzeb mieszkańców. Dotyczy to zwłaszcza bezpieczeństwa i przyjaznych form zagospodarowania, zachęcających do spędzania tam czasu wolnego. Celem społecznej koncepcji jest zachowanie istniejących wartości przyrodniczych oraz zwiększenie dostępności terenu dla białostoczan. Ma ona również uwzględniać potrzeby i interesy mieszkańców okolicznych osiedli. DZIAŁANIA: Wprowadzenie uporządkowanej zieleni i zagospodarowanie zbiornika wodnego pomiędzy Muzeum Pamięci Sybiru a magazynem nr 10 i wejściem na teren kompleksu ma umożliwić użytkownikom kompleksu płynne przejście pomiędzy terenem Muzeum Pamięci Sybiru a resztą terenu oraz stworzyć miejsce wykorzystywane przez mieszkańców miasta do celów wypoczynkowych. Tzw. park cichy ma stanowić strefę, w której nie odbywałyby się imprezy, a w której istniałaby możliwość wypoczynku. Park stanowiłby zagospodarowaną przestrzeń obejmującą istniejący starodrzew, nowe formy zieleni wprowadzone w zaplanowany sposób oraz obiekty małej architektury (ławki, kosze na śmieci, stoliki, rzeźby itp.). Głównym obiektem wewnątrz parku byłby zbiornik wodny przekształcony np. w fontannę. Uzupełnienie istniejącej przestrzeni o obiekty małej architektury ma służyć zwiększeniu satysfakcji korzystających z kompleksu przy ul. Węglowej. Projekty poszczególnych ławek, koszy na śmieci, rzeźb oraz obiektów umożliwiających realizowanie dodatkowych funkcji (takich jak stoliki szachowe), powinny stanowić spójną całość, wzbogacać przestrzeń o rozwiązania ergonomiczne i ciekawe wizualnie oraz wzmacniać funkcjonalność kompleksu. W celu zaprojektowania parku cichego zgodnie z potrzebami mieszkańców oraz w sposób dopasowany do estetyki kompleksu powojskowego celowe jest prowadzenie konkursów wśród młodych białostockich twórców.
Strona 12 z 23
EFEKTY: Utworzenie parku cichego będzie formą ochrony istniejących wartości przyrodniczych oraz zwiększenia atrakcyjności kompleksu. Wprowadzenie nowych form zagospodarowania będzie zachęcało do spędzania czasu wolnego przez różne grupy mieszkańców oraz do pozostawania na Węglowej tych osób, które przyciągną tutaj inne funkcje (np. sportowa). Park cichy będzie także formą ochrony mieszkańców os. Wygoda przed ewentualnym uciążliwym wpływem funkcji realizowanych na terenie kompleksu. Przykładowo gęsta zieleń będzie zapewniała tłumienie dźwięku rozchodzącego się podczas plenerowych koncertów.
9. Wyposażenie kompleksu Węglowej w media (kanalizacja deszczowa i sanitarna, ciepła woda, CO, sieci teletechniczne), przebudowa istniejącej sieci elektrycznej na potrzeby realizowanej koncepcji. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Żaden z budynków kompleksu (oprócz wyremontowanego magazynu nr 9) nie posiada dostępu do kanalizacji oraz wody bieżącej. Żaden też nie jest ogrzewany. Na terenie nie działają w sposób spójny sieci teleinformatyczne, pomimo łatwej ich dostępności. Większość niezbędnych sieci uzbrojenia terenu jest dostępna w pasie drogowym ul. Węglowej. Funkcjonowanie kompleksu uzależnione jest od dostępu do mediów. DZIAŁANIA: Niezbędne jest zaprojektowanie na potrzeby realizacji koncepcji oraz wykonanie sieci wodnokanalizacyjnych, odwodnień, rozwiązanie problemu ogrzewania poszczególnych budynków. Niezbędny jest remont sieci elektrycznej i jej rozbudowa o kolejne obiekty. Sieci powinny być realizowane w sposób jak najmniej ingerujący w wartości przyrodnicze oraz istniejące i planowane do pozostawienia zainwestowanie terenu. EFEKTY: Wyposażenie terenu w media jest warunkiem wstępnym realizacji koncepcji. Szczegółowe rozwiązania będą podejmowane na etapie projektu architektoniczno-budowlanego. Możliwe jest etapowe wprowadzanie poszczególnych sieci uzbrojenia terenu, w miarę inwestowania w poszczególne magazyny lub tereny pomiędzy budynkami.
