Καραγάτς Αδριανουπόλεως (Ορεστιάδα) (2 από 4)

1912 - 1920

Η περίοδος αυτή είναι η πιο ρευστή, καθώς εναλλάσσονται στην κατοχή της περιοχής Αδριανούπολης και Καραγάτς τούρκοι, Βούλγαροι, Γάλλοι και Έλληνες.

έίναι η εποχή των δύο βαλκανικών πολέμων (1912-1913) και του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου (1914-1918), καθώς και των διαφόρων συνθηκών που υπογράφηκαν ως αποτέλεσμα διεκδικήσεων και κατακτήσεων των αντιμαχόμενων χωρών, αλλά και προώθησης των συμφερόντων των Μεγάλων δυνάμεων.

Μέχρι και το 1913 το Καραγάτς βρίσκεται συνεχώς υπότουρκική

κατοχή. Όμως στις 25 προς 26 Μαρτίου 1913, μετά από εξάμηνη πολιορκία, καταλαμβάνεται η Αδριανούπολη από τους Βουλγάρους69. Λίγες

μέρες μετά ο τσάρος των βουλγάρων Φερδινάνδος φθάνει στο σιδηροδρομικό σταθμό του Καραγάτς προκειμένου να μεταβεί στην Αδριανούπολη για τον επίσημο εορτασμό της κατάληψής της.

69. Χ., Καρασσός, Η ανατολική Θράκη, Αθήνα: Πυρσός,1928.

τον ιούλιο του 1913 οι τούρκοι αντεπιτίθενται, εκμεταλλευόμενοι

την προώθηση του ελληνικού στρατού μέχρι τη σόφια, και ανακατα-

λαμβάνουν την Αδριανούπολη, όχι όμως το Καραγάτς. την ημέρα που

αναγκάστηκαν οι Βούλγαροι να εγκαταλείψουν την Αδριανούπολη, συνέλαβαν 52 έλληνες κατοίκους της Αδριανούπολης, του Καραγάτς

και του τσιρέκιοϊ. τους συλληφθέντες τους έκλεισαν σιδηροδέσμιους

στο σιδηροδρομικό σταθμό, πλησίον του τούντζα ποταμού, στον οποί-

ον αργότερα τους έριξαν δεμένους ανά τέσσερεις και ημιθανείς70 .

στις 28 ιουλίου του 1913, με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, η

Θράκη, παρά τις πολεμικές επιτυχίες της έλλάδας, μοιράζεται σε τούρκους και Βούλγαρους, οι οποίοι είναι προστατευόμενοι των ρωσικών

συμφερόντων. Οι τούρκοι πλέον κρατάν την ανατολική Θράκη μέχρι τον ποταμό Έβρο και οι Βούλγαροι παίρνουν όλη την υπόλοιπη Θράκη, συμπεριλαμβανομένου και του Καραγάτς71 .

δύο μήνες μετά (1 Οκτωβρίου 1913) υπογράφεται η συνθήκη της

Κωνσταντινούπολης, με την οποία παραμένει όριο μεταξύ Βουλγαρίας

και τουρκίας ο ποταμός Έβρος, όμως αυτή την φορά το Καραγάτς παραχωρείται στους τούρκους72 .

70. Απ., Eυθυμιάδης, Η συμβολή της Θράκης στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους, (Αλεξανδρούπολη: έκδ. Κονδύλη Α. έ., 2001).

71. «Των Αγίων Θεοδώρων μας άφηναν (οι Βούλγαροι) και λειτουργούσε ελληνικά, μέσα οι μεγάλες πήγαιναν, εμάς τα παιδιά μας πήγαιναν στη βουλγάρικη (Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης). Εγώ τότε είχα μάθει να διαβάζω και να μιλώ βουλγάρικα. Κι όταν ήρθε η Ελλάδα και άνοιξαν τα ελληνικά, μας είπαν να κάψουμε ταβουλγάρικα (βιβλία και τετράδια). Κι εγώ έτσι έκανα: όταν γυρίσαμε από το ελληνικό σχολείο, πήρα τα βουλγάρικα βιβλία και τα’ ριξα στο φούρνο. ‘Γιατί βρε κουρτσούδι μ’; Θα ανάβαμι τη φουτιά μ’ ένα ένα (φύλλο). Γιατί τα ’ριξες όλα; Τους Βουλγάρους τους θυμούμαι, έκαναν βόλτες εκείνοι… Τούρκο όμως δε θυμάμαι. Τώρα στο Καραγάτς ήταν μια Τούρκοι, μια Βουλγάροι

και στο τέλος άρχισαν να έρχοναι ξένα έθνη. Ήρθαν Ιταλοί, ήρθαν Σέρβοι, Γάλλοι, Ιάπωνες…».

(Κόνταρη Αναστασία, 2004).

72. δ. Κιηγμάς, Γ. ρυζιώτης, Αδριανούπολη, Καραγάτς, Ορεστιάδα: μια πόλη3, (Ν. Ορεστιάδα, 2013).

Ένα χρόνο μετά την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στις 24 Αυγούστου 1915, με τη σύμβαση της σόφιας, παραχωρείται πάλι το

Καραγάτς73 από τους τούρκους στους Βουλγάρους74, ως ανταμοιβή για

την έξοδο των τελευταίων στον πόλεμο στο πλευρό των κεντροευρω-

παϊκών δυνάμεων.75

Μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1918), και με νίκη της

Αντάντ - σύμμαχος της οποίας ήταν η έλλάδα -, συμμαχικά στρατεύ-

ματα Γάλλων, Άγγλων και ιταλών κατέλαβαν, στις 7 Οκτωβρίου 1919, τη δυτική Θράκη μέχρι τον ποταμό Έβρο, και φυσικά το Καραγάτς. Η

Αδριανούπολη παραμένει πλέον υπό Γαλλική διοίκηση, αλλά με ταυτόχρονη παρουσία τουρκικού στρατού, καθεστώς που ίσχυε από τις 17

Οκτωβρίου 1918 (Ανακωχή Μούδρου).

στις 14 Νοεμβρίου 1919 υπογράφεται η συνθήκη του Νεϊγύ, σύμφω-

σε ένα μεταβατικό καθεστώς διοίκησης από τις συμμαχικές δυνάμεις

73. Όλα τα επίσημα έγγραφα του Καραγάτς επικυρώνονταν με βουλγαρικά χαρτόσημα (σύμφωνα με έγγραφο της συλλογής του Γρ. Αζορίδη).

74. «… Το 1918 βρισκόμασταν σαν παιδιά με τους γονείς μας στ’ αλώνια, αλλά εκεί στ’ αλώνια,που ήταν 4 - 5 μαζεμένα, έμενε σε ένα σπιτάκι μια βουλγάρικη διμοιρία. Ένα από τα δικά μας παλληκάρια, καμιά 12 - 13 χρονών - μεγαλύτερο από εμάς -, τη νύχτα κρυφά από το σκοπό ανέβηκε επάν, έριξε τη βουλγάρικη σημαία κι έβαλε την ελληνική. Κι αυτό το παιδί ήταν, το ξέρουν όλοι οι Ορεστιαδίτες, ο Απόστολος Μαυρίδης, που το λέμε εμείς Μπουντιλιός, ο ηλεκτρολόγος… ».(Από μαγνητοφωνημένη συνέντευξη, που παραχώρησε ο δημήτριος Κούκλατζης στο γιο του Νικόλαο στις 18 - 12 - 1993).

75. Αθ. Γουρίδης, Διδυμότειχο μια άγνωστη πρωτεύουσα.

76. τότε τη διοίκηση την ασκούσαν δύο σώματα: α) το πολιτικό και διοικητικό γραφείο που συγκροτούνταν από αξιωματικούς διορισμένους από το Γάλλο στρατηγό Franchet D’ Esperey που είχε και τη γενικότερη διοίκηση της περιοχής και β) από το Ανώτερο διοικητικό συμβούλιο (τη Μικρή Θρακική Βουλή), που είχε μόνο γνωμοδοτικό ρόλο και αποτελούνταν από εκπροσώπους όλων των εθνικοτήτων της κυρίως Θράκης: 5 έλλήνων, 5 τούρκων, 2 Βουλγάρων, 1 Αρμενίου, 1 έβραίου, 1 Λεβαντίνου (= χριστιανού χωρίς εθνική συνείδηση). (Κ., Βακαλόπουλος, Ιστορία του Βόρειου ελληνισμού, Θράκη, (Θεσ/νίκη: Αφοί Κυριακίδη, 1990): 303. 77. τον Απρίλιο του 1920, σε έγγραφα που εκδίδονται από τη γαλλική διοίκηση και αφορούν την επιβεβαίωση παρουσίας και διαμονής ορισμένων ατόμων στο Καραγάτς, υπογράφουν ως δήμαρχοι, ο Η. Kiouklehe και ο N. Aloun (;)

Μαΐου 1920. Ήδη από τα τέλη ιανουαρίου 1920 γαλλικά αποικιακά

στρατεύματα κινούνται από τη δυτική Θράκη προς την Αδριανούπολη

μέσω Καραγάτς78 υπό το Γάλλο συνταγματάρχη Pantone, ενώ αντίστοι-

χα απομακρύνεται σιδηροδρομικώς τουρκικό στρατιωτικό υλικό από

Αδριανούπολη προς Κωνσταντινούπολη79.

την εποχή αυτήν εκτυλίσσεται ένας έντονος διπλωματικός αγώνας

μεταξύ Βουλγαρίας, τουρκίας και έλλάδας, για την προσάρτηση της

Θράκης. Η Βουλγαρία και τουρκία πίεζαν τις Μεγάλες δυνάμεις να

παραμείνει η Θράκη, δυτικά του ποταμού Έβρου, υπό συμμαχική διοί-

κηση ή να αυτονομηθεί αποσκοπώντας σε μελλοντική κατάληψή της. Η έλλάδα ασκούσε πιέσεις για την παραχώρηση της περιοχής αυτής

στην ίδια προβάλλοντας ως βασικό επιχείρημα την αριθμητική υπεροχή του ελληνικού στοιχείου. Για να το πετύχει αυτό φρόντισε πρώτα

για τον επαναπατρισμό των έλλήνων, που είχαν εκδιωχθεί από τους

Βούλγαρους, τα προηγούμενα χρόνια.

σημαντικό ρόλο στον επαναπατρισμό των έλλήνων έπαιξε ο Κων/

νος Μαζαράκης, τότε διοικητής της έλληνικής στρατιωτικής Αποστο-

λής στη σόφια, ο οποίος ανακάλυψε τους απαχθέντας, απελευθέρωσε

και συγκέντρωσε εγκλείστους στρατοπέδων, περισυνέλεξε γυναικόπαιδα

βιαίως απαχθέντα και γενικά όλον τον ελληνικό κόσμο, ο οποίος είχε

μεταφερθεί μακριά από την πατρίδα του τον φρόντισε και τον επανέφερε

στις εστίες του80 .

78. «Οι Γάλλοι έφεραν ιππικό, αραμπάδες κι έκαναν επιδείξεις. Τέτοιο ιππικό δεν ξαναήδα, γιατί απ΄εδώ μέχρις εσένα, τέτοια εμπόδια πηδούσαν.Πολύ καλά αλόγατα.Όλα βαρβάτα ήταν, όχι μπουρντισμένα». (Από συνέντευξη του ταφανίδη ιωάννη, που παραχώρησε στον Κιηγμά δημήτριο, το 2005).

79. έπιστολή του έμμανουήλ Ζυμβρακάκη προς το Υπουργείο έξωτερικών και το Υπουργείο στρατιωτικών, μέσω της οποίας διαβιβάζει τηλεγράφημα της έλληνικής στρατιωτικής Αποστολής στη σόφια (Παράρτημα).

80. Επιχειρήσεις εις Θράκην 1919-1923, (Αθήνα: Αρχηγείον στρατού, 1969): 17-18.

Έγγραφο - Βεβαίωση παρουσίας με αυτοκίνητο στο Καραγάτς που αποδεικνύει τη συμμαχική διοίκηση (γαλλικά) σ’ όλη τη Θράκη.

