Węglowa – raport końcowy by Piotr Jać

„Opracowanie społecznej koncepcji zagospodarowania terenu po wojskowych magazynach przy ul. Węglowej w Białymstoku: badania opinii mieszkańców, warsztaty partycypacyjne, otwarta debata.” – projekt realizowany przez Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie przy wsparciu finansowym Fundacji im. Stefana Batorego w okresie od 01.02.2013 r. do 30.11.2013 r.

Za treść publikacji w całości odpowiada Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie oraz autorzy. Poglądy w niej wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Fundacji im. Stefana Batorego.

„Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy” pod redakcją Damiana Dworakowskiego i Piotra Jać Projekt graficzny, skład i łamanie: Piotr Jać Korekta: Piotr Jać Fotografia wykorzystana na okładce i w projekcie graficznym: Przemysław „ozz” Sejwa, studiowasabi.pl

Treść publikacji dostępna na licencji Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska (CC BY-SA 3.0 PL): http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/

SPIS TREŚCI Wprowadzenie 4 1. Zespół projektu, partnerzy i patroni 10 2. Opracowanie „białej księgi” Węglowej 18 3. Badania jakościowe 22 4. Działania partycypacyjne 25 5. Opracowanie społecznej koncepcji 36 6. Działania na rzecz wdrożenia projektu 41 7. Debata podsumowująca i zakończenie 50 Promocja 53 Relacje w mediach elektronicznych 60 Dobre praktyki 67

WPROWADZENIE

Informacje ogólne „Węglowa – Społeczna Koncepcja” to skrócona nazwa projektu, realizowanego przez Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie z udziałem wsparcia finansowego Fundacji im. Stefana Batorego. Inicjatywa odbywała się pod pełną nazwą „Opracowanie społecznej koncepcji zagospodarowania terenu po wojskowych magazynach przy ul. Węglowej w Białymstoku: badania opinii mieszkańców, praca w grupach roboczych, otwarta debata.”; była realizowana w Białymstoku w okresie od 1 lutego 2013 r. do 30 listopada 2013 r. Celem projektu było animowanie pogłębionego dialogu społecznego w Białymstoku i opracowanie modelowych rozwiązań w tym zakresie. W trakcie jego realizacji zostało stworzone kompleksowe opracowanie, zawierające społeczną koncepcję dotyczącą istotnej społecznie przestrzeni publicznej, znajdującej się w centrum stolicy Podlasia. „Węglowa – Społeczna Koncepcja” była pierwszym w województwie podlaskim przykładem przeprowadzenia dialogu społecznego od fundamentów (zgromadzenie kompletnej wiedzy) do wypracowania rezultatu (całościowe rozwiązanie, przedstawione władzom lokalnym oraz interesariuszom). Proces partycypacyjny dotyczył kompleksu powojskowych magazynów przy ul. Węglowej w Białymstoku. To unikatowa przestrzeń do działań społecznych, a przy tym potencjalne tereny inwestycyjne w sąsiedztwie ścisłego centrum stolicy Podlasia. W dalszej części niniejszego raportu jest ona określana mianem „terenu powojskowego”, „kompleksu” lub „Węglowej”.

Przy wykorzystaniu pogłębionych narzędzi partycypacji, w tym metodologii planowania partycypacyjnego i charette, z udziałem różnych grup społecznych i środowisk eksperckich oraz mieszkańców Białegostoku została opracowana społeczna koncepcja zagospodarowania kompleksu. Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie opublikowało ją w internecie, wydało drukiem oraz na płytach CD, a także – dzięki i poparciu 4,1 tys. białostoczan w plebiscycie budżetu obywatelskiego Białegostoku na 2014 r. – zabezpieczyło w budżecie samorządowym kwotę 3,8 mln zł z przeznaczeniem na realizację jej pierwszego etapu.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Projekt składał się z cyklu działań, podzielonych na trzy zasadnicze etapy: 1) zdobywania wiedzy o przedmiocie partycypacji, 2) realizacji procesu partycypacyjnego, 3) opracowania docelowego rozwiązania, opartego o wyniki partycypacji. W ramach pierwszego z nich zostały zrealizowane badania społeczne oraz została opracowana publikacja Węglowa. Biała księga, opisująca historię i stan istniejący kompleksu powojskowego. Działania te pozwoliły na zgromadzenie wiedzy dla uczestników drugiego etapu – warsztatów partycypacyjnych – oraz dla ogółu mieszkańców miasta.

Projekt miał na celu wypracowanie modelowych zasad pogłębionej partycypacji – takich, które odpowiadają specyfice Białegostoku i mogą być wykorzystywane w innych sferach życia miasta. W końcowej części niniejszego raportu Stowarzyszenie omawia dobre praktyki z realizacji projektu. Będą mogli do nich nawiązywać organizatorzy podobnych procedur partycypacyjnych oraz dyskusji nad społeczną rewitalizacją przestrzeni publicznych.

Cele projektu Cel ogólny: włączenie mieszkańców aglomeracji białostockiej w procedury nowoczesnej, pogłębionej partycypacji, dotyczącej ważnych dla miasta przestrzeni publicznych i obiektów Cele szczegółowe: – popularyzacja wśród mieszkańców aglomeracji białostockiej wiedzy o kompleksie przy ul. Węglowej, jego dziejach oraz potencjale, poprzez opracowanie i wydanie „Białej Księgi Węglowej” oraz organizację cyklu spotkań i debat; – poznanie opinii mieszkańców aglomeracji białostockiej o terenie magazynowym przy ul. Węglowej poprzez przeprowadzenie wśród badań społecznych wśród 5 sprofilowanych grup badawczych; – przeprowadzenie warsztatów partycypacyjnych mających na celu wypracowanie stanowiska pięciu zróżnicowanych grup interesariuszy; – przeprowadzenie warsztatów partycypacyjnych z udziałem głównych interesariuszy obiektów przy ul. Węglowej: okolicznych mieszkańców, użytkowników terenu, odbiorców ich działalności, potencjalnych inwestorów oraz urzędników i specjalistów; – popularyzacja opracowanej koncepcji wśród przedstawicieli władz miasta i urzędników oraz działania na rzecz jej wdrożenia.

Organizator projektu

www.kreatywnepodlasie.pl

Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie jest regionalną organizacją pozarządową z siedzibą w Białymstoku; działa od maja 2008 r. Stowarzyszenie zostało utworzone przez studentów, doktorantów i absolwentów białostockich uczelni publicznych w celu rozwoju białostockiego środowiska akademickiego i wzbudzania potencjału wśród mieszkańców miasta Białystok. Wśród celów działalności organizacji znajdują się m.in. pomoc w rozwiązywaniu problemów środowiska lokalnego, wspieranie inicjatyw z zakresu integracji i edukacji obywatelskiej, a także propagowanie działań oraz edukacji w zakresie praworządności, wolności i praw obywatelskich, dobrego zarządzania, równości szans, zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska.

Podjęcie się przez Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie animacji procesu partycypacyjnego nawiązywało do misji organizacji oraz jej dotychczasowej działalności. W ramach działań statutowych Stowarzyszenie prowadziło oraz wspierało lokalne i regionalne inicjatywy obywatelskie, a także projekty społeczne, kulturalne i sportowe. Realizowane dotąd przedsięwzięcia w znacznej mierze dotyczyły problematyki nieporuszanej przez większość podmiotów, bądź prezentowały innowacyjne podejście do rozwiązywania potrzeb i problemów lokalnych. Inną wspólną cechą charakterystyczną było tworzenie partnerstw w realizacji poszczególnych projektów, w tym partnerstw wewnątrz- oraz międzysektorowych. Stowarzyszenie w różnych formach podejmowało się realizacji inicjatyw skierowanych na ożywianie przestrzeni publicznej oraz animację społeczności lokalnych.

Geneza projektu Teren powojskowy przy ul. Węglowej w Białymstoku obejmuje obszar dawnej jednostki wojskowej, który od 2005 r. stanowi własność komunalną. Członkowie Stowarzyszenia po raz pierwszy zetknęli się z tą przestrzenią w 2009 r. i od tego czasu realizowali tam niektóre spośród swoich różnorodnych inicjatyw.

Węglowa stanowi przykład śródmiejskiej przestrzeni niewykorzystanej. Teren posiada liczne walory: to położony blisko centrum, interesujący architektonicznie i historycznie, zwarty i jednolity w swojej funkcji kompleks o powierzchni 9 hektarów. W 2005 r. został on kupiony przez Miasto Białystok od Agencji Mienia Wojskowego i od tego czasu nie powstał żaden konkretny plan jego zagospodarowania. Konkursowa koncepcja „wyspy kulturalnej”, zaproponowana przez architektów w 2006 r., nie została wdrożona przez władze lokalne i przeszła bez echa społecznej dyskusji. W 2008 r. w związku ze startem Białegostoku w konkursie o tytuł „Europejskiej Stolicy Kultury 2016”, w jednym z magazynów powstało społeczne centrum kultury niezależnej. W 2010 r. miasto Białystok przeznaczyło magazyn nr 5 na potrzeby utworzenia Muzeum Pamięci Sybiru. W tym samym roku rozpoczął się remont jednego z magazynów, położonego bezpośrednio przy ul. Węglowej, w celu jego adaptacji na cele biznesowe.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Kompleks magazynów sprawdzał się jako kontekstowo odpowiednie tło do realizacji takich działań jak „Rap Piknik” (festiwal kultury hip-hop), czy Mistrzostwa Polski w Turbogolfie (zawody w dyscyplinie sportowej wykorzystującej stare hale jako przestrzeń rozgrywek). Od 2010 r., kiedy odbyły się pierwsze edycje ww. projektów, członkowie organizacji mieli okazję do stopniowego zapoznawania się ze specyfiką tego terenu, jego strukturą własnościową, topografią i historią. Od początku uwagę Stowarzyszenia zwracał brak rozwiązań systemowych dla tego dziewięciohektarowego obszaru. Było to niezrozumiałe zwłaszcza w kontekście skali drzemiącego tam potencjału przestrzennego i społecznego.

W 2011 r. na mocy porozumienia z władzami gminy centrum kultury niezależnej (dwukondygnacyjny, historyczny magazyn nr 10 z 1936 r., o powierzchni 4036 m2) zostało przejęte przez jedną z białostockich organizacji pozarządowych w celu stworzenia Transgranicznego Centrum Kultury. Zostały tu zrealizowane różnorodne niezależne projekty i imprezy kulturalne (np. Białystok Up To Date Festival). W 2011 r. samorząd uchwalił miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który obejmuje teren powojskowy. Węglową ujęto jako jednolity teren, przeznaczony „pod wielofunkcyjne centrum kulturalno-usługowe z możliwością lokalizacji obiektu handlowego o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2 wraz z obiektami i urządzeniami towarzyszącymi oraz zielenią urządzoną”, ustalając też, że „jako przeznaczenie uzupełniające dopuszcza się produkcję niekolidującą z funkcją usługową”. W ocenie członków Stowarzyszenia, opartych o opinie i uwagi różnorodnych środowisk mieszkańców i miejskich organizacji pozarządowych, rozwiązania przyjęte w planie miejscowym były ogólnikowe i nadmiernie elastyczne, bez konkretnej wizji programu funkcjonalnego i przyszłego zagospodarowania. Jesienią 2012 r., kiedy Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie rozpoczęło przygotowania do realizacji projektu partycypacyjnego, stan terenu przy ul. Węglowej był niejasny i budził liczne wątpliwości. W jednej części kompleksu miała powstać nowa jednostka muzealna – Muzeum Pamięci Sybiru. W dalszej części terenu pomimo braku mediów, w tym ogrzewania i kanalizacji, w niszczejących budynkach rozwijała się działalność społeczna i kulturalna, a lokalni przedsiębiorcy prowadzili działalność handlową i wykorzystywali kompleks, nawiązując do pierwotnego przeznaczenia – jako przestrzeń magazynową. Stowarzyszenie bazowało m.in. na obserwacji, że do realizacji swoich działań kompleks chciały wykorzystywać różne grupy interesów. Poszczególne środowiska nie wiedziały o sobie nawzajem, nie kontaktowały się. Jednocześnie dysponowały one tylko fragmentaryczną wiedzą o terenie powojskowym – dotąd nawet władze samorządowe nie zebrały różnych posiadanych przez siebie materiałów w jeden ogólnodostępny zbiór. Węglowa nie była też wcześniej szczególnym przedmiotem badań historycznych ani kwerend archiwalnych. www.kreatywnepodlasie.pl

Z kolei mieszkańcy okolicznych osiedli zaczynali dostrzegać potencjał tego terenu (który w latach 1934-2005 był obiektem zamkniętym, niedostępnym dla cywilów), jak i uciążliwość dotychczasowych form jego wykorzystywania. Widoczne stawały się napięcia pomiędzy poszczególnymi użytkownikami tej przestrzeni, których działalność była niepewna, zarówno z powodu trudnych warunków lokalowych, planów powstania Muzeum Pamięci Sybiru, jak i braku jasno określonego planu rozwoju tego terenu.

W zgodnej ocenie członków Stowarzyszenia istotne stało się sformułowanie konkretnej, długoterminowej i odpowiadającej oczekiwaniom białostoczan wizji rozwoju terenu powojskowego. Z powyższych przyczyn zdecydowano się na opracowanie społecznej koncepcji zagospodarowania przestrzennego, opartej o wcześniejszą procedurę rozbudowanych konsultacji społecznych. Aby zapewnić finansowanie zaprojektowanego procesu, Stowarzyszenie złożyło wniosek o grant w ramach naboru wniosków do programu „Demokracja w Działaniu” prowadzonego przez Fundację im. Stefana Batorego. Istotnym elementem projektu było wykorzystanie po raz pierwszy w województwie podlaskim nowoczesnych, rozbudowanych narzędzi partycypacji społecznej, w tym takich metod jak planowanie partycypacyjne i charette. Ważnym dla wnioskodawców było przeprowadzenie procesu partycypacji obejmującego różne grupy zainteresowane kompleksem, ale przede wszystkim włączenie mieszkańców całego miasta w dyskusję o rozwoju przestrzeni miejskiej – dyskusję organizowaną we współpracy z władzami miasta. Schemat prowadzenia całego procesu miał stanowić źródło dobrych praktyk partycypacji lokalnej. Narzędzia, techniki i materiały wykorzystane w trakcie prowadzenia prac nad opracowaniem społecznej koncepcji były dostosowywane do lokalnych warunków. Istotnym elementem prowadzenia procesu partycypacyjnego miało być wypracowanie modelowych rozwiązań umożliwiających ich adaptację do innych lokalnych obszarów problemowych.

Wizualizacja 3D – stan istniejący kompleksu przy ul. Węglowej. Rys. S. Augustyn.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

W ocenie Stowarzyszenia istotne było, aby tego rodzaju – pionierski w swojej metodologii – projekt społeczny, posłużył nie tylko do rozwiązania konkretnego problemu przestrzennego, ale też przyczynił się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego na Podlasiu i wzbogacenia lokalnej społeczności o konkretne dobre praktyki, dostosowane do tutejszych realiów.

1. ZESPÓŁ PROJEKTU, PARTNERZY I PATRONI

1.1. Biuro Projekt rozpoczął się 1 lutego 2013 r. Zorganizowano biuro projektu, w którym rozpoczęli pracę zakontraktowani specjaliści (kierownik projektu od lutego 2013 r., specjalista ds. partycypacji oraz specjalista ds. merytorycznych – od marca 2013 r.).

Biuro projektu znajdowało się w centrum Białegostoku w Open Space Plaza – coworkingowym biurze organizacji pozarządowych, zlokalizowanym w budynku usługowym przy ul. Sienkiewicza 46. Zostało ono założone w 2011 r. przez Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie w celu animowania współpracy w obrębie podlaskiego środowiska pozarządowego. W ciągu dwóch lat poprzedzających realizację projektu Open Space Plaza stała się miejscem, w którym powstają najciekawsze projekty kulturalne, społeczne i edukacyjne, a wymiana doświadczeń, pomysłów, kontaktów i zasobów zwiększa potencjał działalności rezydujących tu organizacji. Biuro projektu znajdowało się w odległości 1,5 km od terenu powojskowego przy ul. Węglowej i – podobnie jak kompleks – na północ od śródmieścia. Dzięki niewielkiej odległości i położeniu w tej samej części miasta zespół projektu był w stanie w każdym momencie dotrzeć na teren powojskowy dowolnym środkiem transportu, co znacznie ułatwiało realizację działań bezpośrednio w obrębie kompleksu. Zespół przyjął, iż ze względów promocyjnych i użytkowych tytuł projektu, którym posługiwać się będzie Stowarzyszenie w kontaktach z otoczeniem będzie brzmiał „Węglowa – Społeczna Koncepcja”. Po ustaleniu skróconej nazwy została dokonana rejestracja domeny weglowa.org. Wolontariusze Stowarzyszenia opracowali również logotyp oraz podstawowe zasady identyfikacji wizualnej projektu.