Strona 13 z 23
10. Stworzenie warunków do funkcjonowania klubu osiedlowego na terenie Węglowej. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Na osiedlach otaczających teren (os. Wygoda, os. Sienkiewicza) nie ma obiektów służących rozwijaniu zainteresowań kulturalnych i umożliwiających realizację potrzeb społecznych mieszkańców. Nie funkcjonują tu kluby osiedlowe ani domy kultury. Obecnie wizerunek terenu powojskowego wśród najbliższych sąsiadów nie jest najlepszy. Wpływa na to zarówno istniejący stan kompleksu (zaśmiecenie, dzika zieleń, niski poziom bezpieczeństwa, brak informacji), utrudnienia powstające podczas dużych imprez, jak i brak funkcji uzupełniających braki pobliskich osiedli. DZIAŁANIA: Węglowa powinna być terenem umożliwiającym obsługę okolicznych mieszkańców. Dotyczy to zwłaszcza różnych form spędzania czasu wolnego. Postulat utworzenia klubu osiedlowego wynika z głębokiej potrzeby istnienia takiego obiektu, którego brakuje na całym os. Wygoda. Klub osiedlowy byłby miejscem spotkań różnych grup społecznych zamieszkujących okolice terenu. Pełniłby funkcję małego, lokalnego ośrodka animacyjnego dla lokalnej społeczności, zachęcając okolicznych mieszkańców do korzystania z infrastruktury kompleksu. Utworzenie klubu osiedlowego jest możliwe w jednym z istniejących obiektów. W tym celu należałoby umożliwić jego przyszłemu operatorowi zaadaptowanie któregoś z budynków (np. obiektu nr 11), przy zachowaniu wartości architektoniczno-urbanistycznych, a także stworzyć w otoczeniu dogodne rozwiązania komunikacyjne i usunąć bariery architektoniczne. Operatorem klubu osiedlowego może być dowolny podmiot, który podejmie się tego zadania. Prowadzenie można powierzyć np. spółdzielni mieszkaniowej, organizacji pozarządowej lub spółdzielni. Może to być również funkcja towarzysząca obiektowi sportowemu lub lokalowi gastronomicznemu, finansowana dzięki komercyjnej działalności takiego podmiotu. EFEKTY: W efekcie utworzenia klubu osiedlowego zwiększy się środowisko korzystające z terenu. Pojawią się przedstawiciele środowisk dotąd tu nieobecnych – okoliczni mieszkańcy, lokalni twórcy, osoby zainteresowane organizowaniem spędzania czasu wolnego przez młodzież itp. Usunięcie barier architektonicznych przyczyni się do zwiększenia dostępności dla środowisk, dla których dawna jednostka wojskowa była terenem niedostępnym, np. niepełnosprawnych. Klub osiedlowy będzie odpowiedzią na potrzeby lokalnej wspólnoty, przede wszystkim mieszkańców okolicznych osiedli. Przyczyni się do rozwiązania problemu, jakim jest brak na os. Wygoda miejsc do wspólnego spędzania czasu wolnego, organizowania wypoczynku oraz animowania życia kulturalnego.