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΑΤΣ

Καθοριστικό ρόλο για τη θετική έκβαση του ζητήματος της παραχώ-

ρησης της κυρίως Θράκης (δυτικά του π. Έβρου) στην έλλάδα έπαιξε

εκτός από τον επαναπατρισμό των έλλήνων και η ανάδειξη, μετά από

αρχαιρεσίες (22 Μαρτίου 1920) μεταξύ των αντιπροσώπων όλων των

εθνικοτήτων, του Έλληνα από το Καραγάτς έμμανουήλ δουλά81 ως

προέδρου του Γνωμοδοτικού συμβουλίου (του λεγομένου και Μικρή

Θρακική Βουλή) παρά τον Γάλλο σαρπύ. Ο δουλάς επηρέαζε τις απο-

φάσεις του γάλλου

όλες τις Υπηρεσίες τοποθετώντας σ’αυτές Έλληνες ικανούς υπαλλήλους. Η εκλογή εξάλλου αυτή, που ήταν αποτέλεσμα ενός τρόπον τινά

δημοψηφίσματος, απεδείκνυε την κοινώς αποδεκτή

στις 14 Μαΐου 1920, το «Μικτό Απόσπασμα Καραγάτς», που περιελάμβανε το 3/40 σύνταγμα έυζώνων82, τη μονάδα Πεδινού Πυροβολικού σαμαρά, την Ημιλαρχία κ.λπ., με διοικητή τον συνταγματάρχη Πεζικού Γ. Καραβέλη83, έφτασε σιδηροδρομικώς, με διαδοχικούς συρμούς

από το Παρανέστι της δράμας και την Ξάνθη, εγγύς84 του Καραγάτς85.

στις 16 Μαΐου και μία ώρα μετά τα μεσάνυχτα το Απόσπασμα εισήλθε και κατέλαβε το Καραγάτς86. Έτσι άρχισε η αντικατάσταση των

γαλλικών τμημάτων από ελληνικά μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού87. έν συνεχεία το Απόσπασμα οργανώθηκε αμυντικά πριν από τη γέφυρα

που οδηγεί από το Καραγάτς στην Αδριανούπολη, με απώτερο

82. « …Και (ο πόλεμος) το πρώτο κανόνι έσκασε. Το πρώτο κανόνι, βέβαια, το έριξαν οι Τούρκοι. Αλλά εμείς, σαν παιδιά, το πρώτο που είδαμε είδαμε τους τσιολιάδες να μπαίνουν στα χαρακώματα, όπως μπαίνουν οι βατράχοι στο νερό, όταν φοβηθούν, και το είχαμε σαν παιδιά αστείο. Βέβαια τώρα ξέρουμε, ανά χείρας το όπλο και πετιούνταν μέσα στα χαρακώματα ». Από μαγνητοφωνημένη συνέντευξη, που παραχώρησε ο δημήτριος Κούκλατζης στο γιο του Νικόλαο στις 18-12-1993. 83. Ανήκε στην 9η Μεραρχία (διοικητής ο Υποστράτηγος Γ. Λεοναρδόπουλος) του σώματος στρατού έθνικής Αμύνης (διοικητής ο Αντιστράτηγος έμμ. Ζυμβρακάκης) και αργότερα στρατιάς Θράκης (Αρχείο δισ Φ. 310/Γ/1 σελ. 236).

84. σε χώρο που υποδείχθηκε από τον ταγματάρχη σκουλά (διευθυντή έπιτελικού Γραφείου).

85. Ήδη από τις 7 Μαΐου οι κάτοικοι του Καραγάτς είχαν ενημερωθεί για την επικείμενη ελληνοτουρκική σύρραξη. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα, που ακολουθεί από μαγνητοφωνημένη

συνέντευξη, που παραχώρησε ο δημήτριος Κούκλατζης στο γιο του Νικόλαο στις 18-12-1993: « …Ήταν 7 Μαΐου, τότε που γιόρταζαν οι γεωργοί την Αγία Κυριακή ... Εκεί που βοσκούσαμε τα ζώα

έρχεται ένας με το άλογο. Κάτω απ’ του Αλτιναλμάζ το μύλο, πηγαίνοντας για Αδριανούπολη, είχαμε λιβάδια. Εκεί στα λιβάδια ήρθε αυτός με το άλογο και λέει στα μεγαλύτερα παιδιά να μας πάρουν, θ’ αρχίσ’ ο πόλεμος. Τώρα αυτός περαστικός ήταν αξιωματικός, δε γνωρίζαμε μικροί ήμασταν …».

86. «Οι Τούρκοι, πριν ακόμη ξεκινήσουν τον πόλεμο, κάνανε - δεν ξέρουμε καλά πόσοι θα ήταν, ίσα με μια διμοιρία - βάλανε κουδούνια στη μέση τους και αρκουδώντας ήρθαν να πιάσουν τον παρατηρητή, που έδινε τα παραγγέλματα και χτυπούσαν. Ο παρατηρητής έμνισκε στα φράγκικα τα μνήματα, ήταν ένα μεγάλο δέντρο, δεν ξέρω αν υπάρχει και σήμερα, σε κείνο επάνω ήταν ένας τσολιάς, ο οποίος έδινε παραγγέλματα. Αλλά τους πήραν χαμπάρι, πάλι ο Απόστολος Μαυρίδης και άλλα παιδιά, δεν θυμάμαι αν ήταν μαζί και ο Μοσχοφίδης ο Ηρακλής, γιατί αυτοί ήταν στην ηλικία τότε, μια

ηλικία, και ο Απόστολος Χ# Αθανασίου μαζί, πηγαίνουν ειδοποιούν αμέσως και τους πιάσαν αιχμαλώτους…». (Από μαγνητοφωνημένη συνέντευξη που παραχώρησε ο δημήτριος Κούκλατζης στο γιο του Νικόλαο στις 18-12-1993).

87. Γενικόν έπιτελείον στρατού (διεύθυνση ιστορίας στρατού), Επιχειρήσεις εις την Θράκην (19191923), (Αθήνα: ιδίου, χ.χ.): 29.

88. στις 8 ιουλίου 1920 ξεκίνησαν οι συμπλοκές έλλήνων και τούρκων στη γέφυρα του

στις 20 Μαΐου 1920 πραγματοποιήθηκε η επίσημη υποδοχή της

στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας με την παρουσία του βασιλέως

Αλεξάνδρου και του στρατηγού Λεοναρδόπουλου.

Η υποδοχή των παραπάνω έγινε στην είσοδο της πόλεως του Καρα-

γάτς και δίπλα στο δημαρχείο, όπου στήθηκε αψίδα θριάμβου.

Ακολούθως οι επίσημοι επισκέφθηκαν τις ενορίες των εκκλησιών

Αγ. Κων/νου και έλένης και Αγίων Θεοδώρων, όπου τελέστηκε επιχαρμόσυνος δέησις.

οποίες τραυματίσθησαν 45 οπλίτες και σκοτώθηκαν 1 αξιωματικός και 17 οπλίτες. Ο αξιωματικός

αυτός ήταν ο λοχαγός Πεζικού διαμάντης Νικόλαος, απ’ τον οποίο η γέφυρα μετονομάστηκε σε γέφυρα λοχαγού διαμάντη. τελικά στις 12 ιουλίου 1920 η Αδριανούπολη παραδόθηκε στον ελληνικό στρατό.

«… Μια εβραία - λένε - απ’ του Θαλασσινού το σπίτι έκοψε το τηλέφωνο (καλώδιο) κι άδικα πήγαν

τα παιδιά (λοχαγός Διαμάντης κι άλλοι). Ενώ προχώρησαν, συνέχιζαν οι Έλληνες να βομβαρδίζουν

κι έτσι χάθηκαν τα παιδιά… (από φίλια πυρά… χωρίς να μπορούν να τα ειδοποιήσουν). Πήγαν με τα

άλογα μετά, είδαν τη ζημιά και είπαν , εμείς μεταξύ μας σκοτωνόμαστε. Βρήκαν το σύρμα που ήταν

κομμένο, έπιασαν την εβραία και ποιος ξέρει τι την έκαναν…». (Κόνταρη Αναστασία, 2004).

KΑΡΑΓΑΤΣ

έικόνες από την υποδοχή του ελληνικού στρατού στην είσοδο του Καραγάτς (στην πρώτη φωτογραφία διακρίνεται και το δημαρχείο)

Έλληνες Πρόσκοποι με τον στρατηγό Λεοναρδόπουλο στην επίσημη υποδοχή του έλληνικού στρατού κατά την απελευθέρωση του Καραγάτς στις 20 Μαΐου 1920.

Με την απελευθέρωση του Καραγάτς, όπως είναι λογικό, η διοίκησή

του περιήλθε από τα γαλλικά σε ελληνικά χέρια. διορίζεται από το ελληνικό κράτος πολιτική διοίκηση, δήμαρχος89 για το χρονικό διάστημα

1920-1922 και από το 1922 Κοινοτάρχης90, η οποία αποτελεί το σύνδε-

σμο ανάμεσα σ’ αυτό και τη δημογεροντία.

Η

δημογεροντία χάνει τυπικά τον πολιτικό ρόλο της, διατηρεί όμως

την ιδιότητα της πολιτικής εκπροσώπησης και έκφρασης της τοπικής

κοινωνίας. ταυτόχρονα, τη διεθέτηση ζητημάτων δικονομικού χαρατήρα και την επίλυση διαφορών μεταξύ των πολιτών αναλαμβάνει η διορισμένη εισαγγελική αρχή. Με τα εκκλησιαστικά όμως ζητήματα συνεχίζει να ασχολείται και μάλιστα με αποκλειστικότητα η δημογεροντία.

Μία από τις προτεραιότητες της έλληνικής διοίκησης ήταν η επαναφορά είτε η απόδοση ελληνικών ονομασιών σε πόλεις και χωριά. Για

το λόγο αυτό συστάθηκε τριμελής επιτροπή αποτελούμενη από τους

Γεώργιο Λαμπουσιάδη (επικεφαλής), Κων/νο Γεραγά (εκπρόσωπο της

δ/νσης έσωτερικών Γεν. διοίκησης Θράκης) και διονύσιο Καραχάλιο (δ/ντή του Γραφείου τύπου της Γεν. διοίκησης Θράκης)91. στο πλαίσιο

αυτό εντάσσεται και η μετονομασία του Καραγάτς σε Ορεστιάδα.

τσόκογλου Νικολάου, εγγονού του τσόκογλου ι.). δες και σελ. 73, 79. 90. δες έγγραφο της οικ. Αζορίδη στη σελ. 79 91. δ. Κιηγμάς, Γ. ρυζιώτης, Αδριανούπολη, Καραγάτς, Ορεστιάδα: μια πόλη3, (Ν. Ορεστιάδα, 2013).

Η ονομασία Ορεστιάδα δεν αποδόθηκε στην Αδριανούπολη, όπως

θα ήταν ιστορικά πιο σωστό, καθώς το όνομά της (Αδριανούπολη) είχε

πια καθιερωθεί στη συνείδηση έλλήνων και ξένων∙ εξάλλου ως λέξη

δεν έχει μουσουλμανική ρίζα.

Η ονομασία όμως Ορεστιάδα θεωρήθηκε επιβεβλημένο να δοθεί

σε κάποια περιοχή. έπιλέχθηκε το Καραγάτς, καθώς ήταν η πύλη ει-

σόδου της Αδριανούπολης (λόγω του σιδηροδρομικού σταθμού) για

όλους τους έυρωπαίους και άρα θα ήταν η πρώτη ονομασία που θα αντίκριζαν ερχόμενοι με τρένο. έπιπλέον δεν διέθετε παλαιότερο ελληνικό όνομα, ώστε να του αποδοθεί εκ νέου. τέλος επιλέχθηκε αυτό, αντί άλλων προαστίων της Αδριανούπολης, διότι το Καραγάτς έχει την ιδιαιτερότητα να είναι το μοναδικό προάστιο που λόγω απόστασης διατηρεί και την αυτονομία του ως χωριού.

Η Ορεστιάδα (Καραγάτς), όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο, από την κατασκευή του σιδηροδρομικού σταθμού (1872) γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Αξιοσημείωτη είναι η ίδρυση του τελωνείου

Ορεστιάδος (Καραγάτς), το οποίο μάλιστα την περίοδο της ελληνικής

διοίκησης (1920 - 1922) επισκευάσθηκε διά δαπάνης 13.000 δρχ.92. Οι κάτοικοι συνέχιζαν να είναι γεωργοί, που κατείχαν μεγάλα χωράφια93 και αμπελώνες94, αλλά δούλευαν και στον σταθμό, σιδηροδρομι-

κοί υπάλληλοι και μεταφορείς95, ενώ άλλοι ασχολούνταν με αστικά και

92. Πολιτική διοίκησις Θράκης, «VII. δημόσια Έργα», Πεπραγμένα (Μάιος 1920-Δεκέμβριος 1921), (Αδριανούπολις: τύπ. Πολιτ. δ/σεως Θράκης, 1922).

