Μουσουργοί της Θράκης (2 από 7)

Γνωστός κυρίως ως συνθέτης Καλοφωνικών Ειρµών. Έχει συνθέσει επίσης "ελληνικά και τουρκικά" τραγούδια, τα οποία εξέδωσε ο ίδιος µε τον τίτλο Aρµονία (Kωνσταντινούπολις 1848) και τρία άσµατα που δηµοσιεύτηκαν µαζί µε τα Άσµατα του Α. Σούτσου το 1856. Ήταν γραµµατεύς του χανεντέ Γεωργίου του Πάντζογλου. Φαίνεται ότι ανήκει στους

στην ανθολογία «Καλλικέλαδος Αηδών» και σε άλλα µουσικά εγκόλπια. Πέθανε υπερεννενηκονταετής.

Βουλγαράκης ∆ηµήτριος, ο Μακεδών : Μαθητής των τριών διδασκάλων, ιεροψάλτης της Θεσσαλονίκης, έµπειρος και γλυκύφωνος µουσικός. Ανέδειξε πολλούς µαθητές και συνέθεσε διάφορα έργα.

Βρετός Παπαχρήστου Μαργαρίτης (ο ονοµαζόµενος και ∆ροβιανίτης λόγω της καταγωγής του): Γεννήθηκε το 1800 και διακρίθηκε για την παιδεία, τις µoυσικές γνώσεις και την καλλιφωνία του. Εργαζόταν ως ελληνοδιδάσκαλος στα Ταταύλα. Το 1860 εξέδωσε στην Κωνσταντινούπολη την Θεωρητική και πρακτική πραγµατεία του περί της καθ’ ηµάς µουσικής . Πέθανε υπερεξηκονταετής.

Γαζής Μανουήλ67: Λαµπαδάριος και συνθέτης εκκλησιαστικής µουσικής του 15ου αιώνα, πριν από την Άλωση. Από χειρόγραφο της Μονής Λειµώνος, γνωρίζουµε ότι ταξίδεψε στην Κρήτη, όπου και πέθανε. Από τα λίγα έργα του που διασώθηκαν, πιο γνωστό είναι ένα "Πασαπνοάριο" που περιέχεται σε Ανθολογίες. Μελοποίησε "∆οξολογία" και πολυφωνικά "κοινωνικά", µεταξύ των οποίων και το "Σύµβολο της Πίστεως", κάτι πολύ συνηθισµένο στη ∆υτική Εκκλησία, αλλά σπάνιο ή και άγνωστο στην Ανατολική. Μελοποίησε το πλήρες κείµενο µια φορά σε ήχο τέταρτο και µια δεύτερη φορά από το σηµείο "και

ως σήµερα.

Γεννάδιος µοναχός ο εκ Ραιδεστού : Πρωτοψάλτης του ναού της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυµα, διακρινόµενος για τη µουσική εµπειρία του και τη µεγάλη και στεντόρεια φωνή του. Μαθητής των τριών διδασκάλων. Πέθανε το 1868 σε ηλικία ογδόντα ετών. Μελοποίησε ωδές, ύµνους και ένα µεγάλο σε διάρκεια και έντεχνο εγκώµιον στον Πατριάρχη Ιεροσολύµων Κύριλλο τον Β΄ σε ήχο ∆΄, το οποίο ακολουθεί και ένα µακρό κράτηµα.

Γερµανός µητροπολίτης Νέων Πατρών 68: (ακµή περ. 1660-1685). Καταγόταν από τον Τύρναβο. Σύγχρονος, σχεδόν, και άµεσος µαθητής του Χρυσάφη του νέου. Η θητεία του στη µητρόπολη Νέων Πατρών (σηµερινής Υπάτης) υπήρξε σύντοµη. Στη συνέχεια φαίνεται

ακµής (1650-1720) της εκκλησιαστικής µουσικής στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, µαζί µε τον Χρυ-

τον νέο, τον Μπαλάσιο

Το κύριο µελοποιητικό του

περιλαµβάνει Πασαπνοάρια του Όρθρου, ∆οξολογίες, Χερουβικά, Κοινωνικά των Κυριακών, της Εβδοµάδας και του Ενιαυτού, Μαθήµατα, Κρατήµατα και άλλα. O Γερµανός Νέων Πατρών πρέπει να θεωρηθεί ως ο πρώτος που καλλιέργησε συνειδητά το νέο είδος των Καλοφωνικών Ειρµών. Από τα πολλά του έργα εξέχει ιδιαίτερα

και έγινε το δεξί του χέρι. Το 1807 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών. Ασχολήθηκε και µε την ποίηση. Ερωτικά ποιήµατά του υπάρχουν στο χφ. “Μελποµένη”, µελοποιηµένα από τον Νικηφόρο Ναυτουνιάρη τον αρχιδιάκονο από τη Χίο. Ο ρόλος του στην ιστορία είναι γνωστός.

Γεωργιάδης Θεοδόσιος (1878-1962): ∆ιακεκριµένος µουσικοδιδάσκαλος, πρωτοψάλτης, θεολόγος, αγιογράφος, λόγιος και ιδρυτής δύο µουσικών βυζαντινών χορωδιών.

Γεννήθηκε στον

Σχολή (1899). Μαθήτευσε στους πρωτοψάλτες Γ. ∆ανιηλίδη (Τσεσµελή) και Ι. Καρακατσάνη (στο Νεοχώριο Βοσπόρου). Έγινε ιεροψάλτης και διδάσκαλος σε πολλές εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης. ∆ίδαξε θεωρία, ορθογραφία και µελοποιία

1944 συγκρότησε νέα χορωδία για την διάδοση της βυζαντινής µουσικής. Απεβίωσε στην Αθήνα το 1962. Συνέθεσε πολλά µελουργήµατα, όπως Ο Βυζαντινός Μουσικός Πλούτος ( σε δύο τόµους) κ. ά. Στο βιβλίο του Η Νέα Μούσα, περιλαµβάνει πολύτιµα στοιχεία εκκλησιαστικής ιστορίας. Πριν πεθάνει, ετοίµαζε (αλλά δεν ολοκλήρωσε) το µεγάλο θεωρητικό έργο

Γεωργιάδης Τριαντάφυλλος (Άκσαζ Κυζίκου 1865 - Κων/πολις 1934): Θεωρητικός, πρωτοψάλτης και µελοποιός της βυζαντινής µουσικής. Υπήρξε µαθητής του Κυριάκου Ιωάννου (του επονοµαζόµενου

«Καλογήρου»). Σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και υπήρξε επίσης µαθητής-κανονάρχης των Γεωργίου Ραιδεστηνού του Β’, και Κωνσταντίνου Φωκαέως. Χρηµάτισε ψάλτης και µουσικοδιδάσκαλος στην Κωνσταντινούπολη και σε πόλεις της Μικράς Ασίας. Εγκαταστάθηκε ως πρωτοψάλτης στην Τραπεζούντα (όπου δίδαξε εκκλησιαστική µουσική και υµνωδία, αλλά και ευρωπαϊκή µουσική και ωδική στα περιώνυµα εκπαιδευτήρια του Φροντιστηρίου και του Παρθεναγωγείου Τραπεζούντος. Εκεί ίδρυσε και χορωδία για την εκτέλεση ελληνικών δηµοτικών και άλλων τραγουδιών. Αργότερα, στην Κων/πολη (από το 1922), δίδαξε µελοποιία και ορθογραφία της βυζαντινής παρασηµαντικής στην Πατριαρχική Μουσική Σχολή. Υπήρξε επίσης πρωτοψάλτης, βιβλιοθηκάριος των Πατριαρχείων (από το 1925) και γραµµατέας του περιοδικού Ορθοδοξία. Περισυνέλεξε και κατέγραψε µε βυζαντινή παρασηµαντική δηµοτικά τραγούδια

του Ενιαυτού . Ορισµένα

στη Φόρµιγγα. Επίσης, δηµοσίευσε µελέτη για την ελληνική εκκλησιαστική µουσική στην Ορθοδοξία (1929).

είναι το ∆οκίµιον Εκκλησιαστικών Μελών (Αθήνα 1856). Μελοποίησε, επίσης, τα Τρία Πολεµικά Άσµατα του Αλεξάνδρου Σούτσου (Αθήνα 1856).

Γεώργιος ο Κρης (ακµή περ. 1790 - †1815)70: Πρόκειται για έναν από τους πιο σπουδαίους εκκλησιαστικούς µουσικούς. Ήταν µαθητής του Μελετίου Σιναΐτου του Κρητός και του Iακώβου του πρωτοψάλτου. ∆εν εξάσκησε το επάγγελµα του ιεροψάλτου και δεν κατείχε επίσηµα εκκλησιαστικά ή άλλα αξιώµατα. ∆ίδαξε όµως µουσική όχι µόνο ιδιωτικά, αλλά και στην αλληλοδιδακτική σχολή στο Φανάρι, στη Χίο και στις Κυδωνίες. Ανάµεσα στους µαθητές του ήταν οι κορυφαίοι µαΐστορες της εκκλησιαστικής µουσικής όπως ο Γρηγόριος πρωτοψάλτης, ο Xουρµούζιος Xαρτοφύλακας, ο Aντίνιος λαµπαδάριος, ο Aπόστολος Kώνστας, ο Σταυράκης δοµέστικος, ο Νικηφόρος ο Χίoς, ο Απόστολος Κρουστάλας, ο Αθανάσιος Σελευκείας, ο Πέτρος ο Εφέσιος, ο Κωνσταντίνος Πρωτοψάλτης, ο Πέτρος ο Αγιοταφίτης, ο Ευτύχιος ο Ουγουρλούς, ο Θεόδωρος ο Φωκαεύς, ο Ζαφείριος Ζαφειρόπουλος και άλλοι. Πέθανε στις Κυδωνίες το 1814, πριν προλάβει να συνεργασθεί µε 70 Κέντρο Ερευνών και Εκδόσεων, http://www.e-kere.gr/βιογραφικά/ΓΕΩΡΓΙΟΣ-Ο-ΚΡΗΣ

στην εποχή τους, ορισµένα µάλιστα ψάλλονται ακόµη και σήµερα. Πέρα από το πρωτότυπο συνθετικό του έργο,

Ο Καποδίστριας µάλιστα εισήγαγε το "Λέσβιο σύστηµα" και στο Ορφανοτροφείο. Έτσι το νέο σύστηµα διαδόθηκε αρκετά. Τότε εναντίον του στράφηκαν στην Αθήνα ο Ζαφείριος Ζαφειρόπουλος και στην Κωνσταντινούπολη ο πρωτοψάλτης Κωνσταντίνος ο Βυζάντιος και ο Θεόδωρος ο Φωκαεύς. Το 1846, ο Πατριάρχης Άνθιµος ΣΤ' εξέδωσε Εγκύκλιο κατά του Λεσβίου συστήµατος. Το Σύστηµα πέρασε σιγά-σιγά στην αφάνεια και ο δηµιουργός του πέθανε πλήρως αγνοηµένος και πικραµένος. Στο µεταξύ, είχε εκδώσει τα ακόλουθα βιβλία του Συστήµατός του: Θεωρητικόν (1840), Αναστασιµατάριον (1840) Ανθολογία: Μελίφωνος Τερψινόη (1847), Πνευµατική Σάλπιγξ: Ειρµολόγιον Καταβασιών και Αργόν και σύντοµον ∆οξαστάριον (1856), Τερψίφωνος Λύρα (1861), Νέον Εκκλησιαστικόν Κύµβαλον (1863). Αναφέρεται και ως

το «Την γαρ σην µήτραν» σε ήχο Πλ. ∆΄, και οκτώ καλοφωνικούς ειρµούς κατά τους οκτώ ήχους, οι οποίοι µεταφέρθηκαν στη νέα παρασηµαντική και δηµοσιεύτηκαν από τον Θεόδωρο τον Φωκαέα.

Γεωργίου Νικόλαος 71: Πρωτοψάλτης Σµύρνης. Γεννήθηκε στην Καβάλα, και ήταν µαθητής των τριών διδασκάλων. Ήταν από τους σπουδαιότερους µουσικούς του 19ου αιώνα µε µεγάλη ψαλτική, διδακτική, συνθετική και εκδοτική δράση. ∆ηµιούργησε ισχυρή προσωπική

ο οποίος συνεχίζει την παράδοση του Θεοδοσίου ιεροδιακόνου (δασκάλου του Πέτρου Πελοποννήσιου) και του ∆ηµητρίου Λώτου, η Σµύρνη ισχυροποιείται ως κέντρο µουσικής παιδείας, αποκτώντας ευρύτερη αίγλη και επιρροή (δίπλα ακριβώς στο Άγιο Όρος και στην Kωνσταντινούπολη). Πέθανε το Νοέµβριο του 1887 σε ηλικία περίπου εκατό ετών. Γιάννης εκ Σηλυβρίας: Ονοµαστός Ρωµιός συνθέτης και δεξιοτέχνης της πολίτικης λύρας στην Οθωµανική αυτοκρατορία του 19ου αι. (πέθανε στα 1890). Ήταν, ή πλούσιος έµπορος, ή κατείχε κάποιο αξίωµα, γιατί φέρεται µε το παρατσούκλι Τσορµπατζής. Εµφανιζόταν σε µεϊχανέδες (είδος ταβέρνας) και στα τραγούδια του ενσωµάτωνε την ελληνική και

Γιοβανίσκος ο Μολδοβλάχος: Οργανοδιδάσκαλος

και µουσικοδιδάσκαλος στο χαρέµι του Μοχάµετ Αλή στην Αίγυπτο. Πέθανε εξ αιτίας του πάθους του για το πιοτό, όταν το 1840 κάηκε µεθυσµέ-

που κρατούσε.

