Filosoferen directeur KMM by Rudolf Das

Filos feren speciale editie

met...

de directeur

Beperkte oplage! ‘Filosoferen met...’-editie bij de tentoonstelling: ‘Verlangen naar volmaaktheid’ 1 april t/m 28 oktober 2012

Mijn afscheidseditie

Plattegrond museum

‘Ohne titel (ereid)’

Kurt Schwitters

Filosofenstenen

‘Vier uitgebloeide zonnebloemen’

Vincent van Gogh

‘Uiltje’

Pablo Picasso

‘Christus van de bespotting’

Vittore Crivelli

‘Mate Hari’

Isaac Israels ‘Viool’

Pablo Picasso ‘The Paintings (with Us in the Nature)’

Gilbert & George

‘Het Begin van de wereld’

Constantin Brancusi

Inhoudsopgave 3

Voorwoord 2 Over ‘Filosoferen met...’ 3

Werkbladen docenten:

1 Vincent van Gogh 2 Isaac Israels

- Thema: afscheid 5

- Thema: trots 7

3 Vittore Crivelli 4 Kurt Schwitters

- Thema: nadenken/reflecteren

- Thema: afval/kunst

5 Gilbert & George

- Thema: verveling 13

6 Constantin Brancusi 7 Pablo Picasso

- Thema: het ontstaan van ideeën

- Thema: iets nieuws ontdekken

Werkbladen kinderen:

1 Vincent van Gogh 2 Isaac Israels

- Thema: afscheid 19

- Thema: trots 20

3 Vittore Crivelli

- Thema: nadenken/reflecteren 21

4 Kurt Schwitters

- Thema: afval/kunst 22

5 Gilbert & George

- Thema: verveling 23

6 Constantin Brancusi 7 Pablo Picasso

- Thema: het ontstaan van ideeën

- Thema: iets nieuws ontdekken 25

Extra afscheidsopdracht 26 Exclusief interview met de directeur

Colofon 28 Voor ik vertrek eerst nog even ‘filosoferen’!

Voorwoord 4

31 maart 2012 neemt directeur Evert van Straaten afscheid van het Kröller-Müller Museum, met de tentoonstelling: ‘Verlangen naar volmaaktheid’. In deze tentoonstelling zijn hoogtepunten te zien uit 21 jaar verzamelbeleid, in combinatie met topstukken uit de collectie van het echtpaar Kröller-Müller. ‘Verlangen naar volmaaktheid’ geeft ook een bijzonder inkijkje in Van Straaten’s directeurschap. De selectie en de combinaties van werken geven een beeld van zijn persoonlijke visie en voorkeuren, maar ook van het belang dat hij hecht aan ontmoeting, verrassing en het prikkelen van de nieuwsgierigheid. Bij volwassenen, maar zeker ook bij kinderen. In een recente column (www.kmm.nl) schreef hij: ‘Wij hoeven kinderen niet te leren hoe ze naar kunst moeten kijken. Zij zijn de ideale kunstbeschouwers omdat ze geen remmingen voelen bij het zien van kunst en meteen beginnen met vragen te stellen en ideeën te opperen. Zij begrijpen (nog) heel goed dat de kunst er is om ervaringen en kennis op te doen, die niet voorgeprogrammeerd zijn. Het is dan ook mooi wanneer kinderen in staat gesteld worden om zich van die vrijheid bewust te zijn en ervan te genieten. Wie koestert immers niet de herinnering aan ongewone momenten, aan de opwinding van een bijzondere ervaring, aan iets dat buiten het vertrouwde kader plaatsvond? Het genereren van ideeën en het prikkelen van de fantasie scheppen ruimte en vrijheid en daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen.’ Deze uitgangspunten stonden de afgelopen jaren ook centraal in het educatieve beleid. Tijdens het directoraat van Van Straaten ontwikkelde het museum o.a. de driedelige serie ‘Filosoferen met beelden/schilderijen/natuur’, speciaal voor kinderen vanaf 7 jaar. In 2011 werd de serie uitgebreid met een speciaal pakket voor kleuters, boordevol filosofische kleuterthema’s. En boordevol opwinding en fantasie. Hoewel van enkele bundels ondertussen al een (aangepaste) tweede druk verscheen, was het een wens van het museum (en zijn filosofeerteam), nog eens een mooie uitbreidingsset te maken, op basis van alle succes-, leer- en praktijkervaringen die we de afgelopen jaren opdeden. Dit afscheid en deze tentoonstelling vormden een prachtige aanleiding. In oktober 2011 maakte ik samen met kinderfilosofe (en inspirator) Marja van Rossum een eerste selectie, met een breed scala aan filosofische thema’s. Directeur Van Straaten voegde zijn eigen verhalen, herinneringen en overpeinzingen toe. In het uiteindelijke resultaat leidt hij de kinderen persoonlijk door het museum. Samen met de kinderen bekijkt hij een aantal van zijn favoriete kunstwerken en filosofeert hij over hun betekenis, maar ook over afscheid nemen. Vaste gebruikers van de Filosofeer-serie ontdekken in deze speciale editie een aantal nieuwe keuzes. We hebben gekozen voor meer achtergrondinformatie en ook de filosofische vragen zijn verder uitgewerkt, om beter inzichtelijk te maken in welke fase een gesprek zich bevindt. De sfeer, opbouw en afwisseling bleven echter gehandhaafd, net als de mogelijkheid om zelf keuzes te maken en materialen te combineren met de eerdere lesbundels, en ‘Zwaan zoekt een vriendje’. Hopelijk leidt het tot veel verrassende inspiratie... en vooral ook veel plezier!

Herman Tibosch

P.S. Met weer veel dank aan het KMM-filosofeerteam: kinderfilosofe Marja van Rossum (sparringpartner en inspirator), illustrator Ingi Jensson en ontwerper Rudolf Das.

Veel filosofeerplezier!

Over ‘Filosoferen met...’ 5 Korte beschrijving ‘Filosoferen met... de directeur’ is een speciale editie (uitbreidingsset) bij onze educatieve serie ‘Filosoferen met beelden/schilderijen/natuur’ en is bedoeld voor kinderen (en volwassenen) vanaf 7 jaar oud. De bundel biedt een volwaardig lesprogramma, maar kan ook naar eigen inzicht worden gecombineerd met materialen en thema’s uit de andere lesbundels. Voor jongere kinderen kan een selectie uit het materiaal worden gebruikt in combinatie met vragen en opdrachten uit het lespakket ‘Zwaan zoekt een vriendje’.

Filosoferen? Kunst vormt een prachtige aanleiding om te filosoferen en filosoferen bevordert het plezier in het kijken naar kunst. Samen praten en nadenken over kunst vergroot de emotionele betrokkenheid en ontdoet kunst van zijn ‘beladenheid’. Kunst is niet iets waar je per se verstand van moet hebben, maar vooral ook een bron van persoonlijke inspiratie en nieuwe ideeën. De filosofische insteek van het Kröller-Müller Museum bleek de afgelopen jaren een groot succes, ook onder leerkrachten/begeleiders, die vaak werden verrast door prachtige gesprekken bij zogenaamd ‘moeilijke’ kunstwerken. Meer informatie over kunst en filosoferen (en meer materiaal) is te vinden in de serie ‘Filosoferen met beelden/schilderijen/natuur’ (vanaf 7 jaar) en ‘Zwaan zoekt een vriendje’ (4-7 jaar).

