แบบฝึ กทักษะแกะลายกนกโลง เมื่ อได้เ รี ย นรู ้ ถึ ง ขั้น ตอน การแกะและตกแต่ ง ลายกนกโลงเข้า ใจดี แล้ว ควรฝึ กทัก ษะ แกะลายกนกโลงให้เกิ ดความชานาญมากยิ่งขึ้น เพื่อความสวยงาม สะดวก และรวดเร็ วในการนาไปใช้ (สุ เทพ ประชุมทอง และขอม ทิพย์โพธิ์ , ๒๕๕๐) ดังนี้ แม่ แบบลายกนกโลง ชนิดต่ าง ๆ แม่แบบลายกนกโลงสาหรับฝึ กแกะเพื่อนาไปประดับตกแต่ง “หน่วยโลง” จากปากหน่วยโลง ลงไปถึงรัดพัด (ฐานหน่วยโลง) ได้แก่ ๑. ลายหน้าดานบน (ลายขอบ) ๒. ลายบัวปากถ้วย ๓. ลายตุกตู่ ๔. แม่ลาย ๕. เชิงผ้าลายหรื อลายช่อ ๖. ลายรางมุม ๗. ลายไต แม่แบบลายกนกโลงสาหรับฝึ กแกะเพื่อนาไปประดับตกแต่ง “ฐานโลง” จากรัดพัดลงไปถึง ฐานโลงส่ วนล่าง ได้แก่ ๑. ลายบัวขบ - ลายบัวหงาย ๒. ลายล่องไฟ ๓. ลายหลังสิ งห์ (หน้ากระดาน) ๔. ลายตุกตู่ ๕. ลายสิ งห์ (ฐานสิ งห์) ๖. ลายหน้าดานล่าง (ลายขอบ) การคัดลอกลายลงบนกระดาษ ควรเว้นขอบด้านข้าง ๆ ละ ประมาณ ๐.๕ ซ.ม. ข้ อควรระมัดระวังในการแกะและขุดลาย คือ อย่าให้ลายเส้นขรุ ขระและต้องไม่ฉีกขาด ควร เตรี ยมเขียงไม้ มีดขุดที่มีความคมและลื่น (หลังจากลับมีดให้คมดีแล้วนาเทียนไขมาถูที่ใบมีดจะทาให้ ใบมีดมีความลื่น ทั้งนี้ เพื่อเป็ นการช่วยให้แกะลายได้คล่องขึ้นและมีความเรี ยบ ) จับมีดขุดให้ถูกวิธีและ กดน้ าหนักมือลงไปบนลายเส้นอย่างสม่าเสมอ จึงจะได้ลายเส้นที่มีความคมชัดสวยงามดี
๑๐๐
แม่ลาย (๑)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่วน
× ๒๖ ซ.ม.
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายลูกฟักประจายามก้ามปูซีกเดียว (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๑ ภาพแม่ลาย ๑
๑๐๑
แม่ลาย (๒)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่วน
× ๒๖ ซ.ม.
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายลูกฟักประจายามก้ามปูซีกเดียว (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๒ ภาพแม่ลาย ๒
๑๐๒
แม่ลาย (๓)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่วน
× ๒๖ ซ.ม.
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายลูกฟักประจายามซีกเดียว (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๑ ภาพแม่ลาย ๑
๑๐๓
ลายหลังสิ งห์ (หน้ากระดาน ๑)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่วน
× ๒๖ ซ.ม.
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายหน้าดานซีกเดียว (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๔ ภาพลายหลังสิ งห์ ๑
๑๐๔
ลายหลังสิ งห์ (หน้ากระดาน ๒)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่วน
× ๒๖ ซ.ม.