93. «Στις αρχές του Καραγάτς, από Καστανιές, υπήρχε ένας άλλος μεγάλος λαχανόκηπος του Τοπούρογλου. Είχε τα καλύτερα σπαρτά. Φημισμένα (ήταν) τα φασόλια Τοπούρογλου». (Αν. Κόνταρη, 2004).

94. Οι αγοραπωλησίες γης γίνονταν με ιδιωτικά συμφωνητικά που έφεραν τον τίτλο «Πωλητήριον»

και σ’ αυτά εκτός από την υπογραφή του πωλητή περιγραφόταν το χωράφι, τα σύνορά του, αναφερόταν επίσης ο αγοραστής και η αξία του. στην περιοχή παλάτι του κάμπου στο Καραγάτς ένα στρέμμα κόστιζε περίπου 3 τουρκικές λίρες (συλλογή εγγράφων Γρ. Αζορίδη). 95. «Μπαμπάς μ’ ήταν αραμπατζής (είχε νταλίκα). Η Αδριανού δεν είχε κάρα, τα πράγματα της Αδριανούς κατέβαιναν στον σταθμό στο Καραγάτς και μπαμπάδες μας τα πήγαιναν… Πήγαιναν σ’ όλα τα ελληνικά μέρια, όπως στο Τσιρέκιο, τα Ρίζια, Στέρνα, Ντεμερντές (Καβύλη, που λεν), γύρα στην

βιοτεχνικά επαγγέλματα.

Η αλματώδης πρόοδος κατέστησε το Καραγάτς το πιο όμορφο προάστιο της πόλης, με όψη καθαρά ευρωπαϊκή. έκεί διατηρούσαν τις

εξοχικές τους κατοικίες οι πιο πλούσιοι Έλληνες και εκεί έκαναν τους

περιπάτους τους, κυρίως τις Κυριακές, οι έυρωπαίοι και γενικά οι ξένοι της Αδριανούπολης. Πολλοί δε από τους έυρωπαίους, κυρίως σιδη-

ροδρομικοί αλλά και εκπρόσωποι εμπορικών οίκων96, εγκαταστάθηκαν

τελικά στην ακμάζουσα παροικία.

το Καραγάτς διακρινόταν για τα πολλά δέντρα του, το εύγευστο

νερό, το υγιεινό κλίμα, τους μεγάλους δρόμους του, την καλή ρυμοτο-

μία και τα ωραία σπίτια των κατοίκων. σύμφωνα με το στυλιανό Γονατά (1922) ήταν κάτι αντίστοιχο με την Κηφισιά της Αθήνας∙ οι ντόπιοι το αποκαλούσαν μικρό Παρίσι97.

την περίοδο 1920 – 1922 οι οδοί του Καραγάτς (Ορεστιάδα πλέον)

έλαβαν ελληνικές ονομασίες98. Γνωστές οδοί με υπάρχοντα τότε οικήματα είναι99:

1) Οδός Βασ. Αλεξάνδρου, που σήμερα διέρχεται το Καραγάτς από

την Αδριανούπολη προς το τελωνείο Καστανεών. έπί της οδού αυτής

βρισκόταν ο μηχανοκίνητος αλευρόμυλος και το παγοποιείο – ψυγείο

του Πέτρου Αλτιναλμάζη, (πρώην καθολικό μοναστήρι, όπου βρισκόταν η σχολή St. Basil). Νότια του μοναστηριού υπήρχε η σχολή θηλέων

Ορεστιάδα (Καραγάτς)… και στα Μαράσια πήγαιναν… Αλόγατα είχε (στην νταλίκα) μπαμπά μ’…». (συνέντευξη του ταφανίδη ιωάννη στον Κιηγμά δημήτριο, 2005).

96. τον Αύγουστο του 1913 υπήρχε στο Καραγάτς αντιπρόσωπος πωλήσεων της εταιρίας ραπτομηχανών SINGER (συλλογή εγγράφων Γρ. Αζορίδη - επεξεργασία από τους συγγραφείς του παρόντος βιβλίου).

97. Αθ., Κορμαλής, Ελλαδίτου περιήγησις, τ. Α΄, (Αθήνα: Πελασγός, 2002): 190.

98. στο διάστημα της Γαλλικής διοίκησης (από τις 18/10/1918, Ανακωχή Μούδρου ως και το 1920.

Μέχρι τον Απρίλιο του 1920 δήμαρχος του Καραγάτς (KARAGATCH) ήταν ο H. Kiouklehe και

μετά ο Ν. Aloumn) οι οδοί του Καραγάτς δεν είχαν ονομασίες, αλλά ήταν αριθμημένες. την εποχή

αυτήν πολλά επίσημα έγγραφα εκδίδονταν στα Γαλλικά, όπως είδαμε προηγουμένως.

99. Ν., Νικολαΐδης, Η Αδριανού μας, τεύχος ι , (Αθήνα: χ.ε., 1993).

St. Paul των καθολικών καλογραιών. έπίσης υπήρχαν λαχανόκηπος, σηροτροφείο και εργοστάσιο επεξεργασίας κουκουλιών και η κατοικία

της οικ. δημητριάδη. στην ίδια περίπου περιοχή βρισκόταν και ο ανε-

μόμυλος - αλευρόμυλος του Λελιάτσου Αντώνη (ο οποίος μεταφέρθηκε

στη Νέα Ορεστιάδα το 1923).

στα αριστερά του δρόμου βρισκόταν το φαρμακείο του Βασιλείου Ψαρόπουλου και από πάνω η κατοικία του. Μετά το 1923 οι τούρκοι το μετέτρεψαν σε τζαμί, με μικρό μιναρέ και εξώστη100 .

Προς το τέρμα του δρόμου, στα δεξιά, υπήρχε ένας βάλτος –η γκιόλα – έκτασης 10 στρεμμάτων.

στα βόρεια οικοδομικά τετράγωνα της οδού υπήρχαν η ελληνική

εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων και στην αυλή της το ελληνικό σχολείο101 . στην ίδια περιοχή βρίσκονταν τα σπίτια της οικ. δουλά102, του Θαλασσινού103, της οικ. δουκίδη και της Φανής Φερνάτσα, και μετά το 1923 μια εβραϊκή συναγωγή.

100. Ο αδελφός του Βασιλείου, Ψαρόπουλος Γεώργιος επίσης φαρμακοποιός είχε μισθώσει τα λουτρά τραϊανουπόλεως κατά το διάστημα 1903 - 1905. (Θ., Κυρκούδης, Ιστορία της φαρμακευτικής στη Θράκη, (Αλεξανδρούπολη: Φαρμακευτικός σύλλογος Έβρου, 1996): 50.

101. στο σχολείο αυτό φοίτησε η σαρανταεκκλησιώτισσα Ανδρονίκη Κουκίδου, διακεκριμένη παιδαγωγός: Πανεπιστήμια Γαλλίας και Αθηνών, μαθήτρια του διάσημου παιδαγωγού J. Piaget. (Θρακικά,τ. 13ος, σ. 413).

102. Ο έμμανουήλ δουλάς, απόφοιτος Γεωπονίας του Μονπελιέ, εκλέχτηκε Πρόεδρος της μικρής Θρακικής Βουλής με έδρα την Κομοτηνή στις 22 Μαρτίου 1920. Αυτή η Βουλή αποφάνθηκε για την ελληνικότητα της Θράκης, δίνοντας τη δυνατότητα στις ξένες δυνάμεις – Γαλλία – να συνηγορήσουν υπέρ της ελληνικής κυριαρχίας στην περιοχή.

103. στην οικία του Θαλασσινού στη Νέα πλέον Ορεστιάδα στεγάσθηκε το πρώτο Γυμνάσιο, μέχρι την κατασκευή του ιδιόκτητου κτιρίου.

έπίσης επί της οδού Β.Αλεξάνδρου υπήρχαν τα παρακάτω καταστήματα-επιχειρήσεις: Έξι (6) παντοπωλεία των: δημητρίου Β. (παντοπωλείο «έμπιστοσύνη»), Μιχαηλίδη Π. (παντοπωλείο «έρμής»),

Νικολαΐδη δ., Παναγιωτόπουλου Χρ. (παντοπωλείο «σκρα»), Χατζηπαναγιώτου Α. και Χρήστου Η. (παντοπωλείο «Αδριανούπολις»). τρία

(3) καφενεία-ζυθοπωλεία, που ανήκαν στους: Αθανασιάδη έ. (καφενείο -ζυθοπωλείο «Όλυμπος»), Γεωργίου Α. (καφενείο - ζυθοπωλείο

«Αβέρωφ») και σταυρίδη Α. (καφενείο - ζυθοπωλείο «σαράντα έκκλησιές»). δύο (2) σιδηρουργεία των: Μαρουκιάν Χ. (σιδηρουργείο

«Κεντρικόν») και Νικολαΐδη Ν. (σιδηρουργείο «Ήφαιστος»). τρεις (3) αποθήκες με οινοπνευματώδη ποτά των: Αντωνιάδη Κ., Μιτράνι Χαΐμ

και Πανταζίδη Χ. δύο (2) επιχειρήσεις εισαγωγών-εξαγωγών των:

Αφών Νικολαΐδη και του Μπάλτα Κ. δύο (2) εργοστάσια σαρώθρων ιδιοκτησίας των: Γεωργιάδη Γ. και ροντίκ Κεμάλ. Καθώς και ένα αρτοποιείο του Κωνσταντίνου Π., ένα γαλακτοπωλείο του Μήνογλου Β., ένα υφασματοπωλείο του σολομώντα ισαάκ, ένα ζαχαροπλαστείο του

σίρμα Β., ένα ραφείο του Κωνσταντινίδη Α., ένα υποδηματοποιείο με

την ονομασία «Θράκη» του σουβατζόγλου Α. και ένα μεταξουργείο του Πάπο Νοράι.

2) Οδός Καραγάτς (σημερινή Losan Caddesi) που συνδέειτην κεντρική είσοδο του σιδηροδρομικού σταθμού με την Αδριανούπολη. στα αριστερά της οδού βρίσκεται ακόμη το αρχοντικό του Πέτρου Αλτιναλμάζη, στο οποίο μάλιστα φιλοξενήθηκε, το 1920, ο βασιλεύς Αλέξανδρος. στην αρχή του δρόμου (γωνία απέναντι από το σιδηροδρομικό

σταθμό) βρισκόταν το συγκρότημα «τζανίκ», ιδιοκτησίας του Aρμέ-

νιου τζανίκ, την εκμετάλλευση του οποίου από τα πρώτα χρόνια της

κατασκευής του (αρχή του 20ου αι.) είχε, και μέχρι το 1923, ο έλληνας

επιχειρηματίας ιωάννης ιωαννίδης, ο οποίος αργότερα εγκαταστάθηκε

στη Νέα Ορεστιάδα (όπου και έχτισε έναν αλευρόμυλο και ένα μικρό, τότε, ξενοδοχείο το επονομαζόμενο, σύμφωνα με τη διήγηση της εγγονής του, Νικόλ ιωαννίδου, αρχικά «Γιάννης» και τελικά «Βιέννη»). το

συγκρότημα «τζανίκ» περιελάμβανε: α) το ξενοδοχείο «τζανίκ» είκοσι

δωματίων με εστιατόριο στο ισόγειο, καζίνο, θερινό κέντρο και υπαί-

θριο κινηματογράφο στην αυλή («Ορέστια Πάρκ»), β) την μπυραρία –

κέντρο διασκέδασης «Μπομόντι», που πρόσφερε μπύρα του ομώνυμου

εργοστασίου ζυθοποιίας της Κωνσταντινούπολης. έκεί, σύμφωνα με τον Νικολαΐδη, εργάζονταν ρουμάνες σερβιτόρες. έξάλλου και ρουμά-

νικες ορχήστρες διασκέδαζαν τους θαμώνες του διπλανού κινηματοθεάτρου στα διαλείμματα των προβολών. δεξιά του δρόμου, απέναντι

από το «τζανίκ», ήταν ο δημοτικός κήπος, που διέθετε σιντριβάνι.

3) Οδός Αγ. Κων/νου και Ελένης, που διερχόταν μπροστά από τον ομώνυμο ιερό Ναό. Ήταν αραιοκατοικημένη η περιοχή και υπήρχε εκεί

το καφενείο - ζυθοπωλείο «Πανελλήνιον» του Καρτάλη δ.