Strona 14 z 23
11. Budowa ogrodu botanicznego przykrytego półsferycznymi zadaszeniami, znajdującego się w zachodniej części terenu (od strony ul. Poleskiej i elektrociepłowni). ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Na terenie białostockiego obszaru funkcjonalnego nie działa żaden ogród botaniczny. Wiele mówi się o ekologicznych walorach miasta i regionu, ale nie towarzyszy temu dostateczna infrastruktura sprzyjająca edukacji w zakresie ochrony przyrody i walorów środowiskowych. Teren powojskowy umożliwia stworzenie ogrodu botanicznego, który mógłby się znaleźć w sąsiedztwie istniejących budynków i stanowić ich uzupełnienie. Ogród można wykonać w formie, która będzie pokazowym obiektem technologii proekologicznych w budownictwie. W pracach nad społeczną koncepcją brało udział środowisko społeczne zainteresowane tego rodzaju inwestycją. DZIAŁANIA: Białystok powinien rozwijać wizerunek miasta stawiającego na ekologię. Działaniem realizującym ten kierunek polityki samorządowej jest utworzenie ogrodu botanicznego. Służy temu również rewitalizacja przestrzeni miejskiej w sposób, który realizuje obecne potrzeby mieszkańców z poszanowaniem standardów ochrony środowiska i zachowaniem istniejących wartości przyrodnicznych. Jest to modelowe wdrożenie zasady zrównoważonego rozwoju. Ogród botaniczny planowany jest jako ogród zamknięty – w trzech sferach (tzw. kopuły geodezyjne) realizujących założenia eko-budownictwa, zapewniających odpowiednie warunki klimatyczne dla prezentowanej tam flory. Obiekt, jako wymagający ciągłej obsługi oraz nakładów, musiałby zostać wzniesiony jako instytucja publiczna lub przez organizację pozarządową albo inwestora prywatnego. EFEKTY: Uruchomienie na terenie powojskowym ogrodu botanicznego będzie realizowało dwa istotne cele społecznej koncepcji – animowanie aktywności społecznej oraz ochronę wartości przyrodniczych. Przyczyni się też do wzrostu liczby i różnorodności użytkowników terenu. Ogród botaniczny jest z założenia obiektem całorocznym – może on przyciągać aktywność społeczną także w zimnym półroczu. Taki charakter działalności jest jednak uzależniony od realizacji na terenie powojskowym inwestycji w zakresie sieci uzbrojenia terenu.
Strona 15 z 23
12. Przekształcenie jednego z istniejących obiektów na muzeum pojazdów militarnych, wraz z plenerową ekspozycją oraz dynamicznymi pokazami sprzętu wojskowego. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Teren przy ul. Węglowej był przez siedemdziesiąt lat wykorzystywany na potrzeby wojska, co w naturalny sposób uzasadnia nawiązywanie do tego dziedzictwa. Ekspozycje techniki wojskowej są zarazem jednym z najchętniej odwiedzanych rodzajów obiektów muzealnych. Na terenie powojskowym działa obecnie Muzeum Techniki i Motoryzacji „Moto-Retro”, które skupia środowisko o podobnych zainteresowaniach i profilu aktywności społecznej. Planowane jest uruchomienie Muzeum Pamięci Sybiru z ekspozycją zewnętrzną sprzętu obecnie znajdującego się w dyspozycji Muzeum Wojska w Białymstoku. DZIAŁANIA: Środowisko pasjonatów militariów i historii militarnej jest zainteresowane wykorzystaniem terenu powojskowego jako przestrzeni do ekspozycji, realizacji warsztatów historycznych i technicznych, prowadzenia zajęć edukacyjnych i spotkań. Społeczna koncepcja zakłada, że mogliby oni wykorzystywać w tym celu jeden z obiektów, dawniej służących jednostce wojskowej jako garaże (np. budynek nr 30). Dawny garaż wojskowy powinien zachować dotychczasową formę, z niezbędnym remontem umożliwiającym całoroczną działalność. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie prac w obiekcie i jego otoczeniu. Konieczna jest ponadto inwestycja w sieci uzbrojenia terenu. EFEKTY: Muzeum pojazdów militarnych znajdujących się w prywatnych rękach będzie mieć również prywatnego operatora. W przeciwieństwie do wielu innych obiektów muzealnych umożliwi interakcję z eksponatami, przejażdżki, pokazy terenowe itp. Będzie stanowić uzupełnienie oferty terenu, synergicznie współdziałające z już istniejącymi i planowanymi funkcjami. Społeczne muzeum techniki wojskowej łączyłoby historię terenu z nowymi formami jego zagospodarowania i różnorodnej aktywności społecznej. Byłoby także jednym z węzłów całorocznego wykorzystania terenu, animujących kompleks w zimnym półroczu. W przypadku realizacji muzeum w proponowanym magazynie (obiekt nr 30, znajdujący się w centrum kompleksu), pojazdy i sprzęt byłyby obecne na całym terenie: „Moto-Retro” zajmuje północnozachodni skraj dawnej jednostki wojskowej a Muzeum Pamięci Sybiru planuje ekspozycję przy południowowschodniej granicy terenu.