Ik filosoferen? Veel leerkrachten ervaren het als een drempel om met de klas te filosoferen. Onze ervaring is dat er maar één manier is om er mee te beginnen: gewoon doen en zien waar je eindigt! Kies een leuke startvraag en laat je verrassen. Vuistregels zijn:

1 Begin met goed luisteren. 2 Laat je eigen opvattingen/mening voorlopig achterwege. 3 Toon je eigen nieuwsgierigheid. 4 Herhaal opmerkingen die je van belang lijken. Als je herformuleert, vraag dan na of het klopt wat je zegt. 5 Filosoferen is een aangelegenheid van de hele groep. Wanneer er een duidelijke vraag is, kan deze eerst in

tweetallen worden besproken en daarna met de hele groep. Vraag steeds of er meer antwoorden zijn, dat houdt het onderzoek boeiend. 6 Maak notities. Dit zorgt voor betrokkenheid en inzicht in de structuur van het gesprek. 7 Accepteer het recht van zwijgers. In elke groep zijn er sprekers en zwijgers. Iets dat gezegd wordt uit eigen wil, is rijker dan gedwongen meepraten. Denkprocessen kunnen wreed worden verstoord door het geven van beurten. 8 Filosoferen en humor gaan prima samen.

Hoe werkt het? Eigenlijk heel simpel. Deze lesbundel bevat alle ingrediënten voor een geslaagd museumbezoek: achtergrondinformatie, vragen en opdrachten, maar ook een ruime keuze aan kopieerbladen voor de kinderen. Verdeel de groep in kleine groepjes (van ongeveer 8 kinderen) en stel bij elk groepje een begeleider aan. Dit kunnen leerkrachten zijn, maar natuurlijk ook ouders of grootouders. Elke begeleider krijgt een exemplaar van deze bundel (of kopieën van de docentenwerkbladen) en begint op een andere plek in het museum. De kinderen krijgen een werkboekje, met bij elk kunstwerk een creatieve opdracht. Verder wijst het zich vanzelf, evenals het filosoferen.

Over ‘Filosoferen met...’ 6 Neem de tijd voor de startvraag en kies gerust voor een andere vraag als het gesprek snel doodbloedt. De doeopdrachten voorzien in de broodnodige afwisseling en kunnen weer voor nieuwe inspiratie zorgen!

Voorbereiding/afsluiting De serie ‘Filosoferen met beelden/schilderijen/natuur’ én ‘Zwaan zoekt een vriendje’ bieden allerlei opties voor voorbereidende en afsluitende lessen. Voor degenen die niet in het bezit zijn van één van deze boekjes, worden enkele lessen (gedurende de tentoonstelling) als download aangeboden op de website: www.kmm.nl/scholen/ basisonderwijs. Hier zijn ook nog andere (gratis) materialen te vinden, waaronder een kijkdoos en een reportage van Het Klokhuis.

Ervaringen Bij enkele opdrachten in de methode wordt vermeld dat het mogelijk is de resultaten op te sturen (via de mail). Uiteraard gaan we met elk werkstuk zeer zorgvuldig om. Als het museum besluit één van de ingezonden tekeningen of werkstukken te tonen op de website, op de facebookpagina of op twitter, zal hiervoor persoonlijk toestemming worden gevraagd. Ook naar alle andere ervaringen zijn we natuurlijk zeer benieuwd. Laat het ons weten via: educatie@kmm.nl.

Het museumbezoek: hoe regel je dat? Alle informatie over het museumbezoek (inclusief prijzen en openingstijden) is te vinden op onze website. Houd er rekening mee dat het in de lente en zomer erg druk kan zijn. Op deze dagen is het vanwege veiligheidsoverwegingen niet overal mogelijk om te gaan zitten (en te tekenen/schrijven). Reserveringen en betalingen lopen via Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Onze eigen telefoniste (0318-591241) kan worden geraadpleegd met vragen over het museum.

Meer over filosoferen? Meer informatie over de serie ‘Filosoferen met beelden/schilderijen/natuur’ (vanaf 7 jaar) en ‘Zwaan zoekt een vriendje’ is te vinden op www.kmm.nl/scholen/basisonderwijs. Daar is ook een speciale DVD te vinden (coproductie Kunstbalie/Edu-Art) met enkele voorbeeldgesprekken en tips van kinderfilosofe Marja van Rossum. De boekjes en DVD kunnen worden besteld via de museumshop.

De huisregels van het museum Als relatief klein (en druk) museum zijn we helaas genoodzaakt een aantal huisregels te hanteren. Het kan raadzaam zijn de regels voor het bezoek even met de kinderen door te nemen, dat voorkomt verrassingen:

1 De kunstwerken in het museum en de beeldentuin mogen niet worden aangeraakt, tenzij expliciet staat ver-

meld dat dit wel zo is.

overdekte Rietveld-paviljoen). In het museumrestaurant mag je niet je eigen lunchpakket opeten.

2 Rugzakken, grote tassen en paraplu’s mogen niet mee naar binnen. Je kunt ze afgeven bij de garderobe. 3 Foto’s maken mag, maar niet met flits. 4 Je mag niet eten en drinken in het museum, behalve in de garderobe en in de beeldentuin (bijvoorbeeld in het 5 Schrijven en tekenen in het museum mag alleen met (kleur-)potlood of ballpoint. Je mag niet tegen de muren

schrijven en alleen zitten als het niet te druk is. Meer ruimte om te tekenen/schrijven/lezen is er in het informa tiecentrum. 6 Rennen, stoeien en schreeuwen is niet toegestaan. 7 Tot slot: aanwijzingen van het personeel moeten altijd worden opgevolgd.

Werkbladen docenten 7

Thema: afscheid

1 Vincent van Gogh

/// 1853 - 1890

Vier uitgebloeide zonnebloemen /// 1887

blz. 19

Vincent van Gogh Zelfportret 1887

Kijken • Wat zie je op dit schilderij? • Welke kleuren zie je? • Welke kleur valt het meest op? Vincent van Gogh hield van zonnebloemen. De bloemen herinnerden hem aan de zomer en aan Zuid-Frankrijk, waar je ze veel ziet. Deze bloemen schilderde hij in Parijs, toen hij terugkwam uit het zuiden. Ze stonden in een volkstuin, vlakbij zijn huis. Hij schilderde ze toen ze nog bloeiden en later nog eens: uitgebloeid en met afgesneden stengels. Vincent wilde laten zien dat ook oude bloemen erg mooi kunnen zijn. • •

Welke kleuren in dit schilderij passen goed bij de zomer? Leg eens uit? Uitgebloeide bloemen zien er anders uit dan bloemen in het veld. Wat zijn de verschillen?

Vincent van Gogh La butte Montmartre 1886

Ontdekken Bij de meeste schilderijen is het hele doek bedekt met verf. Maar niet bij dit werk. Kijk maar eens goed (maar niet te dichtbij!). • Waar kun je nog een stukje zien van het doek? (Tip voor de leerkracht: rechtsonder) • Het is niet helemaal zeker waarom Vincent dit stukje ‘open’ heeft gelaten? Als het een kleur zou moeten krijgen, welke kleur zou dat dan moeten zijn?

Werkbladen docenten 8 Doen Vincent schilderde met korte, snelle verfstreken. Dat had hij in Frankrijk geleerd en hij was er steeds beter in geworden. Kunnen jullie ook schilderen als Vincent? Kies een bloem en kijk goed naar de verfstreken. Neem nu wat afstand van het kunstwerk en doe net alsof je de bloem schildert. De andere kinderen zijn de jury. Wie maakt bewegingen die het best passen bij het schilderij en lijkt het meest op Vincent?

De directeur:

“Ik heb dit kunstwerk gekozen omdat het gaat over afscheid nemen. De zomer is voorbij en de bloemen zijn uitgebloeid. Dat is verdrietig maar ook spannend, want na een afscheid volgt vaak weer een nieuw begin. De bloempitten worden later weer prachtige zonnebloemen. En ik: ik stop als directeur, maar ga ook weer nieuwe dingen doen. Ik ga mijn hoofd weer leeg en licht maken, lekker wandelen en natuurlijk veel naar kunst kijken. Want ik blijf altijd nieuwsgierig!”