4) Οδός Βενιζέλου. έπί της οδού αυτής υπήρχαν τα παντοπωλεία

«τριανδρία» και «Οικονομικόν», που ανήκαν στους Αδαμαντίδη Χ. και

Παντζαρίδη Α., αντίστοιχα. Υπήρχαν πέντε (5) καφενεία, απ’ τα οποία

τρία (3) πρόσφεραν και ζύθο (μπύρα) και ήταν το «Θεσσαλονίκη» του

δερμεντζόπουλου Β., το «διεθνές» του ιωάννου δ. και ένα ακόμη του

ιωαννίδη ι., και δύο καφενεία που πωλούσαν ούζο και άλλα ποτά: το

«Θράκη» του Γεΐμποβιτς Ν. και ένα ακόμη του Πάγκαλου Α. στην ίδια

οδό βρισκόταν το ποτοπωλείο «έμπορικόν» του Παναγιώτου Α. και

δύο (2) ξενοδοχεία: το «Κωνσταντινούπολις» του Παναγιώτου Α. και

το «Πανελλήνιον» του Χατζηκωνσταντίνου Γ., μαζί με κινηματογράφο

και καφενείο.

έπίσης στην ίδια οδό είχαν καταστήματα οι: ιωάννου Π. (αρτοποιείο), Πάγκαλος Λ. (εστιατόριο), Αρδίτης Α. (υποκ. καπνών Ξάνθης), Νικολάου σ. (κρεοπωλείο), Πανταζίδης Π. (κουρείο) και Μπάλτας δ. και δ. (παγοποιείο - ψυγεία).

5) Οδός Ευζώνων. έίναι γνωστά τα παρακάτω καταστήματα: το ζαχαροπλαστείο των Αποστόλου ι. και Πασαλίδη, το κουρείο «Αθηναϊ-

κόν» του τετελμάνου ι., το παντοπωλείο «Χαΐκ» των Κουριτσιάν και σία και το υποδηματοποιείο «Αθήναι» του δημητρακόπουλου σ.

6) Οδός 9ης Μεραρχίας. Ήταν κεντρική οδός που πιθανόν οδηγούσε στο παλαιό σουλτανικό κτίσμα του ΚισΛΑ, στο οποίο στατοπέδευσε και η 9η μεραρχία, το τάγμα έυζώνων και η 11η διλοχία μηχανικού.

έίναι γνωστά τρία (3) παντοπωλεία τα: «έλευθερία» του Αθανασίου

Κ., «Αθήναι» του Νικολαΐδη δ. και «σκόπελος» του τζελέπη Γ. τρία

(3) καφενεία - ζυθοπωλεία: το «Λάρισα» του Ανδρόνικου Χ.,

«σκρα» του Ζαρδαλίδη Α. και «Νάουσα» του Κλωνίδη Μ. καθώς

επίσης και το αρτοποιείο του Νικολαΐδη Χ. Γ., το γαλακτοπωλείο του

Νικολαΐδη Μ., το εστιατόριο των τριανταφύλλου και Φωτιάδη, το κρεοπωλείο του Μιχαηλίδη Α., το οπωροπωλείο του ιωάννου Α., το υποδηματοποιείο του Μιχαηλίδη Ο. και η αποθήκη οινοπνευματοδών ποτών του σπανού Α. τέλος υπήρχαν δύο (2) κουρεία: το «Πανελλήνιον» του Πριγγόπουλου Β. και το «Αθήναι» του σολομών ι.

7) Οδός Νεκροταφείου. έδώ υπήρχε ο μηχανοκίνητος αλευρόμυλος του τατλιδίλη Γ.

8) Οδός Σκουλά. Βρίσκονταν οι παρακάτω επιχειρήσεις: δύο (2) υποδηματοποιεία με τις ονομασίες «Νέα Θράκη» και «Βόλος» των Γεωργίου Α. και Καστανίδη ι. αντίστοιχα. τα ραφεία του Μαυρουδή Γ.

και της Μορντού Ντοενία, το κρεοπωλείο του Χρήστου ι., το εστιατό-

ριο του Ζησίου Β., το αρτοποιείο του Γεωργίου Μ., το καφενείο - ζυθοποιείο «έρμής» του Κωνσταντίνου έ., το καφενείο «συντεχνειών» του

Γκεΐμποβιτς Ν., ο μηχανοκίνητος αλευρόμυλος του ιωαννίδη ιωάννη

και τα ξενοδοχεία «Αθηνά» του ι. ιωαννίδη και «έυρώπη» του Κούτσα.

9) Οδός Παρασκευοπούλου. Μας είναι γνωστά τρία (3) παντοπωλεία των Αντωνίου σ., σαντζόκ δ., σαζανίδη Π. και δύο (2) καταστήματα εμπορίας τυριών των Αφών Νικολαΐδη και του Χρήστου Πέτρου.

10) Οδός Πρώτη. στην οδό αυτή καταστήματα είχαν οι: Χατζηχαραλάμπους Π. (ωρολογοποιείο), σεμερτζιάν Α. (ψιλικά «Απόλλων»), Καλουτσιάν Γκρ. (φαρμακείο) και έυμορφόπουλος Π. (αλλαντοπωλείο) και το ξενοδοχείο «Λονδίνο» του Κ. Λεμονίδη.

11) Στη σημερινή οδό ISTIKLAL συναντάμε τα κτίρια του γερμανικού σχολείου αρρένων και θηλέων που κτίσθηκαν το 1897 και το ιταλικό σχολείο.

έπίσης στο Καραγάτς υπήρχαν: ο αλευρόμυλος και η αίθουσα κινηματογράφου «Πατέ» του ιωαννίδη, τα κέντρα ψυχαγωγίας και αίθουσα

χορού του ροσολάτου, κινηματοθέατρο και καζίνο.

στο Καραγάτς διέμεναν γνωστοί έυρωπαίοι, όπως η Οικογένεια της έλίζαμπεθ Μπαντέτι, χήρας του Μπαρθόλομι, η οποία είχε τρεις γιους:

τον Γκουστάβ (πρόξενο του Βελγίου, μετά το 1905), τον Αντόλφ104 (πράκτορα ξένης ασφαλιστικής εταιρείας) και τον ροντόλφ (αρχιλογιστή της Bank Οttoman της Αδριανούπολης). Ο ρ. Μποτζέτι (δ/ντής της

Bank Οttoman ), ο Λέοναρτ Μποντζέτι (μηχανικός δ/ντής στη γαλλική

έταιρεία σιδηροδρόμων), Έτμοντ έτέκ (πιανίστας) και η αδερφή του,

οι οποίοι με θέρμη ενστερνίστηκαν τις πρωτοβουλίες του τούρκου αυτονομιστή ταγιάρ και του γάλλου λοχαγού Ζαμπά, για αυτονόμηση της αν. Θράκης. το κίνημα αυτό υποστήριξαν αρκετοί τούρκοι, μαζί με όλους τους εν Αδριανουπόλει έβραίους και ένα μεγάλο μέρος των Αρμενίων και Βουλγάρων. (Κ., Γεραγάς, Αναμνήσεις εκ Θράκης 1920-1922, (Αθήνα: έστία, 1925): 22.

ο Γκάρντι Μοΐς105, ο Μπάλτα106 κ.ά.

τον ιούλιο του 1921, επί δημαρχίας δημητριάδη107, τα διάφορα επίσημα έγγραφα108 που χορηγούνταν από τις τοπικές αρχές του Καρα-

γάτς, όπως οι άδειες επισκευής οικίας, έφεραν στο τέλος στρογγυλή

σφραγίδα που έγραφε κυκλικά δΗΜΟσ ΟρέστιΑδΟσ και είχε στο

εσωτερικό απεικόνιση του Ορφέα καθισμένου κοντά σε δεντράκι,

παίζοντας άρπα, και γύρω του διάφορα

άλλη σφραγίδα που περιλάμβανε με τη σειρά από

πάνω προς τα κάτω: το σήμα του βασιλείου της έλλάδος, τις λέξεις

ΒΑσιΛέιΟΝ τΗσ έΛΛΑδΟσ, τις λέξεις δΗΜΟσ ΟρέστιΑδΟσ και

τέλος τον αριθμό Πρωτοκόλλου. Άρα εκείνο το χρόνο το Καραγάτς (: Ορεστιάδα) θεωρούνταν δήμος.

τον Αύγουστο, όμως, του 1922, σε παρόμοιο έγγραφο, μετά το σήμα

του βασιλείου της έλλάδος αναγράφεται: έΛΛΗΝιΚΗ ΚΟιΝΟτΗσ, από κάτω ΟρέστιΑδΟσ, κι από κάτω σε παρένθεση και με μικρότερη

γραμματοσειρά (ΚΑρΑΓΑτσ).

Κατά την περίοδο της απελευθέρωσης του Καραγάτς (1920-22) οι

κάτοικοί του πλήρωναν πλέον τους φόρους τους στο έλληνικό δημόσιο. Οι φόροι αφορούσαν επιτηδεύματα, οικοδομές, ζώα, κατοχήγης

και πληρώνονταν σε δραχμές στο δημόσιο εισπράκτορα, ο οποίος έκοβε

και διπλότυπα είσπραξης με σφραγίδα του Υπουργείου Οικονομικών.

της φορολόγησης προηγούνταν δηλώσεις των πολιτών για τα εισοδή-

ματά τους και γενικά για ό,τι κατείχαν. συνηθισμένες ήταν οι δηλώσεις

105. Ν., Νικολαΐδης, Η Αδριανού μας, τεύχος ι, (Αθήνα: χ. ε., 1993).

106. «Πηγαίνοντας από τον σταθμό στα Μαράσια, το μοναδικό σπίτι, διώροφο ήταν του Μπάλτα αυτός Ιταλός σιδηροδρομικός ήταν και Πρόεδρος εκεί… ». (συνέντευξη ταφανίδη ιωάννη, 2005).

107. Άλλος δήμαρχος του Καραγάτς, το 1922, ήταν ο Νικόλαος Μαυρίδης (δες σελ. 127, επιστολή Πολίτη).

108. συλλογή εγγράφων Γρ. Αζορίδη (επεξεργασία από τους συγγραφείς του παρόντος βιβλίου).

ζώων (βοδιών, αγελάδων, χοίρων). έκτός από τους δημόσιους οι κάτοικοι πλήρωναν και δημοτικούς φόρους, όταν πουλούσαν π.χ. ζώα. Για

την πώληση ενός γαϊδάρου 10 ετών ο φόρος ήταν 6 δραχμές.

τον Απρίλιο του 1922 υπήρχε στην Ορεστιάδα (: Καραγάτς) Γεωργι-

κή Λαϊκή τράπεζα με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Α. Θαλασσινό και σύμ-

βουλο τον έ. δ. Καρακούση. Πιθανώς υπαγόταν στην έθνική τράπεζα

της έλλάδος, που διατηρούσε παράρτημα στην Αδριανούπολη, καθώς

οι συναλλαγές των πολιτών μ’ αυτήν γινόταν μέσω του παραρτήματος

της έ.τ.έ. στην Αδριανούπολη. Η Γεωργική Λαϊκή τράπεζα Ορεστιά-

δος (: Καραγάτς) χορηγούσε δάνεια με 7% επιτόκιο το εξάμηνο λαμβάνοντας ως ενέχυρο συχνά τη μελλοντική σοδειά κάποιων καλλιεργειών109.

τέλος, το 1923 η Ορεστιάδα (: Καραγάτς) διέθετε ηλεκτροφωτισμό.

το ηλεκτρικό ρεύμα το παρήγε γεννήτρια συνεχούς ρεύματος 110 volt, 35 Kw, την οποία αργότερα μετέφεραν πρόσφυγες στη Νέα Ορεστιάδα110 .

109. συλλογή εγγράφων Γρ. Αζορίδη (επεξεργασία από τους συγγραφείς του παρόντος βιβλίου).

110. Πολιτική διοίκησις Θράκης, «VII. δημόσια Έργα», Πεπραγμένα (Μάιος 1920-Δεκέμβριος 1921), (Αδριανούπολις: τύπ. Πολιτ. δ/σεως Θράκης, 1922). τσΟΝιδΗσ, τάκης. Η Ορεστιάδα μας. Ορεστιάδα: έκπολιτιστικός σύλλογος Ορεστιάδας, 1980, σελ.113.

