OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

10

2020 POLSK A

10 / 2020

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

NOWA CODZIENNOŚĆ

PLANOWANIE IMPLEMENTACJI

REALIA TELEZDROWIA

Kryzys wywołany pandemią COVID-19 doprowadził do renesansu digitalizacji.

Czy e-zdrowie zdało egzamin w 2020 roku?

Jak włączyć narzędzia zdrowia cyfrowego w realizację zdrowotnych programów populacyjnych? Aktualne wytyczne WHO.

Czy telemedycyna skraca kolejki, jest tańszą alternatywą, zwiększa dostępność do badań?

Odpowiedź na często zadawane pytania.

Nota bene

Doskonałość z błędem Gdy inteligentny zegarek z funkcją pomiaru EKG albo rytmu serca sugeruje niepokojące wyniki, pacjent szuka pomocy u lekarza. Często okazuje się, że alarm był fałszywy. Obwinianie technologii jest w tym przypadku nieuzasadnione.

Urządzenia prawie medyczne Zgodnie z danymi International Data Corporation (IDC), w 2020 roku konsumenci zakupią łącznie 396 milionów urządzeń ubieralnych, o 14,5% więcej niż rok wcześniej. Wśród nich dominują inteligentne zegarki oraz opaski potrafiące m.in. monitorować aktywność fizyczną, ale także dokonywać pomiarów EKG, rytmu serca, poziomu natlenienia krwi. Rynek szybko rośnie. Producenci, jak Apple, Samsung czy FitBit kuszą konsumentów funkcjami mierzenia parametrów życiowych, reklamowanymi pod hasłem „zyskania kontroli nad własnym zdrowiem”.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Wydawałoby się, że im większa wiedza o zdrowiu, tym lepiej. Niekoniecznie. Największym problemem jest to, że pacjent posiadając nowoczesny zegarek otrzymuje suche wyniki, bez jakichkolwiek wskazówek. Według naukowców Mayo Clinic, tylko w jednym na siedem przypadków wykrycia przez Apple Watch nieregularnego pulsu, dalsze badanie przez lekarza doprowadziło do postawienia diagnozy. Pozostałe alarmy okazały się fałszywe. Naukowcy mówią wprost: funkcja wykrywania nieprawidłowego tętna może prowadzić do niepotrzebnych wizyt lekarskich i nieuzasadnionego obciążania już i tak niewydolnych systemów ochrony zdrowia – do takich wniosków skłoniła analiza dokumentacji medycznej 264 pacjentów amerykańskiej Mayo Clinic.

Technologia i czynnik ludzki – Fakt, że klinicznie prawidłowe rozpoznania chorób układu sercowo-naczyniowego zostały stwierdzone tylko u 11,4% pacjentów po przeprowadzeniu oceny medycznej zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego, sugeruje wysoki odsetek wyników fałszywie dodatnich w przypadku tego narzędzia przesiewowego w kierunku niezdiagnozowanych chorób układu sercowo-naczyniowego – napisali naukowcy z Mayo Clinic w Journal of the American Medical Informatics Association (JAMIA).

Fałszywe pozytywne wyniki badań przesiewowych prowadzą do niepotrzebnej eksploatacji zasobów opieki zdrowotnej i niepokoju wśród pacjentów. Chodzi dokładnie o komunikat informujący o wykryciu sygnałów nieregularnego rytmu serca, mogących sugerować migotanie przedsionków (AFib).

W efekcie, inteligentny zegarek zaleca kontakt z lekarzem.

Jak informuje Apple, umiejętność dokładnego klasyfikowania zapisu EKG i analizy możliwości wystąpienia migotania przedsionków została potwierdzona w badaniu klinicznym na około 600 uczestnikach. Badanie dowiodło, że aplikacja EKG na Apple Watch wykazuje 98,3 procentową dokładność w rozpoznaniu AFib. Co więcej, funkcja powiadamiania o nieregularnym rytmie została przetestowana w Apple Heart Study, w którym wzięło udział ponad 400 000 osób i została zatwierdzona przez Amerykańską Agencję Leków i Żywności (FDA). Szybki rachunek prawdopodobieństwa: w 2019 roku Apple sprzedało 31 milionów inteligentnych zegarków. Zakładając, że 1,7% pomiarów jest błędnych (dokładność 98,3%), 527 000 zegarków zakupionych może wprowadzić użytkowników w błąd.

Wczytując się dokładnie w raport naukowców Mayo Clinic dowiemy się, że spora część osób korzystała z omawianej funkcji zegarka Apple w sposób niezgodny z wytycznymi FDA. Drugim problemem są wyniki fałszywie negatywne, gdy chory może cierpieć na migotanie przedsionków, ale urządzenie nie wykrywa choroby.

N ota b e n e

Cyfrowa hipochondria Tylko u 1 z 15 pacjentów bez objawów choroby, u których Apple Watch wyświetlił komunikat o migotaniu przedsionków, potwierdzono klinicznie nieprawidłową pracę serca. We wnioskach badania „Clinical evaluation and diagnostic yield following evaluation of abnormal pulse detected using Apple Watch” czytamy m.in., że FDA i Apple powinny wziąć pod uwagę niezamierzone konsekwencje powszechnych badań przesiewowych w kierunku bezobjawowego („cichego”) migotania przedsionków i stosowania Apple Watch w populacjach, w których urządzenie nie zostało odpowiednio zbadane. FDA zaleca stosowanie funkcji tylko u osób, u których wcześniej nie zdiagnozowano migotania przedsionków i osób powyżej 22 roku życia.

Co tak naprawdę wynika z przeprowadzonego badania? Nic nowego. Stworzona pod okiem najlepszych ekspertów, w sterylnych warunkach laboratoryjnych i sprawdzona w badaniach klinicznych według najlepszych standardów technologia jest wykorzystywana w różnych okolicznościach i w różny sposób. Niepotrzebne wizyty generują też certyfikowane urządzenia medyczne. Wystarczy przykładowo założyć ciśnieniomierz na ubranie, rozmawiać podczas pomiaru ciśnienia albo wykonać pomiar z pominięciem zalecanego kilkuminutowego odpoczynku. Odsetek pacjentów zgłaszających się z błędnym wynikiem do lekarza może być całkiem spory.

Człowiek jest najsłabszym elementem nie tylko w medycynie, ale wszędzie tam, gdzie dochodzi do interakcji ludzi z technologią. Nawet najdoskonalsze systemy cyberbezpieczeństwa nie pomogą, gdy pracownik kliknie w załącznik przesłany w podejrzanym e-mailu. Podczas jednego z corocznych spotkań Amerykańskiego Towarzystwa Medycznego (American Medical Association, AMA) w 2015 roku, przeprowadzono badanie na grupie 160 studentów medycyny. Okazało się, że tylko jeden z nich wykonał pomiar ciśnienia krwi stosując się do złotego standardu obejmującego 11 krytycznych elementów.

Medycyna nie jest matematyką, a człowiek nie jest zbiorem reguł zero-jedynkowych. Kiedy naukowcy z Mayo Clinic mówią o niepotrzebnych wizytach generowanych fałszywymi alarmami, nasuwają się od razu pytania: Kiedy wizyta jest niepotrzebna? Czy wykrycie migotania przedsionków dzięki Apple Watch u jednej osoby i być może uratowanie jej życia, uzasadnia niepotrzebne wizyty w efekcie fałszywych alarmów? Czy można w tym przypadku zastosować rachunek ekonomiczny i określić, od jakiego poziomu koszty fałszywych alarmów są uzasadnione w stosunku do zysków zdrowotnych (i oszczędności w systemie ochrony zdrowia) osiąganych, gdy dzięki technologii zdiagnozowana zostanie niewykryta wcześniej choroba? To już są pytania etyczne, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi.

Ci, których rozczarowuje nieprecyzyjność zegarków Apple Watch, błędnie postrzegają możliwości innowacji zdrowia cyfrowego w charakterze cudownego rozwiązania wszystkich problemów.

W tego typu analizach często mylony jest skutek z przyczyną, pomija się inne czynniki stosowania innowacji, w tym element ludzki. Kolejny raz potwierdza się znane stwierdzenie, że wartość technologii mierzona jest umiejętnościami jej użytkowników. 

OSOZ Polska 10/2020

10

OSOZ POLSKA 2020

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

30

Planowanie e-zdrowia według procedury WHO

10

WAŻNE PYTANIE

Bogi Eliasen: Przeprojektować chory system

33

Czego rok 2020 nauczył nas o cyfryzacji?

13

NORDIC HEALTH 2030 PACJENT I E-ZDROWIE Jakub Gołąb: Bez infrastruktury i umiejętności cyfrowych cyfryzacja będzie dzielić

Rynek zdrowia w pigułce Silne uderzenie drugiej fali

16

PRAKTYcznie

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w grudniu 2020

17

36

Raport Socjoekonomiczny wpływ AI na ochronę zdrowia w Europie

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Kolejna fala ataków typu ransomware

38

Z PERSPEKTYWY Fakty i mity telemedycyny

INNOWACJE

19

20

41

24

43

LABORATORIUM TECHNOLOGII Opieka zdrowotna przyszłości skorzysta na przepływie danych

Infografika E-platformy zdrowia

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

NOWOŚCI / WYNALAZKI AI wykrywa COVID-19, stały monitoring poziomu glukozy itd.

nowe idee

Aplikacje medyczne Na lepszy sen, prewencja udarów i wskazówki dla kardiologów

45

INICJATYWY W kierunku służby zdrowia przyszłości

RAPORT

26

46

Sekwencjonowanie Europy

STRATEGIE W nowo wydanym przewodniku „Digital implementation investment guide (DIIG)”, WHO prezentuje 9 kluczowych etapów wdrażania interwencji zdrowia cyfrowego w ramach programów zdrowotnych realizowanych przez instytucje publiczne.

WIZJE

OSOZ WORLD

48

INSIGHTS Wearables Enable Prevention On A Mass Scale This Startup Wants To Tackle An Ignored Problem Of Elderly Care

TECHNOLOGIE

52

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

MONITOR ZDROWOTNY

55

FELIETON Multidemia i odroczony efekt zdrowotny

» Chcemy, aby 50% wydatków budżetowych szło na profilaktykę, a 50% na leczenie.« Bogi Eliasen Copenhagen Institute For Futures Studies | str. 30

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (wrzesień 2020)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2020)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2020)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Środki antynikotynowe

OSOZ Polska 10/2020

online

» W czasie pandemii lekarze i pacjenci przełamali obawy przed nowymi technologiami.« Jakub Gołąb Dyrektor Departamentu Dialogu Społecznego i Komunikacji, Biuro Rzecznika Praw Pacjenta | str. 33

400 000

Tylu zgonów roczenie w Europie można uniknąć w efekcie poprawy jakości leczenia i profilaktyki dzięki wdrożeniu na szeroką skalę systemów opartych na sztucznej inteligencji. Autorzy raportu „Socio-economic impact of AI in healthcare” potencjalne oszczędności z tego tytułu szacują na ok. 220 mld euro.