Γιώργης ή Στραβογιώργης (Kemani Corci ή Kemani Yorgi) 72: Τυφλός (γι' αυτό και είχε το παρατσούκλι Στραβογιώργης) βιολιστής στην Αυλή του Σουλτάνου Selim III (1789–1808). Γεννήθηκε στα Ταταύλα περί τα µέσα του 18ου αιώνα και πέθανε το 1810. Kύριο όργανό του ήταν η τετράχορδη λύρα, στην οποία, πρόσθεσε άλλες 3 χορδές δηµιουργώντας την επτάχορδη λύρα (το "µέγα βιολί", τουρκιστί κεµάν το οποίο όµως από τις διάφορες απεικονίσεις φαίνεται να είναι η viola d’ amore), όργανο που εισήγαγε στην Αυλή του Σουλτάνου. Όµως,

στο παλάτι, εισήγαγε το βιολί» (επί Μαχµούτ του Α’ δηλαδή 1730-1754).

Γιώργης από το Φανάρι (Fenerli Yorgi Efendi, 19ος αιώνας): ∆ιάσηµος Έλληνας βιολιστής που έζη-

σε το πρώτο µισό του 19ου αιώνα. Ήταν ο δάσκαλος στο βιολί του Βασιλάκη (Vasilaki Efendi) από τη

Σηλυβρία.

Το µέγα βιολί (keman).

72 Τσιαµούλης Χρίστος και Ερευνίδης Παύλος, Ρωµηοί συνθέτες της Πόλης (17ος-20ος αι.), ∆όµος, Αθήνα 1998.

Γουναρόπουλος Νικόλαος 73: Ευπατρίδης λόγιος και µουσικός. Γεννήθηκε στη Σωζόπολη

της Ανατολικής Ρωµυλίας γύρω στο 1840. Ήταν πατέρας του συνθέτη και δηµοσιογράφου

Βασιλείου Γουναρόπουλου. Ασχολήθηκε και µε τη µουσική και το θέατρο. Την δεκαετία του 1870 τον βρίσκουµε στη Βάρνα να συµµετέχει στις παραστάσεις που ανέβαζαν οι τοπικοί φορείς στην αίθουσα του Παρθεναγωγείου. Είναι γνωστή η συµµετοχή του, το 1874, στις

του δράµατος «Η κόρη του Ραβίνου» και της κωµωδίας «Φιάκας». Συνέθεσε έργα εκκλησιαστικής µουσικής (τροπάρια, απολυτίκια κ. ά.). Στο Μουσικό Απάνθισµα του

Ιωάννου Ζωγράφου Κέιβελη (1873) βρίσκεται το έργο του «Ύµνος στην Α. Α. Μ. του Σουλτάνου, ποιηθείς µεν υπό Ιωάννου Νικολάου, τονισθείς δε υπό Ν. Β. Γουναρόπουλου Σωζουπολίτου

στην ∆’ Πατριαρχική Μουσική Σχολή. ∆ιακρίθηκε ως έµπειρος µουσικός. Απέθανε το 1862.

Γρηγόριος Μπούνης

Νικόλαος Γουναρόπουλος, «Ύµνος εις την Α.Α.Μ. του Σουλτάνου».

Ψαλτικής. Μετά την Άλωση της Πόλης ήταν Πρωτοψάλτης της Αγίας Σοφίας και τιµή-

θηκε από τον κατακτητή, όπως µαρτυρείται από τον χρονογράφο ∆ωρόθεο Μονεµβασίας, που διηγείται τα εξής: «Ἔµαθε δὲ ὁ Σουλτᾶν Μεχµέτης ὅτι oἱ Ρωµαῖοι γράφουν τάς φωνάς τῶν ψαλτ ῶν καὶ τῶν τραγουδιστάδων, καὶ ἔκραξέ τους εἰς τὸ Παλάτι, κα

τραγούδισεν· ὁ δὲ κὺρ Γεώργιος καὶ κὺρ Γεράσιµος οἱ ψάλται, ἔγραφον τάς φωνάς τοῦ Πέρσου. Ἐσχεδίασαν oὖ ν

73 Αθανασιάδης, Π.Σ. «Το Θέατρο στη Θράκη κατά τον ΙΘ’ αιώνα», διάλεξη στην Πανελλήνια Οµοσπονδία Θρακικών Σωµατείων, Θεσσαλονίκη, 4/2/2001·επίσης, στο Κοτζαγεώργης, «Μουσική και θέατρο στις ελληνικές κοινότητες της Βουλγαρίας», Βαλκανικά Σύµµεικτα, τεύχ. 8, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 92-94.

Πρωτοψάλτης (ο επονοµαζόµενος και ο Λευίτης)74: Λαµπαδάριος της Μεγάλης Εκκλησίας και ένας από τους τρεις εφευρέτες της νέας παρασηµαντικής γραφής. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1777, την ηµέρα που πέθανε ο Πέτρος Πελοποννήσιος. Από µικρός έµαθε από τους Αρµένιους γλώσσα, γράµµατα και µουσική. Oι γονείς του για να τον αποσπάσουν απ’ αυτούς τον παρέδωσαν στον ηγούµενο του σιναΐτικου µετοχίου στον Βαλατά, αρχιµανδρίτη Ιερεµία τον Κρήτα, όπου

του Πέτρου του Βυζαντίου και του Γεωργίoυ του Κρητός. Αναδείχθηκε ως ένας

από τους πιο ονοµαστούς µουσικούς

του ∆αµασκηνού, του Γεωργίου του Κρητός κ. ά. Συστηµατοποίησε µαζί µε τον Χουρµούζιο και τον Χρύσανθο τον προσδιορισµό των κλιµάκων και συνέγραψε βιβλίο όπου πραγµατεύεται τα περί φθορών των τριών γενών, κλπ. ∆ίδαξε το νέο σύστηµα της µουσικής στην Πατριαρχική Moυσική Σχολή. Έγραψε περὶ τα τριάντα (30) κοσµικά - αστικά τραγούδια, κυρίως κατά τον τρόπο των τουρκικών µακαµίων. Έγραφε ο ίδιος τους στίχους των τραγουδιών, πολλά από τα οποία αφιερώνονται έµµεσα σε πρόσωπα όπως Αλεξάνδρα, Ταρσίτζα, Σµαράγδα κ. ά. µε την ακροστιχίδα τους. Αρκετά απ’ αυτά βρίσκονται

o από Τυρνάβου, Πρωτοψάλτης

του Χαλάτζογλου. Χρηµάτισε δοµέστικος (1734), λαµπαδάριος (1740-1771) και πρωτοψάλτης της Μεγάλης Εκκλησίας (1771-1789). Ως λαµπαδάριος συνέψαλλε µε τον περιώνυµο µουσικοδιδάσκαλο και πρωτοψάλτη Ιωάννη Τραπεζούντιο τον οποίο και διαδέχτηκε. ∆ίδαξε στην Β' εκκλησιαστική µουσική σχολή. Ήταν γνώστης της εξωτερικής µουσικής, την οποία διδάχθηκε από τον χανεντέ Ζαχαρία, στον οποίο ο ∆ανιήλ αντεδίδαξε την εκκλησιαστική µουσική. Μελοποίησε ύµνους, κρατήµατα εκτεταµένα και έντεχνα, δοξολογία, πολυέλεο, χερουβικά, κοινωνικά και άλλα έργα. Ήταν γνωστός και ως ποιητής 15σύλλαβων υµνογραφικών στίχων. Ο ∆ανιήλ Πρωτοψάλτης έβαζε στα µέλη του και τουρκικές θέσεις. Πέθανε

και πήρε τη βασική µόρφωση. Το 1731 ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη όπου έµεινε για λίγους

κι αργότερα ταξίδεψε

απέκτησε µια κόρη που πέθανε πρόωρα και αµέσως κατόπιν χήρεψε. Το 1753, απογοητευµένος από τα εγκόσµια αποφάσισε

στο Άγιο Όρος και προσχώρησε στη Μονή Ξηροποτάµου. Τα επόµενα χρόνια περιόδευσε σε περιοχές της Ελλάδας και στις Παραδουνάβιες Ηγεµονίες για να συγκεντρώσει χρήµατα για τη Μονή. Πέθανε το 1784 µετά την επιστροφή του στο Άγιο Όρος. Χειρόγραφά του φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη της Μονής. Η ζωή του εξιστορήθηκε από τον ίδιο στο έµµετρο αφήγηµα Κήπος Χαρίτων. Ήταν ένας από τους σηµαντικότερους Έλληνες στιχουργούς και χρονογράφους του 18ου αιώνα

του ο ∆απόντες προσέθετε στο τέλος µία προειδοποίηση («επιτίµιον») προς τους µελλοντικούς εκδότες

για την επιµελή εκτύπωση του έργου, να µην παραλείπουν στίχους, να µην κάνουν λάθη και να µην σφετερίζονται ή αλλοιώνουν τα κείµενά του, γιατί σε αυτήν την περίπτωση θα έχουν αντίδικο τον Θεό.

∆ηµητριάδης Τέτος (Θεόδοτος, 1895-1968;): Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν γόνος ιστορικής οικογένειας της Πόλης και αδελφός του γνωστού σκιτσογράφου Φωκίωνα ∆ηµητριάδη. Κιθαρίστας, συνθέτης, στιχουργός και τραγουδιστής σταδιοδρόµησε στις Η.Π.Α. του Μεσοπολέµου και είναι γνωστός από την εκεί δισκογραφία του. Πραγµατοποίησε αρκετά ταξίδια στην Ελλάδα για να ηχογραφήσει φηµισµένους ρεµπέτες, λαϊκούς οργανοπαίκτες, και κλασικούς τραγουδιστές της εποχής. Στους δίσκους

Τέτος ∆ηµητριάδης

µετά το 1922. Υπήρξε τραγουδιστής, συνθέτης και στιχουργός.

αρχή ούτι και στη συνέχεια 9χορδη κιθάρα. Γεννήθηκε το 1892 στο προάστιο Αρναούκιοϊ

της Πόλης. Στα νεανικά του χρόνια, δούλευε, βοηθώντας τον πατέρα του που ήταν εµποροράπτης. Από παιδί γύριζε στα εξοχικά κέντρα της Πόλης ακούγοντας και θαυµάζοντας τους µεγάλους Έλληνες και Τούρκους τραγουδιστές και µουσικούς των αρχών του

γύρω στο 1910 και δεν ξανακατέβηκε µέχρι που µπήκαν οι Γερµανοί στην Αθήνα, το 1941. Η φωνή του εντυπωσίασε τόσο, που αµέσως άρχισε την επαγγελµατική του καριέρα, από ηλικία 18 ετών. Για µερικά χρόνια τραγουδούσε στα υπερωκεάνια της γραµµής Ελλάδα-Αµερική. Η δισκογραφική του παρουσία αρχίζει το 1925, µε περισσότερα από 450 τραγούδια, µερικά εκ των οποίων είναι δικές του συνθέσεις. Μετά την κατάληψη της χώρας από τα γερµανικά στρατεύµατα, τον Απρίλιο του 1941, θα αποχωρήσει από τη δουλειά και θα πέσει σε µελαγχολία. Πέθανε αρχές του 1945.

Αντώνιος ∆ιαµαντίδης

∆ωρόθεος Αγιοταφίτης : Λόγιος και µουσικός, αρχιµανδρίτης του Παναγίου Τάφου

και ανεψιός του Αθανασίου του Ιεροσολύµων, µε καταγωγή από την Κωνσταντινού-

πολη. Σπούδασε φιλολογία µε τον Νικόλαο Λογάδη και µουσική στην ∆’ Πατριαρχική Μουσική Σχολή. Απεβίωσε το 1858.

Εσκενάζυ Ρόζα (Κωνσταντινούπολη 1885 - Περιστέρι Αττικής 1980): Γεννήθηκε ως

Σάρα Σκιναζί. Τραγουδίστρια, χορεύτρια, στιχουργός και συνθέτης. Από τις κορυφαίες γυναικείες φωνές του ρεµπέτικου. Εβραϊκής καταγωγής, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου αιώνα όπου εργάστηκε για µεγάλο διάστηµα ως χορεύτρια. Στα µέσα του 1920 έρχεται στην Αθήνα και το 1928 ξεκινά η δισκογραφική της καριέρα, που συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του 1960. Συνεργάστηκε µε κορυφαίους συνθέτες και τραγούδησε µερικές από τις µεγαλύτερες επιτυχίες. Οι ηχογραφήσεις της ξεπερνούν τα 350 τραγούδια και περιλαµβάνουν, εκτός από ρεµπέτικα, αµανέδες και δηµοτικά.