1.2. Zespół projektu

1) Damian Dworakowski (ur. 1986 r.) – socjolog, badacz zajmujący się tematyką luk kompetencyjnych, wykluczenia cyfrowego i partycypacji obywatelskiej. Doświadczony koordynator i promotor projektów społecznych, m.in. kierownik projektu „Mały region, duże możliwości” (FIO 2011). Prezes Stowarzyszenia Kreatywne Podlasie, członek Rady Stowarzyszenia Projekt: Polska, członek rady programowej Białystok ESK 2016, ekspert ds. zarządzania zmianą na obszarach Natura 2000. W ramach projektu D. Dworakowski zajmował się kierowaniem jego realizacją, w tym zarządzaniem wszystkimi zasobami oraz przestrzeganiem harmonogramu. Do jego zadań należały także kontakty zewnętrzne i promocja, współpraca z partnerami

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

W skład zespołu weszli:

i mediami, sprawy finansowe i budżetowe, a także realizacja zadań w porozumieniu ze specjalistami, podwykonawcami i dostawcami usług. 2) Piotr Jać (ur. 1986 r.) – prawnik zajmujący się partycypacją społeczną w planowaniu przestrzennym, doktorant prawa (Wydział Prawa UwB, Katedra Finansów Publicznych i Prawa Finansowego) oraz historii (Wydział Historyczno-Socjologiczny UwB, Zakład Stosunków Politycznych), trener digitalizacji, aktywny działacz akademicki, organizator konferencji naukowych, jeden z założycieli Fundacji Porozumienia Uczelni Białostockich oraz Stowarzyszenia Pierwiastek Kultury, wiceprezes Stowarzyszenia Kreatywne Podlasie, autor e-learningowych podręczników i szkoleń dla maturzystów. W ramach projektu P. Jać zajmował się partycypacją społeczną, w tym organizacją oraz realizacją procesu konsultacji społecznych i opracowywania społecznej koncepcji. Do jego zadań należała bieżąca obsługa strony internetowej i profilu społecznościowego projektu, tworzenie i korekta opracowywanych przez Stowarzyszenie dokumentów, opracowań oraz materiałów wizualnych, a także kontakty z podwykonawcami i uczestnikami projektu. 3) Sławomir Mojsiuszko (ur. 1969 r.) – architekt, grafik, dziennikarz, działacz kulturalny i społeczny. Były asystent Prezydenta Miasta Białegostoku ds. kultury. Pomysłodawca i szef zespołu Białystok ESK 2016. Prezes Fundacji M.I.A.S.T.O. Białystok, twórca projektów „Zapisz. Na przyszłość.” (FIO 2011) oraz „Moja aglomeracja. Moja przestrzeń.” (FIO 2012). Od 2009 r. społeczny organizator działań kulturalnych na terenie dawnych magazynów wojskowych i licznych imprez społecznych. Współtwórca Alei Bluesa oraz Galerii Otwartej. Kierownik Podlaskiej Pracowni Digitalizacji. W ramach projektu S. Mojsiuszko zajmował się sprawami merytorycznymi, w tym pozyskiwaniem i przetwarzaniem informacji dotyczących kompleksu powojskowego. Do jego zadań należało gromadzenie i przetwarzanie wszelkich danych urzędowych, eksperckich i specjalistycznych, organizacja i udział w działaniach projektowych, a także opracowanie graficzne i skład „białej księgi Węglowej”, społecznej koncepcji oraz raportu końcowego.

1.3. Współpracownicy www.kreatywnepodlasie.pl

Przy realizacji projektu ze Stowarzyszeniem Kreatywne Podlasie współpracowali m.in.: 1) Semko Augustyn – architekt, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Współpracownik i wolontariusz w projektach społecznych i kulturalnych, prezes Studenckiej Agencji Fotograficznej Politechniki Białostockiej. W ramach projektu S. Augustyn opracował na użytek warsztatów partycypacyjnych makietę terenu powojskowego, sporządzoną w skali 1:500. Do publikacji

Węglowa. Biała księga stworzył opis aspektów architektoniczno-urbanistycznych oraz charakterystykę zabudowy kompleksu. Zaprojektował także trójwymiarowy model terenu i opracował kilkadziesiąt wizualizacji 3D ilustrujących stan istniejący Węglowej, a także zmiany postulowane przez uczestników partycypacji. Opracował też wizualizacje ilustrujące inwestycje na terenie powojskowym zgłoszone przez Stowarzyszenie do budżetu obywatelskiego Białegostoku na 2014 r.

2) Agnieszka Maszkowska – socjolog, absolwentka Wydziału HistorycznoSocjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku, wiceprezeska Fundacji „SocLab”. Od 2002 r. pracuje przy tworzeniu i realizacji projektów edukacyjnych i społecznych z dziedziny partycypacji społecznej, ekologii, zrównoważonego rozwoju, aktywizacji zawodowej, wielokulturowości. Trenerka, członkini Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych STOP. Jest ekspertem ds. konsultacji społecznych oraz partycypacji, prowadzi szkolenia i koordynuje projekty w Fundacji „SocLab”. W ramach projektu A. Maszkowska prowadziła wszystkie spotkania i warsztaty partycypacyjne, w tym cykl realizowany metodą planowania partycypacyjnego oraz cykl odbywający się z użyciem metody charette. Opracowała materiały warsztatowe wykorzystane w ramach projektu. Z ramienia Fundacji „SocLab” brała także udział w konsultowaniu i opiniowaniu pozostałych działań projektowych. 3) Marcin Nawrocki – prawnik, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Urzędnik, kierownik w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podlaskiego, gdzie zajmuje się m.in. planowaniem strategicznym rozwoju województwa oraz polityką rozwoju w zakresie innowacji. Absolwent m.in. XIII Szkoły Liderów Społeczeństwa Obywatelskiego i Akademii Rozwoju Umiejętności Trenerskich.

4) Sebastian Wicher – konserwator-zabytkoznawca, absolwent Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa na Wydziale Sztuk Pięknych im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Był pracownikiem Muzeum Podlaskiego w Białymstoku oraz tamtejszego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Obecnie zatrudniony w Departamencie Urbanistyki Urzędu Miejskiego w Białymstoku. Autor książki „Żyć architekturą” o twórczości białostockiego architekta Stanisława Bukowskiego. W ramach projektu S. Wicher uczestniczył w warsztatach partycypacyjnych oraz w spacerach historycznych i debatach popularyzujących projekt. Na użytek „białej

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

W ramach projektu M. Nawrocki uczestniczył w obu cyklach warsztatów partycypacyjnych oraz w spacerach historycznych i debatach popularyzujących projekt. Następnie wziął udział w tworzeniu i redagowaniu społecznej koncepcji zagospodarowania przestrzennego, której strukturę zaprojektował, a następnie stworzył zasadniczą treść dokumentu.

księgi” opracował tekst dotyczący wartości historycznych, architektonicznych i urbanistycznych terenu powojskowego, a na użytek warsztatów partycypacyjnych – ekspertyzę dotyczącą możliwości objęcia kompleksu ochroną konserwatorską.

1.4. Wolontariusze Projekt był realizowany we współpracy z organizacjami pozarządowymi, uczelniami oraz instytucjami, których przedstawiciele wzięli udział w licznych działaniach projektowych. Do grona osób zaangażowanych we wspieranie realizacji projektu należeli: 1) Mariusz Białoszewski – student gospodarki przestrzennej na Politechnice Białostockiej. W ramach prac nad koncepcją uczestniczył w warsztatach partycypacyjnych oraz w spotkaniach popularyzujących projekt. Podczas praktyk odbywanych w Stowarzyszeniu stworzył bazę organizacji i instytucji, które poproszono o zaopiniowanie projektu społecznej koncepcji. 2) Karolina Maksimowicz – projektantka, designerka, performerka. Na co dzień pod marką Przetwórnia Meblowa Białystok projektuje wnętrza, meble, lampy, przedmioty użytkowe; ponadto tworzy odzież i akcesoria odzieżowe. Na potrzeby projektu opracowała identyfikację wizualną, w tym stworzyła logotyp „Węglowa – Społeczna Koncepcja”. 3) Andrzej Świetlikowski – prawnik, instruktor modelarstwa, społecznik, wiceprezes Stowarzyszenia Wspierania Środowisk Lokalnych „Aktywne Osiedle” w Białymstoku. Podczas prac nad społeczną koncepcją uczestniczył w warsztatach partycypacyjnych oraz zajmował się promocją projektu w społeczności lokalnej, m.in. na osiedlu Wygoda. 4) Karolina Walińska – architekt, studentka Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, członkini organizacji akademickich, jedna z założycielek Stowarzyszenia Pierwiastek Kultury. W ramach praktyk odbywanych w Stowarzyszeniu Kreatywne Podlasie opracowała mapę terenu powojskowego uwzględniającą wypracowane postulaty społecznej koncepcji.

www.kreatywnepodlasie.pl

1.5. Partnerzy Zawiązanie partnerstw nastąpiło w początkowym etapie realizacji projektu. Zespół pracujący nad społeczną koncepcją zagospodarowania kompleksu uznał, że projekt „Węglowa – Społeczna Koncepcja” powinien docierać do jak najszerszego spektrum odbiorców. Z tej przyczyny istotne było nawiązanie współpracy z podlaskimi organizacjami pozarządowymi zajmującymi się tematyką pokrewną projektowi.

Formalną współpracę nawiązano z następującymi organizacjami społecznymi z Białegostoku: 1) Federacja Organizacji Pozarządowych Miasta Białystok – pierwsza organizacja zarejestrowana w stolicy Podlasia jako związek stowarzyszeń. Federacja zrzesza około 60 podmiotów z III sektora, reprezentując je w kontaktach z władzami publicznymi. Jej udział w projekcie ułatwiał dotarcie do poszczególnych białostockich NGO – członków Federacji. Działacze społeczni mogli obserwować realizację pierwszego w regionie projektu partycypacyjnego, wykorzystującego pogłębione narzędzia partycypacji. Udział FOP umożliwiał również wykorzystanie doświadczeń dotyczących Węglowej jako modelu do działań partycypacyjnych na terenie miasta.

2) Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku Universitas Bialostocensis – zajmuje się białostockim życiem społecznym i kulturalnym, w tym kwestiami przestrzeni wizualnej Białegostoku oraz równości, antydyskryminacji – ale też partycypacji. Dzięki nawiązaniu tego partnerstwa możliwe było docieranie do białostockiego środowiska akademickiego oraz do współpracowników i partnerów Fundacji zajmujących się sprawami architektury i zabytków. Kierująca organizacją K. Niziołek opracowała także do publikacji Węglowa. Biała księga analizę społecznego kontekstu realizacji projektu w odniesieniu do relacji obywatele – władza. 3) Instytut Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku – jedna z podstawowych jednostek organizacyjnych największej uczelni na Podlasiu, kształci m.in. na kierunkach socjologia oraz filozofia. Pracownicy Instytutu włączali się z głosem doradczym do poszczególnych działań projektowych. Reprezentujący Instytut dr W. Wądołowski opracował raport z badania jakościowego przeprowadzonego w ramach projektu.

5) Stowarzyszenie Wspierania Środowisk Lokalnych „Aktywne Osiedle” – prowadzi działalność społeczną na terenach sąsiadujących z Węglową. Stowarzyszenie animuje działania społeczne i kulturalne w środowisku lokalnych mieszkańców. Udział „Aktywnego Osiedla” przyczynił się do lepszego docierania z informacją o projekcie do mieszkańców Białegostoku, zwłaszcza os. Wygoda i os. Sienkiewicza. Członkowie zespołu projektowego spotykali się również z innymi podmiotami należącymi do III sektora, w tym przedstawiając ideę projektu oraz zachęcając do

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

4) Fundacja Laboratorium Badań i Działań Społecznych „SocLab” – zajmuje się realizacją badań społecznych dotyczących w szczególności kultury, polityki społecznej, rynku pracy, współpracy międzynarodowej. Drugim filarem Fundacji są działania społeczne z zakresu partycypacji obywatelskiej, dialogu społecznego i międzykulturowego. A. Maszkowska z Fundacji „SocLab” była odpowiedzialna za przygotowanie oraz poprowadzenie wszystkich warsztatów partycypacyjnych zrealizowanych w projekcie.

uczestnictwa w pracach grup warsztatowych. Społeczną koncepcję oraz proces partycypacyjny omawiano m.in. z członkami Białostockiej Przestrzeni Publicznej, Stowarzyszenia Pierwiastek Kultury oraz Fundacji Porozumienia Uczelni Białostockich.

1.6. Patroni honorowi Ważnym zadaniem zespołu projektowego było nawiązanie współpracy z władzami lokalnymi oraz utworzenie stabilnego partnerstwa z białostockim samorządem. „Węglowa – Społeczna Koncepcja” została objęta Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Białegostoku. Dzięki temu Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie mogło docierać do wszystkich struktur lokalnej administracji samorządowej, zapraszać urzędników do udziału w procesie partycypacyjnym, pozyskiwać dokumenty, dane publiczne oraz informacje związane z terenem powojskowym, a także na bieżąco prezentować rezultaty procesu partycypacyjnego w odpowiednich miejskich jednostkach organizacyjnych.

1.7. Patroni medialni Celem projektu było nie tylko opracowanie konkretnego rozwiązania problemu lokalnego w procesie partycypacyjnym, ale również docieranie z informacją o podejmowanych działaniach do wszystkich mieszkańców i środowisk związanych z tą tematyką oraz zainteresowanych przebiegiem działań projektowych. W początkowym etapie realizacji pozyskano szereg patronatów medialnych, które pozwoliły na regularne informowanie odbiorców o realizowanych działaniach i pracach nad społeczną koncepcją. Współpraca z patronami medialnymi okazała się szczególnie istotna na etapie rekrutacji uczestników warsztatów partycypacyjnych oraz podczas głosowania na białostocki budżet obywatelski na 2014 r. Patronami medialnymi projektu „Węglowa – Społeczna Koncepcja” były: 1) Polskie Radio Białystok – regionalna rozgłośnia Polskiego Radia w Białymstoku, docierająca do mieszkańców całego regionu podlaskiego. Informacje o projekcie ukazywały się na stronie internetowej oraz na antenie rozgłośni. www.kreatywnepodlasie.pl

2) „Gazeta Wyborcza: Białystok” – lokalna redakcja ogólnopolskiego dziennika społeczno-politycznego, poczytna zwłaszcza wśród białostoczan oraz osób zainteresowanych lokalną polityką oraz rozwojem i przestrzenią miejską. Informacje o projekcie ukazywały się zarówno w wydaniu papierowym, jak i w internetowej edycji periodyku. 3) Podlaska Telewizja Pozarządowa – regionalna stacja telewizyjna, działająca w formie telewizji internetowej III sektora prowadzonej przy władzach województwa

samorządowego. Na użytek projektu powstawały relacje z imprez odbywających się w kompleksie oraz z warsztatów partycypacyjnych. 4) TV Białystok – lokalna stacja telewizyjna, emitowana w programach „Polskich Telewizji Lokalnych i Regionalnych” w Białymstoku w sieciach telewizji kablowych oraz przez stronę internetową. W ramówce telewizji ukazywały się materiały dotyczące projektu zrealizowane w ramach prac redakcji Podlaskiej Telewizji Pozarządowej.

5) „Fakty Białystok” – ukazujący się w Białymstoku bezpłatny magazyn lifestyle’owy, mający formę miesięcznika skierowanego do białostoczan oraz serwisu internetowego publikującego aktualności społeczne i kulturalne. Informacje o pracach nad społeczną koncepcją ukazywały się w formie elektronicznej. Omówienie wniosku do budżetu obywatelskiego, które ukazało się w jednym z papierowych numerów miesięcznika.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Wykaz materiałów, które na temat projektu opublikowano w poszczególnych środkach przekazu, zamieszczono w przedostatniej części raportu, zatytułowanej „Relacje w mediach elektronicznych”.

2. OPRACOWANIE „BIAŁEJ KSIĘGI” WĘGLOWEJ

2.1. Formuła i cel Podstawowym zadaniem Stowarzyszenia Kreatywne Podlasie było zebranie niezbędnej wiedzy dotyczącej przedmiotu partycypacji. Z jednej strony istniała potrzeba zbadania historii kompleksu oraz poznania wszystkich aspektów infrastrukturalnych i przestrzennych. W tym celu opracowano raport otwierający projekt, który przyjął formę publikacji Węglowa. Biała księga. Z drugiej strony istotne stało się poznanie wiedzy i opinii białostoczan na temat kompleksu – w tym celu przeprowadzono badanie społeczne, które zostało omówione ww. opracowaniu, a także w trzecim punkcie niniejszego raportu.

Wiedza dotycząca terenu powojskowego miała być narzędziem do przeprowadzenia procesu partycypacji. Dlatego Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie nazwało opracowywany dokument na wzór raportu tworzonego przez organizację, opisującego dotychczasowy i obecny stan jakiegoś zjawiska. Taką syntetyczną prezentację kluczowej wiedzy określa się mianem „białej księgi” (ang. white paper) – tę nazwę wykorzystano w projekcie.

2.2. Prace nad publikacją

Najtrudniejszą do opracowania częścią publikacji był rys historyczny terenu. Praktycznym problemem napotkanym na etapie kwerendy była szczupłość materiałów archiwalnych dostępnych w Białymstoku. Udało się ustalić, że w regionie w zasadzie nie ma adekwatnych materiałów archiwalnych, które dotyczą dziejów Węglowej w okresie interesującym zespół projektowy (tj. po 1934 r.). Podstawowe zbiory dokumentów znajdują się natomiast w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie (okres międzywojenny) oraz w Archiwum Wojskowym w Oleśnicy na Dolnym Śląsku (okres po 1944 r.). Stowarzyszenie wystąpiło do obu ww. instytucji archiwalnych z wnioskiem o udostępnienie informacji potrzebnych do opracowania rysu historycznego terenu

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Pierwszym działaniem prowadzącym do opracowania „białej księgi” była rekrutacja autorów, osób odpowiedzialnych za kwerendy, docieranie do dokumentów i innych użytecznych informacji. Stosowne ogłoszenia zostały zamieszczone m.in. na portalu środowisk pozarządowych ngo.pl, portalu środowisk rekonstrukcyjnych dobroni.pl, miejskim portalu ogólnotematycznym bialystokonline.pl, a także na stronie internetowej i profilu Stowarzyszenia Kreatywne Podlasie na Facebooku. Drukowane ogłoszenia zostały także zamieszczone na tablicach ogłoszeniowych białostockich uczelni kształcących na kierunkach związanych z przestrzenią i architekturą oraz historią i naukami społecznymi. W efekcie przeprowadzonego naboru wyłoniono autorów poszczególnych fragmentów księgi.

przy ul. Węglowej. Zgody na wgląd do akt ostatecznie uzyskano, jednak w związku z trudnościami w terminowym pozyskaniu i przeanalizowaniu niezbędnych materiałów archiwalnych poprzestano na zarysie dziejów Węglowej opracowanym przez dr. Jerzego C. Malinowskiego. Jako wykonawca usług drukarskich i wydawniczych została wybrana Drukarnia Biały Kruk Milewscy sp.j. z siedzibą w Białymstoku. Po telefonicznym badaniu rynku zaoferowała ona najniższą cenę, przy jednoczesnym spełnieniu oczekiwań Stowarzyszenia dotyczących formy publikacji oraz czasu realizacji składanego zamówienia. Cały nakład publikacji Węglowa. Biała księga wydrukowano w terminie do 10 maja 2013 r. Publikacja została wydana w formie drukowanej (200 egz.) oraz udostępniona bezpłatnie w internecie, na zasadzie otwartych licencji Creative Commons.