Filosofische vragen • Startvraag: Wie heeft ook wel eens afscheid genomen? Vervolgvragen: • Hoe ging dat? (Tip: verdeel de groep in tweetallen, zodat iedereen aan bod komt en bespreek daarna met de hele groep de bevindingen.) • Begon er iets nieuws na dat afscheid? Verdiepingsvragen: • Begint er na elk afscheid iets nieuws? • Kun je iets nieuws beginnen zonder eerst afscheid te nemen? Afronding: • Kijk nog eens naar het schilderij. Zie je daarop een afscheid, met het oude, of zie je het nieuwe al? Of geen van beide? • Waar zit dat in? In de kleuren, de keuze voor de uitgebloeide bloemen, of misschien in de manier waarop het geschilderd is? Of nog iets anders? Rode draad: • Past dit schilderij goed in de afscheidstentoonstelling? Vertel eens, waarom wel of juist niet? • Als er in de afscheidstentoonstelling ruimte zou zijn voor maar één werk, zou je dan dit werk kiezen?

Schrijfopdracht

(zie het bijbehorende werkblad, blz. 19)

Op het werkblad zie je de directeur. Hij heeft afscheid genomen van het museum en veel zin om iets nieuws te ontdekken. Iets moois, of iets waar hij heel nieuwsgierig van wordt. • Stel je voor dat hij jou om een tip vraagt. Waar zou je hem mee naartoe nemen of wat zou je hem laten zien? Maak een tekening en schrijf eronder waarom de directeur dit moét zien! Als je de tekening op stuurt naar het museum of mailt naar educatie@kmm.nl, sturen wij ze door naar de directeur. Hij is blij met alle tips!

Werkbladen docenten 9

Thema: trots

2 Isaac Israels

/// 1865 - 1934

Mata Hari /// 1916

blz. 20

Isaac Israels Zelfportret circa 1917

Kijken Deze dame heet Mata Hari, of eigenlijk Margaretha Zelle en ze was (zo’n honderd jaar geleden) heel beroemd. • Kijk eens naar haar kleding. Past deze bij een beroemdheid? • Heb je een idee waarom ze beroemd was? Maak een keuze uit het rijtje hieronder en vertel waarom je dat denkt.

1 Ze was de rijkste dame van Nederland 2 Ze was een beroemde danseres 3 Ze was een spion 4 Dat had een andere reden, namelijk...

Twee antwoorden zijn goed (2 en 3) en misschien ook de zelfbedachte nummer 4? Margaretha was een beroemde danseres. Haar artiestennaam was Mata Hari. Dat betekent (in het Maleis): oog van de dageraad. Mata Hari danste in de nachtclubs van Parijs maar was beroemd in heel Europa. Tijdens de Eerste Wereldoorlog gaat het mis. De Fransen denken dat ze een spion is van de Duitsers en oorlogsgeheimen doorvertelt. Een jaar na dit portret wordt Mata Hari gefusilleerd (doodgeschoten).

Fantaseren • Kijk je anders naar het portret nu je het verhaal kent? Wat is anders, wat is hetzelfde? • Stel je voor dat jij de kunstenaar was: hoe zou jij Mata Hari hebben afgebeeld? Het portret is geschilderd door Isaac Israels. Tijdens zijn carrière schilderde Isaac veel meisjes en vrouwen: dienstmeisjes maar ook sjieke dames, zoals Mata Hari. Zoals je misschien al hebt gezien, werkte hij heel snel: met flinke verfstreken en grote kleurvlakken. Hij vond het niet belangrijk om alles heel precies uit te werken. Het ging hem meer om het verhaal en iemands karakter, zoals bij de trotse Mata Hari.

Werkbladen docenten 10 Doen • •

Kijk eens goed hoe ze staat. Wat valt je op aan haar houding? Benoem samen de belangrijkste kenmerken: hoe staat ze, hoe kijkt ze, hoe heeft ze haar armen? Probeer ook eens precies zo te gaan staan. Voel je iets veranderen in jezelf als je zo staat? Voel je jezelf trots(er)? Wie in jullie groepje is het meest trots? Waaraan zie je dat? En klopt het: voelt diegene zich ook het meest trots?

De directeur:

“Ik vind dit een prachtig schilderij en het mocht niet ontbreken in mijn tentoonstelling: die zelfverzekerde vrouw en natuurlijk dat spannende verhaal. Zó sta je in het middelpunt van de belangstelling en zó is het afgelopen. Dat geldt ook voor mij. Als directeur heb ik veel macht en verantwoordelijkheid, maar straks is dat voorbij. Dan mag iemand anders de moeilijke beslissingen nemen en ervoor zorgen jullie nog heel lang van deze bijzondere kunstwerken kunnen genieten.”

Filosofische vragen • Startvraag: Mata Hari is een trotse, sterke vrouw. Kijk eens goed naar de andere schilderijen in deze ruimte. Je ziet nog een paar sterke vrouwen uitge kozen. Welke vrouw is volgens jullie het meest trots? Vervolgvragen: • Weet je dat of denk je dat? Vertel eens waarom? • Moet je laten zien dat je trots bent? • Als je trots bent en je zou het niet willen laten zien, zou dat lukken? Verdieping: • Trots zijn, op iets of iemand, of op jezelf, is dat belangrijk? Rode draad: • Past dit schilderij goed in de afscheidstentoonstelling? Vertel eens, waarom wel of juist niet? • Als er in de afscheidstentoonstelling ruimte zou zijn voor maar één werk, zou je dan dit werk kiezen?

Matthijs Maris De spinster 1873

Tekenopdracht (zie het bijbehorende werkblad, blz. 20) Op het werkblad staat een lijntekening van Mata Hari. Isaac Israels maakt een nieuw portret van Mata Hari en de kinderen mogen meedenken (en mee tekenen). Lees de onderstaande opdrachten voor en laat de kinderen steeds één detail toevoegen aan de tekening. Bekijk en bespreek samen het resultaat. Deze opdracht kan natuurlijk ook in de klas worden gedaan, na het bezoek. De kunstenaar denkt: • • • • •

Allereerst wil ik laten zien dat ze een nette dame is. Wat zal ik toevoegen? En je moet natuurlijk kunnen zien dat ze danst! Mmmh, wat zal ik toevoegen? Dat spionnenverhaal moet er natuurlijk ook in. Hoe zal ik dat nu eens doen? Nu even lekker fantaseren (dat mag als kunstenaar!): welk huisdier past goed bij Mata Hari? Tot slot: waar staat ze? Welke achtergrond past goed bij haar verhaal?

• Extra (moeilijk): kun je nog iets veranderen of toevoegen, waardoor ze nóg trotser wordt?

Werkbladen docenten 11

Thema: nadenken/reflecteren

3 Vittore Crivelli

/// 1440 - 1501/02

Christus van de bespotting /// ca. 1485-1490

blz. 21

Kijken • Wat zie je op dit schilderij? • Kun je zien hoe deze persoon zich voelt? • Welk detail in het werk heeft met gevoel te maken? Kun je er nog meer vinden?

De directeur:

“Bij de andere werkbladen kom ik steeds helemaal achteraan, maar ik wil jullie graag nu al laten weten dat dit kleine schilderijtje één van mijn grote favorieten is. Ik vind het ongelofelijk mooi geschilderd. Kijk eens naar het gezicht, en die tranen. Ik loop er soms zomaar even naartoe. En steeds ontdek ik weer iets nieuws!”