Ρόζα Εσκενάζυ

Ευθαλία (Βόσπορος 1891 - Κων/πολη 1939): Το πραγµατικό της όνοµα ήταν Αναστασία Γεωργιάδου. Ελληνικής καταγωγής τραγουδίστρια, που έγινε θρύλος. Λέγεται ότι η

φωνή της αντηχούσε στην απέναντι πλευρά του Βοσπόρου γι' αυτό και ονοµάστηκε «κόρη της θάλασσας» (Deniz Kizi Eftalya). Πρωτοεµφανίστηκε στα µουσικά καφενεία του Γαλατά µε ευρύ ρεπερτόριο δηµοτικών και αστικών τραγουδιών καθώς και τραγουδιών της κλασικής οθωµανικής µουσικής. Αργότερα, παντρεύτηκε τον φηµισµένο Τούρ-

κο βιολιστή Sadi Isilay και πρωτοηχογράφησε στη Γαλλία για την «Pathé» (1926-29) σε

περιοδεία τους. Απέκτησε µοναδική διεθνή ακτινοβολία και ήταν η πρώτη µη µουσουλµάνα καλλιτέχνης που έγινε µέλος του εθνικού µουσικού Συλλόγου «Νταρουλελχάν».

Είναι άπειρα τα ανέκδοτα που σχετίζονται µε την οµορφιά της φωνής και τη φωνητική

Ευθαλία (Αναστασία Γεωργιάδου)

τέχνη της. Πέθανε σχετικά νέα, µετά από µακρόχρονη ασθένεια.

Ζαφειράκης διδάσκων βιολί.

Ζαχαρίας Βάρνης

των τριών διδασκάλων στην νέα µέθοδο. Το 1826 ήρθε στην Αίγινα όπου δίδαξε εθελοντικά στο Ορφανοτροφείο που ίδρυσε ο Καποδίστριας, συνέχισε να διδάσκει στο Ναύπλιο, υπηρετώντας

παράλληλα ως πρωτοψάλτης στον µητροπολιτικό ναό Αγίου Γεωργίου. Αργότερα διορίστηκε από τον Όθωνα στο ∆ιδασκαλείο Αθηνών και παράλληλα διετέλεσε πρωτοψάλτης στον ιερό ναό της Αγίας Ειρήνης. Μελοποίησε διάφορα µαθήµατα. Εξέδωσε το Αναστασιµατάριον του Πέτρου του Πελοποννήσιου και το 1842 µια µελέτη κατά του Λεσβιακού συστήµατος Ο Γεώργιος Λέσβιος και το Λέσβιον αυτού σύστηµα. Πέθανε στην Αθήνα το 1851.

Ζαχαριάδης Κλεόπας: Αναφέρεται ως συνθέτης που πέθανε το 1925.

του 1828 υποδέχθηκε πανηγυρικά στην Βάρνα τον αυτοκράτορα της Ρωσσίας

µόνασε στο Άγιο

ές (Zaharya, 1680-1750): Ένας από τούς σπουδαιότερους µουσικούς της εξωτερικής (αραβοπερσικής) ή ανατολικής µουσικής. Γεννήθηκε και έζησε στην Κωνσταντινούπολη από εύπορη οικογένεια που ασχολιόταν µε το εµπόριο γούνας, η δε δράση του εκτείνεται στον 18ο αιώνα. Αναφέρεται ότι κατοικούσε σε ένα από τα προάστια του Βοσπόρου, ανάµεσα στο Μπεµπέκι και στα Θεραπειά, όπου µακριά από το πλήθος ζούσε µοναχικά, έχοντας διαρκή ενασχόληση µε τη µουσική. Σύµφωνα πάντα µε τουρκικές πηγές, ήταν τραγουδιστής στο σεράι στα χρόνια των σουλτάνων Αχµέτ Γ´ (1703-1730) και Μαχµούτ Α´ (1730-1754). Ήταν φίλος µε τον πρωτοψάλτη ∆ανιήλ, από τον οποίο µάθαινε την εκκλησιαστική µουσική και 76 Χώρας Γ. Α., ∆ρ Θεολογίας, http://argolikivivliothiki.gr/tag/ζαφείριος-απ-ζαφειρόπουλος/

Ζαχαρίας Χανεντές

έψαλλε και σε τεκέδες (µοναστήρια) των Μεβλεβί. Τούρκοι µελετητές, συµφωνούν ότι υπήρξε

δεν ευσταθεί, καθώς

ελληνικές πηγές δεν υπάρχει καµία τέτοια µαρτυρία ή ένδειξη. Σύµφωνα µε τον Νικηφόρο Ναυτουνιάρη, o Ζαχαρίας ασχολήθηκε πολύ

µε την εκκλησιαστική µουσική, αλλά ευδοκίµησε υπερβαλλόντως στην ανατολική. Πράγµατι ουδέποτε ανέλαβε καθήκοντα ιεροψάλτου, ενώ έχουν διασωθεί ελάχιστες εκκλησιαστικές µελοποιήσεις του µεταξύ των οποίων και καλοφωνικοί ειρµοί, όπως: «Φρικτόν το βήµα σου», που βρίσκεται στον 277 Κώδικα της Μονής Ξηροποτάµου µε την αναγγελία «...το δε µέλος κυρίου Ζαχαρίου του µουσικωτάτου της Περσικής Τέχνης». Όµως η µουσική του ιδιοφυΐα αποτυπώθηκε στη σύνθεση πολλών έντεχνων αστικών τραγουδιών που, ως προς

εκδοτικού οίκου Εν χορδαίς στη Θεσσαλονίκη το 2005.

Ζηνόβιος ιεροµόναχος: Γεννήθηκε στην Προύσα. Ήταν µαθητής του Χρύσανθου. Πέθανε το 1868 ενώ ήταν Ιερέας στα Ψωµαθειά. Ήταν άριστος καλλιγράφος των εκκλησιαστικών µελών και δόκιµος µουσικός. Μελοποίησε διάφορα έντεχνα άσµατα.

Ζωγράφος Ιωάννης Κέιβελης : Γεννήθηκε στο Κέιβε της Βιθυνίας. Ονοµαστός µουσικός και καλλίφωνος, γνώστης και της αραβοπερσικής µουσικής και ρυθµολογίας. Εκκλησιαστική µουσική έµαθε από τον Γρηγόριο Λευίτη και αραβοπερσική από κάποιο χανεντέ. Ο Κέιβελης χοροστάτησε

σε αρκετές εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης και δίδαξε πολλούς µαθητές, κυρίως στην Ε' πατρι-

αρχική Μουσική Σχολή. ∆ίδαξε επίσης και αραβοτουρκική µουσική. Κατά πάσα πιθανότητα πρό-

κειται για το ίδιο πρόσωπο µε τον Ιωάννη Γ. Ζωγράφο Νικαέα, που εξέδωσε κατά µίµηση της Πανδώρας και της Ευτέρπης το 1856 στην Κωνσταντινούπολη το βιβλίο Ἀ πά

Selim III (1789–1808). Αναφέρεται ως δεινός εκτελεστής της ταµπούρας και ως συνθέτης-δάσκαλος του ειρµού-µπεστέ (ενός τύπου αργής φωνητικής σύνθεσης). Πέθανε στα 1780 ή στα 1799. Σώζονται πέντε τραγούδια και δυο οργανικές συνθέσεις του, οι

από τον αδελφό του Αλέξανδρο στις Κυδωνίες. Ήταν µαθητής και του Γεωργίου

του Κρητός και αργότερα, στην Κωνσταντινούπολη,

(δίτοµη συλλογή ελληνικών και τουρκικών ασµάτων), και την Ευτέρπη (συλλογή αραβοπερσικών και ελληνικών ασµάτων που αποδίδονται στον χανεντέ Ζαχαρία). Μελοποίησε και ο ίδιος διάφορα εκκλησιαστικά και άλλα άσµατα. Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1851. Ανάµεσα στους υπερπεντακοσίους

οι Γεώργιος Βιολάκης, Ανέστης Χανεντές, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Μισα ήλ Μισαηλίδης και άλλοι.

Θεοτόκης Βατοπεδινός 78: Μοναχός λόγιος, µελουργός και καλλίφωνος πρωτοψάλτης. Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη περί το 1800. Μαθήτευσε στον Χουρµούζιο Χαρτοφύλακα. Εικοσαετής πήγε στο Άγιον Όρος όπου έγινε µοναχός στην Ιερά Μονή Κωνσταµονίτου. ∆ιετέλεσε ιεροψάλτης στην Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, τη Βλαχία και τέλος, ως πρωτοψάλτης, στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου, όπου και απεβίωσε το 1884 υπερογδοηκοντούτης, διατηρώντας τη γλυκύτητα και ευστροφία της φωνής του. Ήταν γνώστης της αρχαίας γραφικής µεθόδου, της αραβοπερσικής µουσικής καθώς και του συστήµατος του Γεωργίου Λεσβίου. Μαθήµατα του Θεοτόκη δηµοσιεύθηκαν στην ανθολογία Καλλικέλαδος Αηδών . Ανέδειξε πολλούς µαθητές. Θεοφάνης

Το 1593 διαδέχτηκε τον Νικάνορα ως µητροπολίτης Αθηνών. Μετά το θάνατο του πατριάρχη Γαβριήλ (1596), έγινε τοποτηρητής του πατριαρχικού θρόνου και το 1597 εξελέγη οικουµενικός πατριάρχης (ως τον αιφνίδιο θάνατό του το Μ. Σάββατο του 1597). Μαθήµατα του υπάρχουν σε Παπαδική, Στιχηράριο και Κρατηµατάριο. Μελοποίησε εκτεταµένα χερουβικά

µε εκκλησιαστικό και περσικό ύφος και είχε ψάλει ακόµη και σε τέµενος.

78 Ιωακείµ Ανδρέας, Οι µεταβυζαντινοί µελουργοί της Λέσβου και το έργο τους, Λαµία 2008. 79 Μνηµεία της Ιστορίας των Αθηναίων δηµοσιευόµενα υπό ∆ηµητρίου Γρ. Καµπούρογλου, εν Αθήναις, εκ του τυπογραφείου Αλεξάνδρου Παπαγεωργίου, 1889-92.

Θεόδωρος Θωΐδης

Θεόδωρος (Τσακάλογλου):

του 20ού αιώνα έψαλλε στον Βαθύρακκα Βοσπόρου. Το 1926 τον βρίσκουµε πρεσβύτερο στον Ιερό Ναό Κοιµήσεως Θεοτόκου στον Ποδονίφτη (Νέα Φιλαδέλφεια). Από το 1929 εξέδιδε το περιοδικό Μουσικός Κόσµος µε θέµατα και παρτιτούρες σχετικά µε τη βυζαντινή µουσική. Συνέθεσε αρκετά εκκλησιαστικά και σχολικά άσµατα. Ήδη από το 1906 συµµετείχε σε µουσικούς διαγωνισµούς της Φόρµιγγας µε το ψευδώνυµο Τέρπανδρος. Το τραγούδι του «Στα ξένα» δηµοσιεύτηκε και στο περιοδικό Μουσική του Γεωργίου Παχτίκου.

Ιάκωβος (Γιακουµάκης) ο Πελοποννήσιος 80: Γεννήθηκε περί το 1740 και ήταν µαθητής του Ιωάννη του Τραπεζούντιου. Κάλλιστος µελοποιός, υµνογράφος και µορφωµένος, διετέλεσε και γραµµατέας του πατριαρχικού γραφείου. Συνέθεσε ασµατικούς κανόνες, την ακολουθία της µεγαλοµάρτυρος Ευφηµίας, το αργόν Στιχηράριον ή ∆οξαστάριον, οκτώ δοξολογίες, χερουβικά, απολυτίκια, κοντάκια, ωδές και εγκώµια σε πατριάρχες και πολλά κοσµικά τραγούδια. Με προτροπή του πατριάρχου Γρηγορίου του Ε', επιθεώρησε και διόρθωσε τα λάθη

και σπούδασε κοντά στον Πέτρο Συµεών τον Αγιοταφίτη και τον Χουρµούζιο Χαρτοφύλακα. ∆ιετέλεσε ιεροψάλτης από το 1844 µέχρι το 1899, οπότε και απεβίωσε. Μουσικός εµπειρότατος και γλυκόφωνος, µελοποίησε πολλά έργα και ανέδειξε πολλούς

µαθητές στην Πόλη αλλά και στη Χίο, όπου δίδαξε µουσική σε καλλίφωνες καλόγριες.