100%

Dziennik Gazeta Prawna, w dodatku informacyjnym którego partnerem jest Centrum e-Zdrowia (CEZ), publikuje przegląd aktualnych informacji na temat projektów zdrowia cyfrowego w Polsce.

Można w nim znaleźć m.in. statystyki, obszerny wywiad z Andrzejem Sarnowskim, Dyrektorem Pionu Rozwoju SIM i Wdrożeń Centrum e-Zdrowia, plany digitalizacji na 2021 rok, szczegółowe informacje o e-skierowaniu. Link do raportu: bit.ly/2JjnG2M.

Naukowcy z Massachusetts Institute of Technology (MIT) opracowali model AI, który na podstawie odgłosów kaszlu ze 100% dokładnością rozpoznawał osoby zakażone koronawirusem, ale przechodzące chorobę bezobjawowo.

11,5 mld

To koszty (w USD) poniesione w 2019 roku w wyniku ataków ransomware na całym świecie. W 2020 roku, w związku z pandemią koronawirusa, prognozowany jest ich znaczny wzrost do poziomu 17 mld USD.

online / offline

Nowe wydanie OSOZ World Wywiady z ekspertami zdrowia cyfrowego, nowości ze świata technologii medycznych, najnowsze raporty i praktyczne porady dotyczące wdrażania systemów IT – wszystko w specjalnym, drugim wydaniu czasopisma OSOZ World (2020–2021).

Publikacja jest dostępna w aplikacji mobilnej OSOZ News

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na październik 2020 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 10/2020

Fig. 1.2.1. Overview of the chapters in this Digital Implementation Investment Guide.

By the end of this Guide, you will be able to complete essential activities (see Fig. 1.2.1) that produce outputs that comprise a costed implementation plan (see Fig. 1.2.2).

CHAPTER 01 INTRODUCTION

CHAPTER 03

INPUTS

+ Historical and/or baseline data + Named team and list of stakeholders, including personas + Shared vision of health programme goals

CHAPTER 02

INPUTS

IDENTIFY HEALTH SYSTEM CHALLENGES AND NEEDS

OUTPUTS

+ Analysis of the health programme processes + Current state task flow diagrams, user journeys, programme processes + Prioritized pain points and health system challenges

FORM THE TEAM AND ESTABLISH GOALS

OUTPUTS

INPUTS

INPUTS

DETERMINE APPROPRIATE DIGITAL HEALTH INTERVENTIONS

OUTPUTS

+ Prioritized digital health intervention(s) + Future state user journey / task flow diagrams + Enabling environment readiness, digital landscape results & systems to leverage + Expectations, Functional and nonfunctional requirements

+ Named team and list of stakeholders + Shared vision of programme goals linked to digital health strategy + Personas within the health programme CHAPTER 05

CHAPTER 04

+ Targeted health programme processes + Current state task flows, user journeys, and programme processes + Prioritized pain points and health system challenges

+ National digital health strategy + Health programme objectives, progress and any evaluations + Organigram describing ministry of health and relevant government bodies

+ Personas and future state user task flow diagrams + Enabling environment assessment, digital landscape results + Functional and nonfunctional requirements

PLAN THE IMPLEMENTATION + Detailed implementation plan for each intervention, specifying: OUTPUTS

Âť Governance, workforce and training, links to strategy and investment plans Âť Relevant health and data content, Infrastructure, existing digital systems, standards and interoperability needs CHAPTER 06

CHAPTER 07 INPUTS

INPUTS

+ Historical budgets and costs + Implementation plan

LINK THE DIGITAL HEALTH INVESTMENT TO THE BROADER ARCHITECTURE

DEVELOP A BUDGET

OUTPUTS

+ Programme budget defined by phases and cost drivers + Expected benefits over time

+ Future state workflow with digital health interventions and requirements + National digital health architecture

OUTPUTS

+ Current state and future state digital health enterprise architecture + Core and enabling components of planned digital investment + Common components for reuse or leveraged across programmes and sectors CHAPTER 09

CHAPTER 08

INPUTS

INPUTS

VALUE PROPOSITION AND NEXT STEPS

+ Historical and/or baseline data and analysis + Historical M&E and adaptive management plans

MONITOR THE IMPLEMENTATION AND USE DATA EFFECTIVELY

OUTPUTS

Introduction

OSOZ Polska 10/2020

+ Logic model for digital health implementation + Plan for monitoring and evaluation, maturity assessment + Plans for establishing culture of data use; adaptive management for optimization

+ Outputs from previous chapters

OUTPUTS

+ Team, stakeholders and programme priorities + Defined health system challenges and pain points + Appropriate digital health intervention, requirements + Enabling environment assessment; current state of digital architecture + Implementation plan including proposed digital investments + Phased budget, and coordinated investments + M&E and adaptive management plans

Costed Implementation Plan

9

Fig. 1.1.1.

a k tualn o ś ci

Planning and implementing a digital health enterprise: phases, steps and resources.

PHASE

01 PHASE

02 PHASE

03

ASSESSING THE CURRENT STATE AND ENABLING ENVIRONMENT

STEPS + Conduct an inventory of existing or previously used software applications, ICT systems and other tools to better understand the requirements for reuse and interoperability.

ESTABLISHING A SHARED UNDERSTANDING AND STRATEGIC PLANNING

STEPS + Develop a national digital health strategy outlining overarching needs, desired activities and outcomes. + Define a vision for how the health system will be strengthened through the use of digital technology.

DEFINING THE FUTURE STATE

PHASE

PLANNING THE ENTERPRISE ARCHITECTURE

PHASE

DETERMINING HEALTH CONTENT REQUIREMENTS

04 05 PHASE

06 PHASE

07

WHO Digital Health Atlas

WHO/ITU National eHealth Strategy Toolkit

STEPS + Formulate a digital health investment roadmap to support the national digital health strategy. + Plan and identify appropriate digital interventions, alongside the health and data content, to improve health system processes and address programmatic needs.

STEPS + Review the current state and develop an architecture blueprint for the design of the digital health implementations. + Identify validated open standards to ensure data exchange, systems integration and future proofing of digital health implementations.

STEPS + Identify validated health content appropriate for the implementation context. + Ensure use of content aligned with identified standards for the future state.

Open Health Information Exchange (Open HIE)

Global Digital Health Index

Digital Health Investment Review Tool

HIS Stages of Continuous Improvement

WHO Guideline:

WHO Classification of digital health interventions

Principles for Donor Alignment

Principles for Digital Development

Digital Square Global Goods Guidebook

Unicef Human Centered design toolkit

WHO digital clearinghouse

The Open Group Architecture Framework (TOGAF)

Guidance for investing in digital health

World Bank digital identity toolkit

Recommendations on Digital Interventions for Health System Strengthening

Digital implementation investment guide (this document)

WHO handbook for digitalizing primary health care

w k a d rz e

ITU SDG Digital investment framework (eGov)

ITU Digital health Platform handbook

WHO Smart Guidelines MachineDigital readable accelerator recommenkits dations

M&E OF DIGITAL HEALTH IMPLEMENTATIONS AND FOSTERING DATA USE

STEPS + Monitor your implementation to ensure digital implementations are functioning as intended and having the desired effect. + Foster data-driven adaptive change management within the overall health system.

WHO Monitoring and evaluating digital health interventions

PATH Defining and building a data use culture

IMPLEMENTING, MAINTAINING AND SCALING

STEPS + Maintain and sustain digital health implementations. + Identify risks and appropriate mitigations.

WHO MAPS toolkit: mHealth Assessment and Planning for Scale

ADB Total Cost of Ownership Tool

WHO Core indicator sets

Be He@lthy, Be Mobile handbooks for noncommunicable diseases

MEASURE data demand and use resources

PDF for Print Online environment

Planowanie e-zdrowia Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała „Digital implementation investment guide (DIIG)” – przewodnik realizacji projektów cyfryzacji w ochronie zdrowia. Dokument ma pomóc instytucjom rządowym i samorządowym oraz partnerom technologicznym we wdrażaniu rozwiązań e-zdrowia wspierających priorytety krajowego lub lokalnego systemu opieki zdrowotnej.

Mogą to być np. e-programy profilaktyki zdrowotnej lub inne interwencje zdrowotne w dziedzinie zdrowia populacyjnego.

Jest to pierwsze tego typu opracowanie służące jako szablon inwestycji e-zdrowia. Pomaga zaplanować całe przedsięwzięcie w oparciu o najlepsze praktyki, oszacować jego koszty oraz nadzorować realizację. Przewodnik składa się z 9 rozdziałów opisujących najważniejsze etapy projektów e-zdrowia. Dodatkowo zawarto w nim gotowe szablony np. opracowania budżetu, checklisty pomocne w zarządzaniu ryzykiem lub tzw. zarządzaniu adaptacyjnym (agile project managament). Źródło: WHO

OSOZ Polska 10/2020

a k tualn o ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Czego rok 2020 nauczył nas o cyfryzacji?

Rok 2020 został zdominowany przez pandemię COVID-19. Poświęcenie lekarzy i pielęgniarek ratowało przed zapaścią obciążone do granic możliwości systemy zdrowia. Opieka zdrowotna z dnia na dzień musiała zaadaptować powoli wdrażane lub dopiero testowane rozwiązania zdrowia cyfrowego jak telemedycyna, aplikacje mobilne i systemy AI. Jak pandemia wpływa na rynek zdrowia cyfrowego?

Telemedycyna Wcześniej traktowana jako drugorzędna, niepełnowartościowa usługa medyczna, ignorowana w systemie ochrony zdrowia, który przy kurczących się zasobach kadrowych tkwił umocowany w tradycyjnym modelu wizyt osobistych (i ich refundacji). Choć udział telekonsultacji

10

OSOZ Polska 10/2020

w ogóle konsultacji bardzo powoli rósł, nie przekraczał zazwyczaj kilku procent.

Brakowało motywacji do tego, aby dokonać zmiany w kierunku modelu cyfrowego.

Pandemia spowodowała, że w przeciągu kilku tygodni proporcje się odwróciły i wizyty wirtualne stały się dominujący-

mi świadczeniami w ambulatoryjnej i specjalistycznej opiece medycznej. Wzrost o kilka tysięcy procent w krótkim okresie czasu ma swoje konsekwencje. W wielu przypadkach na szybko wdrożono prowizoryczne rozwiązania IT, dostosowano infrastrukturę techniczną, aby zapewnić płynność udzielania świadczeń.

a k tualn o ś ci

czającym czynnikiem, aby zreformować, także sięgając do technologii, niewydajne systemy ochrony?