Doen • Bekijk om de beurt het schilderij en noem steeds ‘iets nieuws’. • Wat kan de directeur in 21 jaar allemaal ontdekt hebben? Lukt het om 21 voorbeelden te bedenken? Dit schilderij is één van de oudste kunstwerken in de tentoonstelling. Het is meer dan 500 jaar geleden geschilderd, door een Italiaanse kunstenaar. Het is een afbeelding uit de Bijbel. Op het schilderij zie je Jezus, net voordat hij gekruisigd wordt. Romeinse soldaten hebben hem een doornenkroon opgezet. In de Bijbel lees je: ‘Spottend zeiden ze: “Gegroet, koning van de Joden”, en ze spuwden op hem, […] en sloegen hem tegen het hoofd. Nadat ze hem zo hadden bespot […] leidden ze hem weg om hem te kruisigen.’ • Kun je zien of Jezus pijn heeft? • Kun je ook zien hoe Jezus reageert op het pesten van de soldaten? • Hoe zou je zelf reageren? Dit soort schilderijtjes werd vroeger veel gemaakt. Ze waren bedoeld om je even te laten nadenken: over Jezus en de kruisiging, maar ook over je eigen leven. Want leef je zelf wel goed? Ben jij wel beter dan die Romeinse soldaten? Of is er nog wel wat te verbeteren? Dit type schilderijen noem je: aandachtsbeelden, omdat ze (heel simpel) even je aandacht vragen. Ze laten je nadenken over wat écht belangrijk is.

Werkbladen docenten 12 Filosofische vragen • Startvraag: Is het belangrijk om af en toe eens na te denken over het leven? Hoe werkt dat dan? Vervolgvragen: • Kan een kunstwerk iemand laten nadenken over het leven? Vertel eens waarom wel/niet? • Lukt het met sommige kunstwerken beter dan met andere? En zijn er ook kunstwerken waarbij het helemaal niet kan? • Ligt dat aan het kunstwerk of aan degene die er naar kijkt? Verdieping: • Moet een kunstwerk zo gemaakt worden dat het iemand laat nadenken?

De directeur:

“Het leuke van favoriete kunstwerken is dat het voor iedereen anders is! En dat het steeds kan veranderen. Maar ik heb nog een goede tip. Bekijk in de gangen bij de ingang nog even de filosofenstenen. Dit waren de ‘aandachtsbeelden’ van Chinese geleerden. Door er lang naar te kijken, maakten ze hun hoofd leeg of kwamen ze op nieuwe ideeën. Ik ben heel benieuwd: welke filosofensteen zou jij kiezen, om bij na te denken?” China Filosofensteen 19e eeuw

Rode draad: • Past dit schilderij goed in de afscheidstentoonstelling? Vertel eens, waarom wel of juist niet? • Als er in de afscheidstentoonstelling ruimte zou zijn voor maar één werk, zou je dan dit werk kiezen?

Teken- en denkopdracht (zie bijbehorende werkblad, blz. 21) Dit droevige schilderijtje is al 500 jaar oud. Welk droevig verhaal van nu zou ook een goed ‘aandachtsbeeld’ zijn en laat je nadenken over het leven? Denk bijvoorbeeld aan een (droevig) verhaal uit het nieuws, of iets dat je zelf hebt meegemaakt. Schrijf of teken je idee in de schilderijlijst, en bedenk ook hoe de ruimte rond je kunstwerk eruit moet zien. Kunnen de bezoekers even zitten, of liggen. Horen ze misschien muziek? En welke kleur geef je de muur?

Werkbladen docenten 13

Thema: afval/kunst

4 Kurt Schwitters

/// 1887 – 1948

Ohne Titel (ereid) /// 1929

blz. 22

Kijken • Wat zie je op dit kunstwerk? • Dit kunstwerk is anders dan de andere werken in deze ruimte. Welke verschillen zie je? Kurt Schwitters is een bijzondere en veelzijdige kunstenaar. Hij schilderde, schreef gedichten en gaf ook voorstellingen, waar hij gedichten voordroeg met allerlei vreemde klanken. Ook ontwikkelde hij ooit een soort vogeltaal die hij voordroeg vanuit een boom! Deze collage maakte hij met alleen maar gebruikte materialen: papiertjes, stukjes krant, kaartjes voor de bus en nog veel meer. Hij knipte ze bij, streek ze glad en soms liet hij ze een tijdje weken in bad om er vervolgens een mooie compositie van te maken. • • • •

Welke materialen kun je allemaal ontdekken? Het kunstwerk heet ‘Zonder titel (ereid)’. Kun je ontdekken waarom het woord (ereid) in de titel staat? Wat vind jij: had de kunstenaar het werk ook anders kunnen noemen? Kun je van afval eigenlijk wel een kunstwerk maken?

Doen Schwitters ‘knipte’ zijn kunstwerk, met allerlei vierkanten en rechthoeken. Veel andere kunstenaars in zijn tijd deden hetzelfde, maar dan met verf. Bekijk in tweetallen de andere werken in deze ruimte. • Als je kijkt naar de vormen: welk schilderij lijkt het meest op de collage van Kurt Schwitters? • En als je kijkt naar de kleuren? De collage is abstract: je kunt er niet meteen iets in herkennen. Bij andere kunstwerken in deze ruimte zie je wel meteen wat het voorstelt. Bij sommige lukt dat pas als je heel goed kijkt. Vaak zie je het pas, als je even op het titelkaartje kijkt. Verdeel de groep in 4 groepjes. • • • •

Kurt Schwitters Reliëf met gele rechthoek 2 1928

Groep 1: zoekt een kunstwerk waarbij je snel kunt zien wat het voorstelt. Groep 2: zoekt een kunstwerk waarbij je lang moet kijken om te zien wat het voorstelt. Groep 3: zoekt een kunstwerk waarbij je ook na heel lang kijken nog steeds niet ziet wat het voorstelt. Groep 4: zoekt het werk met de meest verrassende titel.

Werkbladen docenten 14 Bespreek het resultaat. Is iedereen het eens met de bevindingen? Als één van de vier werken mee zou mogen naar school, wat zouden jullie dan kiezen?

De directeur:

“Ik was heel blij toen ik dit kunstwerk kon kopen. Kurt Schwitters bewaarde alles en veel mensen vonden hem maar vreemd, maar hij liet zien dat waardeloze materialen ook heel mooi kunnen zijn, als je het maar wilt zien. Schwitters wilde mensen creatief en actief maken, om de wereld mooier te maken. Hij durfde anders te zijn en laat ons op een andere manier kijken. Dat vind ik óók de taak van een directeur. Om keuzes te maken, maar ook om dingen te laten zien die je niet verwacht, maar die toch heel waardevol zijn.”

Filosofische vragen • Startvraag: Kan afval kunst zijn? Leg eens uit waarom wel/niet? Vervolgvragen: • Kan afval kunst zijn als het in een museum staat/hangt? • Zo ja, is het afval in de prullenbak van het museum dan ook kunst? Leg eens uit waarom wel/niet? • Kan afval alleen kunst zijn als het op een speciale manier geordend is? Zoals bij Kurt Schwitters? Verdieping: • Als je een kunstwerk dat van afval gemaakt is, in de vuilnisbak zou gooien, wat is het dan: kunst of afval? Rode draad: • Past dit schilderij goed in de afscheidstentoonstelling? Vertel eens, waarom wel of juist niet? • Als er in de afscheidstentoonstelling ruimte zou zijn voor maar één werk, zou je dan dit werk kiezen?