Ιάκωβος ο Πελοποννήσιος

80 Γιαννούτσος Παναγιώτης, «Ιάκωβος πρωτοψάλτης ο Πελοποννήσιος: Βίος και Έργο», ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 1999.

άφησε µεγάλη φήµη, παράλληλα µε τον σύγχρονό του Κωνσταντίνο τον πρωτοψάλτη. Ήταν όµως και σπουδαίος εκκλησιαστικός συνθέτης, εκδότης και επιµελητής σηµαντικών µουσικών βιβλίων. Μελοποίησε εκ νέου το Ειρµολόγιο

την εποχή τους, σύντοµα Κοινωνικά των Κυριακών κατ' ήχον τα οποία δηµοσίευσε στο Ταµείον Ανθολογίας (Κων/πολη 1838), το Κοινωνικό του Σταυρού “Εσηµειώθη εφ' ηµάς ” (σε ήχο β΄, δ΄ και πλ. δ΄), πολλά Μαθήµατα σε ποικίλες εορτές (Αγ. Ανδρέου, Αγ. Νικολάου, Τριών Ιεραρχών, Αγ. Χαραλάµπους, Αγ. Αθανασίου του εν Άθω, Γ' Κυριακής των Νηστειών), το οκτάηχο του Εσπερινού της Αναλήψεως “Ανελήφθης εν δόξη”, οι Καλοφωνικοί Ειρµοί «Κύκλω της

(Κων/πολις 1846, 1858 και 1863), "επιδιορθωθέν µετά προσθήκης των Στίχων, Κανόνων, Καταβασιών και τινών άλλων αναγκαίων, ” τη γνωστή 4τοµη "Πανδέκτη" (Κων/πολη 1850-1851), µαζί µε τον Στέφανο Α΄ δοµέστικο, µια από τις πιο σπουδαίες και πιο έγκυρες πολυώνυµες Ανθολογήσεις και Συλλο-

Παπαδικών µελών (Εσπερινού - Όρθρου - Λειτουργίας) στην ιστορία του εκκλησιαστικού µουσικού εντύπου (πρόκειται, στον πυρήνα της, για έκδοση της χειρόγραφης 4τοµης Ανθολογίας του Γρηγορίου πρωτοψάλτου). Πρέπει να προστεθεί ότι και η έκδοση της Ανθολογίας του Παύλου Τσαλόγλου (Κων/πολη 1846) έχει γίνει "επιστασία και επιδιορθώσει" του Ιωάννου λαµπαδαρίου. Με τις εκδόσεις και τις επιµέλειες των µουσικών αυτών Βιβλίων, τις "επιδιορθώσεις" των µελών, τους "καλλωπισµούς", τις συνθέσεις, τη ψαλτική και την όλη του δράση ο Ιωάννης πρωτοψάλτης αποδεικνύεται ένας από τους σπουδαιότερους µουσικούς του 19ου αι., άξιος συνεχιστής των Τριών ∆ιδασκάλων (και ειδικότερα του Χουρµούζιου Χαρτοφύλακος). Πέθανε το 1866. 81 Κέντρο Ερευνών και Εκδόσεων, http://www.e-kere.gr/βιογραφικά/ΙΩΑΝΝΗΣ-ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗΣ-Ο-ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ

πασαπνοάρια, δοξολογίες, χερουβικά, κοινωνικά, πολυέλεους, το

νέα σηµάδια και τρόπο γραφής, στον οποίο µετέγραψε πολλά αρχαία κείµενα και δικά του έργα. Ιωαννίδης Νικόλαος: Γεννήθηκε το 1839 στο Νεοχώρι του Βοσπόρου και πέθανε το 1883. Ήταν ιεροψάλτης µε γλυκιά φωνή και έµπειρος

Βυζάντιο για την έκδοση διαφόρων εκκλησιαστικών βιβλίων. Ο ίδιος συνέγραψε τον Οδηγό ευρωπαϊκής µουσικής και έκανε διάφορες διαλέξεις «Περί προσωδίας», «Περί Βυζαντινής Μελοποιίας», «Περί της αρχαίας ελληνικής µουσικής», «Περί της Εβραϊκής Μουσικής» κ. ά. Συνεργάστηκε µε τον Ελληνικό Μουσικό Σύλλογο και στην κατασκευή του

µουσικής στην Κωνσταντινούπολη. Γεννήθηκε το 1847 στο ∆ιπλοκιόνιο (Μπεσικτάς) του Βοσπόρου και µεγάλωσε στο Μέγα Ρεύµα. Σπούδασε µε τους Γεράσιµο Κανελλίδη, Παναγιώτη Κηλτζανίδη, Ιωάσαφ τον Ρώσσο (από τον οποίο διδάχτηκε και ευρωπαϊκή σηµειογραφία) και Κυριακό Φιλοξένη. Έµαθε ταυτόχρονα θεωρία και ενόργανη αραβοπερσική µουσική. Από τον Λεβόν Χαντζιάν διδάχθηκε και την Αρµενική µουσική γραφή. Επί πλέον έπαιζε πιάνο και άλλα

όλα τα διαστήµατα της ανατολικής µουσικής και µ’ αυτό συνόδευε τον εαυτό του όταν παρουσίαζε τα τραγούδια που

Νηλεύς Καµαράδος

Γεωργιάδης, ο γιος του Βασίλειος Καµαράδος, Αθανάσιος Κωνσταντινίδης, ∆ιονύσιος Μακρής-Πλιάκας, Κωνσταντίνος Μπεκιάρης, Ιωάννης Παλάσης, Σωκράτης Παπαδόπουλος, Ζαφείριος Παπαχρήστου, Ευστάθιος Τιµωνίδης, Εµµανουήλ Φαρλέκας, Μιχαήλ Χατζηαθανασίου κ. ά. Το Αρχείο Νηλέα Καµαράδου περιλαµβάνει το πλήρες ρεπερτόριό του. Αποτελεί ως εκ τούτου, σηµαντικό τεκµήριο της δραστηριότητας των Ελλήνων µουσικών της Κωνσταντινούπολης της εποχής του. Συγκροτείται από χειρόγραφες συνθέσεις, µουσικά βιβλία και περιοδικά, µεταξύ των οποίων και 20 µουσικά χειρόγραφα από τις αρχές του 19ου αιώνα. Σήµερα βρίσκεται στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

Έγραψε πατριωτικά ποιήµατα, όπως: «Τουρκοµάχος Έλλην» και «Παιδιά Ελλήνων, τι καρτερείτε», τα οποία κατά τη συνήθεια της εποχής προσάρµοζε σε προϋπάρχουσες µελωδίες.

Καντεµίρης ∆ηµήτριος Dimitrie Cantemir (1673-1727): Αν και δεν ήταν Έλληνας, µνηµονεύεται

διότι έγραψε πραγµατεία περί µουσικής στα ελληνικά και συµπεριέλαβε στο βιβλίο του πολλά έργα Ελλήνων συνθετών της εποχής

Στέφανος Κανέλλος

καθ’ ηµάς µουσικής ως και της αραβοπερσικής, χειριζόµενος δε τον αραβικόν πλαγίαυλον (νέϊ) και την πανδουρίδα· συνέγραψε πραγµατείαν περί Μουσικής ελληνιστί, και αραβοπερσιστί, εν η πραγµατεύεται περί των διαφόρων συστηµάτων της αραβοπερσικής µουσικής. Εις αυτόν αποδίδεται η εύρεσις τον ρυθµού του καλουµένου τουρκιστί

«ζαρ µπεΐν» (κύβος ηγεµόνος)......». Παράλληλα ήταν και ιστορικός, γεωγράφος, εθνολόγος, µυθιστοριογράφος και πολιτικός. Έγραψε πολλά βιβλία, µεταξύ των οποίων και το περίφηµο Kitâbu 'İlmi'l-Mûsiki alâ Vechi'l-Hurûfât, Mûsikiyi Harflerle Tesbit ve İcrâ İlminin Kitabı, που περιλαµβάνει ένα θεωρητικό µέρος και 350 καταγραφές µουσικών συνθέσεων δικών του και άλλων. ∆ηµήτριος Καντεµίρης

Καρίπης Κώστας ή Καριπόπουλος : Κωνσταντινούπολη 1895(;) - Αθήνα 1952(;): Ήταν τραγουδιστής, συνθέτης, στιχουργός, οργανοπαίκτης, µια από τις πολύ σηµαντικές µουσικές

προσωπικότητες

που ήρθαν από την Πόλη µετά το 1922. Αφού διήνυσε λαµπρή πορεία ως τραγουδιστής µεταξύ 1922

και 1932, ασχολήθηκε και µε τη σύνθεση,

χώρο. ∆ισκογραφικά εµφανίζεται το 1925 τραγουδώντας παραδοσιακά τραγούδια, αµανέδες και συνθέσεις διαφόρων Μικρασιατών συνθετών. Ως τραγουδιστής ηχογράφησε γύρω στα πενήντα, κυρίως παραδοσιακά, τραγούδια, και περίπου άλλα εξήντα ως συνθέτης.

Κηλτζανίδης (Γεωργιάδης) Χατζή-Παναγιώτης : Γεννήθηκε στην Προύσα περί το 1815 κι εκεί πρωτοεξάσκησε το επάγγελµα του ψάλτη. Από το 1848 έψαλλε σε διάφορους ναούς της Πόλης (έως το 1882). Πέθανε το 1896. ∆ικαίως θεωρείται εκ των αρίστων µουσικοδιδασκάλων της σύγχρονης εποχής, από τους καλύτερους γνώστες της µουσικής θεωρίας, απαράµιλλος ψάλτης, αµίµητος µελοποιός, βαθύς γνώστης της ασιατικής, ευρωπαϊκής και αρµενικής µουσικής και δεξιοτέχνης χειριστής µουσικών οργάνων. Εξέδωσε διάφορα µουσικά βιβλία, όπως την Καλλίφωνον Σειρῆνα (περιέχει τουρκικάελληνικά

και εκδόθηκε στην Πόλη δύο φορές, το 1862 και το 1888), το Ἐκκλησιαστικ ὸν µουσικὸν Ἀ πάνθισµα (1861), το

κλίµακας και στην πρόταση για 72 τµήµατα). Εργάστηκε ευσυνείδητα τόσο στον Εκκλησιαστικό Μουσικό Σύλλογο, όσο και στον Ελληνικό Μουσικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως. ∆ίδαξε επίσης στην Ε' Πατριαρχική Μουσική Σχολή και υπήρξε µέλος της Επιτροπής που ανέλαβε την έκδοση της Μουσικής Βιβλιοθήκης (περιοδικό σύγγραµµα, από το 1868) και της «Επιτροπής του 1881» (που κατασκεύασε το Ψαλτήριο). Τέλος, παρουσίασε πολυσέλιδη θεωρητική συγγραφή µε τίτλο Κλεὶς τῆς καθ' ἡµ ᾶς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς, στην οποία ερµήνευε µεθοδικότατα τα µουσουργήµατα που γράφτηκαν στην Αρχαία βυζαντινή

για

ενέργειές του για την εναρµόνιση της εκκλησιαστικής µουσικής.

Κλάββας (Κυριακού) Κωνσταντί νος: Γεννήθηκε το 1852 και διετέλεσε πρωτοψάλτης στον µητροπολιτικό ναό της Αδριανούπολης περὶ το 1875. Το 1888 προσελήφθη ως Β’ δοµέστικος, το 1911 προήχθη σε λαµπαδάριο. Το 1916 απεχώρησε λόγω ασθενείας και α πεβίωσε το 1917. Συνεργάστηκε µε τον Ιάκωβο Ναυπλιώτη στην έκδοση του δίτοµου ∆οξασταρίου του Πέτρου του Πελοποννήσιου.

Κοσµάς Ευµορφόπουλος ο εκ Μαδύτων : Γεννήθηκε στη Μάδυτο της Θράκης το έτος 1860. Στη γενέτειρά του ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές, µετά το τέλος των οποίων βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη και εισήχθη στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης απ’ όπου αποφοίτησε το έτος 1882. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Χάλκη χειροτονήθηκε διάκονος και υπηρέτησε ως αρχιδιάκονος του

κατ’ αρχήν Μέγας Αρχιδιάκονος και κατόπιν Μέγας Πρωτοσύγκελος του Οικουµενικού Πατριαρχείου. Το 1888 εξελέγη µητροπολίτης ∆ρυϊνουπόλεως και Αργυροκάστρου και αργότερα Βεροίας και Ναούσης όπου παρέµεινε µέχρι το 1895. Κατόπιν έγινε µητροπολίτης Πελαγονίας στο Μοναστήρι. Λόγω της εθνικής δράσης του στα ευαίσθητα εκείνα χρόνια

στον Άγιο Νικόλαο στο Βατούµ.