Strona 16 z 23
13. Adaptacja jednego z obiektów na fablab – laboratoria i pracownie badawczo-rozwojowe, współpracujące z Białostockim Parkiem Naukowo-Technologicznym oraz białostockimi uczelniami. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Rozwój Białegostoku jako głównego ośrodka naukowego i badawczo-rozwojowego Podlasia oraz ważnego ośrodka akademickiego Polski wymaga wspierania go dodatkowymi funkcjami, wciąż nieobecnymi w strukturze edukacji i sferze kreatywnej miasta. Białostocki Park Naukowo-Technologiczny jest w białostockim obszarze funkcjonalnym głównym podmiotem wspierającym działalność B+R. Jednocześnie jego główna siedziba na os. Dojlidy (inkubator technologiczny i centrum technologiczne) pozwala tylko na działania badawczo-rozwojowe w sferze ICT. Dlatego Park jest zainteresowany utworzeniem na terenie powojskowym przy ul. Węglowej fablabu – zespołu laboratoriów i pracowni, które umożliwią prowadzenie badań oraz prób uciążliwych dla otoczenia (zapachy, hałas, niebezpieczne eksperymenty itp.). DZIAŁANIA: Stare magazyny wojskowe charakteryzuje duża powierzchnia użytkowa i kubatura oraz szerokie możliwości adaptacji na różne cele. W jednym z magazynów (np. w obiekcie nr 12) możliwe jest utworzenie pracowni, laboratoriów, stanowisk testowych, hamowni itp. Zakres inwestycji zależy od inwestora (Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego). Utworzenie obiektu musi zachować charakter oraz wartości architektoniczne i urbanistyczne przedwojennych budynków. Jeśli fablab zostanie zlokalizowany w innym obiekcie, możliwa jest jego przebudowa, rozbudowa lub adaptacja – z poszanowaniem wartości istniejącej obok architektury oraz przy zachowaniu wartości funkcjonalnych i krajobrazowych całego terenu. Fablab byłby obiektem wspierającym realizację projektów z dziedziny nauki i kreatywności, jako laboratorium-warsztat, na który rzadko pozwolić mogą sobie pojedynczy kreatorzy lub ich małe grupy. Obiekt uzupełniałby ofertę uczelni białostockich oraz Parku. Fablab działałby jako instytucja zarządzana przez instytucję miejską, uczelnię lub NGO, jako wynajmowany na ustalonych warunkach warsztat, którego efektem byłaby realizacja projektu. EFEKTY: Działalność laboratoriów Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego będzie formą całorocznego animowania terenu powojskowego. Fablab będzie zupełnie nowym podmiotem, realizującym działalność skierowaną do osób, które dotąd nie korzystały z terenu. Przyczyni się do angażowania na rzecz kompleksu powojskowego nowych środowisk i uruchamiania tu nowych potencjałów. Inwestor odpowiedzialny za uruchomienie Parku stworzy też warunki do prowadzenia innej działalności (np. nowe uzbrojenie terenu, zmodyfikowany układ komunikacyjny). Kolejna – obok Muzeum Pamięci Sybiru – instytucja działająca przez cały rok będzie zapleczem do korzystania z przestrzeni pomiędzy budynkami.