Collageopdracht (zie bijbehorende werkblad, blz. 22) Deze opdracht is eigenlijk voor op school, maar je kunt in het museum alvast een klein beginnetje maken. Kijk de rest van de dag goed rond en verzamel, net als Kurt Schwitters, allerlei weggegooide papiertjes en andere materialen die je kunt gebruiken voor een collage. Op school kun je nog allerlei knipsels toevoegen. • Wie lukt het ‘t best om anders te zijn en maakt de mooiste afvalcollage?

Tip: bekijk voor, tijdens of na het knutselen op YouTube de ‘Ursonate’ van Kurt Schwitters. Met dit gedicht trad hij op door heel Europa, maar soms liep de hele zaal al leeg terwijl hij bezig was. Snap jij waarom?

Werkbladen docenten 15

Thema: verveling

5 Gilbert & George

/// 1943 en 1942

The Paintings (with Us in the Nature) /// 1971

blz. 23

Kijken • Uit hoeveel schilderijen bestaat The Paintings? Zou je ook kunnen zeggen dat het 1 schilderij is? Vertel eens, waarom wel of niet? Dit kunstwerk is gemaakt door 2 kunstenaars die al bijna 50 jaar samenwerken: Gilbert (Prousch) en George (Passmore). Ze doen alles samen. Ze wonen samen en zorgen er altijd voor dat hun kostuums en stropdassen goed bij elkaar passen. Gilbert & George werden beroemd met ‘zingende standbeelden’: ze stonden (zelf) urenlang stil in het museum en zongen een lied. Later maakten ze ook veel filmpjes en grote foto’s, maar dit zijn hun enige schilderijen.

Kijken • • • •

Wat zie je op de schilderijen? Vind je dat de kleding van Gilbert & George bij elkaar past? Kun je zien dat ze ook ‘levende standbeelden’ zijn? Waaraan kun je dat zien? Wat denk je: hebben ze ook gezongen? Welk lied zou goed passen bij de schilderijen?

Gilbert & George schilderden ‘The Paintings’ als herinnering aan de zomervakantie. Ze legden vast wat ze hadden beleefd en hoe ze zich voelden. Je ziet hoe ze nadenken over hun toekomst... maar ook hoe ze zich vervelen! Gilbert & George wilden laten zien dat dit vaak dicht bij elkaar ligt. Soms zoek je rust om goed na te denken, maar je gaat je ook snel weer vervelen. En dan bedenk je vanzelf weer een nieuw idee!

Doen • Bekijk de verschillende houdingen van Gilbert & George. Welke houding vinden jullie het best passen bij ‘dro men over de toekomst’? En welke houding past het best bij ‘vervelen’?

Werkbladen docenten 16 Filosofische vragen Startvragen: • Wie heeft dat ook wel eens gedaan: dromen over de toekomst? • Deed je dat terwijl je je verveelde, of niet? Vervolgvragen: • Kan iemand over de toekomst dromen zonder zich te vervelen? • Kan iemand zich vervelen zonder over de toekomst te dromen? Verdieping: • Zou over de toekomst dromen beter kunnen gaan door het vervelen?

Doen Bedenk nu zelf (in tweetallen) een houding. Kies voor een droomhouding of een verveelhouding. Kan de rest van de groep raden wat jullie uitbeelden? Terug in de klas kunnen jullie nog veel meer uitbeelden. Kijk dan ook eens op YouTube bij Gilbert & George (Singing Sculptures). Daar zien jullie de kunstenaars zelf aan het werk!

Gilbert & George Gentlemen..... 1972

De directeur:

“Toen ik me afvroeg welk werk ik graag nog zou toevoegen aan de verzameling, wist ik het meteen: ‘The Paintings’! Ik had het werk één keer gezien maar was het nooit vergeten. Omdat Gilbert & George geen telefoon of e-mail hebben, heb ik een brief geschreven. Een paar maanden later kreeg ik pas antwoord: ze vonden het een prachtig idee, maar nodigden me uit te komen vertellen waarom het hier zo goed zou passen. Een jaar later mochten de schilderijen ‘op proef’ naar het museum. Gilbert & George kwamen kijken en waren ontroerd. Met dank aan een paar grote fondsen kon het museum ‘The Paintings’ aankopen. En nu kan iedereen ze zien!”

Rode draad: • Past dit kunstwerk goed in de afscheidstentoonstelling? Vertel eens, waarom wel of juist niet? • Als er in de afscheidstentoonstelling ruimte zou zijn voor maar één werk, zou je dan dit werk kiezen?

Schrijfopdracht

(zie bijbehorende werkblad, blz. 23)

Stel, je bent zelf directeur en schrijft een brief naar Gilbert & George, om te vertellen waarom The Paintings zo goed passen bij het Kröller-Müller Museum. Wat schrijf je? Als alternatief kan ervoor worden gekozen de kinderen zelf een (ander) kunstwerk te laten kiezen en deze kunstenaar(s) een brief te schrijven.

Werkbladen docenten 17

Thema: het ontstaan van ideeën

6 Constantin Brancusi

/// 1876 - 1957

Le Commencement du monde /// 1924

blz. 24

Kijken • Wat stelt dit kunstwerk voor? • Het werk heet ‘Het Begin van de wereld’. Vind je dit een passende titel? Constantin Brancusi wordt geboren in Roemenië. In 1904 vertrekt hij naar Parijs, waar hij werkt als assistent van de beroemde beeldhouwer Auguste Rodin. Misschien ken je Rodin’s ‘Hurkende vrouw’? Dit kunstwerk vind je in de beeldentuin en in ‘Filosoferen met beelden’. Zelf zoekt Brancusi naar volmaaktheid en de ideale vorm. Voor hem is dat het ovaal en de eivorm, evenwichtig en oneindig. Ook ons hoofd lijkt op een ei, zonder je neus en oren. En net als bij een ei, is ook je hoofd een plek waar iets nieuws kan ontstaan, waar nieuwe ideeën worden geboren.

Doen • Welke dieren worden geboren uit een ei? Om de beurt: wie weet er de meeste? • En welke verschillen zijn er tussen een ei en een hoofd? Om de beurt: wie weet er de meeste?

Filosofische vragen Startvraag: Als je een idee in je hoofd hebt: waardoor is het daar dan geboren/ontstaan? Vervolgvragen: • Kan een idee ook zomaar ontstaan? Zonder een hoofd? Of in je knie, of je maag? Of ergens in het heelal? • Heb je je zintuigen nodig om ideeën te krijgen? Met andere woorden: moet je iets kunnen zien, ruiken, horen, proeven of voelen om een idee te krijgen? • Zou iemand die zijn zintuigen niet kan gebruiken geen ideeën hebben/krijgen?

Verdieping • Brancusi zocht naar de volmaakte vorm in zijn kunstwerken. Kan een idee volmaakt zijn?

Werkbladen docenten 18

De directeur:

“Ik wil het niet nog ingewikkelder maken, maar de eivorm verwijst ook naar iets veel groters: namelijk naar het heelal, met alle sterren en planeten. Net als het ei en ons hoofd is ook het heelal oneindig. Niemand weet waar het heelal ophoudt. Eigenlijk kun je zeggen dat Brancusi een klein beeld heeft gemaakt van iets dat onmetelijk groot is.”

Doen • • •

Zelf zie ik ook het heelal als ik naar dit kunstwerk kijk: donker en met allerlei vlekken. Wat vinden jullie? Of vinden jullie het toch meer een ei, of een hoofd? Bij het inrichten van deze ruimte heb ik nog een paar andere kunstwerken gekozen waar je een ovaal in kunt zien. Kun jij ze ontdekken? Welk kunstwerk doet je het meest denken aan het heelal? Waarom vind je dat?