Παράλληλα, διηύθυνε και τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής στο Καρς. Έτσι διέδωσε την Βυζαντινή µουσική τέχνη στις αποµακρυσµένες αυτές περιοχές και δικαίως αποκαλείται “Απόστολος της Μουσικής”. Συνέθεσε δοξολογία και ύµνο προς τιµήν του Τσάρου Νικολάου του Β’ ο οποίος τον

αντάµειψε µε ένα χρυσό ρολόι. Έχει συνθέσει πολλά έργα και έχει γράψει πραγµατείες πάνω στη

θεωρία της µουσικής. Το 1907 διορίστηκε στο Ηµιγυµνάσιο της Σαµψούντος. Συνέλεξε και κατέ-

γραψε λαϊκές ποντιακές µελωδίες σε βυζ. σηµειογραφία. Πέθανε περί το 1950.

Στέφανος Κουτσογιαννόπουλος

Γιάννης (Çivan Lavtaci): Έπαιζε λαούτο και συγχρόνως τραγουδούσε. Επίσης ήταν και λαµπρός µελοποιός. Έφερε τα παρωνύµια «Τζιβάνης» και «Τυφλός» (επειδή δεν έβλεπε καλά). Πέθανε το 1910. Ήταν και αυτός ένας πολύ γνωστός εκτελεστής kocekler και συµµετείχε στις ορχήστρες kabasaz που έπαιζαν τέτοιο ρεπερτόριο. Από τις συνθέσεις του φαίνεται πως γνώριζε καλά τους δρόµους της µουσικής. Γι’ αυτό µάλιστα ήταν και δάσκαλος πολλών γνωστών µουσικών της Πόλης, όπως του Αρµένιου Tatyos Efendi και του Έλληνα Βασιλάκη. Υπάρχουν γύρω στις 21 συνθέσεις του, µε πιο γνωστή το nihavend sarki: «Dil seni sevmeyeni sevmede lezzet mi olur». Το οργανικό µέρος αυτού του τραγουδιού χρησιµοποιεί ρυθµό 3/8 και είναι µοναδικό στο είδος του. 83 Τσώκλης Ι., «Στέφανος Κουτσογιαννόπουλος», Φόρµιγξ 15/11/1903.

του, γι’ αυτό και πολλά από τα τραγούδια του είναι γραµµένα γι’ αυτήν. Είναι µάλιστα

πολύ περίεργο ότι, ενώ δεν γνώριζε νότες, έχουν σωθεί παρτιτούρες µε όλα τα κοµµάτια του. Λέγεται ότι ένας Αρµένης τον επισκεπτόταν σπίτι

σπίτι του στο Ferikoy, δίπλα στο νεκροταφείο των καθολικών. ∆ιασκεύασε το “Zeybekler” του Ahmet Mithat Efendi σε οπερέτα και γι αυτό θεωρείται ως ένας από τους πρώτους εκπροσώπους της τάσης µοντερνοποίησης της οθωµανικής µουσικής. Ήταν ο σηµαντικότερος συνθέτης τραγουδιών της εποχής του. Παρ' όλα αυτά, αυτοκτόνησε το 1914, αφού πέρασε µεγάλη περίοδο κατάθλιψης.

Ανάστασης στα Ιεροσόλυµα. Εξέδωσε: το Έν άνθος της καθ' ηµάς Εκκλησιαστικής Μουσικής (Κων/πολις 1896) και το Αι δύο Μέλισσαι (σε συνεργασία µε τον Νηλέα Καµαράδο, Κων/πολις 1906). Επίσης, πραγµατεία περί ρυθµών µε τον τίτλο Ρυθµογράφος (1909). Πολλά µαθήµατά του περιέλαβαν στα βιβλία τους άλλοι εκδότες. Πέθανε το 1913. Στους µαθητές του συγκαταλέγεται και ο Πλάτων Στωικίδης.

Κυφιώτης Γ. ∆ηµήτριος : Ιεροψάλτης

του Πέτρου Πελοποννήσιου σε πλάγιο Α' και χρόνο ηµίαργο) και εξέδωσε σε τεύχη (1889) διάφορα ελαφρά τραγούδια µε τίτλο Μουσική Σειρήν. ∆ίδαξε πολλούς µαθητές, µεταξύ των οποίων, τον Γεώργιο Βιολάκη και τον Βασίλειο Ζαχαρίου.

Κωνσταντίνος ο εξ Αγχιάλου 84: Σπουδαίος µουσικός του τέλους του 16ου αι. Tο έργο του είναι πολύ διαδεδοµένο στα χειρόγραφα. Μελοποίησε ασµατικά Τρισάγια, Θεοτοκία, Κρατήµατα, Μαθήµατα του Στιχηραρίου, στίχους Καλοφωνικούς, Χερουβικά, Κοινωνικά των Kυριακών και άλλα. Tο αριστούργηµά του είναι η οκτάηχη Tιµιωτέρα, γνωστή ως "πάνυ έντεχνος", το πρώτο βεβαιωµένο ιστορικά οκτάηχο µέλος της µορφής αυτής, της οποίας σώζεται µάλλον το αυτόγραφο (Λέσβος, Mονή Yψηλού αρ. χφ 48). Tο έργο του Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου αξιολογείται ως καινοτόµο, γιατί, ήδη στο τέλος του 16ου αι., αντικατοπτρίζει µια καινούργια µουσική πραγµατικότητα.

Κωνσταντίνος Βυζάντιος ο Πρωτοψάλτης: Γεννήθηκε το 1777. Ήταν µαθητής του Γεωργίου του Κρητός και του Μανουήλ του Βυζαντίου. Έψαλλε στον ναό του

Μελοποίησε και έντεχνους καλοφωνικούς ειρµούς, µερικά άσµατα, ωδές σε πατριάρχες και άλλα. Μαθητές του ήταν ο Αντώνιος Λαµπαδάριος, ο Ιωάννης Βυζάντιος, ο Γεώ ργιος Ραιδεστινός και ο Νικόλαος Στογιάννης Λαµπαδάριος. Απεβίωσε στη Χάλκη το 1862. Λεονταρίδης Αναστάσιος (Kemençeci Anastas): Σπουδαίος λυράρης, γιος του λυράρη Λεωνίδα Λεονταρίδη. Έπαιζε και στη Ραδιοφωνία της Πόλης και έχουν διασωθεί ηχογραφήσεις του που φανερώνουν το µέγεθος της δεξιοτεχνίας του αλλά και την επιρροή του Cemil Bey. Πέθανε το 1938, αφήνοντας δύο γιους µουσικούς: τον λυράρη Παράσχο Λεονταρίδη και τον Λάµπρο Λεονταρίδη, τον γνωστό από τις ηχογραφήσεις ρεµπέτικων και λαϊκών τραγουδιών στην Ελλάδα. 84 Κέντρο Ερευνών και Εκδόσεων, http://www.e-kere.gr/βιογραφικά/ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ-Ο-ΕΞ-ΑΓΧΙΑΛΟΥ

Λεονταρίδης Λάµπρος (Kemençeci Lambros): Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1898. Έµαθε

λύρα κοντά στον πατέρα του, Αναστάσιο Λεονταρίδη. Κατά τη Μικρασιατική καταστροφή βρισκόταν σε

περιοδεία στη Μέση Ανατολή και Αίγυπτο, γι' αυτό και δεν επέστρεψε στην Πόλη, αλλά εγκαταστάθηκε

στην Ελλάδα, όπου συνάντησε τον πατριώτη του Αντώνη ∆ιαµαντίδη (Νταλγκά) και σχετίσθηκε µε το χώρο του ρεµπέτικου. Μεταξύ 1927 – 1937 ηχογράφησε σε διάφορες εταιρείες, είτε δικά του οργανικά

κοµµάτια, είτε συνόδευσε σε αµανέδες και άλλα κοµµάτια τον Αντώνη Νταλγκά, τη Μαρίκα Φραντζεσκοπούλου, τη Ρόζα Εσκενάζυ κ. ά. Αργότερα, το 1950, πραγµατοποίησε κάποιες εµφανίσεις στην Κωνσταντινούπολη. Συνεργάστηκε τότε µε το µικρότερο αδελφό του Παράσχο, τον Αγάπιο Τοµπούλη και τη Ρόζα Εσκενάζυ. Ηχογράφησε εκεί και µια σειρά τούρκικων και ελληνικών τραγουδιών για την εταιρεία Balkan, που κυκλοφόρησαν στην Αµερική. Συνέχισε τις εµφανίσεις του στην Ελλάδα, κυρίως σε γιορτές και πανηγύρια, και πέθανε από ανίατη ασθένεια στα 1965.

Λεονταρίδης Παράσχος Kemençeci Parasko: Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1912 και πέθανε στην ίδια πόλη στις 13

Απρίλη του 1974. Ήταν γιος του Αναστάσιου Λεονταρίδη και αδελφός του Λάµπρου. Άρχισε µαθήµατα

µουσικής, µε πρώτο δάσκαλο τον πατέρα του, αµέσως µετά την αποφοίτησή του από το Ελληνικό

Σχολείο του

Συµεών 85: Λόγιος ιερέας τοῦ 19ου αιώνα, µελοποιός, µουσικολόγος και διδάσκαλος στις Φέρες της επαρχίας Αίνου. Ήταν επίσης συλλογέας - καταγραφέας δηµοτικών τραγουδιών. Συνέθεσε αρκετά µελουργήµατα, παιδαγωγικά άσµατα και πολυχρονισµούς και επινόησε δικό του σύστηµα µουσικής γραφής, το οποίο όµως απορρίφθηκε. Το 1906 δηµοσίευσε

ίες, στιχολογίες, µακαρισµούς και συλλογή ιδιοµέλων, κοντακίων και απολυτικίων. Πέθανε το 1819 και τον διαδέχθηκε ο Γρηγόριος ο Λευῒτης.

Ματθαίος Βατοπεδινός (1774-1849)86: Κατά κόσµον Μελέτιος. Ονοµαστός αγιορείτης

τριών διδασκάλων, αλλά και του Ιωαννίκου Βατοπεδινού. Φηµιζόταν για την δεξιότητά του στο να µελοποιεί και τις µουσικές του γνώσεις πάνω στην παλαιά και τη νέα παρασηµαντική. Είχε πολλούς µαθητές. Μερικά από τα έργα του δηµοσιεύθηκαν

Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος (1627 – 1709):

Πύλης (επιλεγόµενος «ο εξ απορρήτων»). Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από Χιώτες γονείς.

Σπούδασε Φιλολογία, Θεολογία και Ιατρική στην Ιταλία. Εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου διο-

ρίσθηκε σχολάρχης της Πατριαρχικής Σχολής (1665-1672), ενώ παραλλήλως ασκούσε την Ιατρική. Αναδείχθηκε σύντοµα σε προσωπικότητα µε διεθνές κύρος ως

ιστορικά, θρησκευτικά, υµνολογικά, φιλολογικά, φιλοσοφικά κ. ά. Είχε ευρύτατες γνώσεις µουσικής και ήταν ένας από τους συγγραφείς των Προλεγοµένων της "Μουσικής Βιβλιοθήκης" και έτσι αριθµείται µεταξύ των µουσικών της εποχής του. 86 Ιστότοπος Ψαλτολόγιον, http://analogion.com/forum/showthread.php?p=126604

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

ο Σιναΐτης ο Κρης (ο παλαιός): Έζησε στις αρχές του 18ου αιώνα. Έχει συνθέσει κυρίως καλοφωνικούς ειρµούς από τους οποίους δύο είναι οι πιο διαδεδοµένοι (στη χειρόγραφη και έντυπη παράδοση): ο 15σύλλαβος “Παντάνασσα πανύµνητε”

Ραιδεστού (17ος αι.): Μελοποιός και

του υπάρχουν τόσο στην Εθνική Βιβλιοθήκη όσο και στη Μονή Ταξιαρχών Αιγίου (1ος µουσικός κώδικας,

Μνηµοσύνη του Φαναρίου. Προσπάθησε να αποδείξει ότι η εκκλησιαστική µουσική κατάγεται από την αρχαιοελληνική και όχι από την εβραϊκή. Επίσης, πρότεινε τη διαίρεση της κλίµακας σε 72 τµήµατα (µόρια)

από τα 68 που είχαν θεσπιστεί, καθώς και διάφορα άλλα θέµατα. Συνέθεσε σχολικά άσµατα και πολυχρονι-

σµούς για µια και περισσότερες φωνές. Ο Μισαήλ έδρασε περισσότερο στη Σµύρνη, όπου εξέδωσε θεωρητικά συγγράµµατα κ. ά. Ήταν αυτός που εισήγαγε τον Βourgault Ducoudtray στα µυστικά της ανατολικής µου-

Μπαλάσιος ή Βαλάσιος ο Ιερεύς 87: Νοµοφύλακας της Μεγάλης Εκκλησίας, υπήρξε διαπρεπής µουσικοδιδάσκαλος και άριστος µελοποιός. Τα έργα του συναντώνται σε διάφορα µουσικά βιβλία. Χρησιµοποιώντας ανα-

λυτική γραφή, εξήγησε τη µουσική γραφή του ∆αµασκηνού µε εξαιρετική πιστότητα. Χειρόγραφα του Μπαλα-

σίου υπάρχουν στο Αγιοταφικό Μετόχι του Φαναρίου και στην Μονή Ιβήρων. Μεταξύ αυτών βρίσκουµε Ειρµολόγιον, Πολυελέους, ∆οξολογίες, Χερουβικά, Κοινωνικά, Καλοφωνικούς Ειρµούς και διάφορα άλλα µαθήµατα.