Aplikacje mobilne

Ale z dnia na dzień nie jest możliwe gładkie przejście na nowy model wirtualnej ochrony zdrowia. Zabrakło standardów i wiedzy o tym, jak zbadać pacjenta na odległość, w jaki sposób rozmawiać z nim, jak wesprzeć go w chorobie mimo braku fizycznej obecności. A to o wiele trudniejsze niż wysłanie przez internet e-recepty. Zabrakło rozwiązań prawnych gwarantujących atrakcyjne warunki refundacji telekonsultacji oraz inwestycji w technologie telemedyczne.

To, z czym obecnie mamy do czynienia, to „medycyna na telefon lub przez internet” a nie „telemedycyna”, której możliwości są o wiele szersze. Z ostatniego raportu HIMSS „eHealth Trendbarometer on Telehealth Adoption prior to COVID-19” wynika jasno, że przed wybuchem pandemii większość europejskich świadczeniodawców była przygotowana pod względem infrastruktury, ale rozwiązania telezdrowia były sporadycznie stosowane w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej. Czy COVID-19 będzie wystar-

Aby kontrolować i tym samym zapanować nad łańcuchem zakażeń koronawirusem, wiele krajów zdecydowało się na wdrożenie specjalnych aplikacji mobilnych do śledzenia kontaktów. Przygotowana przez brytyjską służbę zdrowia (NHS) aplikacja z końcem września przekroczyła 12 mln pobrań (66 mln mieszkańców). Podobną aplikację wdrożoną w Niemczech (Corona-Warn App) pobrało w tym czasie 19 milionów osób (83 mln mieszkańców), a w Islandii w krótkim czasie po premierze analogiczne rozwiązanie zainstalowało na telefonach 40% mieszkańców. Szwajcarską SwissCovid zainstalowało ponad 2 mln osób (8,9 mln mieszkańców).

O porażce aplikacji trackingowych można mówić w przypadku Francji (2,4 mln pobrań w połowie września na 69 mln mieszkańców), Portugalii, Polsce (1,3 miliona pobrań z początkiem października na 38 milionów mieszkańców).

Klęską kończyły się wdrożenia aplikacji nie zapewniających odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa danych (Portugalia), a także w państwach o niskim poziomie zaufania do władz państwowych czy niskiej kulturze innowacyjności. Kolejny raz boleśnie przekonaliśmy się, że w innowacjach nie chodzi jedynie o technologie, bez względu na to, jak fantastyczne możliwości oferują. Kluczowe jest zaufanie społeczne, gwarancja prywatności oraz odpowiednia adaptacja rozwiązań cyfrowych do zmieniających się potrzeb i sytuacji. Wiele państw wypuściło aplikacje COVID-owe, aby pokazać, że sięgają do nowych technologii jak inni, a nie po to, aby naprawdę wykorzystać ich potencjał. I to w przekonaniu, że zagrożenie jakim jest pandemia będzie wystarczającym argumentem do instalacji rozwiązania na smartfonie. Zabrakło wiedzy o zarządzaniu tego typu interwencjami zdrowia cyfrowego na masową skalę.

Elektroniczna dokumentacja medyczna Kiedy ochrona zdrowia została wytrącona z torów normalnego funkcjonowania, szybko okazało się, że elektroniczne kartoteki medyczne w obecnej formie są raczej wąskim gardłem procesu opieki, zamiast niezawodnym źródłem informacji o pacjencie. W szpitalach pod napo-

rem zmian organizacyjnych i zwiększonej liczby pacjentów, wprowadzanie danych do komputera zeszło na drugi plan.

Lekarze przyjmujący pacjentów wirtualnie nie zawsze mieli możliwości techniczne w ramach systemu telemedycznego, aby zapewnić integrację z istniejącą e-dokumentacją medyczną. Zresztą nie mieli na to czasu.

Zgodnie z badaniem opublikowanym w Annals of Internal Medicine, lekarze poświęcają średnio 16 minut i 14 sekund na obsługę elektronicznej dokumentacji medycznej podczas wizyty pacjenta.

EDM w obecnej postaci okazała się nieskuteczna i nieefektywna. Lekarze skarżą się na obciążenie czynnościami administracyjnymi i brak czasu na bezpośredni kontakt z pacjentem. W okresie po pandemii może się okazać, że 2020 będzie rokiem znacznego pogorszenia jakości danych w dokumentacji pacjentów, braków i nieścisłości. Trzeba pilnie wprowadzić rozwiązania ułatwiające gromadzenie danych medycznych, a także zmienić punkt ciężkości w odpowiedzialności za zdrowie. Cześć informacji może zebrać i zarejestrować pacjent na podstawie systemów wczesnej oceny zdrowia opartych na rozwiązaniach sztucznej inteligencji. Sporo danych generujemy samodzielnie korzystając na co dzień z urządzeń ubieralnych (wearable), inteligentnych zegarków, wykonując pomiary temperatury i ciśnienia krwi starszymi urządzeniami, obserwując objawy manifestowane przez organizm. Kartoteki medyczne muszą stać się otwarte dla pacjenta, proste w obsłudze, automatycznie sortować dane i sugerować trendy w danych, przyspieszając a nie wydłużając czas spędzony na wpatrywanie się w ekran i notatki manualne.

Infrastruktura Pandemia doprowadziła do zatrzymania większości inwestycji IT w szpitalach i tym samym opóźni cyfrowe dojrzewanie ochrony zdrowia. Zaplanowane wdrożenia nowych rozwiązań cyfrowych musiały zostać odłożone w czasie ze względu na obostrzenia epidemiologiczne.

Zespoły lekarzy i pielęgniarek pracowały na pełnych obrotach przy łóżkach pacjentów i ze zrozumiałych względów inwestycje w innowacje zeszły na odległy plan. Z perspektywy szpitali trudno mówić o przyspieszeniu cyfryzacji ochrony zdrowia w wyniku pandemii COVID-19. W wielu krajach pogorszyła się sytuacja finansowa szpitali, a na po-

OSOZ Polska 10/2020

11

a k tualn o ś ci

prawę trzeba będzie czekać miesiącami, o ile nie latami. Budżety ochrony zdrowia są na granicy możliwości finansowych. To odbije się na ofercie dostawców systemów IT dla ochrony zdrowia.

Ta koncentruje się w dużej mierze na rozwiązaniach telemedycznych i aktualizacji już obecnych systemów o szybko wprowadzane zmiany prawne i administracyjne, ze szkodą dla innowacji oferujących szersze zastosowanie przykładowo sztucznej inteligencji.

Dostęp do usług cyfrowych Wraz z wybuchem pandemii obawiano się, że beneficjentami cyfrowej ochrony zdrowia będą jedynie osoby cyfrowo wyedukowane, posiadające dostęp do technologii (komputerów, smartfonów), podczas gdy wykluczeni cyfrowo seniorzy pozostaną na marginesie. Obawy stały się faktem, jednak ten podział nie wytworzył się w efekcie pandemii COVID-19, ale istniał od dawna. Jedynie nie zwracano na niego uwagi.

Różnice są ogromne biorąc pod uwagę grupy wiekowe i poszczególne państwa Europy. Gdy w takich krajach jak Holandia, Szwecja, Dania, Finlandia, Estonia czy Niemcy ponad 90% społeczeństwa ma dostęp do internetu, w mniej zamożnej Bułgarii odsetek ten wynosi jedynie 75%, a na Słowacji, Węgrzech czy w Portugalii sięga ok. 80%. Według danych Eurostatu, 94% osób w wieku 16– 24 lat jest regularnymi użytkownikami internetu. To ponad dwukrotnie więcej

niż w grupie wiekowej 55–74 lata (46%).

W przypadku osób z wyższym wykształceniem w stosunku do osób z wykształceniem podstawowym przepaść jest podobna: 93% versus 48%. To dane zebrane jeszcze przed pandemią COVID-19.

Można się domyślać, że znajomość i akceptacja rozwiązań zdrowia cyfrowego wzrosła, ale zwłaszcza w tych grupach, w których już była na wysokim poziomie. W nierównym dostępie do nowych technologii ratunkiem okazały się stare i sprawdzone metody, a dokładnie telekonsultacje przez telefon. To właśnie z nich najczęściej korzystały osoby starsze. Czy to nie smutne, że gdy niektórzy mogą już grać w gry na smartfonie korzystając z superszybkiego internetu 5G, inni muszą zadzwonić do lekarza lub jechać autobusem kilka kilometrów, aby otrzymać poradę medyczną?

Startupy i rozwój innowacji Digitalizację ochrony zdrowia w dużym stopniu napędzają startupy, wprowadzając na rynek nowe urządzenia ubieralne, aplikacje zdrowotne i systemy AI. Ich aktywność na rynku jest uzależniona od finansowania venture capital (VC), a to z kolei jest odbiciem nastrojów na rynkach finansowych. W kryzysach gospodarczych inwestorzy VC unikają ryzyka, a takim jest inwestowanie w młode firmy. W marcu i kwietniu wszystko wskazywało, że to będzie także najgorszy rok dla startupów. Tak się nie stało – według raportu Rock Health, rok 2020 przejdzie

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Bogi Eliasen, Jarosław Frąckowiak, Jakub Gołąb, Jaana Sinipuro, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Martina Viduka, Wojciech Zawalski.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

12

OSOZ Polska 10/2020

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

do historii jak rok o największym poziomie finansowania startupów zdrowia cyfrowego, zarówno w USA jak i Europie. W całym 2019 roku suma wszystkich transakcji osiągnęła 7,4 mld USD. Już w 3 kwartale 2020 roku przekroczyła ona 9,4 mld USD, a prognozy mówią o ok. 12 mld USD do końca roku (dane dla USA). Jeżeli te obliczenia się sprawdzą, byłby to nieproporcjonalnie wysoki skok w stosunku do poprzednich lat.

Obiecujące liczby mogą być jednak mylące. Beneficjentami będą przede wszystkim firmy pracujące nad rozwiązaniami odpowiadającymi na wyzwania związane z pandemią, np. platformami wirtualnych usług medycznych. I rzeczywiście, zgodnie z raportem Rock Health aż 48 z dotychczasowych 311 transakcji dotyczyło właśnie firm z tego obszaru.

W kłopotach znalazły się przede wszystkim małe startupy, które dopiero szukają pierwszego finansowania i zaczynają swoją działalność. Odwołane wydarzenia i kongresy ograniczają możliwość nawiązywania nowych kontaktów i prezentacji pomysłów przed szerszą publicznością (w tym przed inwestorami), szpitale praktycznie zawiesiły partnerstwa w rozwoju nowych usług lub produktów mając zupełnie inne priorytety.

Trudno przebić się zwłaszcza tym startupom, których rozwiązania nie mają potencjału odnoszącego się do pandemii COVID-19. Jednak to dotyczy nie tylko startupów, ale generalnie wszystkich medycznych projektów badawczych. 