2.3. Struktura Pierwszą część „białej księgi” wypełniły informacje historyczne. Kalendarium terenu opracowano w ramach zespołu projektowego, na podstawie artykułu „Dzieje tzw. Węglówki (między Brazylką a Wygodą) w Białymstoku – krótko opowiedziane”, autorstwa dr. Jerzego C. Malinowskiego, który w marcu i kwietniu 2013 r. na zlecenie Stowarzyszenia przeprowadził kwerendę historyczną w literaturze i dostępnych materiałach. Współczesną historię terenu opisał mgr inż. arch. Mateusz Sanejko. Do celów opracowania wykorzystał on m.in. dane udostępnione przez organizacje pozarządowe oraz użytkowników terenu. W drugiej części „białej księgi” znalazł się raport z badania społecznego przeprowadzonego w ramach projektu. Autorem tego opracowania jest dr Wojciech Wądołowski z Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Raport został uzupełniony dwoma komentarzami osób, które teren przy ul. Węglowej i jego wartość społeczną przeanalizowały z perspektywy eksperckiej. Pierwszy z nich sporządził mgr Sebastian Wicher, pracownik Departamentu Urbanistyki Urzędu Miejskiego w Białymstoku. Autorką drugiego komentarza jest mgr Katarzyna Niziołek, prezes Fundacji UwB Universitas Bialostocensis. www.kreatywnepodlasie.pl

Trzecia część księgi zawiera opis techniczny, którego podjął się inż. arch. Semko Augustyn. W tej części publikacji zostały wykorzystane dokumenty publiczne – dokumentacje, mapy, szkice, dawne plany miejscowe i plany miasta, zbiory dokumentów i karty ewidencyjne obiektów o wartościach zabytkowych. Wszystkie te materiały Stowarzyszenie pozyskało z białostockiego magistratu, przede wszystkim z Zarządu Mienia Komunalnego oraz z zasobów bieżących i archiwum Departamentu Urbanistyki Urzędu Miejskiego w Białymstoku.

2.4. Prezentacja publikacji Fragmenty księgi, które do tego czasu zostały opracowane, były prezentowane w trakcie otwarcia sezonu na Węglowej – wydarzenia, które Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie zorganizowało w ramach projektu w sobotę 13 kwietnia 2013 r. Prezentacja odbyła się w magazynie nr 10, mieszczącym Transgraniczne Centrum Kultury.

Zostały wówczas omówione wyniki przeprowadzonej dotąd kwerendy historycznej, zaprezentowano historię terenu w formie, w jakiej na dawnych planach miejscowych Białegostoku widzieli go białostoccy planiści, a także opowiedziano o wydarzeniach z lat 2005-2013, kiedy – zwłaszcza po 2008 r. – na Węglowej w zauważalny sposób zaczęło funkcjonować środowisko pozarządowe. Wydrukowana publikacja Węglowa. Biała księga została zaprezentowana na otwartych warsztatach partycypacyjnych, które po raz pierwszy odbyły się w sobotę 11 maja 2013 r. w białostockiej Kawiarnio-Księgarni „Spółdzielnia”. Uczestnicy warsztatów otrzymali jej bezpłatne egzemplarze, zaś zespół projektu omówił prace nad księgą, strukturę jej treści oraz cele, które przyświecały autorom. Spotkanie z 11 maja stało się okazją do wysłuchania pierwszych uwag odbiorców księgi i jej czytelników. Dotyczyło to zwłaszcza osób, które zapoznały się wcześniej z bezpłatną, elektroniczną wersją publikacji, zamieszczoną przez Stowarzyszenie na portalu issuu.com.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Link do „białej księgi”: http://issuu.com/piotrjac/docs/weglowa_biala_ksiega

3. BADANIA JAKOŚCIOWE

Z uwagi na społeczny wymiar projektu oraz znaczenie opinii mieszkańców dla rezultatów projektu zdecydowano się na przeprowadzenie badania społecznego wśród białostoczan. Zgodnie z założeniami projektu opinie mieszkańców połączone z informacjami o terenie miały stworzyć zbiór wiedzy, służący jako punkt wyjścia w procesie partycypacyjnym.

Projektując badanie przyjęto, że skoro – po 70 latach funkcjonowania jako teren zamknięty – przez ostatnie 8 lat obiekt był już własnością komunalną, w której rozpoczęto m.in. realizację działalności kulturalnej, wzrosła jego świadomość w różnych środowiskach i wśród ogółu mieszkańców. Na tej podstawie uznano, że przeprowadzenie badania wśród białostoczan może przynieść zakładane rezultaty i dostarczyć użytecznych informacji, pozwalających na stworzenie wstępnych założeń warsztatów partycypacyjnych. Członkowie zespołu projektowego zaobserwowali, że o ile nazwy „Węglowa” lub „Węglówka” zaczynały pojawiać się w świadomości zbiorowej, nie każdy potrafił powiedzieć czym jest ten kompleks i gdzie się znajduje. Wiele osób identyfikowało go przez pryzmat poszczególnych użytkowników lub budynków, nie traktując go jako dziewięciohektarową całość. Dla wielu osób pozostawał to wciąż teren zamknięty, jego użytkownicy obcy, a brak wiedzy na temat jego charakteru i przeznaczenia uniemożliwiał planowanie jego przyszłości. Badania społeczne w ramach projektu zostały zaprojektowane przez mgr. Damiana Dworakowskiego (socjologa, kierownika projektu) i dr. Wojciecha Wądołowskiego (socjologa, pracownika naukowego Instytutu Socjologii UwB), którego zaproponował dr. hab Jan Poleszczuk, prof. UwB, jako dyrektor Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku – partner instytucjonalny projektu.

Badanie zostało zrealizowane wśród przedstawicieli 5 grup osób związanych z terenem przy ul. Węglowej. W trakcie opracowywania koncepcji wskazano następujących interesariuszy Węglowej: 1) prowadzący działalność na Węglówce, 2) obecni i potencjalni odbiorcy realizowanej tam działalności, 3) mieszkańcy okolicznego osiedla, 4) przedsiębiorcy i potencjalni inwestorzy, 5) specjaliści ds. przestrzeni, architektury i zabytków (w tym urzędnicy). Przyjęty podział wynikał z przeprowadzonych analiz i wiedzy o dotychczasowej działalności Węglowej.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Intuicyjne i fragmentaryczne sądy oraz opinie mieszkańców Białegostoku zostały zweryfikowane w trakcie badania społecznego realizowanego technikami jakościowymi. W jego ramach zostało przeprowadzonych 15 wywiadów pogłębionych (IDI) realizowanych przez doświadczoną badaczkę, która odpowiedzialna była również za ich transkrypcję, a także 2 zogniskowane wywiady grupowe (FGI) moderowane przez dr. W. Wądołowskiego.

Realizacja badania umożliwiła weryfikację opinii różnych stron zaangażowanych w późniejszy proces partycypacyjny i wstępną diagnozę potrzeb tych grup. Projektowanie funkcji i zagospodarowania kompleksu musiało uwzględniać wiedzę i opinie bezpośrednio zainteresowanych podmiotów oraz być oparte na jak najszerszej wiedzy dotyczącej ich potrzeb. Oba te elementy zostały rozpoznane i sprawdzone w trakcie badania społecznego. W ramach badania skupiono się na czterech głównych blokach tematycznych. Pierwszym z nich był wizerunek Węglowej, następnie badaczy interesowała wiedza i opinie na temat realizowanych na terenie kompleksu działań, a także oceny obecnego stanu kompleksu magazynowego pod kątem możliwości prowadzenia określonych form działalności. Ostatnim blokiem tematycznym było wstępne określenie opinii na temat przyszłości Węglowej. Ważne było zdiagnozowanie opinii o zaletach i możliwościach rozwoju tego terenu, jak również o wadach i ograniczeniach możliwości jego rozwoju. Wyniki badań stanowiły punkt wyjścia do działań na etapie partycypacyjnym, jako materiał wprowadzający dla moderatorów i uczestników kolejnych etapów prac nad społeczną koncepcją zagospodarowania Węglówki. Wyniki badań znalazły się też w publikacji Węglowa. Biała księga. Była ona dostępna dla opinii publicznej, przez co wszyscy chętni mieli możliwość zapoznania się ze zgromadzonym materiałem. Wyniki badań umożliwiły uczestnikom procesu partycypacyjnego poznanie opinii innych grup uczestniczących w tym samym procesie.

www.kreatywnepodlasie.pl

Ortofotomapa Białegostoku z 1976 r. – ówczesny teren wojskowy przy ul. Węglowej został wyretuszowany. Fot. Miejski System Informacji Przestrzennej Białegostoku, gisbialystok.pl

4. DZIAﾅ、NIA PARTYCYPACYJNE

4.1. Rozmowy z mieszkańcami Kluczowym działaniem projektu „Węglowa – Społeczna Koncepcja” była realizacja dwóch cykli warsztatów partycypacyjnych. Zostały one zaprojektowane na podstawie wiedzy zgromadzonej w ramach prac nad publikacją Węglowa. Biała księga, opinii mieszkańców zebranych podczas badania społecznego oraz informacji pozyskanych przez zespół projektowy w rozmowach z mieszkańcami osiedli otaczających teren powojskowy. Organizatorzy projektu prowadzili szereg rozmów z przedstawicielami różnych środowisk, starając się zaangażować ich do wzięcia udziału w projektowaniu przyszłości kompleksu. Wśród rozmówców istotną barierą była wiedza na temat samego mechanizmu partycypacji. „Węglowa – Społeczna Koncepcja” to pierwszy tego typu projekt w regionie – dotąd na Podlasiu o partycypacji mówiło się wyłącznie w kontekście konsultacji społecznych organizowanych samodzielnie przez administrację publiczną. Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie stanęło zatem nie tylko wobec konieczności prezentowania zakresu prac, ale przede wszystkim wprowadzania białostoczan w słownik pojęciowy i metodologię. Na tym etapie należało przekonać mieszkańców do rozmawiania o sprawach lokalnych. Ważne było wskazywanie, że społeczne opracowywanie koncepcji zagospodarowania przestrzennego może być skuteczne i że nie będzie to tylko – jak uważali rozmówcy – czas spędzony ciekawie, ale w ostatecznym rozrachunku bezproduktywnie. W trakcie rozmów z mieszkańcami Stowarzyszenie zweryfikowało założenia dotyczące tego, czy kompleks powojskowy jest dobrym przedmiotem prac nad koncepcją zagospodarowania. Okazało się, że główne założenia zostały spełnione – jest to teren relatywnie znany, będący w świadomości białostoczan swego rodzaju zapomnianym nieużytkiem. Zdaniem mieszkańców na taki obraz składa się niekonsekwentna i niejasna polityka władz samorządowych oraz wynikający z niej brak wizji tego, jakie jest znaczenie Węglowej w planach rozwoju miasta.

www.kreatywnepodlasie.pl

Rozmowy z mieszkańcami dotyczyły m.in. zaangażowania poszczególnych grup społecznych i namawianie do wspierania projektu. Brak wiedzy o istnieniu i skuteczności tego typu projektów partycypacyjnych powodował, że planowane działania musiały być dodatkowo wyjaśniane. Na tym etapie zespół projektowy wdrażał się w język skutecznej komunikacji – dopasowany do oczekiwań i percepcji masowego, lokalnego odbiorcy.

4.2. Gromadzenie listy użytkowników terenu Z uwagi na to, że teren powojskowy był od kilku lat wykorzystywany przez różne organizacje i instytucje oraz przedsiębiorców i prywatnych najemców, ważne było zbudowanie pełnej bazy tych osób. Celem było dotarcie do wszystkich z informacją o projekcie i zachęcenie ich do udziału w rozmowach o przyszłości terenu. Ponieważ właścicielem Węglowej jest gmina Białystok, o udostępnienie listy użytkowników wystąpiono do władz samorządowych.

Nawiązanie kontaktu z Zarządem Mienia Komunalnego – zarządcą kompleksu, działającym w imieniu władz miasta – przyniosło oczekiwane rezultaty. Pracownicy Zarządu przez cały czas realizacji projektu udostępniali Stowarzyszeniu niezbędne informacje dotyczące kompleksu i jego użytkowników. Służyli pomocą merytoryczną oraz własną wiedzą na temat poszczególnych użytkowników, brali także udział w warsztatach partycypacyjnych. Pozyskana lista wszystkich użytkowników formalnie korzystających z poszczególnych obiektów umożliwiła kontakt z większością z nich. Okazało się, że znaczna część formalnych użytkowników terenu powojskowego traktuje budynki wyłącznie jak magazyny i nie ma z nimi możliwości bezpośredniego kontaktu – ze względu na niemal zupełną nieobecność na terenie. Kontakt mailowy i telefoniczny był możliwy w razie dotarcia do odpowiednich danych przez strony internetowe, książki telefoniczne lub bazy adresowe. Jednakże nie do wszystkich udało się zgromadzić aktualne dane, pozwalające na dotarcie do użytkownika. Lista udostępniona przez Zarząd zawierała nazwiska lub nazwy – nie obejmowała kontaktów telefonicznych ani danych teleadresowych. Ze względu na brak stosownych informacji w zasobach gminy lub z uwagi na ochronę danych niemożliwe było m.in. uzyskanie danych kontaktowych do części osób fizycznych wynajmujących fragmenty magazynów.

4.3. Impreza inauguracyjna Mimo funkcjonowania na terenie powojskowym wielu organizacji oraz wykorzystywania go do realizacji bardzo różnorodnych inicjatyw społecznych, kulturalnych i sportowych, większość białostoczan nie tylko osobiście nie była na tym terenie, ale także nie posiadała o nim zbyt wielu informacji. Z własnych doświadczeń

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Zespół projektu dotarł do wszystkich podmiotów, których dane udało się pozyskać. Uzupełniająco informacje o pracach nad społeczną koncepcją zostały w formie ulotek rozmieszczone na terenie kompleksu. Zachęcały one użytkowników terenu do kontaktu ze Stowarzyszeniem i do wzięcia udziału w warsztatach.

organizatorów oraz z wyników badań społecznych płynął wniosek, iż kompleks jest słabo rozpoznany przez mieszkańców miasta. Do opinii publicznej docierały szczątkowe opinie na temat funkcjonowania poszczególnych aktywnych tam podmiotów. Do czasu rozpoczęcia projektu o samym kompleksie – jako całości – nie było w zasadzie żadnych konkretnych, ogólnodostępnych informacji. W celu zwiększenia wiedzy na temat całego terenu powojskowego – zarówno przestrzeni, jak i działalności tam realizowanej – zespół projektowy postanowił zaangażować użytkowników terenu do przeprowadzenia otwartej, bezpłatnej imprezy autopromocyjnej. W tym celu konieczne było zaangażowanie różnorodnych podmiotów. Były to środowiska zainteresowane użytkowaniem i rozwojem kompleksu, ale często o odmiennych formach i strategiach działalności oraz różnych wizjach swojej obecności na Węglowej. Imprezę nazwano „Otwarciem Sezonu 2013 na Węglowej” – wybrano o tyle symboliczne, że nawiązywało do „Zakończeń sezonu” organizowanych przez część tamtejszego środowiska. Była to pierwsza impreza otwierająca sezon działań w całym kompleksie powojskowym. Dotąd, ze względu na brak ocieplenia i ogrzewania budynków działalność na tym terenie skupiała się na wiośnie, lecie i jesieni, trwając co roku około 7-8 miesięcy. Nazwa nawiązywała również do „nowego otwarcia” – symbolicznego początku prac nad opracowaniem konstruktywnego planu rozwoju terenu, obejmującego wszystkie zainteresowane środowiska. „Otwarcie Sezonu 2013” miało pokazać mieszkańcom Białegostoku cały teren powojskowy. Ważnymi adresatami imprezy byli najbliżsi sąsiedzi, czyli mieszkańcy okolicznych osiedli (os. Sienkiewicza od południa i os. Wygoda od północy oraz od wschodu), którzy do tej pory stykali się z kompleksem raczej fragmentarycznie i częściej w związku z problematycznym sąsiedztwem. Impreza miała zaprezentować aktualnych użytkowników terenu powojskowego, ale także zapoznać białostoczan tą mało znaną i nieco tajemniczą częścią przestrzeni miasta.

www.kreatywnepodlasie.pl

Impreza została podzielona na kilka obszarów tematycznych. Prezentacja dotychczasowych działań realizowana była w dwóch głównych aspektach: kulturalnym i sportowym. Tę część zorganizowano w magazynie nr 10 (Transgraniczne Centrum Kultury – Węglowa) oraz w budynku nr 34 (Skatepark Węglowa oraz Muzeum Techniki i Motoryzacji „Moto-Retro”). Niezależnie swoje działania prezentowało Muzeum Pamięci Sybiru, które w tym celu zaaranżowało wnętrze magazynu nr 5 (tj. swojej przyszłej siedziby). W jej trakcie swoje działania zaprezentowali zainteresowani aktualni użytkownicy terenu, m.in. organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy i osoby prywatne. Swoje dokonania prezentowały nie tylko organizacje kulturalne, ale także społeczne i branżowe, takie jak klub motocyklowy, klub balonowy czy klub płetwonurkowy.

Istotnym uczestnikiem i partnerem projektu było Muzeum Pamięci Sybiru, które ma zostać zlokalizowane na terenie kompleksu i przeobrazić znaczną jego część wraz z ciągami komunikacyjnymi i otoczeniem. Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie zapewniło koordynację i nagłośnienie dnia otwartego, a także – w celu animowania wydarzenia – dzięki uprzejmości użytkowników terenu zorganizowało tam jedno ze spotkań innego ze swoich projektów: Podlaskiej Ligi Turbogolfa. Dzięki temu osoby, które współpracują ze Stowarzyszeniem w ramach inicjatyw sportowych, miały okazję dotarcia na Węglową i poznania jej potencjału. Turbogolf jako dyscyplina niszowa i zarazem widowiskowa stał się narzędziem promowania dnia otwartego i całego projektu „Węglowa – Społeczna Koncepcja”.

Ostatecznie na „Otwarcie Sezonu 2013” składało się ponad 40 niezależnych wydarzeń i przedsięwzięć. Według szacunków była to pierwsza okazja do pokazania działalności wszystkich użytkowników tego terenu w jednym miejscu i czasie. Organizacja imprezy skupiającej i promującej działalność jej użytkowników stanowiła ważne wydarzenie na kulturalnej mapie Białegostoku. Dla wielu zainteresowanych kompleksem, zwłaszcza tych, którzy interesowali się jego historią lub znaczeniem wojskowym, stała się motywacją do odnalezienia tego dziewięciohektarowego kompleksu na mapie Białegostoku. W efekcie „Otwarcie Sezonu 2013” wypromowało teren powojskowy oraz było okazją do prezentacji potencjału jaki w nim tkwi. Zagregowanie pojedynczych działań w jednym czasie umożliwiło ściągnięcie blisko 1500-2000 osób na teren kompleksu. Było to wydarzenie komentowane we wszystkich mediach lokalnych. W trakcie imprezy odbyła się konferencja prasowa prezentująca projekt.