Μπατζανός Αλέκος (Kemençeci Aleko Bacanos): Γεννήθηκε στα 1888 στη Σηλυβρία, και πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1950. Ήταν γιος του Χαράλαµπου Μπατζανού και αδελφός του ουτίστα Γιώργου Μπατζανού. Ο

θείος του Αναστάσης και τα µικρότερα αδέρφια του Θεόδωρος και Σωτήρης ήταν επίσης λυράρηδες. Αρχικά έπαιζε βιολί, αλλά σύντοµα στράφηκε στον kemençe. Παίζοντας για πολλά χρόνια σε νυχτερινά κέντρα της Πόλης, συνόδευσε πολλούς γνωστούς τραγουδιστές στη

Ευρώπη και την Αίγυπτο. Εργάστηκε επίσης στη Ραδιοφωνία της Πόλης. Εξακολουθούν να παίζονται πολλά από τα τραγούδια του. Μπατζανός Γιώργος (Yorgo Bacanos): Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1900 και πέθανε το 1977. Καταγόταν από τη

επιφανείς µουσικούς της εποχής του. Συµµετείχε στο συγκρότηµα του ∆ηµοτικού Ωδείου και στην Ορχήστρα

Μπατζανού, αλλά και του λυράρη και τραγουδοποιού Αλέκου Μπατζανού.

Μυρώνης (Kemani Myron): Καταγόταν από το Ιάσιο και είχε σπάνια µουσικά προσόντα. Ήταν βιολιστής και µαζί µε τον Εβραίο Isaak Fresco Romano, που έπαιζε ταµπούρα ήταν οι σηµαντικότεροι µουσικοί της εποχής τους. Μαθητής του Μυρώνη ήταν ο Γιοβανίσκος ο Μολδοβλάχος. Πέθανε σε µεγάλη ηλικία το 1842 στην Κωνσταντινούπολη.

Μωϋσιάδης Στέφανος: Είχε το προσωνύµιο Κούτρας λόγω του µεγάλου µετώπου του. Γεννήθηκε στο Σαλµατοµβρούκιον Κωνσταντινουπό-

αρχές του 19ου αιώνος, και πέθανε σε ηλικία 79 ετών το 1881. Φοίτησε στη Σχολή του Γένους. Εκκλησιαστική µουσική διδάχθηκε από τον Πέτρο Συµεών τον Αγιοταφίτη. Το 1846 αποδοκίµασε

Μουσικής Σχολής. Έγραψε διατριβές για τη διαφορά της εκκλησιαστικής µουσικής από την “τετραφωνία” και από την Οθωµανική

στη Νάξο, κατά πάσα πιθανότητα, το 1864. Ο πατέρας του, ήταν Πρωτοψάλτης του Μητροπολιτικού Ναού της Νάξου. Από τα πολύ µικρά του λοιπόν χρόνια, ο µικρός Ιάκωβος, έκανε αισθητή την παρουσία του στην Κωνσταντινούπολη, διακρινόµενος για την εξαιρετική καλλιφωνία του, πράγµα το οποίον συνέτεινε, στο να προσληφθεί το 1876 – 1877 ως Κανονάρχης, στον Ιερό Ναό του Σωτήρος Χριστού στο Γαλατά και αργότερα ως

Πρωτοκανονάρχης

στον Αριστερό Πατριαρχικό Χορό το 1878 – 1879. Η εξαίρετη φιλοµάθειά του τον προώθησε γρήγορα, στα υπόλοιπα στάδια της Μουσικής Ιεραρχίας, δηλαδή

Σε πολλούς απ’ αυτούς, βοηθείται από τον ∆οµέστικό του, Κωνσταντίνο Πρίγγο. Ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης, υπήρξε Καθηγητής στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο, στη Μαράσλειο, και σε άλλες ανώτερες Σχολές της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως.

Ναυτουνιάρης ή Καντουνιάρης Νικηφόρος ο Χίος, αρχιδιάκονος Αντιοχείας (περ. 1770-1830): ∆ιδάχθηκε µουσική µετά το 1790 στην Πόλη από τον Ιάκωβο Πρωτοψάλτη. Μετά βρέθηκε στη ∆αµασκό όπου χειροτονήθηκε διάκονος. Τέλος πηγαίνει πάλι στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί στο Ιάσιο, όπου δίδαξε στην εκεί ακµάζουσα µουσική σχολή. Στον Νικηφόρο οφείλουµε, εκτός από πολλές δικές του εκκλησιαστικές και κοσµικές συνθέσεις, τις πρώτες παρασηµάνσεις της µουσικής τουλάχιστον τριών δηµοτικών µελωδιών και την αποτύπωση σε βυζαντινές νότες πολυάριθµων φαναριώτικων και µερικών ευρωπαϊκών, τουρκικών, αραβικών και τσιγγάνικων τραγουδιών. H ανθολογία του τιτλοφορείται Μελποµένη και ανήκει στη βιβλιοθήκη της Μονής του Βατοπεδίου. Τα χειρόγραφα του Νικηφόρου δεν είναι πολύτιµα µόνο για το εξαιρετικά πρωτότυπο

του Ιωάννου πρωτοψάλτου, του Γεωργίου Βιολάκη και του Γεωργίου Ραιδεστηνού του Β΄. Αναδείχθηκε άριστος

το Πατριαρχικό Αναλόγιο. Από µικρό παιδάκι ανέβηκε στο Αναλόγιο κοντά στον Ιάκωβο Ναυπλιώτη και αργότερα στον Κωνσταντίνο Πρίγγο. Στη συνέχεια διορίζεται και ψάλλει σε διάφορους Ναούς της Πόλης. Μετά την απέλαση του Θρασύβουλου

1966. ∆ιηύθυνε την Μεγάλη Χορωδία του Συνδέσµου των Μουσικοφίλων και δίδαξε Βυζαντινή Μουσική στη θεολογική

του Όρθρου (1966), Τα Ένδεκα Εωθινά (1966), Ανθολογία Λειτουργικών (1967), Ό Κατανυκτικός Εσπερινός (1968), Το Μέγα Απόδειπνον, Η θεία Λειτουργία των Προηγιασµένων , Ο Ακάθιστος Ύµνος (1968), Σύντοµοι Καταβασίαι (1969), Αναστασιµατάριον του Εσπερινού (1971), Μεγάλη Εβδοµάς (1971), Κοινωνικά (1973), Ο Εσπερινός (1980), ∆ιάφοροι Ψαλµοί (1982). Ακόµη ανέκδοτα έργα του είναι: Συγκριτική

από το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Λονδίνου, από ζωντανή ηχογράφηση στον Πατριαρχικό Ναό το έτος 1981-1982. Ο θάνατος

Βυζάντιος 88: Ονοµαστός ιεροψάλτης και µελοποιός.

Την εξωτερική µουσική διδάχθηκε από τον χανεντέ Ντεντέ Ισµαηλάκη. Έψαλλε σε διάφορες εκκλησίες της Πόλης και πέθανε στα Ταταύλα το 1871. Μελοποίησε πολλά εκκλησιαστικά µουσουργήµατα και εξωτερικά και σχολικά άσµατα. Είχε την εύνοια και εκτίµηση όχι µόνο πατριαρχών και αρχιερέων, αλλά και του Σουλτάνου Αµπτούλ Αζίζ, που τον τίµησε µε δώρο 10.000 γροσσίων όταν του παρουσίασε ειδικό άσµα σε βαρύ ήχο αφιερωµένο σ’ αυτόν µε τη χορωδία του από

Αγία Ευφηµία Χαλκηδόνος (1922-1931) και στη συνέχεια στον Άγιο Νικόλαο Γαλατά (19311942). Εδώ κατέκτησε την ευρύτατη

εγκαινίασε (παράλληλα µε τον Νηλέα Καµαράδο και τον Μιχαήλ Χατζηαθανασίου) τους πολυπρόσωπους εξωλειτουργικούς χορούς σε αίθουσες και ναούς της Πόλης, παράδοση που ακολούθησαν αργότερα επίσης ο Κωνσταντίνος Πρίγγος και ο Θρασύβουλος Στανίτσας. Ως σύγχρονος εκκλησιαστικός συνθέτης είναι από τους πιο άξιους και γνωστούς ακόµη

και στο Ζωγράφειο Γυµνάσιο κ. α. Ήταν ο πρώτος που δηµιούργησε παιδικές χορωδίες και τις έβαλε να ψάλλουν σε εκκλησία. Αργότερα πολλοί τον µιµήθηκαν. Ως µέγιστο προσόν του αναφέρεται η αφάνταστη φωνητική και σωµατική αντοχή του. Γνώριζε καλά και την αραβοπερσική για την οποία είχε µαθητεύσει στον διάσηµο Τούρκο µουσικό Σεφκή ∆εδέ, του οποίου τόνισε (µετέφερε στην βυζαντινή παρασηµαντική) πολλές µελωδίες που δηµοσιεύθηκαν στο Απάνθισµα του Ιωάννου Ζωγράφου Κέιβελη. ∆ηµοσίευσε το 1877 στον Νεολόγο µια διατριβή περί των διαστηµάτων την οποία αντέκρουσε ο Κηλτζανίδης. Του προσφέρθηκε έδρα στο Ωδείο Αθηνών αλλά αυτός προτίµησε να µείνει

Παπάς (Papaz): Από τους παλαιότερους συνθέτες. Έζησε κατά τον 16ο αιώνα. Έχουµε καταγραφές

µεταφραστή του παλατιού Wojciech Bobowski. Αναφέρεται και από τον Καντεµίρη.

Παπαχριστοδούλου Πολύδωρος: Γεννήθηκε το 1883 στις Σαράντα Εκκλησίες της Ανατολικής Θράκης. Τελείωσε το Γυµνάσιο και το ∆ιδασκαλείο στην Αδριανούπολη και τη Φιλιππούπολη και σπούδασε Φιλολογία

σχολές, µεταξύ των οποίων η Σχολή Ευελπίδων και η Σχολή Ναυτικών ∆οκίµων. Έγραψε: Θρακικές ηθογραφίες, Τουρκεµένη, Πασχαλιά και Χριστούγεννα στη Θράκη , Χαµένοι κόσµοι, Περασµένα στη Θράκη, Χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα

Παυλίδης Μιχαήλ ο Β' : ∆οµέστικος της Μεγάλης Εκκλησίας, από τους καλύτερους ψαλµωδούς

διατήρησε το σοβαρό πατριαρχικό ύφος. Γεννήθηκε το 1840 στη Xίο και ήταν µαθητής του Σω-

τηρίου Βλαχοπούλου και άλλων. ∆ιετέλεσε ιεροψάλτης στις εκκλησίες της Πόλης και για µια δεκαετία δοµέστικος της Μεγάλης Εκκλησίας (1872-1881). ∆ίδαξε θεωρία στη Σχολή του Ελληνικού Μουσικού Συλλόγου στο Γαλατά και ήταν µέλος της Μουσικής Επιτροπής του Πατριαρχείου.

Πολυχρόνιος (Μακρίνεια Θράκης 1850 - Κων/πολις 1930) 90: Λόγιος µουσικοδιδάσκαλος και ιεροψάλτης. Μόλις 11ετής πήγε στην Κωνσταντινούπολή, όπου διετέλεσε κανονάρχης στους διακεκριµένους πρωτοψάλτες Θεόδωρο Αριστοκλή και Γεώργιο Ραιδεστηνό. Μαθήτευσε στον ιεροδιάκονο Πολύκαρπο τον εκ Κρήνης και στον Χατζη-Παναγιώτη Κηλτζανίδη. Ήταν δοµέστικος στον Πατριαρχικό ναό (µε πρωτοψάλτη τον Γ. Βιολάκη). Έψαλλε στον ναό της Ευαγγελιστρίας Ταταούλων και

του ∆ωδεκαηµέρου που εξέδωσε ο Αλέξανδρος Βυζάντιος και µάλιστα, ανέλαβε εξ ολοκλήρου τα εκδοτικά έξοδα. ∆ηµοσίευσε επίσης διάφορες µελέτες του περί ρυθµού στις εφηµερίδες της Πόλης και στο περιοδικό του "Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου". Υποστήριξε (και δίδαξε) τη διαίρεση της «διαπασών» σε 6 τόνους (12 ηµιτόνια). Στους µαθητές του συγκαταλέγονται οι Κωνσταντίνος Κατσώλας, Κωνσταντίνος Κιοσσέογλου (ή Κιοσσές), Ηλιού Ι. Συµεωνίδης, Μιχαήλ Χατζηαθανασίου κ. ά.