De directeur:

“De titel van de tentoonstelling is ‘Verlangen naar volmaaktheid’. Ik denk dat jullie nu wel weten aan welk kunstwerk ik moest denken toen ik die titel bedacht? Ik vind het zo knap dat Brancusi zoveel vertelt met zo’n ‘simpel’ kunstwerk! De kunstenaar zelf heeft ooit gezegd dat je eigenlijk moet gaan zitten, met het kunstwerk op schoot. Dan kun je het echt ‘voelen’. Dat kan natuurlijk niet zomaar, maar ik heb me wel al vaak voorgesteld hoe dat zou zijn!”

Denken • Wie van jullie zou dat durven? Hoe denk je dat het voelt? • Het museum is heel voorzichtig met kunstwerken en je mag ze al zeker niet op schoot nemen, maar wat vind jij: zou het museum een uitzondering mogen maken voor de directeur? Rode draad: • Past dit kunstwerk goed in de afscheidstentoonstelling? Vertel eens, waarom wel of juist niet? • Als er in de afscheidstentoonstelling ruimte zou zijn voor maar één werk, zou je dan dit werk kiezen?

Tekenopdracht

(zie bijbehorende werkblad, blz. 24)

Speciaal voor dit kunstwerk ontwierp een andere kunstenaar (Stanley Brouwn) een speciale sokkel. Hij ging daarbij uit van een zelfverzonnen meetsysteem dat goed past bij de vorm van het ‘ei’. Nu is het jullie beurt. Bedenk zelf een mooie sokkel (alles mag!) die goed past bij dit kunstwerk! Als je het leuk vindt, kun je de tekeningen opsturen naar educatie@kmm.nl. Dan sturen wij ze door naar de directeur.

Stanley Brouwn Sokkel voor ‘Le Commencement du monde’ van Constantin Brancusi 1995

Werkbladen docenten 19

Thema: iets nieuws ontdekken

7 Pablo Picasso

/// 1881 - 1973

Viool /// 1911/12

blz. 25

Kijken • Wat zie je? • Het schilderij heet ‘Viool’. Herken je de vormen van een viool? Pablo Picasso is één van de beroemdste kunstenaars ter wereld. Zijn schildercarrière duurde 75 jaar en hij maakte zo’n 35.000 kunstwerken(!). Deze vind je in musea over de hele wereld. Picasso was altijd op zoek naar nieuwe vormen en ideeën, ook bij deze ‘Viool’. In plaats van het instrument heel precies (van één kant) na te schilderen, wilde hij alle kanten tegelijk laten zien. Deze schilderstijl noem je ‘kubisme’, omdat hij de viool wel lijkt om te toveren in kubussen, rechthoeken en vierkanten.

Doen • • • •

In deze ruimte vind je nog meer instrumenten. Kun je ze allemaal vinden? Hoeveel snaren tel je? Welke gitaar of viool lijkt het meest op het echte instrument? En welke vind je het meest ‘kubistisch’?

Speuren Eén van de kunstenaars in deze ruimte werkt ook ‘kubistisch’, maar hij kiest niet voor rechthoeken en kubussen maar voor tubes en ronde kokers, zoals van een wc-rol. Hoe heet deze kunstenaar? Kun je voor zijn kunstwerken een betere naam bedenken dan kubisme?

De directeur:

“Pablo Picasso vind ik bijna een goochelaar, zo knap! Hij laat zien dat een kunstenaar anders kijkt dan wij. Hij laat ons iets nieuws ontdekken, iets wat we nog niet kennen. Picasso maakt iets bijzonders van iets heel gewoons en laat zien dat het loont om anders te kijken, als je tenminste nieuwsgierig bent. Bij sporten zoek je ook steeds naar een uitdaging, waarom dan niet bij denken? Laat je maar uitdagen door alles wat je ziet, dan ontdek je steeds weer nieuwe dingen en maak je het leven leuker en spannender!”

Werkbladen docenten 20 Filosofische vragen Startvraag: Als je ergens lang naar kijkt, kun je dan altijd iets nieuws ontdekken? Dat gaan we eens uitproberen:

1 Kijk eens goed naar het schilderij van Picasso. Doe dan je ogen even dicht en kijk opnieuw. Zie je iets nieuws,

dat je eerst niet zag?

ven en ‘leest’ het schilderij van links naar rechts. Regel voor regel, van links naar rechts over het schilderij. Ontdek je nieuwe dingen?

2 Kijk nu nog eens naar het schilderij, op de manier zoals je een boek of een tekst leest: je begint linksbo-

Vervolgvragen: • Nieuwe dingen ontdekken, is dat belangrijk? • Gaat het ontdekken van nieuwe dingen beter (of gemakkelijker) door naar kunst te kijken? Rode draad: • Past dit schilderij goed in de afscheidstentoonstelling? Vertel eens, waarom wel of juist niet? • Als er in de afscheidstentoonstelling ruimte zou zijn voor maar één werk, zou je dan dit werk kiezen?

De directeur:

“Nu wil ik jullie nog even meenemen naar de andere kant van het museum, naar een ander kunstwerkje van Picasso. In het auditorium (zie plattegrond) vind je zijn ‘Uiltje’. Dit beeldje heeft hij gemaakt met afval. Het laat nog maar eens zien dat een kunstenaar eigenlijk niet eens dure materialen nodig heeft. Ook met afval kan hij ‘goochelen’ en ons verrassen!” Pablo Picasso Uiltje 1951 - 1953

Kijken • Welke materialen heeft hij gebruikt? • Wat vind je het meest ‘goochelen’: ‘Viool’ of ‘Uiltje’?

Schrijfopdracht

(zie bijbehorend werkblad, blz. 25)

De ruimte waar het ‘Uiltje’ staat is niet ingericht door de directeur maar door bezoekers van het museum. Op internet kozen zij hun 3 favoriete beeldjes en schreven ze waarom deze niet mochten ontbreken in de afscheidstentoonstelling van de directeur. De 50 kunstwerken met de meeste stemmen zie je in deze zaal, met de leukste en meest bijzondere uitspraken. Kies ook zelf je Top 3! Bekijk alle beeldjes en teken je 3 winnaars op het scoreblok. Schrijf eronder waarom je deze kunstwerken zo bijzonder vindt. Is het omdat de kunstenaar heeft ‘getoverd’, is het grappig of net echt: alles mag. Bespreek met de klas wat iedereen heeft ingevuld.

Tip: zoek op Youtube: Picasso Painting. Daar zie je de kunstenaar zelf aan het werk!

Thema: afscheid

1 Vincent van Gogh

/// 1853 - 1890

Kunstwerk: Gemaakt: Kunstenaar: Geboren: Overleden: Land: Bekend van: Bijzonder:

Vier uitgebloeide zonnebloemen 1887 Vincent van Gogh 30 maart 1853 29 juli 1890 Nederland Schilderijen met veel kleur en beweging. In zijn schilderijen kun je vaak zien hoe hij zich voelt. Vincent hield veel van zonnebloemen. Hij schilderde ze in volle bloei maar ook als ze uitgebloeid waren, om te laten zien dat oude bloemen erg mooi kunnen zijn.

Doen!

De directeur neemt afscheid van het museum en heeft veel zin om iets nieuws te ontdekken. Iets moois, iets waar hij heel nieuwsgierig van wordt! Stel je voor dat hij jou om een tip vraagt. Waar zou je hem mee naartoe nemen of wat zou je hem laten zien? Maak een tekening en schrijf eronder waarom de directeur dit mo茅t zien!

Vincent van Gogh De directeur m贸et dit zien, want..

Als je de tekening opstuurt naar het museum of mailt naar educatie@kmm.nl, sturen wij hem door naar de directeur. Hij is blij met alle tips!