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

a k tualn o ś ci

R yne k zdr o wia w pigu łce

Silne uderzenie drugiej fali Szpitale polowe i skoki zachorowań, zdziesiątkowane przez zakażenia i kwarantanny szeregi medyków, uchwalona i zaraz potem cofana premia za walkę z COVID-19 – to jedne z ważniejszych kwestii w październiku. Niestety, zarządzanie sytuacją kryzysową kulało. Ale też były pozytywy – uchwalenie przez Sejm ustawy o zawodzie farmaceuty to jeden z nich.

Aleksandra Kurowska Redaktor Naczelna Cowzdrowiu.pl

Finanse Poznaliśmy plan finansowy NFZ na 2021 r. Jeśli zestawimy go z tym, który obecnie obowiązuje, wydatki na świadczenia mają wzrosnąć w 2021 r. do 98,68 mld zł, z planowanej kwoty niespełna 96,6 mld zł. To nieco ponad 2,15 proc.

Przy porównaniu planu na 2021 r. z pierwotnym na ten rok, wzrost wyniesie po-

nad 7 mld zł. Najwięcej emocji wzbudziły wydatki na leki w szpitalach.

W programach lekowych i chemioterapii przewiduje się spadek finansowania.

Wzbudziło to protesty organizacji reprezentujących firmy farmaceutyczne. Ale warto pamiętać, że po rozwiązaniu części rezerw, wydatki na ten zakres świadczeń są co roku podnoszone.

Na refundację leków i wyrobów medycznych poza szpitalami zaplanowano kwotę 8,37 mld zł (w tym na refunda-

cję leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę – 8,335 mld zł). W planie na 2020 rok wartości te były nieznacznie wyższe i wynosiły 8,42 mld (w tym 8,336 na refundację apteczną). Według obecnie obowiązującego planu, wydatki 2020 na ten cel wyniosą ogółem 8,9 mld zł.

System Jak pisaliśmy ostatnio, 5 września wygasło wiele COVID-wych zmian dla ochrony zdrowia. Szpitale nie będą już dostawać co miesiąc 1/12 wartości za leczenie – uznał minister zdrowia. A w październiku znów przywrócił tę regulację. Podobnie wrócono do szpitali jednoimiennych, choć nazwano je koordynującymi i zakaźnymi. Do ostatniej chwili, mimo apeli medyków, nie odwoływano też ust-

OSOZ Polska 10/2020

13

a k tualn o ś ci

nego egzaminu PES. MZ zapierało się, że będzie on zgodnie z planem i decyzje podjęło już, gdy trwały ustne.

Do niechlujności i łamania nie tylko dobrych praktyk, ale też procedur przy szykowaniu nowych przepisów, jesteśmy już przyzwyczajeni. Także do nowelizowania wiele razy ustaw, ale też do zarządzeń NFZ działających wstecz, czy luk prawnych, gdy jakieś rozporządzenie wygasa, a nie jest gotowe kolejne na czas. Ale nawet osoby, które mało co w stanowieniu prawa dziwi, zaskoczyła decyzja PiS i rządu, by uchylić przyjęte przez posłów (głosami też PiS) dodatki dla pracowników medycznych. Jeszcze zanim opublikowano nową ustawę COVID-ową, a zaraz po jej ostatecznym uchwaleniu przez parlament, złożono poselski projekt nowelizacji cofający korzystne dla lekarzy, pielęgniarek i inne grupy zawodowe dodatki. A na dodatek szef PiS, wicepremier Jarosław Kaczyński, zaostrzył sytuację stwierdzając, że „zmiana przeprowadzona przez izbę wyższą sprowadza się do dwóch punktów. Po pierwsze do tego, że ten co przez telefon udziela porad i nawet nie widuje się z chorymi i ten, który ryzykuje i walczy z COVID-em bezpośrednio – mają być potraktowani tak samo. I to jest nadużycie moralne. A to drugie to prowadzi do dodatkowych 40 mld złotych, to jest zniszczenia całych finansów publicznych. Robicie to specjalnie, po to, żeby zniszczyć polskie państwo”.

» W październiku, Centrum e-Zdrowia skupiło się na intensywnej promocji e-skierowania, uruchamiając m.in. kampanię #eskierowanieGO.« W projekcie nowelizacji za to powołano się nie tylko na finanse, ale i sprawiedliwość, która dodatkami mogłaby być zaburzona.

Pilotaż programu bariatrycznego KOS-BAR zostanie uruchomiony pod koniec bieżącego lub na początku przyszłego roku – poinformował Bernard Waśko, wiceprezes NFZ. Według danych NFZ, w 2019 wykonano w Polsce ok. 4,5 tys. operacji bariatrycznych.

Roczny przyrost wykonywanych zabiegów sięga obecnie 20%. Operacje bariatryczne wykonywane są w ok. 60 ośrodkach w kraju.

Leki Ustawa o zawodzie farmaceuty przez lata była zapowiadana przez kolejne rządy, a projekt pojawił się z dużym opóźnieniem i utknął. Gdy trafił do Sejmu, było też wiele przepychanek, głównie na linii apteki indywidualne i apteki sieciowe. Pojawiały się też poprawki w sprawie techników farmaceutycznych. Osta-

tecznie z puli ok. 40 proponowanych zmian, Sejm przyjął tylko jedną. Ustawa przeszła przy 254 głosów “za”, 13 “przeciw” i 174 wstrzymujących się (opozycji). Trafi teraz do Senatu.

Jak wynika z ostatnich raportów, utrzymuje się pozytywny trend dobrej dostępności leków na receptę, a lista braków – przy których trudno o zamienniki – skróciła się do 18 pozycji.

Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych informuje o sygnałach dotyczących podszywania się pod jego urzędników przez osoby nieuprawnione.

Mają one m.in. proponować w imieniu Urzędu współpracę podmiotom związanym z rynkiem farmaceutycznym.

O podszywaniu się pod urząd ostrzegał też w ostatnich dniach sanepid.

NFZ rusza z kampanią w sprawie leków. Jak podaje, aż 1/3 Polaków po 65 roku życia przyjmuje co najmniej 5 leków dziennie. Zażywanie wielu medykamentów jednocześnie, zwane poli-

Wiceminister Anna Goławska będzie odpowiedzialna za informatyzację sektora zdrowia w tym m.in. nadzór nad Centrum e-Zdrowia. „Zależy mi na dalszym dynamicznym rozwoju informatyzacji ochrony zdrowia. Chcę, aby telemedycyna stała się powszechna w publicznym systemie, szczególnie w zakresie elektronicznej dokumentacji medycznej oraz narzędzi umożliwiających udzielenie świadczeń zdalnie” – powiedziała wiceminister Anna Goławska w związku z nominacją na stanowisko ministra.

14

OSOZ Polska 10/2020

a k tualn o ś ci

pragmazją, zwiększa ryzyko wystąpienia groźnych powikłań i wzajemnych interakcji. Narodowy Fundusz Zdrowia rozpoczyna kampanię edukacyjną, która zwróci uwagę seniorów na liczbę przyjmowanych leków oraz zminimalizuje ryzyko nadmiernego i niekontrolowanego oddziaływania farmakologii na ich zdrowie i życie.

Jeszcze do niedawna, co drugi kupowany w polskiej aptece lek był wyprodukowany przez krajowych producentów, obecnie tylko co trzeci – wynika z raportu „Makroekonomiczny wpływ sektora farmaceutycznego na polską gospodarkę” przygotowanego przez Katedrę Teorii i Analiz Systemów Ekonomicznych Uniwersytetu Łódzkiego.

Autorzy podkreślają, że udział krajowego przemysłu farmaceutycznego w pol-

skim PKB spada, a to oznacza, że coraz bardziej uzależniamy się od dostaw z zagranicy.

Personalia Powołano nową wiceminister zdrowia – Annę Goławską, która odpowiada m.in. za informatyzację. Przy okazji przeprowadzono wiele innych zmian w podziale kompetencji wiceministrów. Doszło też do odwołania Jakuba Adamskiego z funkcji dyrektora Departamentu Analiz i Strategii. Dodatkowo, Adam Niedzielski zdecydował, że Blanka Wiśniewska pełnić będzie funkcję dyrektora generalnego w Ministerstwie Zdrowia, z którego odwołano Annę Goławską.

Jadwiga Emilewicz, która do 6 października tego roku pełniła funkcję wiceprezesa Rady Ministrów, prawdopo-

dobnie zasiądzie w sejmowej Komisji Zdrowia. W latach 2015–2018 piastowała funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Rozwoju, w latach 2018–2019 była minister przedsiębiorczości i technologii, a w latach 2019–2020 minister rozwoju. Zajmowała się m.in. kwestiami związanymi z lekami. Z resortem pożegnał się też jeden z jej podwładnych – odpowiedzialny m.in. za branżę farmaceutyczną wicedyrektor Departamentu Innowacji Jan Staniłko. Był czas, że zasiadał on nawet w Komisji Ekonomicznej MZ i brał udział w negocjacjach cen leków. Odpowiadał też za RTR, czyli refundacyjny tryb rozwojowy, którego jak na razie się nie doczekaliśmy, który miał premiować działalność branży farmaceutycznej w Polsce (badania, produkcję leków itp.). 

Odliczanie do elektronicznych skierowań Od 8 stycznia 2021 roku skierowania – z kilkoma, ściśle określonymi wyjątkami – będą mogły być wystawiane wyłącznie elektronicznie. Do końca października 2020 r. 33 tysiące lekarzy wystawiło ponad 3 mln e-skierowań, a w każdym tygodniu do systemu podłącza się ok. 140 nowych podmiotów.

– Mamy świadomość, że obecna sytuacja epidemiczna powoduje potrzebę koncentrowania się placówek medycznych głównie na bieżących zadaniach związanych z walką z koronawirusem, staramy się jednak, żeby tempo cyfryzacji zdrowia nie zwalniało. Warto pamiętać, że e-skierowania przynoszą realne korzyści również w warunkach pandemii, pozwalają m.in. na skierowanie pacjenta w trakcie teleporady na kolejną wizytę czy badanie oraz umożliwiają zdalną rejestrację. Jesteśmy w stałym kontakcie ze środowiskiem medycznym, zapewniamy placówkom wsparcie techniczne oraz program szkoleń w ramach Akademii CeZ, a NFZ uruchomił dodatkowe finansowanie – mówi Agnieszka Kister, dyrektor Centrum e-Zdrowia.

wzrosła. Tylko w październiku wystawiono prawie tyle samo elektronicznych skierowań, co w pierwszych ośmiu miesiącach 2020 roku. Przełomowy moment nastąpił w lipcu br., gdy Narodowy Fundusz Zdrowia uruchomił dodatkowe finansowanie za obsługę e-skierowania.