Παχτίκος Γεώργιος: Βλ. σελ. 231. 90 Φόρµιγξ 15/10/1903.

ται ο Πετράκης ο Μέγας (Petraki I Kebir), είναι όµως πιθανότερο να πρόκειται για τον µεταγενέστερο Πέτρο τον Πελοποννήσιο.

Πέτρος Βυζάντιος ο Φυγάς 91: Μαθητής του Πέτρου Πελοποννήσιου, γεννήθηκε στο Νεοχώρι του Βοσπόρου. ∆εξιοτέχνης στην πανδουρίδα και τον αραβικό πλαγίαυλο (νέι). Ακολουθώντας την παρασηµαντική του δασκάλου του έγραψε δικά του έργα και εξήγησε πολλά άλλα γραµµένα στην παρασηµαντική

του Κουκκουζέλη. Μελοποίησε χερουβικά και κοινωνικά, πολλά από τα οποία εκδόθηκαν σε διάφορες Ανθολογίες. Επίσης καταβασίες, µία δοξολογία, κεκραγάρια κ. ά. Σώζεται και µία Παπαδική του ιδιόγραφος στη βιβλιοθήκη του Παναγίου Τάφου στο Φανάρι. Άλλα έργα του είναι τα: Ειρµολόγιο του Πέτρου του Πελοποννήσιου, Σύντοµο Ειρµολόγιο, Αναστασιµατάριο του Πέτρου Πελοποννήσου, Σύντοµο Αναστασιµατάριο, ∆οξαστάριο

εκκλησιαστικής µουσικής, από τους διαπρεπέστερους µελοποιούς και µουσικούς του 18ου αι., αλλά και ολόκληρης της περιόδου µετά την Άλωση. Πρωτοδιδάχτηκε τη βυζαντινή µουσική στην πατρίδα του Κωνσταντινούπολη και κατόπιν συνέχισε τη σπουδή

δίχορο Θεοτόκε Παρθένε (µε το κράτηµα) που χωρίζεται σε 8 µικρά τµήµατα (αντίστοιχα των 8 Ήχων) και ψάλλεται στις αγρυπνίες (θεωρούµενο ως το αριστούργηµά του). Συνέθεσε ακόµα: πολυελέους, δοξολογίες, έντεχνα ασµατικά, ένα πασαπνοάριο του Όρθρου, διάφορα κοινωνικά, χερουβικά και καταβασίες της Κυριακής προ των Χριστουγέννων· επίσης, πολυχρονισµό στον Μεγάλο Πέτρο της Ρωσσίας. Όλα τα έργα του βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη, στη βιβλιοθήκη του Αγιοταφικού Μετοχίου. Πολλά από αυτά δηµοσιεύτηκαν σε διάφορες Ανθολογίες (µεταφερµένα στη Νέα Μέθοδο από τους Τρεις ∆ιδασκάλους). Πρόσφατα στην Αθήνα το 1996 και 1998, εκδόθηκε το A' και Β' µέρος από τα Άπαντά του σε µεταγραφή του Γρηγορίου. Πέτρος Εφέσιος (π. 1840): Γεννήθηκε στο Κουσάντασι στο β' µισό του 18ου αιώνα. Ο πατέρας του ήταν οικοδόµος,

µουσικής. Στην Κωνσταντινούπολη, ο Πέτρος, παράλληλα µε την εκκλησιαστική µουσική, σπούδασε και ευρωπαϊκή. Στις αρχές του 19ου αιώνα δραστηριοποιήθηκε ως ιεροψάλτης και µουσικοδιδάσκαλος στην ίδια πόλη, όπου και διακρίθηκε.

του νέου γραφικού συστήµατος της εκκλησιαστικής µουσικής. Με αυτά τα στοιχεία εξέδωσε στο Βουκουρέστι το 1820 το πρώτο Αναστασιµατάριο και έπειτα το πρωτότυπο Σύντοµον Στιχηράριον ή ∆οξαστάριον του Πέτρου Λαµπαδάριου του Πελοποννήσιου. Και τα δύο βιβλία είχαν µεταγραφεί από το αρχαίο στενογραφικό στο νέο γραφικό σύστηµα από τον Γρηγόριο τον πρωτοψάλτη. Στον Πέτρο Εφέσιο αποδίδεται και η µελοποίηση έργων εκκλησιαστικής µουσικής. Πέθανε το 1840 στο Βουκουρέστι.

« εθαυµάζετο υπό των συγχρόνων

αυτού και διά την έξοχον µουσικήν αυτού αντίληψιν και µίµησιν, δυνάµενος µάλιστα να διαφυλάξη πι-

υπ' άλλου. Εντεύθεν υπό των

εκαλείτο Χιρσίζ Πέτρος (κλέπτης) και Χότζας (διδάσκαλος)», αναφέρει ο Γ. Παπαδόπουλος. ∆εν φαίνονται επαρκώς τεκµηριωµένες οι απόψεις ότι κατά την παραµονή του στη Σµύρνη ο Πέτρος µυήθηκε

Εκτός από την εκκλησιαστική µουσική, σηµαντική υπήρξε και η ενασχόλησή του µε την κοσµική (“εξωτερική”) µουσική. Έχει εξακριβωµένα συνθέσει πάνω από 100 τραγούδια κοσµικής µουσικής, όπου χρησιµοποιεί τουρκικές κλίµακες και ρυθµούς, αλλά ελληνικό στίχο. ∆ίδαξε εξωτερική µουσική ακόµη και σε Τούρκους δασκάλους. Μελοποίησε ολόκληρη τη σειρά των µουσικών µαθηµάτων, δηλαδή στιχηράρια, ειρµολόγια, κρατηµατάρια, οικηµατάρια, παπαδικές, αναστασιµατάρια, δοξαστάρια, χερουβικά, κοινωνικά, δοξολογίες πασαπνοάρια, ευλογητάρια, πολυελέους, καλοφωνικούς ειρµούς και κρατήµατα. Μετέφερε επίσης από την αρχαία γραφή στο δικό του σηµειογραφικό σύστηµα πολλά έργα παλαιοτέρων διασώζοντάς τα.

Πέτρος Συµεών Αγιοταφίτης : ο επονοµαζόµενος Νέος Βυζάντιος. Φηµισµένος πρωτοψάλτης του ιερού ναού του αγιοταφιτικού µετοχίου στο Φανάρι. Καταγόταν από την Πόλη και ήταν µαθητής του Γεωργίου του Κρητός του Μανουήλ του Πρωτοψάλτου και των τριών διδασκάλων στη ∆’ Πατριαρχική Μουσική

ότι µπορούσε να διατηρεί στη µνήµη του πιστά τις γραµµές αναρίθµητων συνθέσεων των αρχαίων µουσικοδιδασκάλων. Ήταν και άριστος καλλιγράφος της µουσικής. Ερµήνευσε πολλά αρχαία µουσουργήµατα, τα οποία δεν πρόλαβαν να ερµηνεύσουν οι τρεις δάσκαλοι της νέας µουσικής µεθόδου. Μελοποίησε µια συλλογή Ιδιοµέλων και ∆οξαστικών όλου του ενιαυτού µε τα απολυτίκια και κοντάκια και άλλα ειρµολογικά µέλη σε ένα ογκώδη τόµο. Επίσης µία σειρά από χερουβικά κατά µίµησιν Πέτρου του Βυζαντίου και τα ένδεκα Εωθινά, σε αργότερο ρυθµό από εκείνα του Πέτρου του Πελοποννήσιου.

κατά τον 10ο αι. (προ του Κουκουζέλη), όµως οι νεότερες έρευνες τον τοποθετούν προς το τέλος του 15ου αι. (πέθανε το 1500). Συνέγραψε µια Γραµµατική της Μουσικής, πραγµατευόµενος θέµατα της αρχαίας ελληνικής και της βυζαντινής µουσικής, κυρίως περί µουσικών σηµείων, µετροφωνίας και ήχων. Επίσης, µια ραψωδία του Μεγάλου Ίσου της Παπαδικής, όπου απαριθµεί (εµµελώς) τους χαρακτήρες και τις θέσεις των κυρίων και επιθέτων ονοµάτων, δηλαδή των µεγάλων και µικρών ιερογλυφικών σηµαδιών, τις ενέργειες και γραµµές τους (που µεταχειρίζονταν στην εποχή του για να παραστήσουν τα µέλη). Παρίστανται ακόµα και πολλές "θέσεις" (µελωδικώς) και στα τρία µουσικά γένη. Το «Μέγα Ίσον» επιγράφεται Μέθοδος Ιωάννου του Πλουσιαδηνού. Συνέγραψε και µικρότερη Προπαίδεια (σε 8ηχο) για την εκγύµναση των αρχαρίων (επιγράφεται "Μέθοδος αγιορείτικη") κι ακόµα, έναν µουσικό Τροχό, καλούµενο "Η σοφωτάτη παραλλαγή". Στα έργα

του Ραιδεστηνού του Β’, Ευστράτιο Παπαδόπουλο Βυζάντιο και Μιχαήλ Μουρκίδη. Στη συνέχεια φοίτησε στην

ὴ Μουσικὴ Σχολή, µε δάσκαλο τον Ιάκωβο Ναυπλιώτη. Έψαλλε σε πολλούς ναούς της Πόλης. Το 1925 ήρθε

94 Conomos Dimitri, «Experimental polyphony in late Byzantine psalmody», ‘according to the…Latins’, in the late Byzantine psalmody, στο βιβλίο Early Music History, Vol. 2/October 1982, p.1-6, Cambridge University Press, 1982.

Εκκλησίας. Πέθανε ιδιωτεύων στην Πρίγκηπο το 1884. Μελοποίησε στίχους πολιτικούς και µερικά εκκλησιαστικά µέλη.

Ραγκαβής Αλέξανδρος Ρίζος: Γιος του Ιακώβου, γεννήθηκε στην Κων/λη το 1809 και πέθανε στην Αθήνα το 1892. ∆ιετέλεσε καθηγητής της αρχαιολογίας, ανώτερος κρατικός υπάλληλος, πρεσβευτής σε πολλές πρωτεύουσες, υπουργός των εξωτερικών και συγγραφέας µυθιστορηµάτων, ποιηµάτων, ασµάτων, επιστηµονικών µελετών και αποµνηµονευµάτων. Έγραψε πολλά έργα, αρχαιολογικά, δράµατα, κωµωδίες, διηγήµατα, µεταφράσεις αρχαίων, κ.λπ. Το 1874 εξέδωσε στο Παρίσι τη Μουσική Ανθοδέσµη, συλλογή µελωδιών αρµοσµένων εις άσµατα του Α. Ρ. Ραγκαβή , όπου περιλαµβάνονται

Ήταν δε και µέλος της επιτροπής του Αρχιεπισκόπου Γερµανού για τον περιορισµό της τετραφωνίας.

Ραιδεστινός Γεώργιος ο Α΄ 96: Πρωτοψάλτης και µουσικός. Ήκµασε περί το 1680. Ήταν µαθητής του επισκόπου Ραιδεστού Μελχισεδέκ. Μελοποίησε πολλά µαθήµατα του παπαδικού ύφους και αργά έντεχνα Πασαπνοάρια του Όρθρου σε διάφορους ήχους, καθώς

http://www.apostoliki-diakonia.gr/byzantine_music/ymnografoi/ymnografoi.asp?main=melodoi_ sort.asp&page=111

εκκλησίες. Επιµελήθηκε όλα τα µαθήµατα

ακολουθίας, και µελοποίησε και ο ίδιος πολλά, τα

Γεώργιος Ραιδεστηνός ο Β’ Λάµπρος Σαββαΐδης

το 1886. ∆εξιοτέχνης στο κανονάκι, από τους σηµαντικότερους της εποχής του, συµµετείχε σε ηχογραφήσεις του

Ανατολικής Θράκης και πέθανε το 1882. Τις εγκύκλιες σπουδές του τις έκανε στην

Πατριαρχική Σχολή της Ξηροκρήνης και στη µουσική είχε δάσκαλο τον Στέφανο Μωϋσιάδη. ∆ιετέλεσε γραµµατέας του µητροπολίτη Κρήτης (και µετέπειτα πατριάρχη) ∆ιονυσίου του Ε’ και πρωτοψάλτης Κρήτης. Στην Κωνσταντινούπολη έγινε διευθυντής της δηµοτικής σχολής Τσιβαλίου και ιεροψάλτης σε διάφορες εκκλησίες. Το 1871 διορίστηκε Β’ δοµέστικος στον Πατριαρχικό ναό και δίδαξε µουσική στην Ιερατική Σχολή. ∆ηµοσίευσε το 1881 τον Κανόνα της Μ. Πέµπτης. Άφησε ανέκδοτο ένα Αργόν και σύντοµον Αναστασιµατάριον . Ανέδειξε πολλούς µαθητές.