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายหน้าดานซีกเดียว (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๕ ภาพลายหลังสิ งห์ ๒
๑๐๕
ลายบัวปากถ้วย (๑)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายบัวปากถ้วยซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่ วน
ภาพที่ ๔.๖ ภาพลายบัวปากถ้วย ๑
๑๐๖
ลายบัวปากถ้วย (๒)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายบัวปากถ้วยซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่ วน
ภาพที่ ๔.๗ ภาพลายบัวปากถ้วย ๒
๑๐๗
ลายบัวปากถ้วย (๓)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายบัวปากถ้วยซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่ วน
ภาพที่ ๔.๘ ภาพลายบัวปากถ้วย ๓
๑๐๘
ลายบัวปากถ้วย (๔)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายบัวหงายซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๔ ส่ วน
ภาพที่ ๔.๙ ภาพลายบัวปากถ้วย ๔
๑๐๙
ลายบัวขบ
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายบัวขบซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
×
๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๖ ส่วน
ภาพที่ ๔.๑๐ ภาพลายบัวขบ
๑๑๐
เชิงผ้าลายหรื อลายช่อ (๑)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบเชิงผ้าลายซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๘ ส่วน
ภาพที่ ๔.๑๑ ภาพเชิงผ้าลายหรื อลายช่อ ๑
๑๑๑
เชิงผ้าลาย หรื อ ลายช่อ (๒)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบเชิงผ้าลายซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๘ ส่วน
ภาพที่ ๔.๑๒ ภาพเชิงผ้าลายหรื อลายช่อ ๒
๑๑๒
เชิงผ้าลาย หรื อ ลายช่อ (๓)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบเชิงผ้าลายซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๘ ส่วน
ภาพที่ ๔.๑๓ ภาพเชิงผ้าลายหรื อลายช่อ ๓
๑๑๓
ลายล่องไฟ (๑)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายล่องไฟซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๘ ส่วน
ภาพที่ ๔.๑๔ ภาพลายล่องไฟ ๑
๑๑๔
ลายล่องไฟ (๒)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายล่องไฟซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๘ ส่วน
ภาพที่ ๔.๑๕ ภาพลายล่องไฟ ๒
๑๑๕
ลายล่องไฟ (๓)
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายล่องไฟซีกเดียว ลงบนกระดาษที่พบั ไว้ (ขนาดเท่าที่ใช้จริ ง) เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๘ ส่วน
ภาพที่ ๔.๑๖ ภาพลายล่องไฟ ๓
๑๑๖
ลายรางมุม (๑)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๒ ส่วน แนวนอน
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายรางมุมซีกเดียว (นาไปขยาย) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๑๗ ภาพลายรางมุม ๑
๑๑๗
ลายรางมุม (๒)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๒ ส่วน แนวนอน
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายรางมุมซีกเดียว (นาไปขยาย) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๑๘ ภาพลายรางมุม ๒
๑๑๘
ลายรางมุม (๓)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๒ ส่วน แนวนอน
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายรางมุมซีกเดียว (นาไปขยาย) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๑๙ ภาพลายรางมุม ๓
๑๑๙
ลายรางมุม (๔)
เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๒ ส่วน แนวนอน
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายรางมุมซีกเดียว (นาไปขยาย) ลงบนกระดาษที่พบั ไว้
ภาพที่ ๔.๒๐ ภาพลายรางมุม ๔
๑๒๐
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายหน้าดานบน-ล่าง (ลายขอบ) หมายเลข ๑ - ๔ เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๒ ส่ วน แนวนอน (นาลายด้านล่างนี้ไปขยายให้พอดีกบั ขนาดของลงบนกระดาษที่พบั ไว้)
๑
๒
๓
๔ ภาพที่ ๔.๒๑ ภาพลายหน้าดานบน ล่าง ๑ - ๔
๑๒๑
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายตุกตู่ , ลายไต เตรี ยมกระดาษขนาด กว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
พับกระดาษเป็ น ๒ ส่วน แนวนอน (นาลายด้านล่างนี้ไปขยายให้พอดีกบั ขนาดของลงบนกระดาษที่พบั ไว้)
ตุกตู่ (๑)
ตุกตู่ (๒)
ไต (๑)
ไต (๒)
ไต (๓) ภาพที่ ๔.๒๒ ภาพลายตุกตู่ ๑ - ๒ ๑๒๒
ภาพที่ ๔.๒๓ ภาพลายไต ๑ - ๓
ฝึ กออกแบบตกแต่งลายสิ งห์จากภาพที่กาหนด
ภาพต้นแบบ ๑. เตรี ยมกระดาษขนาดกว้าง ยาว ๑๑
× ๒๖ ซ.ม.