Thema: trots

2 Isaac Israels Kunstwerk: Gemaakt: Kunstenaar: Geboren: Overleden: Land: Bekend van: Bijzonder:

Doen!

/// 1865 - 1934

Mata Hari 1916 Isaac Israels 2 februari 1865 8 oktober 1934 Nederland Zijn snelle schildertechniek, met flinke verfstreken en grote kleurvlakken. Isaac Israels schilderde veel meisjes en vrouwen: dienstmeisjes en gewone meisjes op straat, maar ook sjieke dames zoals Mata Hari. Mata Hari danste in nachtclubs, maar werd ter dood gebracht omdat de Fransen dachten dat ze een spion was van de Duitsers.

Een prachtig verhaal, maar hoe krijg je dat allemaal op een doek! Stel je voor: je bent zelf even Isaac Israels. Hoe zou jij Mata Hari schilderen? Luister naar de aanwijzingen en maak je eigen portret!

Teken je eigen Mata Hari:

Thema: nadenken/reflecteren

3 Vittore Crivelli Kunstwerk: Gemaakt: Kunstenaar: Geboren: Overleden: Land: Bekend van: Bijzonder:

Doen!

/// 1440 - 1501/02

Christus van de bespotting Circa 1485-1490 Vittore Crivelli Circa 1440 (Venetië) Circa 1501/1502 (Fermo) Italië Zogenaamde ‘aandachtsbeelden’: kleine schilderijtjes die je even laten nadenken over het leven. Directeur Evert van Straaten vindt dit schilderijtje zo mooi, dat hij er soms gewoon even naartoe loopt, om weer iets nieuws te ontdekken!

Dit droevige schilderijtje is al 500 jaar oud. Welk droevig verhaal van nu zou ook een goed ‘aandachtsbeeld’ zijn en laat je nadenken over het leven? Denk bijvoorbeeld aan een (droevig) verhaal uit het nieuws, of iets dat je zelf hebt meegemaakt. Schrijf of teken je idee in de schilderijlijst, en bedenk een titel die er goed bij past. En de kunstenaar? Dat ben jij natuurlijk!

Kunstenaar: Titel: Jaarta l:

Thema: afval/kunst

4 Kurt Schwitters Kunstwerk: Gemaakt: Kunstenaar: Geboren: Overleden: Land: Bekend van: Bijzonder:

Doen!

/// 1887 – 1948

Ohne titel (ereid) 1929 Kurt Schwitters 20 juni 1887 8 januari 1948 Duitsland Bijzondere, vreemde en rare kunstwerken: van sonates met keelklanken tot kunstwerken van afval. Kurt Schwitters wilde de wereld mooier maken, door mensen nieuwsgierig, creatief en actief te maken!

Kijk de hele dag goed rond en verzamel net als Kurt Schwitters allerlei weggegooide papiertjes en andere materialen die je kunt gebruiken voor een collage. Op school maak je hier een kunstwerk van! Wie maakt de mooiste afvalcollage?

Vincent van Gogh

Plak hier je eigen afvalcollage, of gebruik een tekenvel en maak hem nog veel groter!

Werkbladen kinderen 25

Thema: verveling

5 Gilbert & George Kunstwerk: Gemaakt: Kunstenaar: Geboren: Land: Bekend van: Bijzonder:

Doen!

/// 1943 en 1942

The Paintings (with Us in the Nature) 1971 Gilbert & George Gilbert: 11 september 1943 en George: 8 januari 1942 Gilbert: Italië en George: Engeland Hun ‘zingende sculpturen’. De kunstenaars stonden urenlang stil in een museum en zongen een lied. Gilbert & George moesten lang nadenken voordat ‘The Paintings’ naar het Kröller-Müller Museum mochten, maar nu zijn ze heel enthousiast: ze vinden het museum zelfs het meest filosofische museum van de wereld!

Stel: je bent zelf directeur en schrijft een brief naar Gilbert & George, om te vertellen waarom The Paintings zo goed passen bij het Kröller-Müller Museum. Wat schrijf je? Je kunt natuurlijk ook een ander kunstwerk kiezen, en een brief schrijven naar de kunstenaar(s) van dat werk!

Werkbladen Werkbladenkinderen kinderen 26

Thema: het ontstaan van ideeën

6 Constantin Brancusi

/// 1876 - 1957

Kunstwerk: Gemaakt: Kunstenaar: Geboren: Overleden: Land: Bekend van: Bijzonder:

Het Begin van de wereld 1924 Constantin Brancusi 19 februari 1876 16 maart 1957 Roemenië Eivormen en ovalen: hij zocht naar de volmaakte vorm! Het ei doet denken aan ons hoofd, en alle ideeën die daarin ontstaan, maar ook aan het heelal, met alle sterren en planeten. Het lijkt simpel, maar het zit boordevol verhalen!

Doen!

Teken je eigen sokkel:

Als je het leuk vindt, kun je deze tekeningen opsturen naar educatie@kmm.nl. Dan sturen wij ze door naar de directeur.

Werkbladen kinderen Thema: iets nieuws ontdekken

7 Pablo Picasso Kunstwerk: Gemaakt: Kunstenaar: Geboren: Overleden: Land: Bekend van:

Bijzonder:

Doen!

/// 1881 - 1973

Viool 1911-1912 Pablo Picasso 25 oktober 1881 8 april 1973 Spanje Wereldberoemde kunstwerken, die je vindt in belangrijke musea over de hele wereld! Pablo Picasso was altijd op zoek naar nieuwe ideeën en vormen. Directeur Evert van Straaten vindt dat Picasso je steeds weer anders laat kijken en je zo steeds weer nieuwsgierig maakt. Picasso kan goochelen met materialen!

De ruimte waar het ‘Uiltje’ staat is niet ingericht door de directeur maar door bezoekers van het museum. Op internet kozen zij hun 3 favoriete beeldjes en schreven ze waarom deze niet mochten ontbreken in de afscheidstentoonstelling van de directeur. De 50 kunstwerken met de meeste stemmen zie je in deze zaal, met de leukste en meest bijzondere uitspraken. Kies ook zelf je Top 3! Bekijk alle beeldjes en teken je 3 winnaars op het scoreblok. Schrijf erboven waarom je deze kunstwerken zo bijzonder vindt. Is het omdat de kunstenaar heeft ‘getoverd’, is het grappig of net echt? Alles mag.

Kies je eigen Top 3!

Tip: zoek op Youtube: Picasso Painting. Daar zie je de kunstenaar zelf aan het werk!

Werkbladen kinderen 28

Extra afscheidsopdracht

Doolhof Doen!

/// De directeur vertrekt!

Voordat de directeur op reis gaat, neemt hij afscheid van de kunstwerken in de beeldentuin. Welke pad moet hij nemen? Ziet hij alle kunstwerken, of moet hij nog eens terugkomen?

Exclusief interview met de directeur 29 Interview met directeur Evert van Straaten 24 januari 2012, 11.00-12.00 uur, in de directievergaderzaal Door: Merel, Tim en Mike (kinderpersbureau van de Cavaljé-school uit Ede). Op een ochtend onder schooltijd gingen wij met z’n drieën op weg naar het Kröller-Müller Museum. Daar gingen we een interview houden met de directeur Evert van Straaten. Hij is al 21 jaar directeur en gaat nu met pensioen. Wij hadden heel veel vragen gesteld. Die wij het leukste vinden staan hieronder. En de directeur vond ze ook leuk want hij moest vaak lachen.