Ιατροί111

στην Ορεστιάδα (Καραγάτς) την περίοδο 1920 - 1923 υπήρχαν έξι

(6) ιατροί, ένας (1) Οδοντογιατρός και ένας (1) Οδοντοτεχνίτης. Αυτοί

ήταν οι:

σοφιανίδης Κ. (ιατρός παθολόγος: εργαζόταν στη Γαλλική εταιρία

σιδηροδρόμων)

Γεωργιάδης έ. (ιατρός)

Παρασκευόπουλος Μ. (ιατρός)

Χατζόπουλος Κ. (ιατρός)

Μαργαριτίδης Μ,. (ιατρός παθολόγος εξ Αδριανουπόλεως)

ιωαννίδης Θ., (ιατρός παθολόγος εξ Αδριανουπόλεως)

δερμερτζόπουλος στέφανος (οδοντίατρος) ιωαννίδης στ. (οδοντοτεχνίτης)

Σύλλογοι

111. Ν., Νικολαΐδης, Η Αδριανού μας, τεύχος ι , (Αθήνα: χ.ε., 1993)

Από το 1907 λειτουργούσε ο σύλλογος «Φιλόπτωχος Αδελφότης

της Ελληνικής κοινότητος Εν Καραγατσίω», όπως φαίνεται από έγγραφο που περιλαμβάνει κουπόνια συνδρομής των μελών. στη σφραγίδα μάλιστα του συλλόγου, η οποία σήμερα φυλάσσεται στο ιστορικό

και Λαογραφικό Μουσείο Ν. Ορεστιάδας, διακρίνεται και η επωνυ-

μία Πρόοδος, όπως και το σήμα του

συλλόγου που ήταν δυο χέρια σε

χειραψία. τα κουπόνια συνδρομής είχαν το μέγεθος γραμματόσημου.

Όπως φαίνεται από το έγγραφο - καρτέλα, ο σύλλογος είχε τακτικά

μέλη που πλήρωναν 36 γρόσια ως ετήσια συνδρομή. Ο Φιλεκπαιδευτι-

κός σύλλογος Αδριανουπόλεως ασκώντας την περιφερειακή εκπαιδευ-

τική πολιτική του χορηγούσε συχνά βιβλία, διδακτική και γραφική ύλη

και όλα όσα χρειάζονταν για την οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων

(π.χ. θεατρικές παραστάσεις) σε αυτόν, όπως σε άλλους συλλόγους του

Καραγάτς και των λοιπών προαστίων και χωριών.

Άλλοι σύλλογοι που ανέπτυξαν σημαντική δράση στο Καραγάτς

ήταν112:

η «Συντεχνία Αρτοποιών» (ιδρύθηκε το 1914) που είχε σκοπό τη

φιλανθρωπία (Πρόεδρος: ιωάννου Π., Αντιπρόεδρος δίκιμας Π.),

η «Γεωργική Συντεχνία Καραγάτς» (ιδρύθηκε το 1880) που είχε

σκοπό τη αλληλοβοήθεια των μελών του (Πρόεδρος συμέογλου, Αντιπρόεδρος Κεμαλής Θ.),

η «Συντεχνία Κρεοπωλών» (ιδρύθηκε το 1917) με Πρόεδρο τον

Χρηστίδη ι. και το 1922 τον ι. Αυγερίδη.,

ο Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων «η Ελπίς» (ιδρύθηκε το

1920) με φιλανθρωπικούς σκοπούς (Πρόεδρος Αλτιναλμάζη Ζηνοβία, Αντιπρόεδρος Μπάλτα σοφία. το 1922 Πρόεδρος η τσονίδου Χρυσού-

112. «Υπόμνημα των κατοίκων του Καραγάτς προς το Λόρδο Κώρζον, 1922» Αρχείο έλ. Βενιζέλου (δες Παράρτημα).

λα και Αντιπρόεδρος η Αγγελική Ζαρδαλίδου),

η Συντεχνία «Ομόνοια» (ίδρυση το 1907) που είχε σκοπό τη συντήρηση του ι.Ν. Αγ. Κωνσταντίνου & έλένης (Πρόεδρος Ηλιού ι., Αντιπρόεδρος Αθανασίου ι.),

η Συντεχνία Υποδηματοποιών (ίδρυση 1917) με Πρόεδρο το 1922 τον Γεώργιο Παλλιανίδη.

η Συντεχνία Σιδηρουργών – Αμαξοποιών (Πρόεδρος Πριγκόπουλος Κ.)113.

η Συντεχνία αυτοκινητιστών (Πρόεδρος δ. Θεοχάρης),

η Συντεχνία των οινοπαραγωγών (Πρόεδρος Κ. Αθανασιάδης),

η Συντεχνία των οικοδόμων και ξυλουργών (Πρόεδρος έυστάθιος έυσταθίου),

Ένωση των εργαζομένων στον σιδηρόδρομο (Πρόεδρος Γ. Μαρμαράς)

Οι Πρόσκοποι (Αρχηγός Κ. Ποντίδης)

και η Συντεχνία των ταξιδιωτών (Πρόεδρος Β. τσίλλας).

έπίσης υπήρχαν και σύλλογοι άλλων εθνικοτήτων όπως: η «Αρμενική Εθνική Ένωσις» που είχε σκοπό τη βοήθεια σε φτωχούς Αρμένιους (Πρόεδρος Κουρκσιάν Α., Αντιπρόεδρος Μεσροπιάν έ.), η «Ισραηλιτική Κοινότης Καραγάτς» (ιδρύθηκε το 1913) που είχε σκοπό τη διατήρηση της πίστης των μελών του (Πρόεδρος Πάπο Ν., Αντιπρόεδρος Χανσταΐν Μ.). 113. Ν., Νικολαΐδης, Η Αδριανού μας, τεύχος ιι, Πίνακας 5Πβ, (Αθήνα: χ.ε., 1993)

1922 - 1923: ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ

Η χρονιά 1922 - 1923 είναι η πλέον δραματική για τον ελληνισμό

και της ανατολικής Θράκης.

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την επαίσχυντη συμφωνία

των Μουδανιών114, ολόκληρη η ανατολική Θράκη παραδίδεται αμαχη-

τί115 στους τούρκους και πλέον σύνορο με την έλλάδα είναι ο ποταμός

Έβρος.

Ως τις 15/28 Οκτωβρίου 1922 η ανατολική Θράκη - και η Αδριανού-

πολη - παραδόθηκε στις «συμμαχικές» δυνάμεις, οι δε Έλληνες κάτοικοί της πήραν το δρόμο της προσφυγιάς, άλλοι με τρένα, παρόλο που η

έταιρία Ανατολικών σιδηροδρόμων δημιουργούσε συνεχώς προσκόμματα, άλλοι με κάρα δημιουργώντας ένα θέαμα θλιβερό ακόμη και στον

πιο ψυχρό θεατή. Άφηναν πίσω τους περιουσίες και σιτηρά αλλά κυρίως

την ίδια την ιστορία και τη ζωή τους. τα καραβάνια των προσφύγων κατευθύνονταν προς το Καραγάτς κι από εκεί στη δυτική Θράκη.

114. 28 σεπτεμβρίου 1922.

115. Οι σύμμαχοι μ’ αυτήν, αν και δεν ήταν συνθήκη αλλά απλώς ανακωχή προ της συνθήκης, πήραν σημαντικές πολιτικές αποφάσεις: εξασφάλισαν τον έλεγχο των στενών που τους ενδιέφερε και αποδέχτηκαν την αποχώρηση των έλλήνων, όχι μόνο από τη μικρασιατική ζώνη (η οποία έτσι κι αλλιώς ήταν μια θλιβερή πραγματικότητα), αλλά κι από την ανατολική Θράκη, με όριο τον ποταμό Έβρο, όπου όμως υπήρχαν ακόμη ισχυρές ελληνικές δυνάμεις και μπορούσαν την κρατήσουν, αλλά και συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί. Καθώς όμως για τους σύμμαχους προείχε να ρυθμίσουν ευνοϊκά τα ζητήματα που τους αφορούσαν, επέστρεψαν στους τούρκους την ανατολική Θράκη απαιτώντας μάλιστα και την άμεση αποχώρηση του ελληνικού στρατού. στις διαπραγματεύσεις συμμετείχαν δύο Έλληνες συνταγματάρχες που προσκλήθηκαν την τελευταία στιγμή και άρα δεν ήταν προετοιμασμένοι να συζητήσουν τόσο σημαντικά ζητήματα. Γι’ αυτό το λόγο αρνήθηκαν να προσυπογράψουν τους όρους της ανακωχής και αποχώρησαν. Ένας από τους δύο διαπραγματευτές, ο Αλέξανδρος Μαζαράκης έγραψε στα απομνημονεύματά του: «...Προκειμένου, επαναλαμβάνω, δια τόσον μεγάλον έπαθλον όπως η Θράκη, ήξιζε τον κόπον να μεταχειρισθή η Ελλάς όλα τα μέσα δια να την κρατήση, φθάνουσα μέχρι του τελευταίου σημείου, όπου θα έβλεπε πλέον ότι η αντίστασίς της ήτο άσκοπος και εγέννα δεινοτέρους κινδύνους. Νομίζω λοιπόν ότι και ο Βενιζέλος εν Παρισίοις και η επανάστασις εν Αθήναις έσπευσαν πολύ, χάσαντες

απ’ αρχής κάθε ελπίδα, να αποδεχθούν την εκκένωσιν της Ανατολικής Θράκης». Βλ. Αλ. Μαζαράκης Αινιάν, Απομνημονεύματα, (Αθήνα: Ίκαρος, 1948)

Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Αδριανούπολης, με τις πολιτι-

κές και θρησκευτικές αρχές μεταφέρθηκε στην Ορεστιάδα (Καραγάτς),

όπου κι εγκαταστάθηκε προσωρινά με την προσδοκία της επιστροφής.

Για εννιά περίπου μήνες η δημογεροντία Αδριανουπόλως συνεχίζει

να ασκεί τη διοίκηση της ελληνικής κοινότητας με έδρα πλέον την Ορεστιάδα (Καραγάτς) και γι’ αυτό το λόγο η έφοροεπιτροπή Καραγάτς

καταργείται, δίνοντας τη θέση της σε τρεις ξεχωριστές έφορείες116:

1) στην έφορεία της εκκλησίας των Αγίων Θεοδώρων, της οποίας

μέλη ήταν οι: ιωάννης Χρήστου, Παναγιώτης Ζαβαλιάρης, Γρηγόριος

Αζορίδης και Κωνσταντίνος Χ. Κουτσίδης.

2) στην έφορεία της εκκλησίας των Αγίων Κων/νου και έλένης, μέλη της οποίας ήταν οι: Αθ. Φαρμακίδης, Θ. Παπαγιαννόπουλος, Θεόδωρος Κολιούδης, Αλέκος Ξανθούδης, Κ. Γαλιζόγλου, Γεώργιος Παλλιανίδης.

3) στην έφορεία των σχολείων, της οποίας Πρόεδρος ήταν ο Αθ. Ζαρδαλίδης και μέλη οι: Αλέξανδρος Πασχαλίδης, Κ. Χατζής - Θανάσσογλου, Λ. Ζώτος και Αθ. Γαρουφαλίδης.

το πώς αντιμετωπίζει την καθημερινότητα της διοίκησης η δημογεροντία Αδριανουπόλεως αυτήν την χρονιά θα το παρακολουθήσουμε

μέσα από την επεξεργασία των Πρακτικών της117 (από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους).

116. «Υπόμνημα των κατοίκων του Καραγάτς προς το Λόρδο Κώρζον, 1922» Αρχείο έλ. Βενιζέλου (δες Παράρτημα).

117. Η δημογεροντία Αδριανουπόλεως προκειμένου να τακτοποιεί υποθέσεις της ελληνικής Κοινότητος συνερχόταν τακτικά κάθε εβδομάδα. σε κάθε συνεδρίαση κρατούνταν πρακτικά, τα οποία γράφονταν σε βιβλία - τόμους, που δεν αφορούν τα πεπραγμένα μόνο ενός έτους αλλά όσο επέτρεπε ο όγκος του βιβλίου και η έκταση των πρακτικών. Κάθε τόμος περιελάμβανε από δύο έως και οχτώ έτη. σήμερα διασώζονται επτά βιβλία - τόμοι επίσημων πρακτικών, που αφορούν σε συνεδριάσεις

από το 1889 έως το 1922 και δύο βιβλία - τόμοι πρόχειρων πρακτικών για το χρον. διάστημα 1922

έως 1923. το βιβλίο πρακτικών που μελετούμε εδώ, είναι ένα μέρος εκ των επισήμων πρακτικών

και αφορά το χρονικό διάστημα 1921 έως το 1923.