๒. คัดลอกภาพจากภาพต้นแบบ ๓. ตกแต่งลายเพิ่มเติม
ฝึ กเขียนและแกะแม่แบบลายสิ งห์
ภาพที่ ๔.๒๔ ภาพลายสิ งห์ ภาพจากการออกแบบตกแต่งลายสิ งห์ ตามจินตนาการ ๑. เตรี ยมกระดาษขนาดกว้าง ยาว ๑๑ × ๒๖ ซ.ม. ๒. ลอกภาพตามตัวอย่าง ขยายภาพเท่ากับกระดาษที่เตรี ยม ภาพที่ ๔.๑ – ๔.๒๔ ภาพแม่แบบลายกนกโลง แบบต่าง ๆ ที่มา : สุเทพ ประชุมทอง และคนอื่น ๆ, ๒๕๕๐
๑๒๓
คาถามทบทวน ๑. ลายกนกโลงที่นาไปประดับตกแต่งส่ วนหน่วยโลงมีลายอะไรบ้าง ๒. ลายกนกโลงที่นาไปประดับตกแต่งส่ วนฐานโลงมีลายอะไรบ้าง ๓. ข้อควรระมัดระวังในการแกะหรื อขุดลายกนกโลงคืออะไร
๑๒๔
บัตรกิจกรรมที่ ๔
คาสั่ ง ๑. แกะแม่แบบลายกนกโลง ( ๑๐ คะแนน ) ๒. แกะและปรุ ดุนลายลงบนกระดาษทองให้สวยงาม ( ๑๐ คะแนน ) ๓. สอดกระดาษสี ลายกนกโลงให้สวยงาม ( ๑๐ คะแนน ) ครั้งที่ ๑ นักเรี ยนนัง่ เป็ นกลุ่ม ๆ ละ ๖ – ๘ คน ฝึ กปฏิบตั ิงานแกะแม่แบบลายกนกโลงสาหรับ ตกแต่งหน่วยโลง จานวน ๗ ลาย ได้แก่ ลายหน้าดานบน ลายบัวปากถ้วย แม่ลาย ลายตุกตู่ ลายช่อ ลายไต และลายรางมุม (ดูแบบ และขั้นตอนการทาจากเอกสารประกอบการเรี ยนวิชาลายกนกโลงศพ หน้า ๑๐๑-๑๒๓) ครั้งที่ ๒ นักเรี ยนนัง่ เป็ นกลุ่ม ๆ ละ ๖ – ๘ คน ฝึ กปฏิบตั ิงานแกะแม่แบบลายกนกโลงสาหรับ ตกแต่งฐานโลง จานวน ๖ ลาย ได้แก่ ลายบัวขบ ลายล่องไฟ ลายหลังสิ งห์ ลายตุกตู่ ลายสิ งห์ และ ลายหน้าดานล่าง (ดูแบบ และขั้นตอนการทาจากเอกสารประกอบการเรี ยนวิชาลายกนกโลงศพ หน้า ๑๐๑-๑๒๓) ครั้งที่ ๓ นักเรี ยนกลุ่มเดิมนาแม่แบบลายกนกโลงทุกลายไปแกะ และปรุ ดุนลายลงบนกระดาษทอง ลายละ ๕-๑๐ แผ่น ครั้งที่ ๔ นักเรี ยนกลุ่มเดิมนาลายกนกโลงไปสอดกระดาษสี ให้สวยงาม ตามหลักการใช้สี
๑๒๕
อ้างอิง ขอม ทิพย์โพธิ์ . (๒๕๕๐). ช่ างทากนกโลง. บ้านเลขที่ ๑๕๗ หมู่ที่ ๖ ตาบลทุ่งโพธิ์ อาเภอจุฬาภรณ์ จังหวัดนครศรี ธรรมราช. สัมภาษณ์, ๑๕ สิ งหาคม . สุ เทพ ประชุมทอง และคนอื่น ๆ. (๒๕๕๐). ช่ างทากนกโลง. บ้านเลขที่ ๑๖๐ หมู่ที่ ๖ ตาบลทุ่งโพธิ์ อาเภอจุฬาภรณ์ จังหวัดนครศรี ธรรมราช. สัมภาษณ์, ๑๖ สิ งหาคม.
๑๒๖