Strona 17 z 23
14. Przeznaczenie budynku magazynowego nr 11 na pracownie sektorów kreatywnych i ewentualne nadbudowanie (uzupełnienie do pierwotnej bryły) pierwszego piętra, z przeznaczeniem na działalność wystawienniczą. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Białystok jako centralny ośrodek gospodarczy i rozwojowy Podlasia nie jest dostatecznie otwarty na sektory kreatywne oraz przemysły kultury. Przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe oraz twórcy i projektanci działający samodzielnie wciąż poszukują odpowiednich miejsc, w których mogliby prowadzić swoją działalność w sprzyjających warunkach i otoczeniu, a także w miejscu ogólnodostępnym prezentować efekty swojej działalności. Znajdujący się na terenie powojskowym budynek nr 11 należy do pierwotnej zabudowy, która pochodzi z lat 30. minionego stulecia. Został on częściowo zniszczony w wyniku działań wojennych, po czym odbudowano go do stanu około dwóch trzecich pierwotnej kubatury – bez znacznej części pierwszego piętra. Możliwa jest jego nadbudowa, uzupełniająca brakujące fragmenty górnej kondygnacji. Z jednej strony pozwoli to na przywrócenie pierwotnej bryły, a z drugiej może być pretekstem do wprowadzenia nowych rozwiązań materiałowych i funkcjonalnych. Jednocześnie budynek nr 11 jest obecnie w dużym stopniu podzielony pomiędzy różnorodnych użytkowników, czemu odpowiadają rozwiązania wewnątrz obiektu – ściany działowe, zamknięte wrota hal magazynowych itp. Z tego punktu widzenia zaadaptowanie go w celu utworzenia wielu sąsiadujących ze sobą pracowni, warsztatów i biur nie będzie niosło za sobą wprowadzania nowych zmian do wewnętrznej organizacji przestrzeni w tym magazynie. DZIAŁANIA: Utworzenie inkubatora działalności kreatywnej i przemysłów kultury wymaga rewitalizacji budynku nr 11, w szczególności dostosowania obiektu do stałego pobytu osób. Do niezbędnych prac należy m.in. termomodernizacja, doprowadzenie sieci uzbrojenia terenu oraz modernizacja lub rozprowadzenie instalacji we wnętrzach. Budynek może być etapowany, np. poprzez stopniowe przystosowywanie kolejnych części do udostępnienia użytkownikom. Zakres inwestycji i stopień jego zaawansowania zależy od samego inwestora. Wprowadzane zmiany muszą zachowywać charakter oraz wartości architektoniczne i urbanistyczne przedwojennych budynków. W założeniu obiekt będzie udostępniany odpłatnie podmiotom zainteresowanym, natomiast operator całego budynku zajmowałby się administrowaniem oraz ewentualnie obsługą lub wsparciem poszczególnych użytkowników. Obiekt byłby zarządzany przez instytucję samorządową, organizację pozarządową lub podmiot ekonomii społecznej. EFEKTY: Zrewitalizowany magazyn nr 11 będzie przyczyniał się do całorocznego animowania terenu powojskowego. Przyczyni się do angażowania na rzecz kompleksu powojskowego nowych środowisk i uruchamiania tu
Strona 18 z 23
nowych potencjałów, w szczególności w zakresie działalności kulturalnej, twórczej, designerskiej i biznesowej. Pracownie sektorów kreatywnych, które w obiekcie będą mogły działać także w formule coworkingowej (współpracy wielu podmiotów, współkorzystających z tej samej przestrzeni biurowej lub twórczej), będą stanowiły logiczne uzupełnienie miejskiej sieci podmiotów o tym profilu, takich jak Współpracownia, Open Space Plaza, Białostocka Kooperatywa Spożywcza czy Białostocka Kooperatywa Mieszkaniowa.
15. Utworzenie na terenie powojskowym sali gimnastycznej lub hali sportowej. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Białystok, pomimo rozwiniętej infrastruktury sportowej, nie posiada odpowiedniej ilości obiektów umożliwiających prowadzenie zajęć sportowych w strukturze klubów licznych dyscyplin. Świadczy o tym wynajmowanie na zajęcia sportowe właściwie wszystkich szkolnych sal sportowych w mieście. Choć rozwiązuje to problem zajęć regularnych – nie ma w mieście obiektów funkcjonujących w godzinach przedpołudniowych, umożliwiających np. indywidualne przygotowania przed zawodami. Na terenie os. Wygoda – zwłaszcza w rejonie ul. Węglowej – brakuje obiektów sportowo-rekreacyjnych dostępnych dla mieszkańców. Nie ma również obiektów pozwalających na trenowanie sportów miejskich. DZIAŁANIA: Na potrzeby takiej działalności, zgodnie postulatem społecznej koncepcji, przeznaczyć można do adaptacji np. budynek nr 23 – dawny magazyn żywności. Jego kubatura umożliwia zarówno lokalizację szatni, węzłów sanitarnych i przebieralni, jak i powstanie samej sali sportowej. Na jej potrzeby budynek musiałby zostać przebudowany lub wyremontowany. W przypadku wykorzystania na cele sportowe budynku nr 23 możliwa jest zmiana konstrukcji w celu likwidacji wewnętrznych słupów, a także stosowna zmiana przekrycia obiektu. Tego rodzaju modyfikacje należy zrealizować przy zachowaniu wartości otaczającej architektury (w tym charakteru i estetyki przedwojennych magazynów) oraz wartości funkcjonalnych i krajobrazowych całego terenu. EFEKTY: Uruchomienie hali sportowej lub sali gimnastycznej na terenie powojskowym będzie ważną zmianą otwierającą Węglową dla mieszkańców i różnych grup użytkowników. Urozmaici to i uzupełni ofertę sportowo-rekreacyjną. Przyczyni się do całorocznego wykorzystania terenu. Zamknięty obiekt sportowy będzie uzupełnieniem inwestycji sportowych planowanych w plenerze. Osoby korzystające z terenów do kalisteniki czy street workoutu będą mogły – np. przy pełnym obłożeniu placu treningowego – korzystać ze sprzętu pod dachem.