W porównaniu z czerwcem, wystawio-

no wtedy prawie 6 razy więcej tych elektronicznych dokumentów.

Z początkiem listopada, e-skierowanie wystawiało 54 proc. placówek medycznych, a 34 proc. było gotowych do ich realizowania. W skali kraju średnio dziennie wystawianych było w tym okresie ok. 30 tys. e-skierowań. W każdym tygodniu do systemu podłącza się ok. 140 nowych podmiotów. Jak wskazuje dyrektor Agnieszka Kister, spadek średniej liczby wystawianych dziennie e-skierowań związany jest z ogólnym spadkiem wystawianych skierowań w związku z koronawirusem i ograniczeniem zabiegów planowych.  Źródło: Centrum e-Zdrowia

E-skierowanie w liczbach Dynamika przyrostu nowych e-skierowań w ostatnich miesiącach znacząco

OSOZ Polska 10/2020

15

a k tualn o ś ci

radar epidemi o lo giczny ( grudzie ń 2 0 2 0 )

ALERGIA WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

74%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (grudzień)

Dolnośląskie

778

Kujawsko-pomorskie

371

Łódzkie

543

Lubelskie

537

Lubuskie

651

Małopolskie

627

Mazowieckie

708

Opolskie

362

Podkarpackie

1 105

Podlaskie

446

Pomorskie

692

Śląskie

515

Świętokrzyskie

546

Warmińsko-mazurskie

548

Wielkopolskie

588

Zachodniopomorskie

625

TREND W STOSUNKU DO listopada

               

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

94%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie

10 782

               

8 041

Łódzkie

8 753

Lubelskie

9 094

Lubuskie

10 588

Mazowieckie

9 561 12 179

Opolskie

7 885

Podkarpackie

8 263

Podlaskie

7 809

Pomorskie

9 379

Śląskie

8 326

Świętokrzyskie

8 091

Warmińsko-mazurskie

7 916

Wielkopolskie Zachodniopomorskie

OSOZ Polska 10/2020

TREND W STOSUNKU DO listopada

Kujawsko-pomorskie

Małopolskie

16

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (grudzień)

10 409 9 640

a k tualn o ś ci

Socjoekonomiczny wpływ AI na systemy ochrony zdrowia w Europie Właściwa implementacja rozwiązań sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia pozwoliłaby zmniejszyć liczbę zgonów w Europie o ok. 400 000 rocznie, generując oszczędności w kwocie 200 miliardów euro – sugerują autorzy opublikowanego niedawno raportu „The socio-economic impact of AI in healthcare.”

Sztuczna inteligencja nie doczekała się jeszcze szerokiego zastosowania w europejskich systemach opieki zdrowotnej, choć jej potencjał jest ogromny.

Technologie AI mogą pomagać obywatelom pozyskiwać informacje wpływające na zdrowie, dokonywać zdrowszych wyborów; wspierają lekarzy w procesie diagnozy i decyzjach dotyczących leczenia. To konkretne interwencje prze-

kładające się na mierzalne rezultaty. Autorzy raportu szacują, że dzięki AI można corocznie zmniejszyć liczbę zgonów od 380 000 do 403 000, z tego aż 313 000 dzięki technologiom ubieralnym (wearables), 42 000 w wyniku implementacji systemów monitorowania zdrowia i 41 000 poprzez wdrożenie rozwiązań AI do analizy zdjęć medycznych. W ten sposób można zaoszczędzić od 170,9 do

212,4 mld euro rocznie. Aplikacje oparte na AI pozwoliłyby zredukować liczbę godzin pracy personelu medycznego od 1 659 mln do 1 944 mln rocznie.

Wśród innych korzyści wymienia się poprawę wyników leczenia i dostępu do opieki zdrowotnej oraz optymalizację wykorzystania zasobów. Jednak aby w pełni wykorzystać potencjał AI w ochronie zdrowia, trzeba pokonać szereg barier: – Wyzwania związane z danymi obejmujące ich rozdrobnienie i brak interoperacyjności, a także niską jakość, kwestie prywatności oraz bezpieczeństwa cybernetycznego.

– Wyzwania prawne i regulacyjne.

Konieczność stworzenia ram legislacyjnych regulujących nowe kwestie zastosowania technologii zakładające

OSOZ Polska 10/2020

17

a k tualn o ś ci

Najbardziej obiecujące zastosowania AI dotyczą monitoringu zdrowia, analizy zdjęć diagnostyki obrazowej, robotyki, personalizowanych aplikacji mobilnych i wirtualnych asystentów zdrowia.

AI can have a significant socio-economic impact

on European health systems Wearables

Imaging

Robotics

400,000

saved yearly

8

Personalized Apps

lives

That’s the population of a mediumsized city, or almost two thirds of Luxembourg1

Labs

200

billion Euros in annual savings

Applications

(including opportunity costs)

1.8

billion hours freed up every year

Which is approximately 12% of the total European healthcare expenditures in 20182

That’s the equivalent of having 500.000 additional full time health care professionals3

Monitoring

Virtual Health Assistance Real World Data

Sources: 1OECD, 2Eurostat, 3Eurostat

promocję innowacyjności i transparentne reguły wspomagające rozwój systemów AI w sektorze prywatnym i publicznym.

– Wyzwania organizacyjne i finansowe występują tam, gdzie cyfryzacja i włączenie AI do europejskich systemów opieki zdrowotnej wymaga znacznych inwestycji w kilku obszarach: infrastruktura, adaptacja cyfryzacji, technologia, umiejętności cyfrowe i szkolenia oraz przejście od leczenia do profilaktyki. Szersze zastosowanie AI w opiece zdrowotnej będzie wyma-

» Sztuczna inteligencja może odgrywać istotną rolę we wspieraniu systemów opieki zdrowotnej w różnych obszarach, od zapobiegania chorobom po świadczenie opieki i wzmacnianie roli pacjenta.«

18

OSOZ Polska 10/2020

gało nowego podejścia do sposobu finansowania, oceny i zwrotu kosztów technologii.

– Wyzwania społeczne dotyczące zaufania i zrozumienia przez społeczeństwo zalet i szans związanych z AI, upodmiotowienia pacjentów.

Raport wskazuje też zalecenia, które mogą wspierać uzyskanie korzyści płynących z AI, zapewniając ich równomierne zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich UE: – Opracowanie ram polityki nastawionych na wzmacnianie zaufania społecznego i adaptację AI w opiece zdrowotnej.

– Zbudowanie i utrzymanie zrównoważonego otoczenia regulacyjnego, opartego na istniejących przepisach, nastawionego na stymulowanie przyszłych innowacji i zmian technologicznych.

– Stworzenie infrastruktury w zakresie

danych (zgodnie z projektem "Europejska Przestrzeń Danych Zdrowotnych") w celu ułatwienia dostępu do zharmonizowanych danych wysokiej jakości.

– Określenie zasad współpracy między pracownikami służby zdrowia, środowiskiem akademickim, decydentami i sektorem prywatnym.

– Zapewnienie odpowiednich zachęt finansowych i mechanizmów zwrotu kosztów w celu wspierania rozwoju innowacji w Europie.

– Wypracowanie interoperacyjności danych poprzez określenie formatu wymiany i konsekwentne przestrzeganie standardów w sektorze prywatnym i publicznym, w każdym kraju UE. – Rozwijanie umiejętności w zakresie AI wśród personelu medycznego oraz pogłębianie znajomości technologii cyfrowych w społeczeństwie. 

Raport „Socjo-ekonomiczny wpływ AI w ochronie zdrowia” (���������� The socioeconomic impact of AI in healthcare�) 48 stron, język angielski Aby pobrać raport, wejdź na stronę https://bit.ly/3pzzqPm lub zeskanuj kod.

I nn o wacje

A pli k acje zdr o w otne

ENDEL: Focus, Sleep, Relax

Preventicus

ESC Pocket Guidelines

Co nie odpręża lepiej jak muzyka. Ale znalezienie takich dźwięków, które nas uspokoją, ułatwią zasypanie albo koncentrację, nie jest łatwe. Ma w tym pomóc aplikacja Endel, która tworzy pejzaże dźwiękowe dopasowane idealnie do naszych potrzeb. Łagodnie opadające i wznoszące się tony są efektem zastosowania specjalnego algorytmu, który analizuje m.in. lokalizację użytkownika aplikacji, strefę czasową, tętno, pogodę.

Dźwięki otoczenia maskują specjalnie generowane dodatkowe tony. W ten sposób aplikacja ma wspomagać produktywność w ciągu dnia i spokojny sen w nocy.

Migotanie przedsionków (AF) jest jednym z dwóch wiodących czynników ryzyka udaru mózgu. Według najnowszych statystyk, w Polsce występuje ono u 23% osób powyżej 65 roku życia. 41% z nich cierpi na tzw. ciche, bezobjawowe migotanie przedsionków, które nie daje wyraźnych objawów i często latami pozostaje niezdiagnozowane. Aplikacja Preventicus pomaga wykryć chorobę – wystarczą regularne pomiary rytmu serca z pomocą telefonu. W przypadku niepokojących wyników, pacjent konsultowany jest przez centrum telemedyczne i kierowany na wizytę do lekarza.

Codziennie pojawiają się nowe wytyczne kliniczne, publikowane są wyniki badań i prac naukowych, aktualizowane wskazówki postępowania w chorobach kardiologicznych. Aplikacja Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC, European Society of Cardiology) ma być źródłem aktualnej wiedzy dla lekarzy kardiologów w 29 dziedzinach.

Oprócz tego aplikacja zawiera praktyczne narzędzia jak kalkulatory medyczne, kalendarz wydarzeń. Oparte na dowodach naukowych ścieżki leczenia i podpowiedzi diagnostyczne na pewno przydadzą się w codziennej pracy klinicznej.

iOS | Android | ENG Bezpłatna wersja próbna

iOS | Android | PL | ENG Bezpłatna

iOS | Android | ENG Bezpłatna

OSOZ Polska 10/2020

19

I nn o wacje

N o w o ś ci / wynalaz k i

AI rozpozna COVID-19 Naukowcy z Massachusetts Institute of Technology (MIT) opracowali model sztucznej inteligencji wykrywający bezobjawowe infekcje COVID-19 na podstawie nagranych telefonem komórkowym dźwięków kaszlu. Osoby zakażone koronawirusem, a przechodzące chorobę bezobjawowo, nie wiedzą, że chorują i w ten sposób mogą nieświadomie zarażać innych. Jednak brak objawów nie oznacza braku zmian wywoływanych przez wirusa. Badacze MIT odkryli, że takie osoby mogą kaszleć w inny sposób niż osoby zdrowe. Różnice te są niesłyszalne dla ludzkiego ucha, lecz mogą być wychwytywane przez systemy sztucznej inteligencji.