Po zakończeniu etapu gromadzenia wiedzy o terenie powojskowym, zebraniu opinii białostoczan na jego temat oraz wypromowaniu kompleksu i projektu przez organizację imprezy promocyjnej, kluczowe stało się przeprowadzenie rekrutacji uczestników warsztatów partycypacyjnych. Ponieważ białostockie doświadczenia w sferze partycypacji nie były dotąd rozbudowane ani nie stanowiły specjalnej zachęty do angażowania się w nie po raz kolejny, postanowiono zaprosić organizatorów podobnej inicjatywy z innego polskiego miasta.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

4.4. Wizyta organizatorów projektu „Nasz Księży Młyn” oraz debata z białostoczanami

Spotkanie rekrutacyjne odbyło się we wtorek 16 kwietnia 2013 r., bezpośrednio po organizacji dnia otwartego Węglowej (który odbył się trzy dni wcześniej). Na zaproszenie Stowarzyszenia do Białegostoku przyjechało dwoje przedstawicieli projektu „Nasz Księży Młyn” – Jarosław Ogrodowski oraz Urszula Niziołek-Janiak. Goście wzięli udział w jednodniowej wizycie studyjnej, której częścią była debata zachęcająca do udziału w warsztatach partycypacyjnych. Pierwszym etapem wizyty była „wizja lokalna” na terenie powojskowym przy ul. Węglowej. W ciągu około godzinnego spaceru D. Dworakowski oraz P. Jać oprowadzili gości po całym obszarze powojskowym, prezentując główne zabudowania i rozwiązania urbanistyczne. Szczególne zainteresowanie wzbudziła oryginalna, zachowana z okresu międzywojennego infrastruktura bocznicy kolejowej, którą łodzianie uznali za szczególną wartość kompleksu. Popołudniu odbyła się debata z mieszkańcami Białegostoku. Spotkanie „Jak mieszkańcy mogą zmieniać przestrzeń miejską?” rozpoczęło się o godz. 17:00 na Wydziale Historyczno-Socjologicznym UwB. Tę lokalizację wybrano ze względu na położenie w centrum miasta oraz rozpoznawalność wśród białostoczan. Wydział mieści się w zabytkowym budynku, który pierwotnie był siedzibą Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Dzięki korzystnej lokalizacji łatwiej było zachęcić mieszkańców do wzięcia udziału w spotkaniu. Moderatorem debaty był red. Jakub Medek z „Gazety Wyborczej Białystok”. J. Ogrodowski i U. Niziołek-Janiak przedstawili projekt „Nasz Księży Młyn” oraz opowiedzieli o jego specyfice i sposobie realizacji. Następnie podzielili się swoimi obserwacjami dotyczącymi białostockiego kompleksu przy ul. Węglowej, po czym odpowiadali na pytania białostoczan i wzięli udział w dyskusji na wiodący temat spotkania. W debacie wzięło udział kilkadziesiąt osób, w tym przedstawiciele instytucji i organizacji partnerskich, studenci i doktoranci z Uniwersytetu w Białymstoku i innych miejskich uczelni oraz mieszkańcy Białegostoku.

4.5. Opracowanie makiety i modelu 3D terenu www.kreatywnepodlasie.pl

Z uwagi na specyfikę przedmiotu partycypacji – przede wszystkim rozległy i złożony charakter kompleksu powojskowego – za niezbędne uznano opracowanie materiałów warsztatowych, które ułatwiłyby rozmowy o przyszłości Węglowej. Zdecydowano się na wykonanie modelu fizycznego (makiety) terenu w skali 1:500 oraz wizualizacji 3D. W ramach przygotowań do warsztatów partycypacyjnych wybrano wykonawców modelu terenu oraz grafików i projektantów modelu 3D, który posłużył do wizualizowania stanu istniejącego i propozycji mieszkańców. Zadania te powierzono

inż. arch. S. Augustynowi wraz z wolontariuszami z Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Przekazanie tych obowiązków doświadczonemu zespołowi, który na co dzień zajmował się realizacją makiet, pozwoliło na ich szybkie opracowanie zgodnie ze standardami przyjętymi w środowisku akademickim.

Zespół projektowy zadecydował, że model fizyczny zostanie sporządzony w skali 1:500 i będzie wykonany z wielobarwnego kartonu. Przyjęto następujące założenia: 1) model terenu powinien być przejrzysty i czytelny, 2) makieta powinna być lekka i wygodna w transporcie (możliwa do rozłożenia na części np. w celu przewożenia samochodem pomiędzy miejscami odbywania się warsztatów), 3) model powinien mieć konstrukcję modułową (co pozwoli na przebudowę, dodawanie obiektów, nanoszenie propozycji zgłaszanych na warsztatach itp.). Odwzorowanie terenu w tej skali pozwoliło na stworzenie powierzchni o wymiarach 140 cm × 100 cm, podzielonej na dwie części o wymiarach 100 cm × 70 cm każda. Model obejmował cały teren powojskowy wraz z bezpośrednim otoczeniem, w tym fragmentami os. Wygoda i os. Sienkiewicza, ul. Poleską, ul. Wasilkowską, magistralą kolejową, fragmentem terenu fabryki mebli i elektrociepłowni. Teren został wykonany w kolorze zielonym; układ drogowy oraz tereny o nawierzchni utwardzonej wyklejono błękitnym kartonem; teren kolejowy i bocznicę kolejową zaznaczono na szaro; budynki powstały z białej tektury. Wizualizacje 3D postanowiono opracować w oparciu o dokumentację urzędową pozyskaną z Zarządu Mienia Komunalnego. Z uwagi na otrzymanie precyzyjnych i szczegółowych planów części obiektów istniejących na terenie, model 3D został stworzony z odwzorowaniem tych szczegółów (dokładna struktura bryły, zarysowane detale elewacji itp.). W efekcie budynki na terenie powojskowym na wizualizacjach wyglądały łudząco podobnie do oryginałów.

Model 3D do wizualizacji objął cały teren powojskowy i jego otoczenie, stanowiące około 2/3 całego modelu. W efekcie odtworzono również przestrzeń wokół Węglowej, a nie tylko sam kompleks dawnej jednostki wojskowej. Wymodelowano zwłaszcza znaczny fragment os. Wygoda w stronę ul. Andersa i ul. Wasilkowskiej. Mieszkańcy tego obszaru są bezpośrednimi sąsiadami terenu powojskowego i potencjalnymi głównymi odbiorcami immisji oraz innych uciążliwości związanych z działalnością kompleksu.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Obiekty poza terenem powojskowym odwzorowano w uproszczeniu, zgodnie z zasadami budowy architektonicznych modeli 3D, przedstawiając je w formie prostopadłościanów lub prostych wielościanów, odpowiadających obrysem i wysokością realnym budynkom. Rzeźba terenu została opracowana na podstawie materiałów z ZMK oraz danych geodezyjnych z Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej Białegostoku (GIS).

4.6. Planowanie partycypacyjne Podstawową częścią projektu zorganizowanego przez Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie był proces partycypacji społecznej dotyczącej terenu przy ul. Węglowej. Został on podzielony na dwa etapy, w których zastosowano odmienne ale powiązane ze sobą formy partycypacji. Na początku odbyły się warsztaty zorganizowane metodą planowania partycypacyjnego, następnie wykorzystano metodę charette. Moderatorką obu cykli warsztatowych była Agnieszka Maszkowska z Fundacji „SocLab”. Planowanie partycypacyjne zostało zorganizowane w pięciu grupach pracujących niezależnie od siebie, spotykających się kilkukrotnie w równoległych terminach. Ich skład odpowiadał środowiskom zidentyfikowanym przez Stowarzyszenie jako główni interesariusze przyszłości terenu powojskowego. Byli to: 1) prowadzący działalność na Węglówce, 2) obecni i potencjalni odbiorcy realizowanej tam działalności, 3) mieszkańcy okolicznych osiedli, 4) przedsiębiorcy i potencjalni inwestorzy, 5) specjaliści ds. przestrzeni, architektury i zabytków (w tym urzędnicy). Warsztaty partycypacyjne zostały zainaugurowane 11 maja 2013 r. otwartym spotkaniem, na którym zaprezentowano publikację Węglowa. Biała księga i przeprowadzono rejestrację uczestników, połączoną ze zbieraniem deklaracji uczestnictwa w poszczególnych grupach. Jednocześnie odbyło się wstępne diagnozowanie wiedzy i opinii osób biorących udział w partycypacji. Dzięki rozmowie na temat aktualnego stanu terenu powojskowego został opracowany tzw. diagram miejsca, zawierający ocenę wartości przestrzennych terenu, w tym jego dostępności oraz możliwości zagospodarowania. Spotkania zorganizowane zgodnie z metodologią planowania partycypacyjnego odbyły się piętnastokrotnie. Każda z pięciu grup spotkała się trzykrotnie, przy czym poszczególne grupy nie miały ze sobą styczności. Kalendarz warsztatów został dopasowany do ogólnego harmonogramu projektu i oczekiwań członków poszczególnych grup. Ułożono go zgodnie z zasadą, że danego dnia może odbywać się tylko jedno spotkanie partycypacyjne.

www.kreatywnepodlasie.pl

Grupa mieszkańców spotykała się na terenie powojskowym w magazynie nr 10, który na ten cel udostępnił operator Transgranicznego Centrum Kultury – Węglowa. Spotkania odbyły się w dniach 21 i 28 maja oraz 4 czerwca 2013 r. Ich dodatkową atrakcją były spacery historyczne, dzięki którym mieszkańcy uczestniczący w pracach warsztatowych i wszyscy zainteresowani białostoczanie mogli poznać cały teren powojskowy, zwłaszcza jego mniej znane i rzadziej odwiedzane fragmenty. Obejście całego kompleksu zajmowało od 30-40 minut do około godziny, co było uzależnione przede wszystkim od warunków atmosferycznych i zainteresowania uczestników.

Również w magazynie przy ul. Węglowej spotykali się aktualni użytkownicy terenu powojskowego (22 i 29 maja oraz 9 czerwca 2013 r.). Z kolei grupy odbiorców działań (warsztaty w dniach 19 i 26 maja oraz 8 czerwca 2013 r.), przedsiębiorców i inwestorów (24 maja, 12 i 14 czerwca 2013 r.) oraz specjalistów, radnych i urzędników (25 maja oraz 8 i 11 czerwca 2013 r.) spotykały się w centrum Białegostoku, w KawiarnioKsięgarni „Spółdzielnia”. Warsztaty trwały przeciętnie 180-200 minut.

Planowanie partycypacyjne wykorzystywało różnorodne, interaktywne metody pracy grupowej. Na każdym spotkaniu uczestnicy korzystali z opracowanej przez Stowarzyszenie makiety terenu, a także z map zasadniczych, dokumentacji urzędowej oraz wizualizacji 3D, prezentujących aktualny stan terenu powojskowego. Efekty prac były na bieżąco nanoszone na mapy i flipchart, dzięki czemu zachowywano ciągłość prac między spotkaniami. Warsztaty przebiegały odmiennie w każdej grupie, stosownie do wiedzy i oczekiwań uczestników spotkań, stopnia zgodności członków grupy co do poszczególnych rozwiązań oraz liczebności grupy. Efektem prac, które na każdym spotkaniu dotyczyły innego aspektu zagospodarowania przestrzeni, było opracowanie pięciu różnych wizji przyszłości terenu. Każda grupa warsztatowa naniosła swoje propozycje na specjalne mapy, które po zakończeniu cyklu planowania partycypacyjnego stanowiły punkt wyjścia do dalszych działań projektowych. Pierwszy cykl warsztatów był najbardziej intensywnym etapem realizacji projektu. Zespół oraz współpracownicy i wolontariusze niemal codziennie organizowali 3-godzinne spotkanie w jednej z dwóch lokalizacji na terenie Białegostoku – przewożąc między nimi makietę i materiały warsztatowe. W dniach roboczych spotkania organizowano popołudniami, w soboty także rano. Na bieżąco analizowano propozycje zgłaszane na poszczególnych warsztatach, nanosząc je na trójwymiarowy model terenu oraz weryfikując pod kątem formalno-prawnym i konsultując z architektami, urbanistami, zabytkoznawcami oraz innymi specjalistami.

Drugą częścią procesu partycypacji obywatelskiej były warsztaty zorganizowane w oparciu o metodologię charette. Wszystkich uczestników spotkań w dotychczasowych pięciu grupach zaproszono do udziału w jednym, mieszanym zespole, który w krótkim, intensywnym cyklu warsztatów pracował nad docelowym, kompleksowym projektem zagospodarowania terenu. Ów mieszany zespół spotkał się pięciokrotnie – raz na terenie powojskowym w magazynie nr 10 (20 czerwca 2013 r.) oraz czterokrotnie w centrum Białegostoku, w Kawiarnio-Księgarni „Spółdzielnia” (24 i 28 czerwca oraz 2 i 4 lipca 2013 r.). Wszystkie warsztaty odbywały się w dni robocze i rozpoczynały o godz. 17:00. Spotkania kończyły

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

4.7. Charette

się po wyczerpaniu przedmiotu dyskusji, zwykle około 20:00-20:30. Tak długa forma warsztatów była korzystna m.in. dla tych uczestników, którzy z różnych względów nie mogli danego dnia pojawić się punktualnie i docierali z nieznacznym opóźnieniem. Pierwsze spotkanie, zorganizowane jako „grill na Węglowej” było również dodatkową formą promocji i rekrutacji uczestników projektu. Do udziału w drugim cyklu warsztatów zaproszono bowiem wszystkie osoby zainteresowane przyszłością terenu – także tych, którzy nie brali dotąd udziału w spotkaniach grup roboczych. Gościem specjalnym była dr Jolanta Koszelew, dyrektorka Białostockiego Parku NaukowoTechnologicznego, która wyraziła zainteresowanie uruchomieniem placówki Parku w jednym z budynków kompleksu. Punktem wyjścia w pracach metodą charette było pięć wizji opracowanych w pierwszym etapie przez uczestników planowania partycypacyjnego. W spotkaniach wykorzystano powstałe w ten sposób pięć map z projektami zagospodarowania, makietę terenu opracowaną przez Stowarzyszenie, a także drugą makietę terenu, również w skali 1:500. Pozyskano ją z biura projektowego, które w konkursie z 2006 r. opracowało projekt architektoniczno-urbanistyczny zatytułowany „WĘGLOWA – wyspa kultury”. Dzięki wykorzystaniu dwóch makiet uczestnicy mogli porównać stan istniejący i tworzone przez siebie pomysły z wizją alternatywnego zagospodarowania terenu, opracowaną 7 lat wcześniej w odpowiedzi na miejski konkurs skierowany do architektów i urbanistów. Inne materiały wykorzystane w spotkaniach to wizualizacje 3D, które tym razem objęły także propozycje zgłaszane przez samych uczestników w trakcie spotkań, a także mapy terenu i dokumenty urzędowe oraz dane wojskowe. Dzięki wcześniejszemu nagłośnieniu prac projektowych oraz równocześnie prowadzonej kampanii informacyjno-promocyjnej, której głównymi narzędziami były lokalne media oraz strona internetowa i profil społecznościowy projektu, spotkania cieszyły się zainteresowaniem białostoczan. W kolejnych warsztatach brało udział od kilkunastu do przeszło 30 osób, które angażowały się mimo intensywnego cyklu prac i znacznej długości spotkań. Ich przebieg śledziło także kilkuset internautów na stronie internetowej oraz ponad dwa tysiące użytkowników portalu Facebook.

www.kreatywnepodlasie.pl

Spotkania mieszanej grupy warsztatowej były poświęcone kolejnym „warstwom” problemów przestrzennych dotyczących terenu powojskowego. Pierwszy warsztat dotyczył zagadnień systemowych: funkcji terenu, spraw własnościowych i ewentualnej ochrony konserwatorskiej. W trakcie drugiego zastanawiano się nad zarządzaniem terenem oraz finansowaniem prac, które miały zmienić jego aktualny stan (takich jak budowa boisk czy terenów sportowo-rekreacyjnych). Trzecie spotkanie miało za przedmiot zagospodarowanie, estetykę i dostępność kompleksu, w tym kwestie zieleni i obiektów małej architektury, a także sieci uzbrojenia terenu.

Czwarty warsztat poświęcono rozwiązaniom systemowym w zakresie ogrodzenia, oświetlenia i monitoringu; wiele uwagi zyskała kwestia miejsc parkingowych. Piąte i ostatnie spotkanie służyło podsumowaniu dotychczasowych prac, omówieniu kwestii bardziej szczegółowych oraz uogólnieniu dotychczasowych wniosków i rozwiązaniu ostatnich kwestii spornych.

Podstawowym efektem spotkań było ujednolicenie wizji rozwoju i zagospodarowania terenu powojskowego. Została wypracowana wspólna, jednolita koncepcja zagospodarowania przestrzennego, zawierająca postulowane przeznaczenie bocznicy kolejowej, poszczególnych budynków i części kompleksu. Udało się omówić i przedyskutować kwestie sporne, takie jak lokalizacja infrastruktury kulturalnej, ilość i lokalizacja miejsc postojowych obsługujących cały teren, a także kolejność i etapowanie prac wdrażających wszystkie opracowane rozwiązania.

Wizualizacja 3D – Węglowa „z lotu ptaka”, stan projektowany w społecznej koncepcji. U góry ul. Wasilkowska, po lewej u góry os. Wygoda, po prawej u góry os. Sienkiewicza i tory kolejowe oraz ul. Poleska. Numeracja budynków pochodzi z wojskowej ewidencji. Rys. S. Augustyn.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Na ostatnim spotkaniu zespół projektu uzyskał brakujące odpowiedzi na pytania warunkujące opracowanie dokumentu końcowego tj. społecznej koncepcji.

5. OPRACOWANIE SPOﾅ・CZNEJ KONCEPCJI

Społeczna koncepcja zagospodarowania przestrzennego to główny i tytułowy rezultat projektu, założony przez Stowarzyszenie. Prace nad dokumentem przebiegały trójetapowo. Najpierw: 1) przeprowadzono badanie społeczne dotyczące postulatów opracowanych na warsztatach partycypacyjnych i wprowadzono poprawki oparte o jego wyniki, następnie 2) zmodyfikowany projekt celów i postulatów został skonsultowany z ekspertami i instytucjami publicznymi, a wreszcie 3) powstająca w powyższy sposób koncepcja została udostępniona białostoczanom w formie otwartego do edycji pliku zamieszczonego w internecie.