Σημειώσεις επί των πρόχειρων πρακτικών

της δημογεροντίας Αδριανουπόλεως

1921-1925118

Χρονικό διάστημα

από 9 Δεκεμβρίου 1922 έως 10 Αυγούστου 1923

Η τελευταία συνεδρίαση στην Αδριανούπολη

στην τελευταία συνεδρίαση της δημογεροντίας στην Αδριανούπολη,

που γίνεται στις 28 σεπτεμβρίου 1922, κρατούνται πρόχειρα πρακτικά

από τον Αθανάσιο Ζαρδαλίδη. συμμετείχαν οι:

Πρόεδρος: Μητροπολίτης Πολύκαρπος και δημογέροντες: Κ. Χριστίδης, Π. Χατζόπουλος, ι. Αντωνιάδης, Γαβρ. Αποστολίδης, Β. Παπαδόπουλος, Κ. Ορφανός, Β. Πεντίδης και Έφοροι: Ορφανίδης, Χρ. Πανταζίδης, Χατζόπουλος, Κυρ. σχίζας. Απών ο δημογέροντας

πρακτικό της δημογεροντίας γράφτηκε στις 10 Αυγούστου 1923. Ωστόσο ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος με την εκκλησιαστική επιτροπή της Μητροπόλεως συνέχισε να καταγράφει σ’ αυτό το βιβλίο πρακτικά συνεδριάσεων της ιεράς Μητρόπολης στη Νέα πλέον Ορεστιάδα μέχρι και το 1925.

Η πρώτη συνεδρίαση στην Ορεστιάδα (Καραγάτς)119

Συνεδρία κοινή Δημογεροντίας Αδριανουπόλεως και Κεντρικής επί της Εκπαιδεύσεως Εφορείας 9/12/1922

1. το Καραγάτς ονομάζεται Ορεστιάς120 .

2. Μετά τη φυγή από την Αδριανούπολη τα σκεύη των εκκλησιών

παραδόθηκαν με πρωτόκολλο από έπιτροπή της ελληνικής Κοινότητας Αδριανουπόλεως (δημογέροντας Χρ. Πανταζίδης και Έφορος Κ.

Ορφανός) στην Αθήνα, σε μια άλλη επιτροπή που διορίσθηκε από τον Υπουργό Παιδείας, αποτελούμενη από τους Αδ. Αδαμαντίου, διευθυντή του Χριστιανικού και Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών, Ν. Καλογερόπουλο, Υποδιευθυντή και Θ. Βολίδη, έπιμελητού. τα σκεύη τοποθετήθηκαν σε μια ασφαλή αποθήκη στο ισόγειο της Ακαδημίας Αθηνών.

3. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του Μητροπολίτη ότι «όταν θα επανέλθωμεν εν Αδριανουπόλει θέλει σταλεί η ιδία Επιτροπή προς παραλαβήν». Κάτι που φανερώνει την πεποίθησή του ότι σε εύλογο χρονικό διάστημα η Αδριανούπολη θα απελευθερωνόταν και πάλι.

4. ταμίας της Κεντρικής έφορείας της κοινότητος Αδριανουπόλεως ήταν ο Γ. Αβραμίδης.

5. Ο Γραμματέας της δημογεροντίας αμοιβόταν με μισθό από τη δημογεροντία και από την πρώτη συνεδρίαση ανέλαβε χρέη Γραμμα-

τέα ο Αρχιδιάκονος Γ. Μακαρώνης, ο οποίος αργότερα ακολούθησε το

Μητροπολίτη Πολύκαρπο και στη Νέα Ορεστιάδα.

119. συνεχίζεται η καταγραφή πρακτικών στο ήδη υπάρχον βιβλίο πρόχειρων πρακτικών συνεδριάσεων της δημογεροντίας και μετά την εγκατάσταση στην Ορεστιάδα (Καραγάτς).

120. έπί έλληνικής διοικήσεως (1920-1922) και στο πλαίσιο της απόδοσης των προγενεστέρων ελληνικών ονομασιών, θα έπρεπε να μετονομασθεί και η Αδριανούπολη σε Ορεστιάδα, κάτι όμως

που ούτε οι κάτοικοι της ούτε η διοίκηση ήθελε καθώς τελικά δόθηκε η ονομασία αυτή στο πιο προβεβλημένο και σημαντικό (λόγω του σταθμού) προάστιο Καραγάτς.

6. Υπήρχε κηροποιείο στη Μητρόπολη της Αδριανούπολης του οποίου τα σκεύη και το κερί μεταφέρθηκαν στην Ορεστιάδα (Καραγάτς).

Κοινή Συνεδρία Δημογεροντίας και Εφορείας στις 21/12/1922

1. ταμίας της εκκλησίας των Αγ. Θεοδώρων της Ορεστιάδας (Καραγάτς), τον Οκτώβριο του 1922, ήταν ο κ. ιωάννης Αυγερίδης.

2. Αποφασίζεται η ενοικίαση χώρου στην Ορεστιάδα (Καραγάτς) για την αποθήκευση και καταγραφή των χάλκινων περουσιακών στοιχείων της δημογεροντίας.

3. Για τη θέρμανση των σχολείων χρησιμοποιούνταν ως καύσιμη

ύλη ξύλα, και σανίδες για προσάναμμα, τα οποία προμηθεύονταν από

το δάσος μεταξύ ριζίων και Καστανεών. Υπεύθυνος γι’ αυτό ήταν ο ταμίας της έφορείας.

4. Κατά την περίοδο των εορτών η Κοινότητα παρείχε οικονομική στήριξη σε οικογένειες που είχαν ανάγκη και μάλιστα σε χήρες κι ορφανά (π.χ. 3 λίρες τουρκίας).

5. Η Κοινότητα στήριζε οικονομικά φτωχές χήρες (π.χ. 50 δρ.), σε μηνιαία βάση.

6. την εποχή αυτήν χρησιμοποιούνται στις συναλλαγές των πολιτών τόσο λίρες τ. όσο και δραχμές.

7. Κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο για την ανατολική Θράκη, κατά την οποίαν αποφασίστηκε η εκκένωσή

εσωτερικό της έλλάδας.

8. Η έφορεία διατηρούσε λογαριασμό στη έθνική τράπεζα της έλλάδος. Οι τόκοι από αυτό τον λογαριασμό ήταν ένα από τα σταθερά

έσοδά της.

9. Πριμηκύριος της δημογεροντίας ήταν ο Αντώνιος Οικονομίδης, που ελάμβανε κατ’ αυτό το διάστημα μισθό 300 δρχ. και άλλες τόσες ως δώρο Χριστουγέννων.

Κοινή Συνεδρία Δημογεροντίας και Εφορείας 30/12/1922

1. τα σκεύη και τα έπιπλα της δημογεροντίας Αδριανουπόλεως από το Νοέμβριο του 1922 είχαν μεταφερθεί στον ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων Ορεστιάδας (Καραγάτς). τώρα αποφασίζεται να μεταφερθούν στο υπόγειο

του Γυμνασίου, πράγμα που σημαίνει ότι στην Ορεστιάδα (Καραγάτς)

λειτουργεί αυτήν την περίοδο Γυμνάσιο. Πρόκειται προφανώς για το ελληνικό Γυμνάσιο Αδριανουπόλεως, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα στεγάστηκε στο κτίριο του τετρατάξιου Παρθεναγωγείου, δίπλα στην εκκλησία. Οι μαθήτριες του Παρθεναγωγείου που συνέχισαν τις σπουδές τους, ενσωματώθηκαν, μαζί με του Αρχιγενείου έπιβατών, σε εκείνες του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως. το Ζάππειο στεγάσθηκε σε ευρύχωρο κτίριο επί της οδού Βασιλέως Αλεξάνδρου (Ortaköy caddesi).

2. τα υφάσματα της δημογεροντίας αποφασίστηκε να μοιρασθούν στους πτωχούς, το δε ύφασμα για ράσα να πωληθεί σε ιερείς με συμβολική τιμή.

3. τα άμφια αποφασίστηκε να δοθούν στις εκκλησίες της περιοχής με απόδειξη παραλαβής.

4. Ο μισθός του Γραμματέα της δημογεροντίας έφθασε το ποσό των 200 δρχ.

Κοινή Συνεδρία Δημογεροντίας και Εφορείας 3/2/1923

1. τα ιερά σκεύη (δισκοπότηρα, αρτοφόρια…) των εκκλησιών Αδριανουπόλεως και προαστίων μεταφέρθηκαν από έπιτροπή της δημογε-

ροντίας στην Αθήνα και ζητείται από το Γαβριήλ Αποστολίδη (μέλος

της έπιτροπής) να υποβάλει στη δημογεροντία την κατάσταση των

εξόδων.

2. Αναλαμβάνει ως ταμίας της δημογεροντίας ο Β.

3. στην Αδριανούπολη παραμένουν Έλληνες, πτωχοί όμως, για τους οποίους ενδιαφέρεται η δημογεροντία. στέλνει λοιπόν 25 Λίρες τουρκίας στον εκεί ευρισκόμενο ιερέα Αντώνιο Βλαχόπουλο.

Κοινή Συνεδρία Δημογεροντίας και Εφορείας

17/2/1923 ή 2/3/1923

1. Λειτουργεί έισαγγελία στην Ορεστιάδα (Καραγάτς). Μια από τις αρμοδιότητές της ήταν η εκτέλεση διαθηκών.

2. Η δημογεροντία είχε κατατεθειμένες ομολογίες στην έθνική τράπεζα της έλλάδος . Έκτακτος Συνεδρία 2/15 Μαρτίου 1923 Δημογεροντίας και Εφορείας

Με εγκύκλιο του Πατριαρχείου συνιστάται να δημιουργηθεί πίνακας

των εγκαταλειφθεισών κοινοτικών ακινήτων περιουσιών, ως και των εις

χρεώγραφα και εκάστης άλλης κοινοτικής περιουσίας.

Συνεδρία Δημογεροντίας και Εφορείας

17/30 Μαρτίου 1923

δύο από τους ευρισκόμενους ιερείς στην Ορεστιάδα (Καραγάτς)

ήταν οι Γ. ιωαννίδης και Ανέστης σταματιάδης (για τους οποίους λαμ-

βάνεται μέριμνα από τη δημογεροντία να χορηγηθεί ράσο).

22/4 Απριλίου 1923, Γενική Συνέλευσις προσκληθέντων εις το πρακτικόν της 17/30 Μαρτίου αναφερομένων και των ενενεργεία Δημογερόντων

και Εφόρων.

1. Η επιτροπή που ασφάλισε στην Αθήνα τα κοινοτικά πράγματα (αναφέρθηκε σχετικά σε προηγούμενη συνεδρίαση) αποτελούνταν από

τους Κ. Ορφανό, Γαβρ. Αποστολίδη και τηλ. Ορφανίδη, τα έξοδα των

οποίων καλύφθηκαν από τα ασφάλιστρα της οικίας Μπούκνερ.

2. Η δημογεροντία δεχόταν χρήματα από μέλη της ως δάνειο, τα οποία καλείται να εξοφλήσει121 .

121. Η δημογεροντία λειτουργούσε κι ως οικονομικός οργανισμός. το βασικό της κεφάλαιο το είχε ασφαλισμένο στην έθνική τράπεζα της έλλάδος ως ομολογίες, από τις οποίες κέρδιζε στη διάρκεια του χρόνου. Για την κατάθεση των ομολογιών εκδιδόταν από την τράπεζα σχετική απόδειξη. Οι καταθέσεις τις δημογεροντίας γίνονταν επ’ ονόματι του ταμία της δημογεροντίας. Για το λόγο αυτό συντασσόταν μεταξύ αυτού και της δημογεροντίας συμβολαιογραφικό έγγραφο. συχνά αναγκαζόταν να ζητά από μέλη της ταμειακές διευκολύνσεις, για να εξυπηρετήσει τρέχοντα έξοδά της.

3. Λειτουργούσαν παραρτήματα ασφαλιστικών εταιρειών στην Αδριανούπολη, όπως η Union of London, στις οποίες οι Έλληνες ασφάλιζαν

τα σπίτια τους (μια τέτοια περίπτωση είναι η οικία Θ. Καλλίβουλου στην ενορία του Αγίου Νικολάου).

4. Πολλοί δημογέροντες εγκαταστάθησαν σε άλλες περιοχές (στο εσωτερικό της έλλάδας και όχι στην Ορεστιάδα) και γι’ αυτό ο Μητρο-

πολίτης Πολύκαρπος ζητά τη συμπλήρωση της δημογεροντίας. έκλέγονται τελικά ως δημογέροντες οι Κ. Καλλίας, Γ. Καραμανλίδης, Γ. Κωνσταντινίδης και ως Έφοροι οι Γαβρ. Ματθαίου, Μενέλαος Μαργαριτίδης, Π. διουκηρίκης.