W artykule opublikowanym w IEEE Journal of Engineering in Medicine and Biology, zespół zaprezentował model AI stworzony na podstawie 2500 nagrań odgłosów wymuszonego kaszlu, zarejestrowanych przez grupę ochotników przy pomocy komputera lub smartfona. Następnie naukowcy przeszkolili model na dziesiątkach tysięcy próbek kaszlu oraz wypowiadanych słów. Gdy model otrzymał nową próbkę kaszlu, był w stanie zidentyfikować 98,5% osób zdiagnozowanych pozytywnie w kierunku COVID-19.

Dokładność w przypadku osób nie przejawiających objawów wynosiła 100%.

Zespół pracuje nad opracowaniem aplikacji mobilnej, która mogłaby pełnić rolę taniego, szeroko dostępnego, nieinwazyjnego i wygodnego w obsłudze testu na koronawirusa. Użytkownik, codziennie kaszląc do telefonu, mógłby natychmiast uzyskać informację, czy istnieje ryzyko zarażenia, a następnie potwierdzić wskazanie AI profesjonalnym testem u lekarza. Jak podkreślają autorzy wynalazku, jest on przede wszystkim przeznaczony do diagnozowania osób przechodzących zarażenie bezobjawowo.

Sensor do komunikacji Z kolei inna grupa badaczy z MIT opracowała czujnik wykrywający niewielkie deformacje skóry, pomagający pacjentom ze stwardnieniem rozsianym bocznym (ALS) w komunikacji za pomocą ruchów twarzy.

System składa się z silikonowej warstwy zawierającej cztery czujniki piezoelektryczne. Czujniki te mogą wykryć deformacje skóry i przekształcić je w sygnał elektryczny.

I tak delikatne ruchy twarzy, takie jak uśmiech lub drgawki, mogą być rejestrowane jako konkretne komunikaty, np. “Jestem głodny”. W ten sposób można tworzyć dowolne przekazy na podstawie pojedynczych ruchów lub ich kombinacji, dopasowując je do indywidualnych potrzeb chorego.

20

OSOZ Polska 10/2020

I nn o wacje

Monitoring glukozy w wersji miniaturowej Firma Abbott uzyskała europejski certyfikat produktu medycznego CE dla Freestyle Libre 3 – systemu ciągłego mierzenia glukozy we krwi. To oznacza, że urządzenie może być sprzedawane w Europie. Libre 3 jest najcieńszym i najmniejszym tego typu rozwiązaniem na świecie, o wielkości dwóch ułożonych na sobie amerykańskich centów. Dla chorych oznacza to, że jest on o dyskretniejszy niż jego poprzednicy. Cena nowej wesji nie zmieniła się.

Czujnik jest naklejany na skórę w tylnej górnej części ramienia. Użytkownicy mogą skonfigurować alarmy na swoim smartfonie w ten sposób, że system wysyła powiadomienie, gdy poziom glukozy przekroczy normę. Pomiary trafiają do aplikacji mobilnej i są aktualizowane co minutę. Jednorazowy czujnik zapewnia pomiar nawet przez 14 dni.

– Od czasu wprowadzenia na rynek pierwszego jednorazowego czujnika glukozy w 2014 roku, zawsze uważaliśmy, że wszystkie osoby chore na cukrzycę powinny mieć dostęp do wysokiej jakości, dokładnych i przystępnych cenowo technologii – mówi Jared Watkin, wiceprezes Diabetes Care, Abbott.

Coraz bliżej bionicznego oka Naukowcy w Australii przygotowują się do badań klinicznych implantu mózgu, który może przywrócić w ograniczonym zakresie wzrok u osób niewidomych. System Gennaris, opracowany na Uniwersytecie Monash w Melbourne, składa się ze specjalnych okularów wyposażonych w kamerę, które za pośrednictwem mini-komputera przekazują obraz do implantu mózgowego. Bezprzewodowy implant jest umieszczany na powierzchni mózgu i może generować 172 różne punkty światła. Powodują one produkcję tzw. fosfenów dostarczających podstawowych informacji wizualnych o tym, co znajduje się przed osobą niewidomą. Nowe implanty są małe i działają w sposób bezprzewodowy, co oznacza, że mogą funkcjonować długo po wszczepieniu bez ryzyka rozwinięcia się zakażenia. Choć wynalazek został zaprojektowany specjalnie dla osób niewidzących, ta sama technologia może pomóc sparaliżowanym pacjentom.

– Celem protez jest przywrócenie percepcji wzrokowej tym, którzy stracili wzrok. Odbywa się to poprzez stymulację elektryczną do kory wzrokowej – regionu mózgu, który odbiera, integruje i przetwarza informacje wizualne – mówi Arthur Lowery, jeden z twórców technologii. Rozwiązanie zostało już wypróbowane na owcach. Wyniki, które napawają dużą nadzieją, opublikowano w Journal of Neural Engineering na początku 2020 roku. Wskazują one, że długoterminowa stymulacja za pomocą implantów bezprzewodowych jest bezpieczna i nie prowadzi do uszkodzeń tkanek ani widocznych problemów behawioralnych lub innych reakcji wynikających z bezpośredniej stymulacji mózgu.

OSOZ Polska 10/2020

21

I nn o wacje

Ambicje polskich startupów Zdecydowana większość polskich startupów z branży digital health (84 proc.) ma w planach wejście na nowy rynek zagraniczny w ciągu najbliższych 12 miesięcy – wynika z raportu opracowanego przez Fundację Startup, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) oraz Roche.

Najczęściej obierany kierunek to Europa Zachodnia znajdująca się na celowniku aż 75 proc. badanych firm. Na drugim miejscu, 42 proc. wskazań, plasuje się Ameryka Północna, a dalej Bliski Wschód (31 proc.). Co ciekawe, jedynie 22 proc. startupów zamierza w najbliższym czasie zdobyć nowy rynek w naszym regionie.

Jak przyznają ankietowani, głównymi barierami we współpracy z instytucjami rządowymi są biurokracja oraz zbyt długie procesy legislacyjne. Wsparcie ze strony sektora publicznego i ułatwienia administracyjno-prawne we wspieraniu rozwoju innowacyjności pomagają rozwojowi startupów w Polsce. Nadal jednak istnieją trudności wynikające z wyceny własności intelektualnej, patentowania, skomplikowane procedury administracyjne czy braki w zakresie otoczenia wspierającego komercjalizację.

Startupy chętniej kooperują bezpośrednio z naukowcami niż z uczelniami. Niemal połowa medtech’ów w zakresie prac badawczo-rozwojowych współpracuje z indywidualnymi pracownikami naukowymi.

Połowa startupów nie posiada własnych patentów ani nie jest w trakcie ich rejestracji.

Specjalizacje medyczne startupów są zróżnicowane. Prym wiedzie kardiologia (31%), na drugim miejscu znalazła się psychologia (23%).

Wśród rozwiązań IT stosowanych przez polskie medtechy przeważają rozwiązania zdalne: telemedycyna, aplikacje mobilne (mhealth) i webowe. Grupy docelowe, do których kierowane są rozwiązania oferowane przez startupy w segmencie digital health, są bardzo zróżnicowane, z dominującą pozycją ochrony zdrowia, szpitali i lekarzy. Tylko ¼ badanych kierujących startupami zdrowia cyfrowego studiowała nauki medyczne.

Raport można pobrać pod adresem https://bit.ly/37SyZJC lub skanując kod QR.

22

OSOZ Polska 10/2020

I nn o wacje

Co z aplikacją Stop Covid?

Polska aplikacja do śledzenia kontaktów z osobami zarażonymi wirusem SARS-CoV-2 przekroczyła w połowie października 1,3 mln pobrań. To zdecydowanie za mało, aby była pomocna w walce z pandemią. Jej skuteczność omawiano na posiedzeniu Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii z końcem października. Marek Zagórski, sekretarz stanu w Ministerstwie Cyfryzacji, mówił m.in. że trudno budować pozytywny wizerunek tego narzędzia w sytuacji „fali hejtu.” Aplikacja w sklepie Apple zyskała słabą ocenę 3,0 (w skali od 0 do 5).

Na system wydano ponad 5 mln zł, w tym 3 mln zł na promocję, a na budowę narzędzia – 2 mln zł.

Ustawa dla farmaceutów Z końcem października sejm przyjął ustawę o zawodzie farmaceuty regulującą zasady wykonywania zawodu w ramach jednego aktu prawnego. Rozszerza ona zakres świadczeń, które mogą być udzielane przez farmaceutów. W ten sposób będą mogli wykonywać usługi związane z profilaktyką, promocją zdrowia i farmakoterapią, a konkretnie m.in. przeglądy lekowe, obsługa glukometrów i inhalatorów, profesjonalne doradztwo w przypadku wystąpienia drobnych dolegliwości zdrowotnych. Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej, pozytywnie przyjęła uchwalenie ustawy.

Ćwiczenia z NFZ Na kanale YouTubie Akademii NFZ dostępne są wszystkie odcinki “8 tygodni do zdrowia” – programu profilaktyczno-treningowego opracowanego we współpracy z NFZ. To 8 treningów długości 35 minut każdy, o wzrastającej stopniowo intensywności. Uczestnicy otrzymują także zalecenia aktywności fizycznej o różnym wymiarze czasowym od 100 do 170 minut tygodniowo. Aby dołączyć do programu należy najpierw wypełnić ankietę PARQ, aby sprawdzić, czy nie ma przeciwskazań medycznych do wykonywania ćwiczeń. Dostęp do programów jest bezpłatny. Wadą jest konieczność posiadania hantli w niektórych treningach.

COVID-19 i problemy pacjentów Zespół ekspertów pod kierunkiem Rzecznika Praw Pacjenta opracował raport podsumowujący problemy pacjentów spływające do Biura Rzecznika Praw Pacjenta w czasie trwania epidemii SARS-CoV-2 w okresie od stycznia do września 2020 r.

Zgłaszane sygnały dotyczyły m.in. (POZ) odmowy rejestracji w trybie nagłym, trudności z dodzwonieniem się do rejestracji, zastrzeżenia do jakości teleporad, obawy o skuteczność diagnostyki w ramach teleporady; (SOZ) odmowy udzielenia świadczenia w ramach kontroli w zaleconym przez lekarza terminie, zastrzeżenia do standardów wykonywania świadczeń, warunków udzielania świadczeń zdrowotnych, odmowy kwalifikacji do leczenia szpitalnego, czasu oczekiwania na udzielenie świadczenia zdrowotnego. Źródło i zdjęcia: MIT, Abbott, Uniwersytet Monash w Melbourne, NCBiR, Rynek Zdrowia, Ministerstwo Cyfryzacji, Rzecznik Praw Pacjenta

OSOZ Polska 10/2020

23

I nn o wacje

E-PLATFORMY ZDROWIA Cyfryzacja doprowadziła do upowszechnienia platform oferujących usługi zdrowotne (informacje i porady), gromadzących i analizujących dane (usługi badań genetycznych), umożliwiających konsultacje online z lekarzem (telemedyczne), pełniących rolę społeczności pacjentów, integrujących dane w całym łańcuchu usług medycznych (elektroniczne konta pacjentów), umożliwiających korzystanie z określonych usług, przykładowo rejestracji do różnych lekarzy lub wyszukiwania informacji o lekach. Firma badawcza Roland Berger przeanalizowała 100 najpopularniejszych e-platform zdrowia na świecie i przeprowadziła wywiady z 500 ekspertami, aby dowiedzieć się, jak będą się one rozwijały w najbliższej przyszłości.