Strona 19 z 23
Hala sportowa będzie uzupełnieniem społecznych funkcji terenu. Przyczyni się także do zwiększenia jego atrakcyjności dla innych użytkowników. Osoby działające np. w fablabie albo Transgranicznym Centrum Kultury – Węglowa będą mogły korzystać z obiektu sportowego poza godzinami pracy.
16. Stworzenie zaplecza sanitarnego dla osób korzystających z kompleksu. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Żaden z budynków kompleksu (oprócz wyremontowanego magazynu nr 9) nie posiada dostępu do kanalizacji oraz wody bieżącej. Realizowana na terenie działalność – sportowa, kulturalna, rekreacyjna, magazynowa itp. – nie posiada żadnego zaplecza sanitarnego. Na zewnątrz niektórych budynków jest dostępna woda bieżąca przeznaczona tylko do celów gospodarczych. Organizatorzy imprezy masowych oraz poszczególni użytkownicy korzystają z przenośnych toalet, których transport i serwis są uciążliwe oraz generują dodatkowe koszty. DZIAŁANIA: Ilość funkcji i pobyt ludzi zakładany na terenie Węglowej wymaga zbudowania oddzielnego, obsługującego wszystkich użytkowników, ogólnodostępnego obiektu sanitarnego. Jest on niezbędny dla zapewnienia ciągłego użytkowania Węglowej – także terenów zielonych oraz obiektów plenerowych – niezależnego od otwarcia poszczególnych budynków. Zapewnienie zaplecza sanitarnego wymaga skoordynowania tej inwestycji z przebudową lub modernizacją sieci uzbrojenia terenu i doprowadzenia mediów do planowanego obiektu. Infrastruktura zaplecza sanitarnego powinna być rozwiązana w sposób umożliwiający dostęp wszystkich osób, w tym dobrze oznaczona oraz wolna od barier architektonicznych. Ważne jest także zabezpieczenie takiego ogólnodostępnego obiektu przed dewastacją, np. poprzez umieszczenie go w budynku stale użytkowanym przez innego operatora. EFEKTY: Stworzenie ogólnodostępnego zaplecza sanitarnego umożliwi realizację wszystkich innych funkcji Węglowej, w tym umożliwi całoroczne korzystanie z przestrzeni między budynkami. Przyczyni się do zwiększenia subiektywnego poczucia bezpieczeństwa osób korzystających z kompleksu. Wpłynie dodatnio na społeczną ocenę terenu powojskowego oraz zachęci różne grupy odbiorców do częstszego korzystania z obiektów tu zlokalizowanych.