5.1. Badanie społeczne W trakcie realizacji procesu partycypacyjnego, w którym wzięło udział około 80 osób, zespół projektu postanowił przeprowadzić badanie wśród szerszej grupy białostoczan, pozwalające na dopracowanie zarysu społecznej koncepcji. Ponieważ z niektórych metod (grup fokusowych i wywiadów pogłębionych) skorzystano na początku projektu, a przy tym działania Stowarzyszenia obserwowała liczna grupa internautów, zdecydowano się na badanie metodą kwestionariusza udostępnianego w formie elektronicznej (CAWI). Uzyskane wyniki miały dostarczyć wiedzy na temat postrzegania przez białostoczan terenu powojskowego. Celem było zweryfikowanie wśród osób zainteresowanych rozwojem kompleksu poglądów dotyczących tego, jakie funkcje miałyby pełnić poszczególne jego części oraz jakie inwestycje należałoby tam zrealizować.

Badanie zostało zrealizowane w ciągu 5 tygodni – w okresie od 29 lipca 2013 r. do 8 września 2013 r. na próbie 1002 respondentów. W celu zdiagnozowania opinii społeczności na temat kompleksu przy ul. Węglowej posłużono się metodologią badań ilościowych. Użycie techniki CAWI i elektronicznej ankiety jako instrumentu badawczego uznano za racjonalne ze względu na relatywnie niskie koszty w stosunku do uzyskanej próby badawczej (n=1002). Organizatorzy mieli świadomość, że wprawdzie nie jest to próba reprezentatywna, jednak za istotniejsze uznano to, aby udział w badaniu wzięły osoby posiadające

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Badanych proszono o wskazanie – wśród postulatów społecznej koncepcji – tych inwestycji, które w ich ocenie: 1) powinny być wykonane w pierwszej kolejności, 2) które mogą powstać w dalszej przyszłości, albo 3) których realizacja na terenie kompleksu jest bezzasadna. Ważnym zagadnieniem było uzyskanie od badanych informacji na temat preferowanych działań rewitalizacyjnych – bowiem taki profil społecznej koncepcji wyłonił się w toku procesu partycypacyjnego. W ankiecie znalazły się ponadto pytania dotyczące zgłoszenia poszczególnych inwestycji do Budżetu Obywatelskiego Miasta Białystok na 2014 r., oraz kwestia zasadności zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011 r.

opinię na temat kompleksu. Nigdy wcześniej nie były prowadzone badania osób zainteresowanych terenem przy ul. Węglowej, przez co nie była znana ich charakterystyka ani struktura demograficzna. Informacje uzyskane w trakcie badania posłużyły do dalszych prac nad opracowaniem i wdrożeniem społecznej koncepcji. Obecna forma zagospodarowania terenu najbardziej odpowiadała młodzieży do 18. roku życia, której nie przeszkadzał znacząco brak mediów i infrastruktury. W przypadku osób starszych silniejsze okazało się przekonanie, że tereny kompleksu choć dysponują potencjałem społecznym i kulturalnym, to jednak stan techniczny budynków i brak odpowiedniego zagospodarowania, czynią to miejsce nie do końca bezpiecznym i nieskłaniającym do odwiedzania i przebywania. Z punktu widzenia respondentów najbardziej istotne do realizacji – w pierwszej kolejności – były takie inwestycje, jak: wyposażenie budynków i terenu kompleksu w media (prąd, kanalizacja deszczowa i sanitarna, ciepła woda, CO, sieci teletechniczne); stworzenie zaplecza sanitarnego dla osób odwiedzających kompleks; utworzenie placu koncertowego umożliwiającego organizację imprez miejskich dla około 12-15 tys. osób. Niemalże cała badana społeczność (92%) uznała, że inwestycje dokonywane na terenie kompleksu przy Węglowej powinny być realizowane w oparciu o Budżet Obywatelski Miasta Białystok. Większość respondentów (62%) była zdania, że w celu ochrony społecznych funkcji Węglowej należy dokonać zmiany obowiązującego planu miejscowego. Przeciwnych było jedynie 9% badanych.

5.2. Opracowanie społecznej koncepcji zagospodarowania przestrzennego

www.kreatywnepodlasie.pl

Proces partycypacji obywatelskiej zakończył się na początku lipca 2013 r., a internetowa ankieta dotycząca społecznej koncepcji – 8 września 2013 r. Po opracowaniu wyników badania CAWI zespół projektu przystąpił do opracowywania społecznej koncepcji. Do stworzenia struktury dokumentu i prac nad jego treścią zaproszono uczestników projektu, przede wszystkim z grup mieszkańców oraz ekspertów. Ostatecznie strukturę koncepcji i zasadniczą jej treść opracował zespół pod kierunkiem białostoczanina Marcina Nawrockiego, na co dzień kierownika w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podlaskiego. Zespół projektu wraz z osobami pracującymi nad strukturą i treścią koncepcji zdecydował, że jej forma powinna nawiązywać do dokumentów publicznych zawierających strategie i długofalowe wizje rozwoju. Z tej przyczyny opracowanie zostało podzielone na cztery części, uzupełnione o wprowadzenie oraz podsumowanie.

Gotowy dokument zawiera 40 stron tekstu, zdjęć, map oraz wizualizacji, a jego syntetyczna treść odpowiada objętością dwóm arkuszom wydawniczym. Koncepcja została wydana w nakładzie 300 egzemplarzy drukowanych oraz na 100 płytach CD, jest także dostępna w internecie na stronie projektu i na projektowym profilu społecznościowymi.

W pierwszej części opracowania scharakteryzowano stan istniejący kompleksu powojskowego, zamieszczając cele i postulaty społecznej koncepcji, a także krótki opis ich powstania. W części drugiej wskazano na główne podmioty, od których w praktyce zależy przyszłość terenu. W tym gronie znalazły się dwie instytucje publiczne, a także trzy instytucje społeczne prowadzone przez organizacje pozarządowe. Trzeci rozdział koncepcji opisuje uwarunkowania i kontekst, w tym zawiera odwołania do strategii i polityk publicznych, wskazuje podobne opracowania (społeczne koncepcje z różnych części kraju) oraz dobre praktyki rewitalizacji z całego świata. Czwarta i ostatnia część dokumentu zawiera opis oddziaływania terenu powojskowego po rewitalizacji – wpływ zrewitalizowanego terenu na kontekst przestrzenny, transgraniczność, przedsiębiorczość oraz ekologię. Projekt społecznej koncepcji został przedstawiony do zaopiniowania szeregu instytucjom publicznym, których stanowisko ma znaczenie dla jej wdrażania. Pozytywne rekomendacje opracowały m.in. Muzeum Pamięci Sybiru oraz Białostocki Park Naukowo-Technologiczny. Ponadto zespół projektu uzyskał pisemną opinię PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. – Zakład Linii Kolejowych w Białymstoku, dotyczącą ewentualnego przejścia przez linię kolejową, która od południa graniczy z terenem powojskowym, oddzielając kompleks od śródmieścia.

5.3. Internetowe konsultacje projektu koncepcji

Wszyscy zainteresowani internauci mieli możliwość współredagowania postulatów społecznej koncepcji w otwartym dokumencie, dostępnym online. Wykorzystanie tego narzędzia umożliwiło każdemu wprowadzanie uwag, poprawek i zmian w strukturze, co pozwalało na zaangażowanie społeczności lokalnej i zainteresowanych terenem osób spoza Białegostoku. Założeniem tego rozwiązania było, aby główne rezultaty projektu nie były wytworzone hermetycznie przez zespół projektowy, tylko zredagowanie wspólnie z uczestnikami procesu i wszystkimi zainteresowanymi. Każdy miał dostęp i możliwość redakcji internetowego dokumentu, przy tym nanoszone

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Projekt opierał się na transparentności prowadzonych działań. Informacje o wszystkich etapach projektu, podejmowanych działaniach i ich wynikach były prezentowane na stronie internetowej pod adresem www.weglowa.org oraz na profilu społecznościowym projektu na portalu Facebook. Również dokumenty będące wynikiem procesu partycypacyjnego, redagowane na podstawie jego rezultatów, były projektowane z aktywnym udziałem białostoczan.

zmiany umożliwiały identyfikację wprowadzającej je osoby i komentowanie poszczególnych zapisów. W efekcie białostoczanie mogli dzielić się pomysłami oraz sugestiami dotyczącymi zasadności bądź zmiany poszczególnych elementów dokumentu. W takiej samej formie powstawała pełna wersja społecznej koncepcji, którą – po opracowaniu przez zespół złożony z uczestników projektu – także udostępniono jako dokument online. Zespół projektowy dokonał jedynie korekty językowej i składu graficznego publikacji do wersji umożliwiającej kolportaż w przystępnej formie. Wykorzystanie dokumentów internetowych otwartych do edycji było logicznym uzupełnieniem procesu partycypacyjnego i umożliwiło współtworzenie społecznej koncepcji przez wszystkie zainteresowane osoby oraz środowiska. Link do koncepcji: http://issuu.com/piotrjac/docs/weglowa_-_spoleczna_koncepcja

www.kreatywnepodlasie.pl

6. DZIAﾅ、NIA NA RZECZ WDROﾅｻENIA PROJEKTU

Społeczna koncepcja zagospodarowania przestrzennego została opracowana jako obywatelska wizja rozwoju i przyszłości terenu powojskowego przy ul. Węglowej. Celem Stowarzyszenia było również wdrożenie społecznej koncepcji – doprowadzenie do tego, by jak największa część propozycji opracowanych przez białostoczan została zrealizowana na terenie powojskowym.

6.1. Spotkanie Prezydenta Miasta Białegostoku z mieszkańcami os. Wygoda W piątek 22 marca 2013 r. Prezydent Miasta Białegostoku dr hab. Tadeusz Truskolaski spotkał się z mieszkańcami os. Wygoda, w którego skład wchodzi teren powojskowy. Spotkanie rozpoczęło się o 18:00 w białostockim Zespole Szkół nr 3 przy ul. Jesiennej i trwało około godziny. Białostoczanie mogli wyrażać swoje opinie i przedstawiać uwagi dotyczące inwestycji w mieście oraz warunków życia mieszkańców osiedla. Zespół projektu wykorzystał tę okazję, aby zapytać Prezydenta o plany magistratu dotyczące kompleksu. Prezydent opowiedział o planach władz samorządowych, które koncentrują się na budowie Muzeum Pamięci Sybiru w jednym z magazynów oraz na przebudowie układu drogowego (m.in. budowie kolejnego wiaduktu nad ul. Wasilkowską oraz przebiciu ul. Węglowej do ul. Andersa). Każda z tych dwóch inwestycji oszacowano na około 30 mln zł i będzie finansowana m.in. z udziałem środków europejskich. W pozostałym zakresie została wyrażona otwartość gminy na propozycje uszczegółowienia lub aktualizacji idei przedstawionej w 2006 r. w ramach zwycięskiego projektu „wyspy kulturalnej”, której częścią jest gmach Muzeum Pamięci Sybiru. Ze spotkania wynikało, że magistrat – za wyjątkiem przyszłego muzeum – wciąż nie ma skonkretyzowanego pomysłu na cały teren i m.in. z tej przyczyny jest otwarty na społeczne propozycje w tym zakresie. Zastrzeżono zarazem, że możliwości realizacji inwestycji przy ul. Węglowej zależą od zdolności finansowych gminy, w tym od dostępności i skali środków pochodzących ze źródeł zewnętrznych.

www.kreatywnepodlasie.pl

6.2. Rekomendacja Zespołu Konsultacyjnego Organizacji Pozarządowych We wtorek 26 marca 2013 r. członkowie zespołu projektowego byli gośćmi na posiedzeniu Zespołu Konsultacyjnego Organizacji Pozarządowych przy Prezydencie Miasta Białystok. Koordynatorem prac Zespołu ze strony samorządowej jest Pełnomocnik Prezydenta Miasta Białegostoku ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi A. Pawłowska. W skład Zespołu Konsultacyjnego wchodzą również przedstawiciele Prezydenta Miasta Białegostoku – pracownicy Urzędu Miejskiego

w Białymstoku, koordynujący i zajmujący się współpracą Miasta z organizacjami pozarządowymi – a także członkowie lokalnych organizacji pozarządowych. W trakcie posiedzenia Zespołu Konsultacyjnego członkowie zespołu projektu omówili główne założenia oraz cele realizowanej inicjatywy. Zaprezentowali plany dotyczące warsztatów partycypacyjnych i zarysowali metodologię prac nad społeczną koncepcją. Projekt został poddany dyskusji z udziałem członków Zespołu Konsultacyjnego, w efekcie której Zespół jednomyślnie udzielił swojej formalnej, pozytywnej rekomendacji.

6.3. Spotkanie z władzami samorządowymi Białegostoku Uzyskawszy pozytywną rekomendację Zespołu Konsultacyjnego, członkowie zespołu projektu zwrócili się do Prezydenta Miasta Białegostoku z prośbą o spotkanie w celu prezentacji projektu oraz zaproszenia magistratu do udziału w jego realizacji.

Członkowie zespołu projektu omówili jego założenia i zaprosili władze samorządowe do współpracy, w tym do oddelegowania pracowników magistratu do dobrowolnego udziału w pracach grup warsztatowych. Przedstawiciele władz miasta omówili swoje stanowisko w tej sprawie. Podkreślono, że efektem prac partycypacyjnych może być złożenie przez prezydenta projektu uchwały o przystąpieniu do zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego dla tego terenu. Jeśli rezultatem warsztatów partycypacyjnych będzie taka społeczna koncepcja, której realizacja będzie wymagać zmiany planu miejscowego, samorządowcy zadeklarowali, że w następstwie warsztatów partycypacyjnych projekt takiej uchwały intencyjnej może być opracowany przez Departament Urbanistyki i złożony przez prezydenta do Rady Miasta Białystok.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Rozmowa miała miejsce we wtorek 9 kwietnia 2013 r. rano w siedzibie Urzędu Miejskiego w Białymstoku, w gabinecie zastępcy Prezydenta Miasta Andrzeja Meyera. Wzięli w nim udział: ze strony organizatorów D. Dworakowski (kierownik projektu) i P. Jać (specjalista ds. partycypacji), a ze strony instytucji samorządowych: wiceprezydent A. Meyer (odpowiedzialny m.in. za mienie komunalne Białegostoku), wiceprezydent Renata Przygodzka (odpowiedzialna m.in. za organizacje pozarządowe, kulturę i sprawy społeczne), Piotr Firsowicz (dyrektor Departamentu Urbanistyki Urzędu Miejskiego w Białymstoku), Danuta Anna Pieciul (dyrektorka Biura Kultury Urzędu Miejskiego w Białymstoku), Robert Sadowski (dyrektor Muzeum Wojska w Białymstoku, koordynujący prace nad Muzeum Pamięci Sybiru), Joanna Znaniecka (zastępczyni kierownika Działu Gospodarowania Zasobem w Zarządzie Mienia Komunalnego) oraz pracownicy Urzędu Miejskiego.

Podkreślono, że zaproponowana przez władze samorządowe formuła współpracy pozwoli na szerokie włączenie pracowników magistratu w prace nad społeczną koncepcją na etapie po zakończeniu cyklu warsztatowego. Spotkanie zakończyło się deklaracją wsparcia ze strony magistratu w realizacji projektu, zwłaszcza na poziomie pozyskiwania dokumentów, wglądu do archiwów i uzyskiwania informacji publicznej.

6.4. Kontakty z radnymi Rady Miasta Białystok Z szeregu względów miejscy radni byli dla członków zespołu projektowego kluczowymi adresatami działań projektowych. Po pierwsze, prace nad społeczną koncepcją dotyczyły terenu, który jest własnością komunalną, zatem decyzje dotyczące gospodarowania nim jako składnikiem mienia samorządowego może podejmować organ stanowiący gminy. Po drugie, projekt miał włączyć jak największą liczbę mieszkańców, których radni są przedstawicielami oraz na co dzień pośredniczą w relacjach pomiędzy obywatelami a władzami lokalnymi. Po trzecie, radni reprezentujący okręg wyborczy, na obszarze którego znajduje się ul. Węglowa, dysponowali znaczną wiedzą na temat lokalnego środowiska społecznego i mogli usprawnić kontakt Stowarzyszenia z przedstawicielami osiedli otaczających kompleks. Radni zostali zaproszeni do udziału w pracach projektowych od samego początku, m.in. brali udział w badaniu społecznym jako członkowie grup fokusowych. Następnie pośredniczyli w nawiązaniu współpracy z organizacjami społecznymi z os. Wygoda oraz informowali swoimi kanałami kontaktowymi o realizacji projektu. Wzięli też udział w imprezie inaugurującej sezon na Węglowej (13 kwietnia 2013 r.), w której – obok urzędników i zastępców prezydenta miasta – rozmawiali o przyszłości terenu powojskowego. Radni miejscy byli uczestnikami obu cykli warsztatów partycypacyjnych. Na etapie planowania partycypacyjnego brali udział w pracach grupy ekspercko-urzędniczej, zaś w cyklu charette byli uczestnikami grupy mieszanej, na równi z pozostałymi białostoczanami. Samorządowcy zaangażowali się też w zbieranie głosów w czasie plebiscytu konsultacyjnego dotyczącego miejskiego budżetu obywatelskiego na 2014 r. oraz w internetowe prace nad głębszym uspołecznieniem opracowywanej koncepcji zagospodarowania przestrzennego. www.kreatywnepodlasie.pl

Niezależnie od indywidualnego kontaktu z radnymi poszczególnych klubów i niezrzeszonymi zespół projektu sześciokrotnie zwracał się do wszystkich radnych, kierując do nich: – pisma z zaproszeniem do udziału w projekcie, do których dołączono egzemplarze publikacji Węglowa. Biała księga (maj 2013 r.), – aktualizację harmonogramu spotkań warsztatowych w cyklu planowania partycypacyjnego (e-maile z 7 czerwca 2013 r.),

– informację o harmonogramie warsztatów metodą charette (e-maile z 18 czerwca 2013 r.), – sprawozdanie z początkowych prac metodą charette, wraz z opracowanymi wizualizacjami i propozycjami rozwiązań urbanistycznych (e-maile z 27 czerwca 2013 r.),

– informację o zakończeniu prac partycypacyjnych oraz dalszych działaniach Stowarzyszenia związanych z realizacją projektu (e-maile z 3 lipca 2013 r.), – opracowany projekt celów i postulatów koncepcji (e-maile z 14 sierpnia 2013 r.). Dzięki udziałowi radnych temat przyszłości kompleksu stał się częścią miejskiej debaty publicznej. Samorządowcy – obok innych grup mieszkańców – komentowali prace nad społeczną koncepcją i przyczyniali się do nagłośnienia problematyki projektu. Ich udział przyczynił się także do sukcesu pierwszego etapu zmian w miejskim budżecie obywatelskim.