JAK DŁUGO KRYZYS ZWIĄZANY Z PANDEMIĄ COVID-19 BĘDZIE NAPĘDZAŁ ROZWÓJ ZDROWIA CYFROWEGO?

50% 2–3 lata

>78%

28%

Taki procent osób oczekuje, że wzrost rynku zdrowia cyfrowego potrwa minimum 2 lata

więcej niż 3 lata

JAKIE SĄ NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI SUKCESU E-PLATFORM ZDROWIA? Doświadczenie klienta

72% Zaufanie

67% Postrzegane korzyści zdrowotne

64% Bezpieczeństwo danych

46% Zakres usług

43% Wielkość społeczności platformy

28% Pierwsza tego typu usługa na rynku

18%

Doświadczenie klienta jest ważnym elementem dla wszystkich platform e-zdrowia

Wcześniejsza relacja z pacjentem

17%

„Platformy tworzone przez lokalne placówki ochrony zdrowia cieszą się największym zaufaniem pacjentów.”

24

OSOZ Polska 10/2020

Źródło: Roland Berger “The rise of healthcare platforms”

NAJWAŻNIEJSZE PROGNOZY:





Oczekiwany wzrost w najbliższych latach

Orientacja na budowanie bliskich relacji z klientem





Rodzaj właściciela ma kluczowe znaczenie

Platformy zakłócą tradycyjny charakter opieki ambulatoryjnej

CZY ZGADZASZ SIĘ, ŻE TE SCENARIUSZE ODEGRAJĄ ROLĘ W 2025 ROKU? (odpowiedzi TAK)

% zmiany w stosunku do 2019

Platformy będą oferować pacjentom określone programy zdrowotne

84%

+5%

Płatnicy zaoferują pacjentom cyfrowe diagnozy i terapie

77%

+29%

Pacjenci będą właścicielami danych, decydując, kto może z nich skorzystać

76%

+16%

Duże firmy big tech staną się częścią systemu ochrony zdrowia

57%

–5%

JAKI PODMIOT JEST PREFEROWANYM PRZEZ PACJENTÓW DOSTAWCĄ USŁUG ZDROWOTNYCH??

7% Farmacja, medtech itd.

7% Świadczeniodawcy (opieka stacjonarna) 16% Świadczeniodawcy (opieka ambulatoryjna)

21% Ubezpieczyciel zdrowotny

7% Farmacja, medtech itd.

30% Duże firmy technologiczne (Google, Facebook itd.)

10% Duże firmy technologiczne (Google, Facebook itd.)

Zdrowe osoby (profilaktyka)

30% Świadczeniodawcy (opieka stacjonarna)

10% Startup

Pacjenci z problemami zdrowotnymi 29% Świadczeniodawcy (opieka ambulatoryjna)

14% Ubezpieczyciel zdrowotny

29% Startup

JAK WAŻNĄ ROLĘ BĘDĄ ODGRYWAŁY RÓŻNE PLATFORMY W 2025 ROKU? 57%

39% 34% 30%

Platformy usługowe (np. rejestracja on-line, dostawa leków)

33%

38%

36% 28%

Platformy związane z określonymi chorobami (np. cukrzyca)

Platformy nastawione na potrzeby klienta (Amazon, Apple)

Zintegrowane platformy zdrowotne (elektroniczne kartoteki medyczne)

OSOZ Polska 10/2020

25

R ap o rt

Jak wykorzystać technologie w programach zdrowotnych?

W przewodniku po inwestycjach zdrowia cyfrowego „Digital implementation investment guide (DIIG)”, Światowa Organizacja Zdrowia objaśnia 9 kluczowych etapów wdrażania interwencji zdrowia cyfrowego w programach zdrowotnych realizowanych przez instytucje publiczne. Podsumowujemy najważniejsze wskazówki.

Zwiększający się dostęp do technologii cyfrowych zmienia sposób w jaki ludzie zarządzają swoim zdrowiem oraz sposób świadczenia usług. Jednak wdrożenie rozwiązań e-zdrowia na dużą skalę, skierowanych przykładowo do określonej populacji lub mających zastosowanie na wybranym terenie, nie jest zadaniem łatwym. Trudno nie zgodzić się z Dr Soumya Swaminathan, która na

26

OSOZ Polska 10/2020

wstępie przewodnika zaznacza, że tego typu inwestycje muszą być starannie zaplanowane i dobrze skoordynowane.

Tylko strategicznie wdrażane rozwiązania mogą wygenerować wartość dodaną w perspektywie długoterminowej i stać się elementem tworzenia dobrobytu.

Właściwe stosowanie technologii cyfrowych w programach zdrowotnych powinno opierać się na Zasadach Rozwo-

ju Cyfrowego (Principles for Digital Development): – Projektowanie z użytkownikiem: poznanie potrzeb i perspektywy użytkownika końcowego; – Zrozumienie istniejącego ekosystemu: dobrze zaprojektowane narzędzia cyfrowe uwzględniają istniejące struktury i potrzeby; – Projektowanie w celu skalowania:

R ap o rt

osiągnięcie wysokiej adaptacji rozwiązań e-zdrowia wymaga projektowania wykraczającego poza populację pilotażową, wymagając zabezpieczenia odpowiednich środków finansowych i szerokiego myślenia o grupach docelowych; – Budowanie dla zrównoważonego rozwoju: zapewnienie długoterminowego, pozytywnego wpływu na system ochrony zdrowia; – Zorientowanie na dane: wykorzystanie wysokiej jakości danych; – Korzystanie z otwartych standardów, otwartych danych, źródeł i innowacji: tylko takie podejście może przyczynić się do większej współpracy i unikania powielania pracy, która została wykonana przez innych; – Ulepszanie i ponowne wykorzystanie: zamiast budować od nowa, czasami lepiej oprzeć się na już dostępnych pomysłach i nadać im nowy kontekst; – Przykładanie najwyższej staranności w kwestii prywatności i bezpieczeństwa danych: przetwarzanie danych powinno być traktowanie z wyjątkową ostrożnością i uwagą; – Współpraca: dzielenie się informacjami, strategiami i zasobami w ramach projektów.

cji, wrażliwych czynników determinujących sukces lub mogących prowadzić do niepowodzenia implementacji rozwiązań cyfrowych. Jakie są etapy tego procesu?

1. Zbuduj zespół i określ cele W tym etapie głównym elementem jest stworzenie dokumentacji projektowej.

Należy dokładnie rozpisać zadania każdej osoby, która będzie zaangażowana w przedsięwzięcie. Nie zawsze będzie to aktywne uczestnictwo, wiele osób może mieć inne role, przykładowo obserwatora albo partnera, który powinien regularnie otrzymywać informacje o postępach prac. Struktura organizacyjna i jasno sprecyzowane cele pomogą w zarządzaniu projektem, skupieniu się na najważniejszych priorytetach i mierzeniu osiągnięć. Liczy się także zrozumienie, jak praca zespołu może wpisać się w krajobraz globalnego rozwoju. Warto zaangażować ekspertów z różnych dziedzin, aby stworzyć interdyscyplinarny zespół osób o różnych kompetencjach i umiejętnościach.

2. Osiągnięcie porozumienia co do celów i potrzeb związanych z programem Pierwsze spotkanie całego zespołu ma na celu przybliżenie wszystkim, dlaczego program jest realizowany i jakie są jego oczekiwane efekty. Każdy członek projektu powinien zapoznać się z celami krótko- i długoterminowymi oraz zrozumieć, jak projekt wpisuje się w szerszy kontekst ochrony zdrowia w perspektywie lokalnej lub krajowej, na każdym jej poziomie. Należy też mieć na uwadze, aby osobom spoza systemu ochrony zdrowia (przykładowo – wykonawca techniczny) przybliżyć, jak funkcjonuje w praktyce obecny program w dziedzinie zdrowia i dlaczego jest on zmieniany. Na tym etapie określa się też użytkowników końcowych (beneficjentów) programu.

3. Identyfikacja wyzwań i potrzeb systemu ochrony zdrowia Zbadanie aktualnych procesów i przepływów pracy oraz określenie wąskich

W procesie planowania programów zdrowotnych wykorzystujących narzędzia cyfrowe, najważniejsze elementy, na jakie należy zwrócić uwagę to: – ocena aktualnego stanu i środowiska, – zrozumienie projektu i planowanie strategiczne, – określenie stanu docelowego, – planowanie architektury korporacyjnej, – określenie wymogów dotyczących kontekstu zdrowotnego, – monitorowanie i ocena oraz wspieranie wykorzystania danych, – wdrożenie, utrzymanie i skalowanie.

Trzeba pamiętać, że każdy program zdrowotny, nawet ten nie zawierający elementów cyfrowych, to rozbudowane i czasochłonne przedsięwzięcie wymagające sięgnięcia do wiedzy z dziedziny zarządzania projektami. Ale równie ważne jest dysponowanie doświadczeniem w zakresie projektów digitaliza-

Plan wdrożenia rozwiązania cyfrowego w zakresie zdrowia złożony z 9 kluczowych etapów.

OSOZ Polska 10/2020

27

R ap o rt

gardeł. Praktycznym narzędziem analizy status-quo i generowania pożądanych scenariuszy jest metodologia CRDM (Collaborative Requirements Development Methodology) opracowana przez Instytut Informatyki Zdrowia Publicznego (Public Health Informatics Institute). Zgodnie z nią, należy zdefiniować problem (analiza, jak wygląda obecny proces), przemyśleć go na nowo (przeprojektowanie procesów biznesowych) i opracować listę wymagań, które są niezbędne, aby dokonać zmiany stanu aktualnego (jak system informacyjny może zmienić status-quo). Innym sposobem mapowania procesów są diagramy ilustrujące podróż pacjenta (użytkownika) w systemie z podziałem na etapy, zdarzenia i interakcje, a także z wyróżnieniem przepływu informacji w ramach całego systemu. W przypadku analizy wąskich gardeł procesów, warto przyjrzeć się tym fizycznym (infrastruktura, komunikacja itd.), ludzkim (realizacja programu) i organizacyjnym (procesy lub rozwiązania administracyjno-prawne powodujące nieprawidłowe działanie).