Strona 20 z 23
17. Wprowadzenie ochrony akustycznej dla mieszkańców os. Sienkiewicza np. poprzez budowę wielofunkcyjnego ekranu dźwiękoszczelnego wzdłuż ul. Poleskiej. ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Teren dawnej jednostki wojskowej jest otwarty w kierunku południowym – na linię kolejową i ul. Poleską. Po tej stronie znajduje się nieczynna bocznica kolejowa, przestrzeń wokół niej oraz starodrzew będący jedną z wizytówek terenu. Dźwięk z obwodnicy śródmieścia oraz z linii kolejowej bez przeszkód wnika w głąb kompleksu, docierając do ul. Węglowej. Należy założyć, że w razie przekształcenia terenu dawnej bocznicy kolejowej w przestrzeń do organizacji koncertów i imprez masowych, dźwięk z tych wydarzeń będzie swobodnie rozchodzić się m.in. w kierunku południowym. Jednocześnie po drugiej stronie ulicy znajdują się wielokondygnacyjne bloki mieszkalne na os. Sienkiewicza. Hałas powstający na terenie powojskowym może być uciążliwy dla mieszkańców okolicznych osiedli. W rejonie bocznicy kolejowej oraz starodrzewu są również – według społecznej koncepcji – planowane tereny sportowo-rekreacyjne oraz park linowy. Użyteczne jest uzupełnienie tego rodzaju obiektów o pokrewną infrastrukturę (np. ściankę wspinaczkową) i zaplecze sanitarne. DZIAŁANIA: Tereny znajdujące się na południe od kompleksu powojskowego wymagają ochrony przed hałasem, powstającym np. w trakcie koncertów i imprez masowych. Jedną z możliwości jest budowa ekranu akustycznego wzdłuż środkowego odcinka płotu od strony linii kolejowej i ul. Poleskiej, w sąsiedztwie projektowanej lokalizacji terenu koncertowego. W przypadku podjęcia decyzji o budowie ekranu akustycznego celowe jest wykonanie go – w całości lub w części – jako obiektu kubaturowego, który nie będzie tylko „ścianą” chroniącą przed hałasem. Takie nowe budynki służące jako bariera akustyczna mogą też pełnić rolę zaplecza dla terenu koncertowego i zaplecza dla terenów sportowo-rekreacyjnych. Ekran akustyczny może być przeznaczony na cele kulturalne, np. stały, legalny plener graffiti. Działalność artystyczna może być prowadzona z obu stron bariery akustycznej, przy czym konieczne jest nawiązywanie przestrzenne i artystyczne do kontekstu historycznego tego miejsca. Ważne jest też nawiązanie do aktualnych funkcji terenu, np. Muzeum Pamięci Sybiru czy Transgranicznego Centrum Kultury – Węglowa. Ekran akustyczny może także posłużyć jako konstrukcja dla rozmaitych instalacji sportowych – ścianki wspinaczkowej, części parku linowego itp. Wierzchołek bariery (dach obiektu stanowiącego część ekranu) można użytkować społecznie, np. jako plenerową galerię rzeźb. Ekran może także posłużyć jako konstrukcja dla kładki pieszo-rowerowej lub część innego rozwiązania, które będzie służyło wstępowi na teren od strony ul. Poleskiej.
Strona 21 z 23
EFEKTY: Wprowadzenie ochrony akustycznej mieszkańców os. Sienkiewicza przyczyni się do poprawy społecznego odbioru terenu powojskowego. Zwiększy możliwości działania użytkowników Węglowej, w tym pozwoli na częstsze organizowanie wydarzeń kulturalnych przeznaczonych dla różnych grup mieszkańców Białegostoku. Jeżeli wybraną formą ochrony akustycznej będzie nowa budowla w postaci ekranu, którego częścią staną się budynki zaplecza koncertowego i sportowego, takie rozwiązanie będzie także użyteczne dla różnych grup użytkowników terenu. Umożliwi korzystanie z Węglowej środowiskom, które dotąd nie miały tutaj swojego miejsca, np. twórcom legalnego graffiti.