Έκτακτος Συνεδρία Δημογεροντίας και Κ. Εφορείας 11 Απριλίου 1923 1. Ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος χαιρετίζοντας τους πρώτους στην Ορεστιάδα (Καραγάτς) εκλεγμένους δημογέροντες εκφράζει την ελπίδα

ότι κατά τας χαλεπάς ταύτας περιστάσεις θα δυνηθώμεν να κρατήσωμεν

τον Σταυρόν της προσφυγικής ζωής και να τηρήσωμεν την αξιοπρέπειαν

της κοινότητος.

2. την Κυριακή του Θωμά122 τελείται στον ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων μνη-

μόσυνο υπέρ των απαγχονισθέντων κατά την επανάσταση του 1821.

Προσκλήθηκαν πολιτικές και στατιωτικές αρχές, ενώ μίλησε ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος και δόθηκαν κόλλυβα, τσιγάρα, κονιάκ κ.λπ.

3. Μέλη συλλόγου δεσποινίδων της Αδριανουπόλεως, που βρίσκονται στο δεδέ - Αγάτς (Αλεξανδρούπολη), διά του εκεί επιτρόπου (και Αδριανουπολίτου) Γ. δουκίδη, διέθεσαν 7.000 δρχ. από το ταμείο του

122. την ημέρα αυτή (του 1821) απαγχονίστηκε από τους τούρκους ο αδριανουπολίτης Πατριάρχης

Κύριλλος ο στ΄. τις ίδιες ημέρες θανατώθηκαν άλλα 32 εξέχοντα μέλη της ελληνικής Κοινότητας.

συλλόγου για τους πτωχούς (Έλληνες) στην Αδριανούπολη.

4. Ακόμη, υπήρχε στην Αδριανούπολη και σύλλογος Κυνηγών με

περιουσία, του οποίου τα χρήματα θα μπορούσαν να διατεθούν για

τους πτωχούς πρόσφυγες. Γι’ αυτό το λόγο στάλθηκε επιστολή στον

Πρόεδρο του συλλόγου Α. Μπρίκα.

1. Υπήρχε φρούραρχος στην Ορεστιάδα (Καραγάτς) με το όνομα

Καΐλας και ο οποίος προσέφερε 2.346 δρχ., οι οποίες ήταν τα έσοδα

από θεατρική παράσταση υπέρ των προσφύγων.

2. Αρκετοί πρόσφυγες υποσιτίζονταν και έτσι αρρώσταιναν. Γι’ αυτό

τα χρήματα αυτά θα δίδονταν απευθείας σ’ αυτούς που οι γιατροί Μαργαριτίδης, ιωαννίδης και σοφιανίδης θα υποδείκνυαν.

Έκτακτος κοινή συνεδρία Δημογεροντίας και Κ. Εφορείας

2 Μαΐου 1923

1. Υπήρχαν στην Αδριανούπολη διορισμένοι - από το Μητροπολίτη - ταμίες των εκκλησιών123. τα ονόματά τους αναφέρονται εδώ, γιατί προσκλήθηκαν να παραδώσουν ομολογίες κ.λπ. στη δημογεροντία.

Ήταν λοιπόν οι Πέντσιος από τον Κιρισχανέ, ο ι. Χατζημιχαήλ, ο Γ.

δέλτας, ο Κ. Χριστίδης απ’ τον ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Οι ομολογίες της εκκλησίας των ταξιαρχών ήδη βρίσκονταν στο ταμείο

της δημογεροντίας. τις ομολογίες της εκκλησίας του Κιγικίου (κατά 123. το 1923 κάθε εκκλησία διαθέτει δική της έπιτροπή.

δήλωση του δ. Γεωργίου) είχε ο πρώην ταμίας ι. Κοκκινόπουλος.

2. Αποφασίστηκε να χορηγηθούν θρανία απ’ το Γυμνάσιο124 σε σχολεία που είχαν ανάγκη, ενώ για τα υπόλοιπα θρανία θα αναζητούνταν

αποθήκη, για να τοποθετηθούν.

3. στην περιουσία της Κοινότητας Ορεστιάδας (Καραγάτς) ανήκε και οικία (μισή), την οποία διέθετε προς ενοικίαση.

Έκτακτος συνεδρία Δημογεροντίας και Εφορείας

9 Μαΐου 1923

1. Γινόταν και περιφορά δίσκου στις εκκλησίες για αναξιοπαθού-

ντες, όπως εδώ για τις ανάγκες των τυφλών της Αθήνας.

2. Πρόεδροι και ταμίες των δύο εκκλησιών (της Ορεστιάδας)125 ήταν

οι Παύλος Βασιλείου και δ. Χαμπαρίδης, Κ. Χατζηαθανασίου και Κ. Παρασχίδης.

3. Υπήρχαν και στρατιωτικοί ιερείς.

4. το έργο των σχολείων εποπτευόταν από την Κεντρική επί της έκπαιδεύσεως έφορεία. έδώ έχουμε μία περίπτωση κατά την οποία δύο εκδρομές του Ζαππείου126 δεν ανταποκρίθηκαν στον εκπαιδευτικό τους

σκοπό. Έτσι ανατίθεται στο Πρόεδρο και Μητροπολίτη η ενημέρωση

του Γεν. διοικητού, ώστε διά του αντιπροσώπου του να γίνουν οι απαραίτητες συστάσεις στους διευθυντές.

124. το Γυμνάσιο στεγαζόταν στο κτίριο του παλαιού Παρθεναγωγείου, δίπλα στον ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων.

125. Η Ορεστιάδα (Καραγάτς) είχε τις εκκλησίες των Αγ. Θεοδώρων και των Αγ. Κων/νου & έλένης. Οι έφοροεπιτροπές τον 20ο αι. αντικαταστάθηκαν με έπιτροπές ανά εκκλησία.

126. το Ζάππειο στεγάσθηκε σε μεγάλο κεντρικό κτίριο επί της οδού Βασ. Αλεξάνδρου, στο οποίο ενσωματώθηκε το Παρθεναγωγείο του Καραγάτς (Ορεστιάδας) και τα Αρχιγένεια έκπαιδευτηρία έπιβατών με τον δάσκαλό τους Θ. Κάστανο.

Συνεδρία 16 Μαΐου 1923

Δημογεροντίας και Κ. Εφορείας

1. Η δημογεροντία ζητεί από τις επιτροπές των εκκλησιών της κοινότητας Ορεστιάδας ποσό χρημάτων για το κερί που έλαβαν από το κηροποιείο της Αδριανούπολης.

2. Για την πληρωμή των ιερέων δίνουν χρήματα οι επιτροπές Αγ. Θεοδώρων (50 δρχ.), Αγ. Κων/νου & έλένης (50 δρχ.) και η δημογεροντία (50 δρχ.).

Συνεδρία 30 Μαΐου 1923

Δημογεροντίας και Κ. Εφορείας

Μετατέθηκε και της 23ης και της 30ης Μαΐου. Κατά την τελευταία μετέβησαν οι δημογέροντες με επικεφαλής τον Σ(εβαστόν) Μητροπολίτην

στον Γεν. διοικητή Θράκης προς ζήτησιν επισήμου πληροφορίας διά την

τύχην των ενταύθα Ελλήνων.

Οι επόμενες δύο σημαντικότατες συνεδριάσεις αναφέρονται στην

απόφαση μετεγκατάστασης. Γι’ αυτό και το περιεχόμενό τους, μετά

από γλωσσική επεξεργασία, μεταφέρεται ολόκληρο με τη μορφή

διαλόγου, όπως αυτός καταγράφηκε στα πρακτικά.

1.

Έκτακτος Συνεδρία Αδριανουπολιτών και περιφερείας και Καραγατσινών εν τη ιερά εκκλησία Αγίων Θεοδώρων

1 Ιουνίου 1923. Ημέρα Παρασκευή ώρα 10 π .μ .

Παρευρίσκονται ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως (Πρόεδρος συνεδρίασης) και οι:

Μητροπολίτης Λιτίτσης, Π. Παντελίδης, Θ. Κεμανλής, στέφανος

δημητρίου (Καρραγωγεύς), δ. Χαμπαρίδης, διαμαντής Καρτάλης, τιμολέων Γεωργίου, Β. Μήνογλους, Κ. Περεντίδης, Παύλος Βασιλείου, Χαράλαμπος Νεχνεντίδης πρόεδρος γεωργών, Β. Ψαρόπουλος, έμμ.

δουλάς, ι. Αλτιναλμάζης, ιωάννης Γρηγοριάδης, Γ. Καραμανλίδης, έμμ. δουκίδης, Κ. Μπάλτας, Κ. Καλλίας, δ. Παναγιωτόπουλος, Αλεξ. Καραπαναγιώτης, ι. Παρασχίδης, Ζιμπούλης, Αριστ. Μαργαριτίδης, Ανδρέας ιωαννίδης, Αθ. Ζαρδαλίδης, Χρ. Πανταζίδης, Κ. Κώστογλους, Γαβρ. Ματθαίου, δ. Βογιατζής, ι. Χατζημιχαήλ, Π. διουκηρίκης, Χρ. τσονίδης, Α. Νικολαΐδης, Π. Χατζόπουλος, Γ. Προδ(ι)νίδης, Αλ. Πασχαλίδης, δ. Γεωργιάδης, Αλ. Πασχαλίδης, Γ. Κωνσταντινίδης, ι. Αντωνιάδης, Μ. Αλτιναλμάζης, Αθ. σαραντακκλησιώτης).

Σ. Πρόεδρος: Όλοι πληροφορήθηκαν την τύχην της πατρίδας, τύχην

απρόοπτη και γι’ αυτό τους κατέλαβε ψυχικά απροετοίμαστους. Ήταν ένα

πλήγμα

Αδριανούπολη. Η

κυβέρνηση της Πατρίδας (Ελλάδα) πήρε αυτήν την απόφαση με τρόπο

αναγκαστικό. Οι Θράκες όμως,

που οδήγησαν την Κυβέρνηση σ’ αυτήν την απόφαση. Ο σκοπός της συνε-

λεύσεως είναι ο εξής: Αφού δεν μπορούμε να αποτρέψουμε ένα γεγονός

που περιβλήθηκε ήδη με επίσημο κύρος και καθώς είναι ζήτημα παγκό-

σμιο, γι’ αυτό το λόγο εγκαταλείπουμε την πρώτη σκέψη127 και στρέφουμε

το βλέμμα στη δεύτερη, σ’ αυτήν που αφορά την τύχη μας.

Τις ημέρες αυτές έλαβαν χώρα διάφορες πολιτικές ενέργειες που απο-

σκοπούν στην εξεσφάλιση της περιουσίας, της ζωής και της τιμής μας. Οι

επικεφαλής των εδώ στρατιωτικών και των πολιτικών αρχών επέδειξαν άριστες διαθέσεις και έδειξαν για εμάς ειλικρινή συμπάθεια και ενδιεφέρον, ως έκφραση αναλόγων συναισθημάτων της κυβέρνησης. Την συ-

μπάθεια αυτή ας επωφεληθούμε και να προσπαθήσουμε να μην απομακρυνθούμε από εδώ περισσότερο από όσο φθάνει ο ήχος απ’ το χτύπημα

στο έδαφος της τσάπας (του γεωργού).

Μητρ. Λιτίτσης: Προτείνω το σχηματισμό επιτροπής που θα μεταβεί

στην Αθήνα, ώστε να ζητήσει προστασία από την Κυβέρνηση. Τα συλλα-

λητήρια και τα υπομνήματα στον Βασιλέα δεν έφεραν κανένα αποτέλε-

σμα. Να αποταθούμε στην Κυβέρνηση, απ’ όπου περιμένουμε πραγματική υποστήριξη. Η Κυβέρνηση θα θελήσει να ακούσει ευμενέστατα τις

παρακλήσεις μας. Καθήκον της είναι να φροντίσει.

Μητρ. Αδριανουπόλεως: Επειδή ο τόπος μάς είναι γνώριμος, δεν εί-

ναι ανάγκη να απομακρυνθούμε. Προτείνω να εγκατασταθούμε δυτικά ή

ανατολικά του Καραγατσίου. Όσον αφορά τον εμπορικόν κόσμον, επειδή

έχει δοσοληψίες με τους υπόλοιπους, να μην απομακρυνθεί ούτε αυτός.