6.5. Budżet obywatelski Budżet Obywatelski Miasta Białystok na 2014 r. był instrumentem finansowania zmian na terenie powojskowym, który nie był planowany przez zespół projektowy. Dopiero w trakcie trwania procesu partycypacyjnego okazało się, że władze lokalne mają zamiar przeznaczyć 10 mln zł z budżetu Białegostoku na 2014 r. na inicjatywy, które mieszkańcy miasta zaproponują w specjalnej procedurze, trwającej latem i jesienią 2013 r. Budżet miał być opracowany w formie niewiążących konsultacji społecznych.

Kolejnym etapem prac było wypełnienie formularza opracowanego przez władze Białegostoku jako narzędzie zgłaszania projektów. Na podstawie wyników partycypacji i elektronicznej ankiety zespół projektu wybrał siedem inwestycji mieszczących się w ramach wyznaczonych zarządzeniem w sprawie budżetu obywatelskiego. Zgodnie z procedurą zgłoszone mogły być jedynie inwestycje infrastrukturalne, mieszczące się w działaniach gminy i usytuowane na terenie komunalnym. W związku z tym nie było możliwe zgłoszenie inwestycji realizujących społeczną koncepcję, ale usytuowanych na terenie kompleksu użytkowanym przez podmioty społeczne oraz działań „miękkich”.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

W badaniu społecznym, które przeprowadzono po zakończeniu procesu partycypacyjnego, Stowarzyszenie zapytało białostoczan o zasadność zgłaszania wniosku dotyczącego Węglowej w procedurze konsultacji budżetowych. 92% spośród 1002 badanych stwierdziło, iż pilne inwestycje należy zgłosić do Budżetu Obywatelskiego. Zmiany określone jako „pilne”, tj. potrzebne i przeznaczone do realizacji w pierwszej kolejności, wskazywali sami białostoczanie, wypełniając internetową ankietę.

Ostatecznie wybrano m.in. uporządkowanie terenu, rekonstrukcję ogrodzenia zewnętrznego, budowę terenów sportowo-rekreacyjnych, wzniesienie informacji i oznakowania, budowę sieci oświetlenia i monitoringu, zlecenie ochrony terenu oraz budowę nowego wejścia na teren od strony magistrali kolejowej, połączonego z budową przejścia pieszo-rowerowego przez tory. Wszystkie inwestycje opisane we wniosku budżetowym zostały zlecone do wyceny przez biuro kosztorysowe. Dzięki profesjonalnej wycenie, na podstawie której wartość projektu oszacowano na 3,8 mln zł brutto, wniosek zawierał m.in. szczegółowy kosztorys wszystkich inwestycji. Wniosek do budżetu obywatelskiego złożono 20 września 2013 r. Został on pozytywnie zweryfikowany na etapie oceny formalnej, w której ze 189 projektów pozostało 51. Następnie wziął udział w trzytygodniowym głosowaniu, odbywającym się w dniach 7-25 października 2013 r. Promocja wniosku była prowadzona na różne sposoby. Podstawowym kanałem był internet, który – dzięki zaangażowaniu internautów oraz dotychczasowej rozpoznawalności projektu partycypacyjnego – okazał się skutecznym narzędziem docierania do białostoczan. Współpracowano z organizacjami partnerskimi, uczestnikami projektu oraz m.in. aktualnymi użytkownikami terenu powojskowego. Przy okazji kampanii promocyjnej wniosku budżetowego informowano również o społecznej koncepcji oraz o idei budżetu obywatelskiego i partycypacji społecznej. Wyniki konsultacji w sprawie budżetu obywatelskiego na 2014 r. zostały ogłoszone 4 listopada 2013 r. Projekt rewitalizacji Węglowej uzyskał 4187 głosów i jako drugi pod względem poparcia białostoczan został zakwalifikowany do sfinansowania z budżetu komunalnego. W sumie w miejskim plebiscycie oddano 40 592 głosy, w tym 32 461 okazało się ważnych. Tym samym na inwestycje zawarte w społecznej koncepcji zagłosowało 10,3% uczestników konsultacji, przy czym na projekt rewitalizacji oddano 12,9% spośród ogółu ważnych głosów.

6.6. Społeczna koncepcja Zintegrowanej Inwestycji Terytorialnej (ZIT)

www.kreatywnepodlasie.pl

Realizacja projektu dotyczącego terenu powojskowego przy ul. Węglowej w Białymstoku przypadła na okres tworzenia ram prawno-finansowych nowej perspektywy finansowej UE, obowiązującej w latach 2014-2020. Jednym z narzędzi nowej unijnej polityki spójności są zintegrowane inwestycje terytorialne, w ramach których miejskie obszary funkcjonalne miast wojewódzkich – w tym tzw. Białostocki Obszar Funkcjonalny – mogą dysponować dodatkowymi środkami europejskimi, przeznaczonymi na stymulowanie rozwoju społeczno-gospodarczego. W lipcu 2013 r. zespół projektu w porozumieniu z grupą aktywnych mieszkańców i działaczy społecznych złożył w magistracie społeczną koncepcję inwestycji

finansowanych w ramach białostockiej strategii zintegrowanej inwestycji terytorialnej. Znalazły się w niej m.in. inwestycje wyłonione w procesie partycypacyjnym jako celowe do realizacji na terenie przy ul. Węglowej. W tej obywatelskiej koncepcji ZIT znalazły się m.in. budowa Muzeum Pamięci Sybiru jednym z magazynów i jego otoczeniu, przekształcenie innego historycznego magazynu na fab lab zarządzany przez park naukowo-technologiczny, a także inwestycje towarzyszące, których rolą byłoby kompleksowe rewitalizowanie i animacja działalności na terenie powojskowym.

Łącznie do sfinansowania w ramach zintegrowanej inwestycji terytorialnej Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie zaproponowało przedsięwzięcia opracowane przez mieszkańców regionu biorących udział w procesie partycypacyjnym, o łącznej wartości szacowanej na 60 mln zł. Społeczna koncepcja ZIT jest jedynym tego rodzaju oddolnym dokumentem złożonym na Podlasiu w pracach przy perspektywie finansowej 2014-2020. Jej zapisy mogą stanowić dla władz samorządowych punkt odniesienia, prezentujący obywatelskie stanowisko dotyczące alokacji środków europejskich w Białostockim Obszarze Funkcjonalnym.

6.7. Prezentacja społecznej koncepcji środowiskom eksperckim Niezależnie od działań realizowanych z obywatelami oraz władzami samorządowymi, zespół projektu prezentował przebieg prac i konsultował poszczególne etapy opracowywania społecznej koncepcji z organizacjami partnerskimi, środowiskiem akademickim oraz różnymi instytucjami publicznymi i kręgami opiniodawczymi.

W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Urzędu Miejskiego w Białymstoku, Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz organizacji pozarządowych – stowarzyszeń Białostocka Przestrzeń Publiczna oraz Nasze Bojary. Projekt społecznej koncepcji spotkał się ze zgodną aprobatą ekspertów, którzy zarazem przedstawili szereg sugestii i opowiedzieli o swoich zastrzeżeniach. Zmiany zasugerowane przez specjalistów zostały przeanalizowane w ramach zespołu projektowego, po czym uwzględniono je w redakcji gotowego dokumentu.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

W trakcie prac nad redakcją społecznej koncepcji jej cele i postulaty zostały zaprezentowane białostockiemu środowisku architektów i urbanistów. Rozmowy w takim gronie Stowarzyszenie zorganizowało w Transgranicznym Centrum Kultury – Węglowa (magazyn nr 10 na terenie powojskowym); odbyły się one 26 sierpnia 2013 r. i miały formę kilkugodzinnego „konsylium”, poświęconego zmianom na terenie powojskowym.

6.8. Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Zarówno zespół projektu, jak i obywatele uczestniczący w opracowywaniu społecznej koncepcji byli zgodni, że w celu jej realizacji powinna nastąpić zmiana obowiązującego od 2011 r. planu miejscowego, wskazującego na przeznaczenie i funkcje terenu powojskowego. Pogląd ten znalazł potwierdzenie w badaniu społecznym, w którym 62% z ponad tysiąca uczestników ankiety uznało, że wspomniany akt prawa miejscowego powinien uzyskać nowe brzmienie. W celu opracowania społecznej koncepcji zmiany planu miejscowego Stowarzyszenie nawiązało współpracę z białostockimi urbanistami oraz pracownikami Wydziału Architektury i Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Białostockiej. Za pośrednictwem białostockiego magistratu pozyskano aktualną mapę zasadniczą i niezbędne dane, które warunkują profesjonalne opracowanie konkretnej wizji zmian. Równocześnie zespół projektu w kontakcie z białostockimi radnymi oraz z pracownikami Urzędu Miejskiego w Białymstoku uzyskał zapewnienie o woli współpracy strony samorządowej oraz gotowości rady miasta do przyjęcia propozycji zmian planu miejscowego pod obrady. Do 30 listopada 2013 r., tj. do dnia formalnego zakończenia realizacji projektu, Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie opracowało zarys koncepcji zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który wstępnie naniesiono na podkład kartograficzny. Dalsze prace personel organizacji prowadzi w ramach działań statutowych we współpracy z władzami lokalnymi, poza formalnymi ramami czasowymi projektu.

6.9. Prezentacja społecznej koncepcji

www.kreatywnepodlasie.pl

Z uwagi na społeczny charakter projektu oraz znaczenie opinii publicznej dla opracowania, przyjęcia przez administrację publiczną oraz finansowania i realizacji społecznej koncepcji, Stowarzyszenie wykorzystywało różnorodne okazje do prezentowania projektu mieszkańcom oraz środowiskom zainteresowanym partycypacją społeczną. Dzięki tym działaniom osiągano również efekt edukacyjny, polegający na upowszechnianiu nowoczesnych mechanizmów partycypacyjnych. Projekt społecznej koncepcji i prace nad obywatelską wizją rewitalizacji terenu powojskowego były prezentowane m.in. podczas: – Dnia Gospodarki Przestrzennej na Politechnice Białostockiej (czerwiec 2013 r.), – II Podlaskich Targów Ekonomii Społecznej (wrzesień 2013 r.), – Podlaskiego Forum Gospodarczego (wrzesień 2013 r.),

– Kawiarenki Obywatelskiej z udziałem Prezydenta Miasta Białegostoku (wrzesień 2013 r.), – III Kongresu Ruchów Miejskich w Białymstoku (październik 2013 r.), a także na ogólnopolskich konferencjach:

– „Pobudzanie rozwoju gospodarczego w miejskich obszarach funkcjonalnych” (Lublin, październik 2013 r.)

Koncepcja zagospodarowania przestrzennego terenu przy ul. Węglowej. Rys. K. Walińska.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

– „Partycypacja obywatelska – decyzje bliższe ludziom” (Białystok, październik 2013 r.).

7. DEBATA PODSUMOWUJĄCA I ZAKOŃCZENIE

Debata podsumowująca obejmowała prezentację Społecznej Koncepcji oraz dyskusję nad jej rozwiązaniami oraz możliwościami wdrożenia. Prezentacja odbyła się w biurze projektu mieszczącym się w co-workingowym biurze dla organizacji pozarządowych Open Space Plaza openspaceplaza.pl.

Uczestnicy debaty podsumowującej mogli się zapoznać ze wszystkimi materiałami zgromadzonymi w trakcie realizacji projektu. Spotkanie w tej lokalizacji dawało możliwość zapoznania się z makietami terenu, dokumentacją techniczną, dokumentacją podsumowującą spotkania warsztatowe, materiałami promocyjnymi i publikacjami – „białą księgą” i Społeczną Koncepcją. Dzięki temu wszyscy uczestnicy debaty mieli możliwość w dokumentację na której opierał się projekt i sama Społeczna Koncepcja. Zespół projektowy zaprezentował końcową wersję Społecznej Koncepcji, przedstawiając założenia jakie towarzyszyły jej opracowywaniu. Przedstawiono listę komentarzy zgłoszonych do dostępnego online projektu oraz wytłumaczono, które z nich uwzględniono, a które odrzucono i jakimi kryteriami kierowali się przy tym członkowie zespołu projektowego. Przedstawiono poszczególne elementy publikacji, rozdział po rozdziale prezentując jej zawartość. Po zakończeniu prezentacji wywiązała się dyskusja, która w głównej mierze dotyczyła nie samego dokumentu, ale możliwości jego wdrożenia. Uczestnicy debaty dyskutowali o komplementarności Społecznej Koncepcji z dokumentami strategicznymi województwa i miasta, takich jak Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 i Strategia Rozwoju Miasta Białegostoku na lata 20112020+. Podjęto również temat wpisywania się założeń Społecznej Koncepcji w nowy Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego, którego wstępne założenia były znane uczestnikom – mimo, iż sam dokument nie był jeszcze publicznie konsultowany.

Najważniejsza konkluzja debaty dotyczyła konieczności utrzymania prac nad wdrażaniem założeń Społecznej Koncepcji w życie we wspólnym porozumieniu wszystkich interesariuszy kompleksu. Ze względu na początek prac budowlanych Muzeum Pamięci Sybiru i prac wdrażających inwestycje zgłoszone w ramach Budżetu Obywatelskiego, ważnym jest prowadzenie tych prac zgodnie z założeniami Społecznej Koncepcji. Fakt początku przeobrażenia kompleksu, które będzie widoczne, zgodnie z założeniami, w połowie 2014 roku, powinno być bodźcem do wdrażania kolejnych inwestycji.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Dyskusja obejmowała także możliwość społecznej kontroli inwestycji na terenie kompleksu zgodnie z projektem „Społeczna Koncepcja Węglowej – Etap I”, który otrzymał dofinansowanie w ramach Budżetu Obywatelskiego Miasta Białystok na rok 2014.

Zaistnienie medialne kompleksu, fakt przygotowania dokumentu jakim jest Społeczna Koncepcja, przyszłe zmiany planu miejscowego, sprawiają, że istnieje określony zasób narzędzi i partnerów, które umożliwiają urealnienie wypracowanych założeń. Konieczna jest determinacja i koordynacja wspólnych działań filarów Węglowej (Muzeum Pamięci Sybiru, Transgranicznego Centrum Kultury – Węglowa, Skateparku Węglowa, Muzeum Techniki i Motoryzacji „Moto-Retro”, Białostockiego Parku Naukowo- Technologicznego), partnerów społecznych i inwestorów mogących wziąć odpowiedzialność za wdrażanie poszczególnych rozwiązań. Organizatorzy potwierdzili deklarowaną w trakcie projektu gotowość do wsparcia każdego podmiotu działającego na rzecz wdrożenia, wsparcia realizacji Społecznej Koncepcji lub urzeczywistnienia którejkolwiek spośród opisanych w niej inwestycji. Te zadania będą prowadzone po zakończeniu cyklu finansowanego z grantu Fundacji im. Stefana Batorego, w ramach działalności statutowej Stowarzyszenia Kreatywne Podlasie.

www.kreatywnepodlasie.pl

Strona internetowa projektu „Węglowa – Społeczna Koncepcja” www.weglowa.org

PROMOCJA

Strona internetowa W celu bieżącego informowania uczestników warsztatów partycypacyjnych, mieszkańców miasta, dziennikarzy i wszystkich zainteresowanych o postępach w realizacji projektu, organizatorzy uruchomili stronę internetową oraz profil społecznościowy. Strona internetowa została uruchomiona pod adresem www.weglowa.org. Do jej budowy wykorzystano system publikacyjny Wordpress, który został zaadaptowany na potrzeby projektu i przebudowany w sposób dopasowany do struktury publikowanych informacji. Główną część strony stanowią informacje „statyczne”, podzielone na zakładki odpowiadające najważniejszym działaniom oraz produktom powstającym w ramach projektu. Ponadto dział „Aktualności” został uruchomiony na zasadzie mikrobloga, w którym kolejno publikowane są informacje o bieżących wydarzeniach. Pierwsze wpisy opublikowano w połowie marca 2013 r. i od tego czasu na stronie ukazało się 40 zapowiedzi lub relacji z najważniejszych wydarzeń, które miały miejsce w związku z realizacją projektu. Głównym obiektem graficznym strony jest animowany banner tytułowy, zawierający siedem grafik prezentujących teren przy ul. Węglowej. Pierwsze dwie to mapy terenu – historyczna z lata 1930. i współczesna. Trzecią jest rysunek obowiązującego dla Węglowej miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z 2011 r. Trzy kolejne to wykonane w terenie fotografie stanu istniejącego, zaś ostatnią jest zdjęcie lotnicze (ortofotomapa) całego obszaru. Każda z grafik jest podpisana krótkim komentarzem, wszystkie wyświetlają się w formie animowanej prezentacji. W zakładce „Projekt” znalazły się podstawowe informacje o realizowanej inicjatywie, które oparto na informacjach zawartych we wniosku złożonym do Fundacji. Zostały tutaj opisane ogólne założenia, cel ogólny i cele szczegółowe, a także ramowy harmonogram działań. Zakładka „Społeczna koncepcja” została utworzona w formie mikrobloga. Były w niej publikowane te spośród wpisów zamieszczanych w aktualnościach, które bezpośrednio dotyczyły prac nad społeczną koncepcją lub treści powstającego dokumentu. W trakcie trwania projektu zamieszczono tutaj 20 wpisów.

www.kreatywnepodlasie.pl

W zakładce „Biała księga” początkowo znajdowały się informacje o tym, czym księga będzie oraz jakiej treści mogą się spodziewać białostoczanie i zainteresowani odbiorcy projektu. Następnie została w niej opublikowana wersja elektroniczna księgi, którą zamieszczono na portalu publikacyjnym issuu.com. Przeglądanie księgi wymaga opuszczenia strony internetowej weglowa.org.

Zakładka „Konsultacje społeczne” została podzielona na trzy sekcje. Pierwsza z nich informuje o wstępnym cyklu warsztatów partycypacyjnych (planowaniu partycypacyjnym), druga o kolejnym cyklu (charette), trzecia dotyczy debat organizowanych w ramach projektu. Ta część strony ma formę statycznych wpisów, aktualizowanych w miarę potrzeb przez zespół projektu.