18. Budowa wejścia pieszo-rowerowego na teren kompleksu od ul. Poleskiej (przez tory kolejowe) ISTNIEJĄCE UWARUNKOWANIA: Jedną z głównych barier wskazywanych przez różne środowiska związane z terenem lub nim zainteresowane jest niska dostępność komunikacyjna od strony centrum Białegostoku. Teren jest zamknięty dla ruchu kołowego od strony ul. Poleskiej, a jedyne możliwości wstępu obejmują dziki i niebezpieczny ruch pieszy przez uszkodzone ogrodzenie (popękane płyty betonowe, wystające pręty zbrojeniowe i druty kolczaste). Legalny i bezpieczny wstęp na teren jest możliwy tylko od północy (od strony ul. Węglowej). Od strony zachodniej kompleks jest zamknięty – sąsiaduje z miejskimi nieruchomościami przesyłowymi (m.in. przebiega tędy główna magistrala ciepłownicza), elektrociepłownią i jej bocznicą kolejową oraz fabryką mebli. Od wschodu dawna jednostka wojskowa jest ograniczona terenem kolejowym (zamkniętym) oraz wiaduktem nad ul. Wasilkowską. Mieszkańcy Białegostoku mogą dotrzeć na Węglową na trzy sposoby – bezpośrednio z os. Wygoda (z północnego wschodu), od południa ul. Wasilkowską (okrążając teren od wschodu) lub od zachodu ul. Andersa (okrążając teren i sąsiadujące z nim obiekty przemysłowe od północnego zachodu). Brak bezpośredniego wstępu na teren od południa i południowego zachodu zwiększa izochronę dojścia o około kilometr i wydłuża czas dotarcia na teren o od kilku minut (ruch kołowy) do 15-20 minut dodatkowego spaceru (ruch pieszy). Zgodnie z założeniami społecznej koncepcji teren powojskowy ma być możliwie dostępny dla wszystkich mieszkańców i wszystkich zainteresowanych tą przestrzenią środowisk. Dlatego celowe jest maksymalne otwarcie Węglowej od strony torów kolejowych i ul. Poleskiej. DZIAŁANIA: Niezbędna jest budowa wejścia pieszo-rowerowego lub wjazdu na teren od południa. Może to nastąpić w dwóch przykładowych lokalizacjach, wskazanych w trakcie prac nad społeczną koncepcją. Pierwszą z nich jest oś ul. Wąskiej (w rejonie monumentu upamiętniającego katastrofę kolejową z 1989 r.), drugą – południowo-zachodni skraj terenu, za magazynem nr 12, w rejonie skrzyżowania ul. Poleskiej i ul. Jagienki.
Strona 22 z 23
Wprowadzenie szczegółowego rozwiązania zależy od uwarunkowań prawnych, stanowiska zarządcy terenu kolejowego oraz zarządców dróg. Pod uwagę należy wziąć trzy możliwe formy przekraczania torowiska: tunel, przejazd lub przejście po torach oraz kładkę pieszo-rowerową nad torami. Spośród powyższych należy wybrać rozwiązanie najbezpieczniejsze, a przy tym relatywnie tanie i realizujące potrzeby największej grupy użytkowników terenu. W przypadku lokalizacji nowego wejścia na teren w rejonie pomnika katastrofy kolejowej, należy wziąć pod uwagę nawiązanie do historycznego układu urbanistycznego i połączenie dwóch odcinków ul. Wąskiej – „rozciętej” torami kolejowymi i terenem wojskowym. Tutaj pierwszeństwo przypada rozwiązaniu pozwalającemu tylko na ruch pieszo-rowerowy. W przypadku lokalizacji nowego wejścia na teren w rejonie południowo-zachodniego skraju dawnej jednostki wojskowej, należy wziąć pod uwagę skomplikowane ukształtowanie terenu oraz możliwości nawiązania do istniejącego węzła drogowego (skrzyżowanie ul. Jagienki i ul. Poleskiej). Tutaj pierwszeństwo przypada rozwiązaniu umożliwiającemu ruch kołowy. W razie budowy kładki pieszo-rowerowej w rejonie pomnika katastrofy kolejowej, zejście lub zjazd należy wykonać po południowej stronie ul. Poleskiej, w osi ul. Wąskiej. EFEKTY: Realizacja inwestycji umożliwiającej wjazd lub wstęp na teren od strony ul. Poleskiej przyczyni się do usunięcia jednej z głównych barier dla rozwoju kompleksu powojskowego: słabej dostępności komunikacyjnej od strony centrum Białegostoku. Pozwoli na znacznie łatwiejsze docieranie na Węglową licznych grup mieszkańców miasta, korzystających z tego terenu oraz przemieszczających się pomiędzy os. Sienkiewicza i os. Wygoda. Przejście lub przejazd przez ul. Poleską oraz tory kolejowe ułatwi prowadzenie działalności kulturalnej i działania instytucji publicznych (np. Muzeum Pamięci Sybiru). Zwiększy dostęp na teren z punktu widzenia osób korzystających z infrastruktury sportowo-rekreacyjnej oraz pracujących lub zawodowo działających na tym terenie.
Strona 23 z 23