Σαραντεκκλησιώτης Γεώργιος

σπουδαίους µουσικοδιδάσκαλους της Κωνσταντινουπόλεως. Από το 1864 µέχρι το θάνατό του το 1891, έψελνε στις σηµαντικότερες

εκκλησίες της Πόλης. Μελοποίησε διάφορα µαθήµατα, από τα οποία πολλά δηµοσιεύθηκαν στο Εν άνθος της εκκλησιαστικής ηµών µουσι-

Πολλοί από τους µαθητές του έγιναν σπουδαίοι ψάλτες. Ο Γεώργιος Σαρανταεκκλησιώτης είχε µελοποιήσει ωδή που αποτελούνταν από τρεις Οίκους στα ελληνικά και µία επωδό στα τουρκικά για τον Σουλτάνο Αµπντουλχαµίτ. Το µέλος αυτό είχε ψαλεί σε τελετή που έγινε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή για την πρώτη επέτειο ίδρυσης του Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως.

Σιβέλιογλου Γιωργάκης (Yorgaki Şivelioğlu, Şîvelioğlu kemânî Yorgi): Τραγουδιστής (χανεντές). Τη δεκαετία του 1780, όπως αναφέρει

Antoine Murat: « ο πιο σηµαντικός τραγουδιστής της µουσικής φόρµας turkman ήταν ένας

Σπούδασε στην Πατριαρχική Μουσική Σχολή και τελειοποίησε τις σπουδές του στον Χουρµούζιο Χαρτοφύλακα.

και βασιλικές τελετές. Εργαζόµενος ακούραστα επί µισό αιώνα, συγκέντρωσε συλλογή από τριακόσια εθνικά άσµατα, η οποία

µουσικός. Με την έναρξη της µαζικής δισκογραφίας στην Ελλάδα (1924-1925)

παίρνει µέρος στις πρώτες ηχογραφήσεις, µε όλες τις τότε γνωστές εταιρίες. Τα πρώτα δικά του τραγούδια εµφανίζονται µε τη γαλλική εταιρία Ρathé γύρω στο 1928-1929, ενώ η φωνή του αποτυπώθηκε σε δίσκους της γερµανικής Ροlydor. Από το 1930 αναλαµβάνει τη διεύθυνση της ελληνικής Columbia. Έγραψε εκατοντάδες τραγούδια, εκ των οποίων πάνω από 200 έχουν εντοπιστεί στη δισκογραφία των 78 στροφών. Τα τραγούδια του ερµηνεύτηκαν από τους µεγαλύτερους τραγουδιστές του µεσοπολέµου, Κατά τη διάρκεια της γερµανικής κατοχής, ο Κώστας Σκαρβέλης για να επιβιώσει άσκησε το παλιό του επάγγελµα, επισκευάζοντας παπούτσια. Όµως δεν άντεξε άφήνοντας

σατιρίζοντας τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο τον Φιραρή (1785). Αν και ονοµάστηκε δραγουµανάκης (επειδή αντικαθιστούσε

Μελποµένη βρίσκουµε και ένα “Μπεστέ” που συνέθεσε «ένεκα της αποθανούσης θυγατέρας αυτού”. Το κοµµάτι αυτό έχει και στίχους στα οθωµανικά (Suhmesrebdir, zarif). Ε να φαναριωτικο ασµα "Την ωραια σου εικονα, στον καθρεπτην αν ιδης", περιέχεται στο χειρόγραφο Ραιδεστηνού, µε τη σηµείωση πως είναι "του αρχοντος Ποστελνικου Γεωργιου Σουτζου". Στο χ.φ. 231 που φυλάσσεται στη Γεννάδειο βιβλιοθήκη, τέσσερα στιχουργήµατα αποδίδονται, επίσης, στον «ευγενέστατο άρχοντα ποστέλνικο Γεώργιο Σούτζο ». ∆ύο από τα άσµατα αυτά, τα «Τι µεγάλη συµφορά, τι ηµέρα, τι ειδήσεις" και

στιχουργήµατά του του 1790, που περιέχονται σε χφ. της Βιβλιοθήκης του Μουσείου Μπενάκη, όπου η πατρότητα των στίχων κατοχυρώνεται στον Σούτζο µε την ένδειξη «του Γεωργάκη Τερτζιµανζαδέ».

Στανίτσας Θρασύβουλος: Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1910 και είχε δασκάλους τον ∆ηµήτριο Θεραπειανό, τον Μιχαή λ Χατζηαθανασίου, τον ∆ηµήτριο Βουτσινά, τον Γιάγγο Βασιλειάδη και τον Ιωάννη Παλάση. Έψαλλε διαδοχικά σε πολυάριθµες

όπως στον Άγιο Μηνά, στην Ανάληψη, στον Άγιο Κωνσταντίνο στα Ψωµαθειά, στον Άγιο Νικόλαο του Γαλατά (1929-1939), και τέλος στον πατριαρχικό ναό, αρχικά ως λαµπαδάριος (1939-1959) και στη συνέχεια ως πρωτοψάλτης (19591964), οπότε και απελάθηκε από την Κωνσταντινούπολη. Έκτοτε έζησε στην Αθήνα, όπου και έψαλλε (1966-1981) στον Άγιο ∆ηµήτριο Αµπελοκήπων. Πέθανε το 1987. Ο Θρασύβουλος Στανίτσας ήταν ο διάδοχος µιας µακρόχρονης παράδοσης σπουδαίων πρωτοψαλτών και ευτυχώς µας άφησε πλήθος υποδειγµατικών ηχογραφήσεων. Ασχολήθηκε

ύφους τραγούδια, κάποια από τα οποία ηχογράφησε.

έργα τα έγραψε στην παρασηµαντική γραφή του Πέτρου του Πελοποννήσου, αν και αργότερα διδάχθηκε και την Νέα Μέθοδο των τριών διδασκάλων. Συνέγραψε στα Λατινικά ένα θεωρητικό βιβλίο µουσικής, το οποίο εξέδωσε στη Φλωρεντία το 1791 υπό τον τίτλο Αρµονικά . Το θεωρητικό σύγγραµµά του µε τίτλο Σχεδίασµα περί Μουσικής ιδιαίτερον Εκκλησιαστικής

(ή Στογιάνοβιτς) Νικόλαος : Λαµπαδάριος της Μεγάλης Εκκλησίας. Γεννήθηκε στη συνοικία Τεκφούρ της Κωνσταντινούπολης. Ήταν µαθητής του Κωνσταντίνου του Βυζαντίου του Πρωτοψάλτου. ∆ιακρίθηκε για το σεµνοπρεπές ύφος του και την ωραία φωνή του. Υπηρέτησε στον πατριαρχικό ναό για µια ολόκληρη πεντηκονταετία, µέχρι το 1888 που παραιτήθηκε οικειοθελώς. Υπηρέτησε και ως διδάσκαλος

επί 38 έτη (1833-1871) στην δηµοτική σχολή Φαναρίου όπου δίδασκε και εκκλησιαστική µουσική. Απεβίωσε το 1893 υπερεννενηκονταετής. Τα έργα του παραµένουν ανέκδοτα. Συµεών Θεόδωρος, ο επονοµαζόµενος και Κοντός: Ήταν από τους πρώτους µαθητές της Νέας Μουσικής Μεθόδου, και διακρινόταν για τη µεγάλη φωνή του. Από τον χανεντέ Ντεντέ Ισµαηλάκη διδάχθηκε

Άσµατα στα οποία έχει επιµεληθεί και τη µουσική, ενώ την εναρµόνιση έκανε ο Bourgault Ducoudray. ∆ηµοσίευσε στο Παράρτηµα Εκκλησιαστικής Αλήθειας Πολυχρονισµούς

και Ωδές. Έγραψε, επίσης, τις µελέτες Παπιστικών έλεγχοι , Το σχίσµα και ο Πατριάρχης Ιεροσολύµων Κύριλλος ο Β κ. ά. Πέθανε στην Πόλη το 1876.

Ταπεινός Αναστάσιος ο εξ Ύδρας : Καλλίφωνος

100

Ευστράτιος 100: Γεννήθηκε στο Ορτάκιοϊ το 1878. Σπούδασε στο Γυµνάσιο Αδριανουπόλεως

οποίο παρακολούθησε και το Μουσικό Τµήµα του, διδασκόµενος ιδίως ευρωπαϊκή µουσική. Υπηρέ-

στην ιδιαίτερη πατρίδα του ως δάσκαλος και ιεροψάλτης και αργότερα, στο Λουλέ-Mπουργάς Αδρι-

Από εκεί έφυγε και πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου µαθήτευσε στον Νηλέα Καµαράδο

τον οποίο ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην βυζαντινή αλλά και την οθωµανική µουσική. Αποφοίτησε από την µουσική Σχολή του Εκκλησιαστικού Συλλόγου µε βαθµό Άριστα και το 1906 διορίστηκε ιεροψάλτης και διευθυντής των σχολών στο Μιχαλίτσι Νικαίας και αργότερα στην Ηράκλεια Προποντίδος. Ασχολήθηκε µε τη συλλογή παραδοσιακών ασµάτων ενώ µια σύνθεσή του βραβεύθηκε στον µουσικό διαγωνισµό της Φόρµιγγας.

Αγάπιος: Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, περί το 1885. Από µικρός υπήρξε δεξιοτέχνης στο ούτι και συνθέτης. Η οικογένεια του Τοµπούλη φέρεται

Ευστράτιος Ι. Τιαννίδης Αγάπιος Τοµπούλης

Λεονταρίτη. Ο αδελφός του Νικολάκης Τσάνταλης ήταν κι αυτός λυράρης. Εθεωρείτο ο καλύτερος λυράρης της εποχής του και τον σύγκριναν µε τον µεγάλο Cemil Bey. Έπαιζε σε ταβέρνες και µετείχε σε δισκογραφήσεις της «His master's voice». Πέθανε το 1939. 100 Φόρµιγξ, περίοδος Β΄, έτ. Γ΄, αρ. 8-10, Αθήναι 21/7/1907.

Τσολάκογλου Μάρκος (Marko Çolakoğlu): Γεννήθηκε στη Νίγδη Καππαδοκίας το 1896 και ήρθε στην Πόλη οικογενειακώς σε ηλικία 4 ετών. Στην αρχή ήταν βιολιστής, στη συνέχεια όµως ασχολήθηκε µε το ούτι. ∆ιετέλεσε επίσης ψάλτης, µαθητής του Ιάκ. Ναυπλιώτη (ως δοµέστικος στον Πατριαρχικό Ναό) και του Γ. Βινάκη στον Άγιο Ι-

ωάννη του Γαλατά. Κατά

των οποίων η Ουνία επιδιώκει τον εκλατινισµό. Το 1887 επιστρέφει στη Σαµοθράκη και συµµετέχει στα κοινά, άλλοτε ως ∆ήµαρχος και άλλοτε ως ζωτικό δυναµικό κύτταρο της Σαµο-

θράκης. Ψάλλει στην εκκλησία ως γνώστης της εκκλησιαστικής µουσικής. Ασχολείται µε τη µουσικολογία και αρθρογραφεί πάνω σε λογοτεχνικό, ιστορικό, θρησκευτικό, αρχαιολογικό, γλωσσολογικό, λαογραφικό, νοµισµατικό, γεωλογικό και ιατρικό υλικό, όπως χαρακτηριστικά σηµειώνει ο µελετητής της µουσικής συλλογής του Φαρδύ, Μάρκος ∆ραγούµης . Από το 1890 και µετά γίνεται µέλος διαφόρων ελληνικών

µένουν ανέκδοτα.

Φαρδύς πέθανε το 1901, σε ηλικία 48 ετών. Πρόσφατα ο Μάρκος ∆ραγούµης δηµοσίευσε τις µελωδίες που είχε καταγράψει ο Φαρδύς και

µερικές από αυτές.

Φαρλέκας Εµµανουήλ: Γεννήθηκε στο Αϊδίνιο Μικράς Ασίας το 1877. Υπηρέτησε για περισσότερα από

εκκλησίες στο Αϊδίνιο, την Κωνσταντινούπολη και την Έφεσο. Το 1924 βρίσκεται στην Ελλάδα ως γραµµατέας της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Για την προσφορά του, τη συγγραφική δράση και τη συµβολή του στη διάδοση της βυζαντινής µουσικής ονοµάστηκε “πρωτονοτάριος”. ∆ίδαξε βυζαντινή µουσική στ ο Ωδείο Αθηνών (1937-1957). Στα έργα του περιλαµβάνονται ανοιξαντάρια, τριώδιο, πεντηκοστάριο,

στο τεύχος 22 γίνονται και προεγγραφές!). ∆ηµοσίευσε επίσης µελέτες και διατριβές για τη βυζαντινή µουσική (όπως στην Επιθεώρηση Κων/πόλεως τον Ιούνιο του 1890, κ.λπ) καθώς και καταγραφές δηµοτικών τραγουδιών (σε Φόρµιγγα, Παράρτηµα Εκκλησιαστικής Αλήθειας, κ.λπ). Το 1887 εξέδωσε στην

βιβλίο µε σχολικά άσµατα µε τον τίτλο Ο