W zakładce „Galeria” znalazły się cztery zestawy multimediów. Pierwszy dotyczy terenu przy ul. Węglowej i jest uzupełnieniem kompletu fotografii opublikowanych w „białej księdze”. Kolejne trzy zawierają wizualizacje 3D opracowane w ramach projektu – jedna z nich obejmuje kadry ilustrujące stan istniejący, druga zawiera proponowane rozwiązania zaprojektowane w społecznej koncepcji, trzecia skupia się na inwestycjach zgłoszonych do budżetu obywatelskiego miasta Białystok, które będą realizowane w 2014 r. Ostatnią zakładką na stronie internetowej weglowa.org jest dział „Kontakt”. Zostały w nim opublikowane dane Stowarzyszenia oraz dane kontaktowe biura projektu. W czasie trwania projektu stronę odwiedziło ponad cztery tysiące unikalnych użytkowników, którzy przeglądali ją w czasie 14,7 tys. odsłon. Średnio każdy z internautów w czasie pojedynczej wizyty przeglądał 2-3 podstrony lub wpisy na mikroblogach. Przeciętny czas trwania wizyty przekroczył 2 minuty, co oznacza że część użytkowników angażowała się w czytanie publikowanych na niej materiałów. W statystykach odnotowano 27% odwiedzin internautów powracających, którzy regularnie śledzili informacje o projekcie. Największą popularnością cieszyły się wpisy i podstrony zawierające wizualizacje 3D.

Profil społecznościowy

Przez czas trwania projektu profil polubiło 2325 osób, w większości osoby mieszkające w Białymstoku, na Podlasiu oraz w Warszawie. Dominują wśród nich mężczyźni i kobiety w wieku 25-34 lata. Co charakterystyczne, profil zdobył popularność dzięki efektowi „kuli śniegowej” – stał się popularny wśród internautów jeszcze zanim członkowie zespołu projektu na dobre przystąpili do planowanego promowania go w ramach portalu społecznościowego.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Profil projektu na portalu Facebook.com został uruchomiony 13 marca 2013 r. pod adresem http://www.facebook.com/weglowa.org. Wybrana oprawa graficzna odpowiada zasadom identyfikacji wizualnej projektu – zdjęciem profilowym jest logo projektu, grafiką w tle stało się natomiast aktualne zdjęcie lotnicze centrum Białegostoku, z kadrem obejmującym ścisłe centrum miasta (Pałac Branickich, Rynek Kościuszki) oraz teren przy ul. Węglowej.

W czasie trwania projektu wpisy były publikowane niemal codziennie w dniach roboczych, ze szczególnym nasileniem w dwóch okresach – podczas realizacji warsztatów partycypacyjnych oraz na etapie głosowania do miejskiego budżetu obywatelskiego. Większość informacji odczytało co najmniej 500 użytkowników portalu, znaczną część 1,5-2 tysiące, zaś niektóre wpisy cieszyły się zainteresowaniem ponad 3 tys. internautów. Co istotne, większość z tych zasięgów – w tym rekordowy wpis dotyczący startu Węglowej w budżecie obywatelskim, który wyświetliło 25,2 tys. użytkowników – udało się zrealizować bez wsparcia płatną promocją. Wpisy na profilu projektu cieszyły się sporym zainteresowanem internautów, osiągając w kilku przypadkach 50-70 polubień, zaś w kilkudziesięciu – ponad 10. Wiele z nich było też udostępnianych na innych profilach, a zwłaszcza mapy i zdjęcia, publikowane przez zespół projektu w ramach uzupełniania społecznej wiedzy o Węglowej. Profil na portalu Facebook należy do najskuteczniejszych jak dotąd narzędzi promowania projektu i informowania odbiorców o realizowanych działaniach.

Portal publikacyjny issuu.com W ramach projektu Stowarzyszenie wytworzyło szereg dokumentów, opracowań oraz publikacji, które na zasadzie otwartych licencji udostępniono białostoczanom oraz wszystkim zainteresowanym internautom. Ważne było wykorzystanie narzędzia publikacyjnego, które umożliwiało wygodny i bezpłatny dostęp do materiałów wytwarzanych przy okazji prac nad społeczną koncepcją. Zespół projektu wybrał portal issuu.com. Na portalu zamieszczono w formie plików PDF m.in. elektroniczne wersje „białej księgi” (wyświetlono je 1,2 tys. razy) i gotowej społecznej koncepcji (1,1 tys. wyświetleń), wniosek do budżetu obywatelskiego (940 wyświetleń), a także projekt celów i postulatów (520 wyświetleń) oraz raport z badania społecznego (510 wyświetleń). Inne dokumenty, w tym korespondencja urzędowa projektu cieszyła się mniejszym zainteresowaniem internautów.

www.kreatywnepodlasie.pl

Dzięki opublikowaniu materiałów wytworzonych w projekcie w formie bezpłatnych plików PDF, wyświetlanych w atrakcyjnej i ogólnodostępnej postaci, dziesiątki internautów mogły na bieżąco zapoznawać się z efektami pracy zespołu projektowego. Łącza do plików były udostępniane na stronie internetowej projektu oraz na profilu społecznościowym.

Materiały promocyjne Zespół projektu przyjął, że ważnym działaniem wspierającym promocję projektu poprzez media i internet jest dystrybuowanie materiałów poligraficznych – plakatów i ulotek. Zostało opracowanych kilka projektów plakatów i ulotek informujących

o różnych działaniach projektowych, bazujących na podobnej szacie graficznej. Dzięki temu inicjatywa była promowana w przestrzeni miejskiej przez szereg miesięcy na bazie tych samych rozwiązań estetycznych, które zakorzeniały się w świadomości białostoczan, ułatwiając informowanie o kolejnych działaniach projektowych.

Na potrzeby promocji dnia otwartego Węglowej, który odbył się 13 kwietnia, opracowano 2 plakaty. Pierwszy z nich zawierał ogólną informację o dniu otwartym, drugi był szczegółowym spisem wszystkich atrakcji i wydarzeń, które tego dnia przygotowali użytkownicy terenu. Plakaty były utrzymane w minimalistycznej estetyce, z wykorzystaniem logo projektu, w czarno-żółtej kolorystyce. Na plakatach zamieszczono logo Fundacji Batorego, logo organizatora projektu i logo projektu „Węglowa – Społeczna Koncepcja”. Również na potrzeby dnia otwartego została opracowana ulotka promocyjna. Dwustronny druk w formacie DL zawierał z jednej strony kadr z ortofotomapy Białegostoku, natomiast rewers nawiązywał do czarno-żółtej estetyki plakatów promujących dzień otwarty. Na drugiej stronie zamieszczono informacje o Węglowej oraz o projekcie. Ulotki wydrukowano w nakładzie 500 szt. i w całości rozkolportowano 13 kwietnia na Węglowej wśród uczestników dnia otwartego. Na potrzeby spotkania z członkami projektu „Nasz Księży Młyn”, które odbyło się 16 kwietnia 2013 r., opracowano plakat promocyjny, nawiązujący do estetyki awersu ulotki dnia otwartego. Na ortofotomapę Białegostoku, zawierającą m.in. widok ul. Węglowej, dodano informacje o spotkaniu oraz logotypy partnerów, sponsorów i grantodawcy.

Kolejnymi materiałami graficznymi stworzonymi w ramach projektu były plakaty informujące o głosowaniu w ramach budżetu obywatelskiego na projekt „Społeczna koncepcja Węglowej – etap I”. Plakaty opierały się o przyjęty schemat wizualny i kolportowane były głównie w okolicach kompleksu. W ramach zachęcania do głosowania w budżecie obywatelskim na Węglową stworzono również uproszczone wersje ulotek, zawierające informacje o zakresie prac w ramach zgłoszonego do budżetu obywatelskiego projektu oraz zasadach głosowania. Plakaty i ulotki były wrzucane do skrzynek pocztowych, kolportowane w szkołach, sklepach i innych miejscach publicznych oraz rozdawane mieszkańcom przez

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Bezpośrednio w celu promowania działań partycypacyjnych została wykonana druga ulotka informacyjna. Projekt graficzny pozostawiono z ulotki promującej dzień otwarty, zmianie uległy natomiast opisy i dane zawarte na obu jej stronach. Ulotkę w formacie DL wydrukowano w nakładzie 1000 egzemplarzy i niemal w całości dystrybuowano na przełomie kwietnia i maja wśród mieszkańców os. Wygoda oraz os. Sienkiewicza, sąsiadujących z kompleksem przy ul. Węglowej.

członków i wolontariuszy Stowarzyszenia „Aktywne Osiedle” – partnera projektu. Dzięki temu wytwarzane w projekcie materiały informacyjne docierały przede wszystkim do mieszkańców osiedli otaczających ul. Węglową. Znaczna część materiałów graficznych była przygotowana nie w wersjach do druku (rozdzielczość 300 DPI, przestrzeń barw CMYK), ale w wersji do prezentacji w mediach elektronicznych (72 DPI, RGB). Szablon graficzny dostosowywany był do potrzeb profilu projektu na portalu społecznościowym Facebook, strony internetowej projektu oraz strony Stowarzyszenia. Odrębne projekty graficzne opracowano na użytek trzech kampanii promocyjnych, które zrealizowano na lokalnym portalu informacyjnym poranny.pl. Jednym z wykorzystanych rozwiązań graficznych w ramach promocji głosowania w budżecie obywatelskim, było stworzenie serii memów. Do obrazów prezentujących mainstreamowe zjawiska oraz postacie kulturowe i społeczne możliwe jest dodanie własnego komunikatu. Tworzone w ten sposób śmieszne bądź intrygujące rysunki umożliwiają rozpowszechnianie ich wśród innych użytkowników internetu, przez co ich zasięg zwiększa się zdecydowanie bardziej niż w przypadku zwykłych komunikatów. Dopasowanie do popkulturowych zjawisk kontekstowo z nimi związanych treści pozwoliło na dotarcie z informacją o głosowaniu w ramach budżetu obywatelskiego do szerszego grona osób. Został również zorganizowany konkurs na stworzenie tego typu obrazów, co pozwoliło na zaangażowanie użytkowników portalu Facebook na rzecz promowania projektu. Istotnym elementem promującym partycypacyjny charakter projektu było tworzenie i publikowanie wizualizacji terenu opartych o pomysły uczestników warsztatów, prezentujących postulowane zmiany w zagospodarowaniu kompleksu. Na potrzeby projektu zostały stworzone cyfrowe modele 3D, które następnie były sukcesywnie uzupełniane zmianami stanowiącymi wypadkową pomysłów poszczególnych uczestników warsztatów.

www.kreatywnepodlasie.pl

Początkowy model obejmował stan istniejący, a więc model kompleksu ze wszystkimi budynkami i najbliższą okolicą. Sukcesywnie do modelu były dołączane inwestycje. Był to cykl nie tylko wspierający prace grup warsztatowych, które miały możliwość oglądania konkretnych rozwiązań na modelu cyfrowym, ale przede wszystkim prezentujący potencjał rozwiązań, jakie na terenie kompleksu można zastosować. Kolejne wizualizacje obejmowały nowe inwestycje wkomponowane w kompleks. Ostateczne wizualizacje 3D zostały opracowane po zakończeniu pracy grup warsztatowych. Umieszczone były na nich wszystkie zmiany stanowiące postulaty uczestników warsztatów. Następnym etapem było stworzenie wizualizacji „bliskich

kadrów”, czyli ujęć stanowiących widok terenu kompleksu z perspektywy wzroku człowieka. Tego typu ujęcia w większym stopniu umożliwiały wyobrażenie sobie zmian, jakie na Węglowej mogą zaistnieć w najbliższych latach. Wykorzystanie wizualizacji okazało się bardzo przydatnym rozwiązaniem – zarówno jako materiał warsztatowy, jak i materiał promocyjny. Media, tworząc materiały na temat projektu, bazowały właśnie na wizualizacjach. Prezentowanie wizualizacji osobom nie będącym uczestnikami projektu zachęcała do zastanowienia się nad możliwościami rozwoju tego terenu, zwłaszcza w zakresie porównania wizualizacji i wiedzy o stanie aktualnym z naniesionymi pomysłami na nowe inwestycje.

Wizualizacje pomagały odbiorcom w zrozumieniu specyfiki potencjalnych zmian w zagospodarowaniu terenu Węglowej oraz tego, jak można ten teren przeobrazić. Uzupełniały tym samym komunikat dotyczący samego procesu tworzenia społecznej koncepcji zagospodarowania.

Podsumowanie działań promocyjnych Informacje o projekcie ukazywały się przez cały czas jego trwania, przy czym natężenie zmieniało się wraz z działaniami. Łącznie pomiędzy lutym a listopadem 2013 r. ukazało się ponad 200 informacji prasowych, radiowych oraz relacji telewizyjnych i w mediach elektronicznych. Początkowa faza projektu była opisywana głównie w związku z organizacją otwarcia sezonu 2013 na Węglowej, które w skali Białegostoku stało się istotnym wydarzeniem kulturalnym. Na tym etapie projektu można było zauważyć nikłe zrozumienie jego idei, związane z wieloaspektowością projektu i jego nowatorskim charakterem. Struktura celów i działań była trudna do trafnego zrelacjonowania w krótkich informacjach medialnych.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Do szerszego opisu projektu przyczyniło się rozpoczęcie konsultacji społecznych w sprawie budżetu obywatelskiego Białegostoku, w których społeczna koncepcja Węglowej została zgłoszona przez Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie. Było to wydarzenie, po którym media zaczęły częściej i bardziej konkretnie informować o efektach projektu, relacjonując też poszczególne działania i etapy realizacji.

RELACJE W MEDIACH ELEKTRONICZNYCH

1) TVP Białystok – tvp.pl/bialystok http://www.tvp.pl/bialystok/aktualnosci/inne/bogaty-sezon-na-weglowce/10733754 http://www.tvp.pl/bialystok/aktualnosci/spoleczne/internauci-zaproponuja-inwestycje-przyulicy-weglowej/12137785

http://www.tvp.pl/bialystok/aktualnosci/spoleczne/niezbedna-wspolpraca/11400265 http://www.tvp.pl/bialystok/aktualnosci/spoleczne/budzet-obywateli/12910894 http://www.tvp.pl/bialystok/aktualnosci/spoleczne/nasze-pieniadze/12811359 http://www.tvp.pl/bialystok/informacje/obiektyw/wideo/11062013-godz-1830/11401577

2) You Tube http://www.youtube.com/watch?v=JDdy6imXeds http://www.youtube.com/watch?v=1qishTcCNKU http://www.youtube.com/watch?v=rXJIDioTZvg http://www.youtube.com/watch?v=ObPCHRtQ080 http://www.youtube.com/watch?v=cjd3wsREo5c

3) Polskie Radio Białystok – radio.bialystok.pl http://www.radio.bialystok.pl/kultura/wydarzenia/id/97062 http://www.radio.bialystok.pl/kultura/wydarzenia/id/97583 http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/patronaty/id/97466 http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/102349 http://www.radio.bialystok.pl/kultura/wydarzenia/id/105357 http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/102551 http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/105231 http://www.radio.bialystok.pl/kultura/muzyka/id/97307 http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/104092 http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/99435 http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/97690 http://www.radio.bialystok.pl/news/index/k/13/n/106094

http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/patronaty/id/102714

4) Gazeta Wyborcza Białystok – bialystok.gazeta.pl http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/51,35233,13733704.html?i=4 http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/2029020,35235,13729660.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,13722143,Caly_Bialystok_buduje_swoja_Weglowke__Spoleczenstwo.html

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

http://www.radio.bialystok.pl/news/index/k/13/n/106918

http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,13729660,Sobota_cala_dla_nas__Idziemy_w_ miasto__na_imprezy.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35233,13725117,Nowy_sezon_na_Weglowej__Wystawy__taniec__muzyka_i.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35235,13748013,Lodzianie_pokaza_bialostoczanom__ jak_zmieniac_swoje.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35235,13733704,Weglowa_budzi_sie_po_zimie_i_zaczyna_nowy_sezon__ZDJECIA_.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/56,100975,14458359,Wizja_Weglowej__Poznaj__ocen__ podyskutuj__WIZUALIZACJE_.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14409779,Weglowa_w_konsultacjach__Wypelnij_ankiete__zadecyduj.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14343631,Weglowka_dla_bialostoczan__Spoleczna_koncepcja_nabrala.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/56,100975,14742818,19__Spoleczna_koncepcja_Weglowej___etap_I,,11.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35235,14462156,10_milionow_w_rece_bialostoczan__ Startuje_budzet_obywatelski.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35235,14594415,Ekonomia_spoleczna_z_bliska__ Przyjdz_na_rynek_i_zobacz_.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35235,14894462,Od_swietego_Jana_do_Weglowej__ Bialostoczanie_podzielili.html#TRrelSST http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/56,100975,14894387,Spoleczna_koncepcja_Weglowej___ etap_I___4187_glosow,,2.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14825636,Rzadzic_z_ludem__NGOsy_i_samorzadowcy_o_partycypacji.html http://wyborcza.biz/biznes/1,100969,14451922,Bialystok__Internauci_zaproponuja_inwestycje_przy.html http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14452718,Internauci_zaproponuja_inwestycje_ przy_ulicy_Weglowej.html

5) Kurier Poranny â&#x20AC;&#x201C; poranny.pl www.kreatywnepodlasie.pl

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=310512032410456&set=a.304301013031558.1073741829.298891483572511&type=1&theater http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/tngallery?Site=KP&Date=20130413&Category=GALERIA &ArtNo=413009995&Ref=PH http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20130412%2FKULTURA01%2F130419831 http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130413/BIALYSTOK/130419794 http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130820/BIALYSTOK/130819670

http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130812/OBSERWATOR/130809631 http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130918/PROMOCJA04/130919597 http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130818/BIALYSTOK/130819663 http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130812/OBSERWATOR/130809631

http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130412/BIALYSTOK/130419885 http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20131113/MAGAZYN/131119933 http://www.poranny.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130704/KULTURA01/130709885

6) Gazeta Współczesna – wspolczesna.pl http://www.wspolczesna.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130818/REG00/130819796 http://www.wspolczesna.pl/apps/pbcs.dll/section?Category=TAGI01&Keyword=W%EAglowa _%26%238211%3B_Spo%B3eczna_Koncepcja%26%23822 http://www.wspolczesna.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130412/REG00/130419920