1 Wat doet een directeur de hele dag?

(Langste antwoord van het interview: wel 4.30 minuten!!! Daarom noemen we niet alles) Lacht... Dat is een goede vraag, ik zit natuurlijk heel veel achter de computer. En ik praat veel met mensen en ik moet veel problemen oplossen, heel veel bellen om dingen voor elkaar te krijgen. Want musea moeten tegenwoordig geld verdienen. Dan praat ik met instanties en rijke mensen. En over hoe het museum eruit moet zien. Welk schilderij moet naast welk schilderij? Er zijn ook veel vragen van andere musea. Of ze schilderijen mogen lenen. En ik loop ook rond in mijn museum om met bezoekers te praten. Dat is erg leuk.

2 Waarom wilde u directeur worden van het Kröller-Müller Museum?

Ik heb als kunsthistoricus altijd in de kunst willen werken. Ik wilde heel graag hier directeur worden omdat de verzameling door Helene Kröller-Müller met zoveel overtuiging, zoveel emotie en passie gemaakt is. Dat zit gewoon in deze verzameling. Dat voel je. Dus dat is één reden. De tweede is dat de verzameling best een beetje moeilijk is. Inspirerend dat Helene zo’n 100 jaar geleden dit al aan mensen duidelijk wou maken. Soms is een schilderij van Mondriaan voor mensen nu nog steeds heel moeilijk, met al die kleurenvakjes en die ruitjes (beeldt uit met z’n handen).

3 Als u zo van kunst houdt waarom bent u dan geen schilder of zo?

(Toffe spontane vraag van Tim) Nou, dat heb ik geprobeerd, maar ik was gewoon geen goede schilder. Wat al die mannen en vrouwen in het verleden al geschilderd hebben, daar kan ik niet tegenop. Ik vind het heel erg leuk om te tekenen en te schilderen. Maar het is niet de moeite waard om het aan jou te laten zien, of aan jou, of aan jou. Dat houd ik voor mezelf. Dat kan ik gewoon niet. Grinnikt.

4 Moet u ook Japans kunnen praten?

Hahaha… het is geen verplichting maar in ons geval zou het een enorm voordeel zijn. Ik spreek een paar woordjes… harigotto(?)… maakt buiging erbij… we hebben heel veel contact met Japanners. Ze houden erg van kunst. Net als Korea, Nieuw Zeeland en China. Ze komen vaak hier en wij gaan ook daar naartoe.

5 Heeft u beveiligingsmannen in dienst?

Ja, een heleboel! We zijn een bunker. We worden met tanks bewaakt, bij wijze van spreken. Je moet je voorstellen: alleen de waarde van alles wat hier hangt, dat is een paar miljard. Alleen al de Van Gogh’s zijn dat waard. Ja, daar val je van om (Tim ligt letterlijk steil achterover in z’n stoel). De Seurat met die dansende vrouwen (uit jullie toneelstuk) dat is ons duurste kunstwerk... onschatbaar…

6 Wat was de leukste dag?

Denk denk… Eén van de leukste dagen is als je een nieuw werk aanschaft. Bijvoorbeeld toen het lukte om een beeld van Brancuși te kopen: ‘Het Begin van de wereld’, het ei. Daar moest ik 3 miljoen gulden voor bij elkaar zoeken. Dat dit lukte. Ja, dat was een hele goede dag! En een feest met allemaal hotemetoten..mooi hoor! Hetzelfde geldt voor Gilbert & George…ja er zijn heel veel feestelijke dagen.

7 Wat was uw grootste blunder?

Lacht hard... De grootste blunder, ik vermoedde al dat deze vraag nu zou komen. Ik ben bang dat ik die verdrongen heb. Er zijn wel, nou ja… vooruit: dat heeft te maken met het kopen van kunst. In het begin van het museum hangt een schilderij uit de 16e eeuw van een vrouw die een anjer in de hand houdt. Daar hoorde een man bij. Die waren in de 18e eeuw uit elkaar geraakt. Toen de man te koop kwam, ging het aan mijn neus voorbij. Daar had ik beter mijn best voor moeten doen. Dat vind ik wel een blunder.

Exclusief interview met de directeur 30 8 Op welk beeld lijkt u het meest?

Haha … op welk beeld?! Daar heb ik nog nooit over gedacht. Misschien wel op die beelden daar (wijst naar buiten: naar de ‘Hoofdstukken’ van Jan Fabre). Moet je dadelijk even kijken waar ik op lijk. Hahaha, met van die oren die er zo uitkomen. Waar ik op lijk? Ik val even stil... Hele goede vraag!

9 Wat wilde u worden toen u tien was en heeft u nu nog een droom?

Toen ik tien was wilde ik archeoloog worden. Graven in de grond. Ik ging ook elke zomer met een club graven. Nu graaf ik in de hedendaagse kunst, naar verhalen. Tim antwoordt: ‘Maar niet met een schep!’ Hahaha, nee niet met een schep! En een droom. Ja, ik wil een paar keer ver weg. Lekker reizen naar Nieuw-Guinea, de Stille Oceaan. Kijken hoe mensen daar leven. En dan heb ik nog een andere droom: schrijven. Ik wil graag schrijven, verhalen. Het was een leuk interview. Wij weten nu een heleboel. En het museum is erg mooi. Daar kun je zelf ook gaan kijken. Groetjes!

Merel, Tim en Mike

Colofon Idee en samenstelling: Herman Tibosch en Marja van Rossum (filosofische vragen) Tekeningen: Ingi Jensson Vormgeving: Rudolf Das, PLOT Foto’s: Walter Herfst, Wieneke Hofland, Marion van Maren en Kröller-Müller Museum Druk: Q-Promotions

/ Colofon

Met dank aan: directeur Evert van Straaten en directie, ouders en jonge journalisten van het kinderpersbureau van de Cavaljé-school, voor het mooie interview. Van de werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie zijn de publicatierechten geregeld met Pictoright te Amsterdam. © 2012 c/o Pictoright Amsterdam. Kröller-Müller Museum Houtkampweg 6 6731 AW Otterlo Tel. 0318-591241 info@kmm.nl - educatie@kmm.nl Kijk op www.kmm.nl voor meer activiteiten en materialen voor het onderwijs en informatie over een bezoek aan het museum. Of volg ons op:

Speciale editie – februari 2012

Tot ziens!

Kan een kunstwerk je laten nadenken over het leven? Kun je trots zijn zonder dat je het laat zien? Zomaar twee vragen uit ‘Filosoferen met… de directeur’: een nieuwe, speciale editie van de succesvolle educatieve serie ‘Filosoferen met beelden/schilderijen/ natuur’. ‘Filosoferen met… de directeur’ laat kinderen (en volwassenen) op een persoonlijke, vrolijke en inspirerende wijze kennismaken met 7 beroemde kunstwerken uit de tentoonstelling ‘Verlangen naar volmaaktheid’ (1 april t/m 28 oktober 2012), de afscheidstentoonstelling van directeur Evert van Straaten. De directeur is de gids. Hij neemt de kinderen mee op een persoonlijke reis door zijn tentoonstelling: hij daagt uit om goed te kijken, vertelt over zijn eigen favorieten, maar is vooral ook bijzonder benieuwd naar de mening van de kinderen. Want kunst wordt leuker als je nieuwsgierig bent en er samen over nadenkt. De frisse, open blik van kinderen maakt kunstwerken tot een rijke inspiratiebron, ook voor leerkrachten en begeleiders. Dit lespakket biedt een volwaardig lesprogramma, maar kan ook gemakkelijk (en naar eigen inzicht) worden gecombineerd met andere materialen en thema’s uit deze serie, ook met materialen uit ‘Zwaan zoekt een vriendje’, speciaal voor kleuters en jonge kinderen. Loop mee, denk mee, vertel, luister en laat je verrassen!

Veel plezier!

Met exclusief interview met de directeur!