Χρ. Πανταζίδης: Ορθή η λύση και μιλώντας μεταφορικά μοιάζει με

ένα δέντρο που μεταφυτεύεται σε άλλο μέρος με τις ρίζες του. Όσον αφο-

για τον αστικόν διαφωνώ, διότι ο αστός δεν μπορεί να διακυβεύσει τα

κεφάλαιά του. Προτείνω να χωρισθεί ο αστικός από τον αγροτικό πληθυσμό.

Αθ. Ζαρδαλίδης: Από την έρευνα που έχω κάνει για το προσφυγικό

ζήτημα, έχω αντιληφθεί ότι οι πρόσφυγες κάτω (στην υπόλοιπη Ελλάδα) λιμοκτονούν.

Διακόπτει ο Μητρ. Αδριανουπόλεως και συνιστά να απέχουν οι

ομιλούντες από τοποθετήσεις που σχετίζονται με τα πολιτικά παρασκήνια. Φρονεί ότι ο αστικός πληθυσμός δεν πρέπει να χωρισθεί του γεωργικού, διότι ο ένας συμβάλλει στην πρόοδο του άλλου.

Ι. Αλτιναλμάζης: Συμφωνώ με τον Πανταζίδη και προτείνω κι εγώ

το χωρισμό αστικού και γεωργικού πληθυσμού. Ο αστικός να εγκατασταθεί σε Σουφλί, Διδυμότειχο και Δεδέ - Αγάτς (Αλεξανδρούπολη) και να

ζητηθεί να γίνει αυτό αμέσως.

Καλλίας: Φρονώ ότι η συζήτηση για του θέμα τούτο παρέλκει, διότι οι

γεωργοί είναι αποφασισμένοι να εγκατασταθούν κοντά. Οι αστοί πρέπει

να ζητήσουν την ολική (οικονομική) συνδρομή της Κυβέρνησης.

Ι. Παρασχίδης: Θεωρώ ότι ο αγροτικός και ο αστικός πληθυσμός

πρέπει να συζήσουν και να ζητήσουμε αποζημίωση γενικήν για όλους.

Όλοι όμως να είναι ελεύθεροι στην επιλογή της εγκατάστασης. Ζιμπού-

λης: Ζητώ την άμεση αποζημίωση για όλους, λόγω της εξαιρετικής πα-

ραχωρήσεως, και να αποζημιωθούν απλώς και μόνο εξαιτίας της σχέσης

τους με τον τόπο και οι μη έχοντες περιουσία και να μην συσχετισθεί

η αποζημίωσή τους με τη περιουσία που εγκατέλειψαν στην ανατολική

Θράκη. Όσον αφορά τον χωρισμόν γεωργών και αστών, φρονώ ότι έκαστος πρέπει να αφεθεί ελεύθερος. Η αποζημίωσις πρέπει να δοθεί αμέσως σε επιτροπήν από ντόπιους.

Χρ. Πανταζίδης: Ασπάζομαι την γνώμη ότι πρέπει να ζητηθούν αμέ-

σως αποζημιώσεις. Νομίζω ότι η πρότασή μου σχετικά με το χωρισμό

γεωργών και αστών έγινε δεκτή.

Καλλίας: Το κράτος θα δυσκολευθεί να παραχωρήσει σε δική μας

επιτροπή χρήματα για να μοιρασθούν. Προτείνω να σχηματισθεί κρατική

επιτροπή, στην οποία να προσκολληθούν και κάποιοι δικοί μας.

Ο Αθ. Ζαρδαλίδης επιμένει στην προηγούμενή του γνώμη.

Μητρ. Αδριανουπόεως: Νομίζω ότι το ζήτημα έχει εξαντληθεί. Όλες

οι απόψεις καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: καταβολή αποζημίωσης

και ελευθερία κίνησης. Έτσι όμως από μόνοι μας κηρύττουμε την διάσπασή μας. Αν διασπασθούμε εμείς, τότε το σύνολο που αποτελούμε

όλοι μας και ονομάζουμε κέντρο θα διαλυθεί. Δεν πρέπει λοιπόν να χωρισθούν οι αστοί από τους αγρότες, εκτός από τους μεγαλέμπορους, οι

οποίοι μπορούν να εγκατασταθούν όπου θεωρούν σωστό. Να ρωτηθεί

η Κυβέρνηση και να πούμε κι εμείς τη γνώμη μας για το πού θα γίνει το κέντρον. Εξάλλου το κράτος συμπεριφέρθηκε στους πρόσφυγες, που

κατέφυγαν εκεί από άλλες περιοχέ,ς με τρόπο θαυμάσιο. Η επιτροπή,

που θα μεταβεί στην Αθήνα να έλθει σε συνεννοήσεις με την Κυβέρνη-

ση απαιτώντας άμεση αποζημίωση και να «μη χωρισθεί ο γεωργός του αστού βιοπαλαιστού».

Ο Πανταζίδης ζητεί ελευθερία κινήσεως.

Ο Ι. Θαλασσινός ζητεί ιδιαιτέρως να αποζημιωθούν οι ανώτερες

αστικές τάξεις.

Ο Κ. Περεντίδης δηλώνει ότι ο αγροτικός πληθυσμός θα εγκατα-

σταθεί στο Κουμ - τσιφλίκ, απέναντι από το Καρασακλί.

Αποφασίζεται το αγροτικό Καραγάτς να πράξει σύμφωνα με τη

γνώμη του Κ. Περεντίδη. έπίσης να επιδιωχθεί η αποζημίωση της περιουσίας αγροτικού και αστικού πληθυσμού και να υπάρξει ελευθερία

κινήσεως. Κατά την εκτέλεση των παραπάνω να συμμετέχουν στην κυβερνητική επιτροπή και ντόπιοι.

Αποφασίζεται να εκλεγεί επιτροπή που θα μεταβεί στην Αθήνα. 2.

Έκτακτος γενική συνεδρία Αδριανουπολιτών και Καραγατσινών

εν τω ιερώ του Αγίου Κωνσταντίνου, συνέχεια της χθεσινής, καθ’ ην παρέστησαν

τίζονται τα συμφέροντα, θα πρέπει ομαδικά να εγκατασταθούμε, τελικά

άλλαξαν τα δεδομένα:

Όσον αφορά το ζήτημα των αγροτών: Χθες αποφάσισαν να μετοική-

σουν στο Κουμ - τσιφλίκ. Ευρίσκομαι λοιπόν στην ευχάριστη θέση να

δηλώσω ότι αυτό το θέμα είναι κατά 90% τελειωμένο, καθώς οι στρατιωτικές και οι πολιτικές αρχές τίθενται στη διάθεση των γεωργών για

εγκατάσταση. Είναι όμως ανάγκη μετά το τέλος της συνεδρίασης να με-

ταβούμε μαζί με 4 γεωργούς στον Αναπληρωτή Γενικό Διοικητή, για να

μας το ανακοινώσει ο ίδιος. Επίσης, υποδεικνύεται και άλλο μέρος εγκα-

τάστασης μεταξύ Ουρλί και Εμιρλί.

Όσον αφορά το ζήτημα των αστών: Είναι ανάγκη να μελετηθεί ιδιαί-

τερα και σοβαρά. Γίνεται μεγάλη καταστροφή στον πληθυσμό αυτό. Κα-

ταρχήν η εδώ Κυβέρνηση δέχεται να το συζητήσει και να βρεθεί τρόπος

να διακανονισθούν οι διαφορές και συνιστά να μεταβούν και οι αστοί

στον Αναπληρωτή Γενικό Διοικητή, για συνεννόηση. Και έτσι περισσεύ-

ει κάθε επιπλέον ενέργεια, εκτός αν δεν πεισθούμε στις διαβεβαιώσεις

του Αναπληρωτή Γενικού Διοικητή, οπότε δεν αποκλείεται κάθε άλλου

είδους ενέργεια.

Ο κ. Μ. Αλτιναλμάζης προβάλλει ένσταση αναρμοδιότητας του

Αναπληρωτή Γενικού διοικητή.

Εμμ. Δουκίδης: Προτείνω συμπληρωματικά να σταλεί επιτροπή στην Αθήνα και συγχρόνως να γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες εδώ.

Εκλέγεται επιτροπή των γεωργών που θα μεταβεί μαζί με το Μητροπολίτη στον Αναπληρωτή Γενικό διοικητή.

Μέλη της επιτροπής είναι ο Κ. τοπούρογλους, ο Χαρ. Νεχνετίδης και εκπρόσωποι από τους Βοσνοχωρίτες και τους δεμερδεσιώτες.

Ακολουθούν άλλες 6 συνεδριάσεις

(στις 6/6 - 11/7– 20/7 - 1/8 - 4/8

και η τελευταία στις 10 Αυγούστου 1923)128

τα σημαντικά στοιχεία που πληροφορούμαστε από αυτές είναι:

1. το υπάρχον υπόλοιπο κερί αποφασίζεται να σταλεί μαζί με τα μανουάλια των εκκλησιών στο διδυμότειχο και ο Π. Χατζόπουλος θα δώσει κατάλογο των σκευών, που θα αποσταλούν ή όσων υπάρχουν.

2. Καταρτίσθηκε κατάλογος – στατιστική από τον εκτελούντα καθήκοντα γραμματέα Αρχιδιάκονο Μακαρώνη των προσφύγων αν.

Θράκης που έμεναν στην Ορεστιάδα (Καραγάτς) και ήταν 1.234 οικογένειες, συγκεκριμένα 4.702 άτομα.

3. Έγινε ανάθεση στον Αρχιδιάκονο να κάνει παρόμοιο κατάλογο των κατοικούντων σε Βύσσα (Μπόσνα) και σιδηρόπετρα (Ντεμιρντές). έπίσης να διαχωρισθούν απ’ όλους τους παραπάνω οι Αδριανου-

πολίτες129.

4. Έγινε καταγραφή των σκευών της αδελφότητας ιλδιριμίου «Η

Αγάπη», τα οποία βρίσκονταν στον ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων, από τους ι. Μηλούδη και Β. Χαραλάμπους. ένώ οι εικόνες, κολυμβήθρες και τα μανουάλια δόθηκαν επί αποδείξει σε εκκλησίες πλησίον, εντός

της έλλάδας, χωρίων.

5. Αποφασίστηκε τα παγκάρια και τα αναλόγια, που βρίσκονταν στον

ι.Ν. Αγ. Κων/νου & έλένης, να σταλούν στα ρίζια, ενώ τα χαλκεύματα στη Θεσσαλονίκη, στον έυάγγελο Χαλκιόπουλο, γνώριμο

128. Μετά από αυτές, νέα συνεδρίαση θα γίνει στις 17 Απριλίου 1924 στη Νέα Ορεστιάδα, την οποία συνεχίζουν οι κάτοικοι να αποκαλούν Ορεστιάδα.

129. συνεδρία 20/7/1923

του δημογέροντα Γ. Κωνσταντινίδη.

6. τα ρολόγια και τα χρυσά νομίσματα, που βρίσκονταν στο ταμείο

της δημογεροντίας, αποφασίστηκε σε επόμενη συνεδρία να πωληθούν και τα φιρμάνια που υπήρχαν σε κιβώτιο να σταλούν στο διδυμότειχο.

7. Υπήρχαν ακόμη Έλληνες στην Αδριανούπολη για τους οποίους

ο εκεί ιερέας Βλαχόπουλος ζητούσε να σταλεί βοήθεια καθώς εκ

πείνης αποθνήσκουν. Αποφασίστηκε να σταλούν χρήματα από τα

χρέη στο κηροποιείο των εκκλησιών και από το ταμείο των κυνηγών130.

8. Η Γενική διοίκηση ζητούσε, με τηλεγράφημα, ο πίνακας προσφύγων να χωρισθεί στα τρία δηλ. ευπόρων, μεσαίων και απόρων. Η

δημογεροντία αποφάσισε να γίνει πίνακας με: 1) αυτούς που έχουν ανάγκη διατροφής, 2) αυτούς που έχουν ανάγκη στέγης και οι οποί-

οι, αν έπαιρναν οικόπεδο και την απαραίτητη ξυλεία, θα μπορού-

σαν χτίσουν μόνοι τους και 3) αυτούς που έχουν απλώς ανάγκη μεταφοράς και οικοπέδων στην νέα περιοχή που θα εγκατασταθούν.

9. Η Κυβέρνηση προσέφερε κατοικίες (για διαμονή131) στο σουφλί. έκλέχτηκε γι’ αυτό επιτροπή (Π. Χατζόπουλος και Γ. Κωνσταντινίδης) που θα εξέταζε τα σπίτια132.

130. συνεδρία 1/8/1923

131. Αναφέρεται στους εξ Αδριανουπόλεως ή περιφερείας πρόσφυγες.

132. συνεδρία 4/8/1923