7) Fakty Białystok – fakty.bialystok.pl http://fakty.bialystok.pl/2013/04/sezon-na-weglowej-startuje-juz-w-weekend/ http://fakty.bialystok.pl/2013/04/sezon-na-weglowke-uwazamy-za-otwarty/ http://fakty.bialystok.pl/kulturalnie/spoleczna-koncepcja-przy-grillu/ http://fakty.bialystok.pl/wiadomosci/spoleczny-pomysl-na-weglowke/ http://fakty.bialystok.pl/wiadomosci/budzet-obywatelski-spoleczna-koncepcja-weglowa/ http://fakty.bialystok.pl/kulturalnie/poznaj-pomysl-na-weglowa/ http://fakty.bialystok.pl/wiadomosci/przyszlosc-weglowej-lezy-w-naszych-rekach/ http://fakty.bialystok.pl/wiadomosci/akadera-poleca-komu-pieniadze-w-ramach-budzetuobywatelskiego/ http://fakty.bialystok.pl/kulturalnie/kreatywne-grillowanie-na-weglowce/ http://fakty.bialystok.pl/wiadomosci/bialystok-jest-miastem-obywateli/ http://dziendobry.bialystok.pl/poznaj-pomysl-na-weglowa/

8) BiałystokOnline – bialystokonline.pl http://www.bialystokonline.pl/wiosna-na-weglowej-moc-atrakcji-podczas-otwarciasezonu,artykul,69333,2,1.html ht tp: //w w w. bialys tokonline. pl/p osp olite - rus zenie - na -we glowej -se zon -zos tal otwarty,artykul,69426,2,1.html http://www.bialystokonline.pl/2013-04-13-otwarcie-sezonu-2013-na-weglowej,fotoreportaze, zdjecia,856,1.html http://www.bialystokonline.pl/kultura-na-weekend-nie-wiesz-gdzie-sie-wybrac-sprawdznasze-propozycje-wideo,artykul,69387,2,1.html

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

http://www.bialystokonline.pl/weglowa-otwarcie-sezonu-2013,impreza,83523,5,1.html

http://www.bialystokonline.pl/koncertownia-park-linowy-muzeum-jaka-jest-przyszloscweglowej,artykul,71953,2,1.html h t t p : // w w w . b i a l y s t o k o n l i n e . p l /s p o t k a n i e - p r o j e k t u - w e g l o w a - s p o l e c z n a koncepcja,impreza,85159,11,1.html

9) Bstok.pl http://www.wiadomosci.bstok.pl/?o=radio&informacja=68777 http://www.wiadomosci.bstok.pl/?o=radio&informacja=72039 http://www.wiadomosci.bstok.pl/?news=2611

10) portale ogĂłlnopolskie http://www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/bialystok;intern auci;zaproponuja;inwestycje;przy;ulicy;weglowej,209,0,1364945.html http://pieniadze.gazeta.pl/Gospodarka/1,124931,14451922,Bialystok__Internauci_zaproponuja_inwestycje_przy.html http://wiadomosci.onet.pl/bialystok/internauci-zaproponuja-inwestycje-przy-ulicyweglowej/r1b3c http://wiadomosci.onet.pl/bialystok/budzet-obywatelski-bialegostoku-2014-siedemprojektow-do-realizacji/222le http://www.samorzad.lex.pl/czytaj/-/artykul/od-poniedzialku-glosowanie-naprojekty-bialostoczan-do-budzetu-miasta 11) portale tematyczne â&#x20AC;&#x201C; sport, kultura http://www.mapakultury.pl/art,pl,mapa-kultury,122968.html http://www.strefaimprez.pl/bialystok/weglowa-otwarcie-sezonu-2013-149630 http://dzikakultura.pl/aktualnosci/953-weglowa-otwiera-sezon-zobacz-program http://mlodywschod.pl/kultura/spektakularne-otwarcie-sezonu-na-weglowej-relacja/?utm_ source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=spektakularne-otwarcie-sezonu-naweglowej-relacja http://mlodywschod.pl/kultura/spektakularne-otwarcie-sezonu-na-weglowej-relacja/ http://mlodywschod.pl/przestrzen-miasta/poznaj-weglowke-przyjdz-na-czwartkowewarsztaty-spacer-i-grillowanie/

www.kreatywnepodlasie.pl

http://mlodywschod.pl/tag/weglowa-spoleczna-koncepcja/ http://eskrima.bialystok.pl/index.php/kalendarium http://www.turbo-golf.pl/spotkania.html http://weglowa.blogspot.com/2013/03/otwarcie-sezonu-na-weglowej-130413.html http://decentrum.bzzz.net/forum/viewtopic.php?p=5930&sid=c3bd93b0a513dfcabafd5c1bc7be6af3

http://bialystok.infocynk.pl/relacje-wideo/ http://outofcontrolproduction.blogspot.com/ http://www.ftb.pl/klub/weglowa-bialystok http://weglowa.blogspot.com/2013/12/weglowa-spoleczna-koncepcja.html

http://www.hubal.bialystok.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=742:mamy-ogromn-satysfakcj http://muzyka.wp.pl/evid,410700,title,Weglowa-Otwarcie-Sezonu-2013,impreza-informacje. html?ticaid=1106c5 http://czasbialegostoku.pl/blog/tworczy-chaos-w-natarciu-czyli-otwarcie-sezonu-naweglowce http://www.czasbialegostoku.pl/blog/budzet-obywatelski-koniec-czy-poczatek http://hardstok.blogspot.com/2013/04/samo-dobro-noego-weglowka.html http://www.areopag21.pl/prawoslawny_areopag http://akadera.bialystok.pl/index.php/main/news/15020 http://bialystok.naszemiasto.pl/imprezy/750547,weglowa-otwarcie-sezonu-2013,id,t.html

12) portale i strony organizacji pozarządowych http://podlaskie.ngo.pl/files/wiadomosci.ngo.pl/public/filespublic/2013/20130403095107_ Otwarcie_sezonu_Plakat.pdf http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/859923.html http://www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/859923.html http://www.instytutobywatelski.pl/17945/komentarze/budzet-obywatelski-w-bialymstoku-warto http://www.soclab.org.pl/?p=1334 http://aktywneosiedlebialystok.blog.onet.pl/2013/04/11/weglowa-spoleczna-koncepcja/ http://www.pks.org.pl/aktualnosci/43-otwarcie-sezonu-na-weglowej.html http://www.federacjabialystok.pl/content/projekty http://www.szukamypolski.com/strona/aktualnosci_czytaj/84 http://www.kreatywnepodlasie.pl/?weglowa--spoleczna-koncepcja_pl

http://www.bialystok.uw.gov.pl/NGO/Poczatek+prac+nad+opracowaniem+Spolecznej+Konc epcji+Zagospodarowania+Weglowej+i+prezentacja+Bialej+K.htm ht tp: //w w w.bialystok .pl/google/projek t y/Sp o%C5% 82ec zna%20 koncepcja%20 W%C4%99glowej%20-%20etap%20I%20cz.2.pdf http://podlaski.platforma.org/aktualnosc/33132/budzet-obywatelski-w-bialymstoku-warto http://www.wrotapodlasia.pl/pl/wiadomosci/kultura_sztuka/Projekt_Weglowa_spoleczna_ koncepcja_.htm

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

13) portale samorządowe

http://www.wrotapodlasia.pl/pl/wiadomosci/kultura_sztuka/Otwarcie_Sezonu_2013_na_ Weglowej.htm http://www.wrotapodlasia.pl/pl/wiadomosci/region/Prezentacja_Spolecznej_koncepcji_Weglowej_.htm

14) strony i portale branżowe – architektura i urbanistyka http://www.wa.pb.edu.pl/Wydarzenia-kpa.html http://myobywatele.org/baza-wiedzy/inspiracje/socjologia-w-dzialaniu/ http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?p=103513684 http://www.pulsmiast.pl/pl/bialystok/artykul/otwarcie-sezonu-na-weglowej.html http://olsztyn.sarp.org.pl/files/Za%C5%82acznik%20nr%202%20przyk%C5%82ady%20z%20 polskich%20miast.pdf http://www.wa.pb.edu.pl/Wydarzenia-kpa.html

15) prezentacje i publikacje projektowe http://www.slideshare.net/soclab/techniki-pogbionej-partycypacji-obywatelskiej-naprzykadzie-projektu-piotr-ja http://prezi.com/xgkvsfa9bptb/copy-of-zit-dla-biaegostoku/ http://issuu.com/piotrjac/docs/weglowa_-_spoleczna_koncepcja http://issuu.com/piotrjac/docs/weglowa_biala_ksiega http://issuu.com/piotrjac/docs/weglowa_-_karta_bo_2014

www.kreatywnepodlasie.pl

Prezentacja „Białystok – nowa przestrzeń” zawierająca społeczne propozycje inwestycji możliwych do realizacji w ramach Zintegrowanej Inwestycji Terytorialnej dla Białegostoku w ramach środków polityki spójności Unii Europejskiej na lata 2014-2020.

DOBRE PRAKTYKI

Dwa cykle partycypacji obywatelskiej W projekcie sprawdziło się wykorzystanie różnych mechanizmów partycypacyjnych. Pierwszy z nich – planowanie partycypacyjne – posłużył do zaangażowania szeregu środowisk społecznych, ustrukturyzowania problemów związanych z terenem i zebrania bogatego spektrum propozycji oraz kierunków sugerowanych zmian w przestrzeni. Wykorzystane później elementy charette pozwoliły na uporządkowanie, ujednolicenie i konkretyzację wcześniejszych koncepcji i luźnych idei, zgłaszanych przez różne środowiska oraz grupy mieszkańców. Dzięki powyższemu w pierwszej części procesu zebrano wiele różnych i nie zawsze spójnych wizji, które następnie w intensywnym cyklu spotkań przetworzono do formy jednolitej, wewnętrznie koherentnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego. Bez pierwszego etapu niektóre ważne i zasługujące na uwzględnienie pomysły nie zostałyby publiczne sformułowane ani poddane dyskusji, zaś bez drugiego nie powstałoby konkretne, realistyczne rozwiązanie, posiadające jasny kontekst prawnoorganizacyjny, ramowy harmonogram i szacunkowy budżet.

Elastyczne zarządzanie projektem Na etapie tworzenia wizji i konstruowania założeń projektu, personel Stowarzyszenia nie miał dostatecznej wiedzy o terenie powojskowym i o narzędziach pogłębionej partycypacji obywatelskiej. Nie mógł też przewidzieć, że na etapie jego realizacji pojawi się nowy mechanizm finansowania w postaci miejskiego budżetu obywatelskiego oraz – nieco mniej realny do wykorzystania – strategii zintegrowanej inwestycji terytorialnej Białostockiego Obszaru Funkcjonalnego. Dzięki elastycznej strukturze projektu, harmonogramu i budżetu oraz bardzo dobrej współpracy z grantodawcą, zespół projektu mógł sprawnie reagować na zmieniające się okoliczności i kontekst realizacji opisywanej inicjatywy. Dzięki temu możliwe było opracowanie wniosku, sporządzenie kosztorysu i przeprowadzenie skutecznej kampanii społecznej. Ich efektem było uzyskanie dofinansowania procesu rewitalizacji z Budżetu Obywatelskiego Miasta Białystok na 2014 r.

www.kreatywnepodlasie.pl

Wielokanałowa promocja i informacja o działaniach Swoją przydatność potwierdziły wszystkie zakładane formy informowania o projekcie oraz rekrutacji uczestników, zakładające prowadzenie możliwie wielu działań „w terenie”, jak najbliżej mieszkańców. Zarówno impreza symbolicznie otwierająca sezon na terenie powojskowym, jak i spacery historyczne oraz spotkanie partycypacyjne w formie grilla zorganizowanego w jednym z historycznych magazynów zachęcały białostoczan do śledzenia działań projektowych i włączania się w ich realizację.

Efektywnym kanałem informacji i promocji okazał się także internet, w szczególności portal społecznościowy Facebook. Dzięki wypromowaniu profilu projektu, który obserwowało ponad dwa tysiące internautów oraz stworzeniu przyjaznej i stale aktualizowanej strony internetowej, kilka tysięcy białostoczan miało stały dostęp do szczegółów realizowanej inicjatywy. Przyczyniło się to do skutecznego zbierania głosów w plebiscycie konsultacyjnym samorządowego budżetu obywatelskiego na 2014 r.

Szeroka współpraca z instytucjami publicznymi Z uwagi na komunalną własność terenu powojskowego i zarządzanie przez samorządowe jednostki organizacyjne, kluczowe okazało się nawiązanie współpracy z różnymi strukturami gminy Białystok. Dzięki temu Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie pozyskało i udostępniło publicznie różnorodne materiały oraz informacje znajdujące się dotąd w wyłącznej dyspozycji strony samorządowej. Zasoby te były użyteczne w procesie partycypacji obywatelskiej, a także w ramach działań edukacyjnych, popularyzujących wiedzę o terenie powojskowym. Współpraca z władzami samorządowymi, w tym Honorowy Patronat Prezydenta Miasta Białegostoku, ścisłe współdziałanie z Muzeum Pamięci Sybiru oraz życzliwe relacje z kadrą Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego pozwoliły na opracowanie społecznej koncepcji nie tylko w kształcie dopasowanym do oczekiwań obywateli, ale także spełniającym wymogi urzędowe i spójnym z kluczowymi politykami oraz publicznymi strategiami działania. Cenna okazała się także współpraca z Urzędem Marszałkowskim Województwa Podlaskiego i przedstawicielami środowiska akademickiego oraz ekspertami i specjalistami. Dzięki nim społeczna koncepcja zagospodarowania przestrzennego nabrała waloru dokumentu, który swoją formą nie różni się od opracowań tworzonych przez administrację publiczną.

Projekt skierowany na zaangażowanie obywateli w projektowanie przyszłości składników mienia komunalnego mógł zostać zrealizowany według dwóch zasadniczych scenariuszy. Pierwszym było otwarcie się na mieszkańców i podążanie zgodnie z ich oczekiwaniami, które w niezbędnym zakresie zostałyby zracjonalizowane w oparciu o opinie ekspertów, stanowisko urzędników oraz wiedzę o kontekście prawnym, instytucjonalnym i organizacyjno-finansowym. Drugim było nawiązanie bliskiej współpracy z instytucjami publicznymi i władzami samorządowymi, przy jednoczesnym przekształceniu procesu partycypacyjnego w niewiążące konsultacje

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Realizacja projektu „z obywatelami”

społeczne, które mogłyby w zasadzie polegać na przekonywaniu mieszkańców do słuszności polityk samorządowych. Zespół projektu wybrał pierwszy ze scenariuszy, a przebieg prac nad społeczną koncepcją potwierdził wstępne założenie, że wybór takiej ścieżki projektowej pozwoli na osiągnięcie wszystkich założonych celów. Jednym z nich było wypromowanie idei partycypacji społecznej i pokazanie, że tego rodzaju procedury mogą być realizowane w partnerstwie ze społecznością lokalną. Podążanie zgodnie z drugim ww. scenariuszem mogło doprowadzić do stworzenia oddolnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego, jednak opracowanej przy mniej licznym i bardziej sceptycznym nastawieniu mieszkańców oraz organizacji pozarządowych. Wybrane rozwiązanie sprawdziło się szczególnie na – początkowo nieplanowanym – etapie starań o dofinansowanie rewitalizacji z miejskiego budżetu obywatelskiego. Dzięki niemu znacznie wcześniej udało się zbudować społeczne zaufanie do organizatorów projektu, w efekcie czego poparcie dla zaproponowanych inwestycji dobrowolnie wyraziło ponad 4 tys. białostoczan.

www.kreatywnepodlasie.pl

Kadr z prezentacji multimedialnej dotyczącej Społecznej Koncepcji, omawianej na konferencji „Partycypacja obywatelska – decyzje bliższe ludziom” (Białystok, 22 października 2013 r.).

Wizualizacja 3D opracowana na potrzeby wniosku do budżetu obywatelskiego Białegostoku na 2014 r. Widok ze wschodniego szczytu dachu magazynu nr 12 (obecnie mieści się tam bank żywności) w kierunku projektowanych terenów sportowo-rekreacyjnych. Na pierwszym planie przykładowy plac zabaw, dalej obecny garaż kolejowy (budynek nr 13) otoczony strefą obiektów do trenowania sportów miejskich. Jest to również orientacyjna lokalizacja Centrum Sportów Miejskich – innej inwestycji wnioskowanej przez białostoczan w miejskim budżecie obywatelskim na 2014 r. (poz. 37, projekt nr 145). W tle po prawej park linowy, w centrum teren koncertowy, po lewej społeczne muzeum sprzętu wojskowego. Rys. S. Augustyn.

Węglowa – Społeczna Koncepcja. Raport końcowy

Wizualizacja 3D opracowana na potrzeby wniosku do budżetu obywatelskiego Białegostoku na 2014 r. Widok z południowego szczytu dachu Muzeum Techniki i Motoryzacji „Moto-Retro” (obiekt nr 34) na zachodnią część terenu. Na pierwszym planie teren rekreacyjny z przykładowymi siłowniami i strefą do treningu sportów miejskich. W głębi magazyn nr 18 oraz schemat projektowanych na tym obszarze boisk sportowych. W tle projektowany ogród botaniczny ze sferycznymi zadaszeniami. Rys. S. Augustyn.

„Węglowa – Społeczna Koncepcja” to skrócona nazwa projektu, zrealizowanego przez Stowarzyszenie Kreatywne Podlasie z udziałem wsparcia Fundacji im. Stefana Batorego. Inicjatywa odbywała się pod pełną nazwą „Opracowanie społecznej koncepcji zagospodarowania terenu po wojskowych magazynach przy ul. Węglowej w Białymstoku: badania opinii mieszkańców, praca w grupach roboczych, otwarta debata.”. Projekt został zrealizowany w Białymstoku w okresie pomiędzy 1 lutego 2013 r. a 30 listopada 2013 r. Celem projektu było animowanie pogłębionego dialogu społecznego w Białymstoku i opracowanie modelowych rozwiązań w tym zakresie. W trakcie jego realizacji zostało stworzone kompleksowe opracowanie, zawierające społeczną koncepcję dotyczącą istotnej społecznie przestrzeni publicznej, znajdującej się w centrum stolicy Podlasia. „Węglowa – Społeczna Koncepcja” była pierwszym w województwie podlaskim przykładem przeprowadzenia dialogu społecznego od podstaw (zgromadzenie kompletnej wiedzy) do wypracowania rezultatu (całościowego rozwiązania, przedstawione władzom samorządowym oraz interesariuszom). Proces partycypacyjny dotyczył kompleksu powojskowych magazynów przy ul. Węglowej w Białymstoku. To unikatowa przestrzeń do działań społecznych, a przy tym potencjalne tereny inwestycyjne w sąsiedztwie ścisłego centrum stolicy Podlasia. Niniejszy raport omawia sposób, w jaki projekt został zrealizowany. Autorzy odnieśli się do wszystkich działań przeprowadzonych w jego ramach, wskazując na ich efekty oraz dobre praktyki wypracowane na etapie opracowywania społecznej koncepcji.