4. Określenie pożądanych interwencji zdrowia cyfrowego Na tym etapie projektowane są narzędzia zdrowia cyfrowego, których celem jest usprawnienie dotychczas prowa-

Podejście projektowe do architektury implementacji rozwiązań cyfrowych zakłada, że u podstaw jest technologia, a u samej góry procesy biznesowe, które determinują sposób jej wykorzystania.

28

OSOZ Polska 10/2020

dzonych programów zdrowotnych oraz likwidacja zidentyfikowanych w poprzednim rozdziale wąskich gardeł. Przy tym ważne jest rozpoznanie i zrozumienie dojrzałości cyfrowej w danej grupie docelowej, tak aby projektowana zmiana została dopasowana do istniejącej infrastruktury technicznej i aby maksymalnie wykorzystać już istniejące zasoby zamiast je dublować. Na tym etapie kluczowe jest zrozumienie strony technologicznej projektu, w tym m.in. standardów bezpieczeństwa danych i interoperacyjności. Pytania, które należy sobie zadać: czy użytkownik końcowy posiada możliwości skorzystania z interwencji zdrowia cyfrowego? Czy ekosystem i otoczenie rynkowe sprzyjają jego wdrożeniu? Czy zostanie zaakceptowany? Jaki będzie docelowy przepływ informacji?

Czy program wpisuje się w priorytety ochrony zdrowia? Pomyślne wdrożenie cyfrowych aplikacji zdrowotnych wymaga dogłębnej wiedzy na temat ekosystemu ochrony zdrowia, powiązań informacyjnych i innych projektów digitalizacji, które mogą zazębiać się na projektowany program w przyszłości. Nie zawsze potrzebne będzie budowanie zupełnie nowego narzędzia cyfrowego. W wielu przypadkach można oprzeć się na już istniejących rozwiązaniach, co upraszcza proces wdrożenia i obniża koszty.

5. Planowanie implementacji Kiedy projekt został już rozpisany i dokładnie przeanalizowany, można przystąpić do jego planowania od strony techniczno-organizacyjnej. Na tym etapie kluczowa jest komunikacja z dostawcami technologii, przegląd krytycznych czynników mających wpływ na jakość rozwiązania, opracowanie realistycznego planu wdrożenia, określenie wymagań funkcjonalnych. Przewodnik WHO przytacza całą listę pytań, jakie trzeba sobie zadać na tym etapie, m.in. o infrastrukturę techniczną, zgodność z lokalnymi i krajowymi przepisami oraz strategiami, zasoby ludzkie niezbędne do wdrożenia, kwestie serwisowania rozwiązania, standardy i interoperacyjność, podejście do danych (czy będą wykorzystywane przez instytucję realizującą program oraz w jakim zakresie?). Sukces wdrożenia zależny będzie od odpowiedniego przygotowania użytkowników końcowych (szkolenia), przyjazności technicznej rozwiązania, zaangażowania użytkowników końcowych. Wdrożenie rozwiązania zdrowia cyfrowego oznacza zmianę dotychczasowych procedur i metod pracy stąd autorzy proponują zastosowanie 8-etapowego modelu procesu zmiany Kottera.

Zanim narzędzie zostanie zaadaptowane na dużą skalę, należy wykonać testy użyteczności i doświadczeń użytkownika, testy akceptacji, testy funkcjonalności i testy stabilności.

6. Połączenie implementacji zdrowia cyfrowego z architekturą ekosystemu zdrowia Ten etap sprowadza się do zwrócenia uwagi na zakotwiczenie rozwiązania w architekturze systemu ochrony zdrowia dziś i jutro. Nowa interwencja cyfrowa powinna być nastawiona na współpracę, wymianę danych, integrację z innymi rozwiązaniami, unikając tworzenia rozwiązań w podejściu silosowym. Definiowane są przepływy pracy w przyszłości, podstawowe wymogi funkcjonalne dla planowanych inwestycji w zakresie cyfrowej opieki zdrowotnej w ramach infrastruktury korporacyjnej. Warto zastanowić się jak powiązać nowe rozwiązanie z innymi, już istniejącymi, ale także, w jaki sposób projektowany system mogą wykorzystać inne podmioty rynku ochrony zdrowia. Trzeba też pamiętać, że rozwiązanie będzie w przyszłości rozwijane – projektowanie z perspektywą czasową i w ramach rozwijającej się stale architektury ochrony zdrowia ma

R ap o rt

Wzór podsumowania budżetu z uwzględnieniem kategorii kosztowych i perspektywy czasowej.

strategiczne znaczenie (zgodnie z zasadą „buduj raz, używaj wielokrotnie”).

7. Opracuj budżet Dopiero posiadając dokładną strategię dla rozwiązania zdrowia cyfrowego, można przystąpić do przygotowania planu kosztowego i wyboru modelu finansowania. Do tego niezbędne będzie zidentyfikowanie wszystkich czynników kosztów, od elementów technicznych systemu, przez usługi i serwisowanie rozwiązania. Trzeba się zastanowić, czy możliwe jest pozyskanie dofinansowania ze źródeł zewnętrznych i jak zapewnić płynność finansową projektu w całym okresie funkcjonowania programu i w przypadku jego rozwoju. Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest niedoszacowanie kosztów projektu i ignorowanie całkowitego kosztu eksploatacji (przykładowo dodatkowych wydatków związanych z przeniesieniem danych albo zapewnieniem interoperacyjności). W przewodniku WHO zawarto praktyczną matrycę budżetu uwzględniającą najważniejsze pozycje kosztowe.

czas trzeba wzmacniać proces zmiany oraz promować wykorzystanie zbieranych danych. Zaufanie do rozwiązań cyfrowych zależy od tego, jak organizacja podchodzi do gromadzenia, przetwarzania i dzielenia się danymi. Na tym etapie postuluje się tzw. zarządzanie adaptacyjne, zakładające elastyczne reagowanie wraz z tym jak zmieniają się warunki w ekosystemie ochrony zdrowia albo priorytety. Pomagają w tym tzw. modele logiczne mające na celu wyjaśnienie celów programu oraz określenie oczeki-

wanych związków przyczynowo-skutkowych z nakładów, procesów, produktów i efektów. Aby utrzymać prawidłowe funkcjonowanie całego systemu, należy wzmacniać kulturę nastawioną na zbieranie wysokiej jakości danych.

9. Kreowanie wartości i kolejne kroki Ostatni etap zakłada skupienie się na generowaniu wartości dodanych z projektu poprzez jego trwałe dopasowywanie do otoczenia, oszczędność kosztów, ewolucję projektu. 

Schemat zarządzania adaptacyjnego. W fazie powdrożeniowej należy na bieżąco obserwować efekty i reagować na zmieniające się warunki w ekosystemie.

8. Monitorowanie wdrożenia i efektywnego wykorzystania danych Na podstawie z góry założonych i mierzalnych celów, menedżer projektu musi na bieżąco dokonywać przeglądu realizacji kolejnych etapów przedsięwzięcia.

Najlepiej na podstawie listy kontrolnej zawierającej elementy wymagające regularnego monitorowania. Na tym jednak nie kończy się etap wdrażania – cały

OSOZ Polska 10/2020

29

r o zm o wy

Przeprojektować chory system Potrzeba zmiany punktu ciężkości z leczenia na profilaktykę jest powszechnie znana. Mimo to, systemy opieki zdrowotnej są w większości zorientowane na produkcję leków i opiekę szpitalną. Środki finansowe na działania zapobiegawcze stanowią znikomą część budżetów zdrowia. Nordic Health 2030 Movement chce zreformować dotychczasowe podejście. W jaki sposób? Wprowadzając nowy podział wydatków na opiekę zdrowotną, tworząc innowacyjne modele biznesowe i angażując dane. Wywiad z Bogim Eliasenem, dyrektorem ds. zdrowia w Kopenhaskim Instytucie Badań Przyszłości (Copenhagen Institute For Futures Studies).

Czym jest Nordic Health 2030?

Nordic Health 2030 został zainicjowany w 2019 r. poprzez stworzenie scenariuszy zmian w systemie ochrony zdrowia z udziałem ponad trzydziestu wiodących ekspertów z sektora publicznego i prywatnego. Zaczęliśmy od serii war-

30

OSOZ Polska 10/2020

sztatów, aby zastanowić się, jak najlepiej kształtować przyszłość zdrowia w krajach nordyckich w perspektywie roku 2030. W efekcie powstał ruch Nordic Health 2030, którego celem jest stworzenie spójnego programu i zainicjowanie zmian na rzecz zrównoważonej ochrony zdrowia.

Ruch opiera się na trzech zasadach: nowa umowa społeczna, modele danych i modele biznesowe. Co one oznaczają?

Nowa umowa społeczna zasadniczo zakłada, że w przyszłości każdy z nas będzie musiał być bardziej odpowiedzialny za własne zdrowie. Za-

r o zm o wy

wiera ona sześć koncepcji związanych z tym, w jaki sposób ludzie mogą przejąć większą kontrolę nad własnym zdrowiem. W nowym modelu biznesowym stwierdza się, że systemy muszą przestawić się na świadczenie usług profilaktycznych przy jednoczesnym zapewnieniu pacjentom leczenia i wyposażeniu ich w narzędzia, które umożliwią im wzięcie odpowiedzialności za własne zdrowie.

Należy również przeprojektować strukturę systemu, aby wspierać organizacje świadczące usługi profilaktyczne. Z kolei dane łączą jednostkę i system, ponieważ bez danych nie ma czegoś takiego jak spersonalizowane zdrowie.

Nowe modele danych mogą ułatwić jednostkom lepszy przegląd własnych danych na temat zdrowia, motywując do wzięcia odpowiedzialności za zdrowie.

W zamian za to system musi zapewnić każdemu środki umożliwiające gromadzenie i zrozumienie danych dotyczących zdrowia i samopoczucia.

Konieczność odejścia od reaktywnej opieki zdrowotnej na rzecz profilaktyki zdrowotnej została dostrzeżona wiele lat temu. Transformacja w tym obszarze napotyka jednak na wiele przeszkód, w tym m.in. istniejącą infrastrukturę szpitalną, politykę refundacji. COVID-19 uświadomił nam, że potrzebujemy szpitali do reagowania na takie zagrożenia dla zdrowia jak wielkie pandemie. Jak w świetle tego powinny wyglądać zrównoważone zmiany?

» System ochrony zdrowia powinien trzymać pacjentów z dala od szpitali.«

nego leczenia do opieki opartej na dowodach naukowych.

Nordic Health 2030 zwraca uwagę na potencjał wtórnego wykorzystania danych – na przykład do celów naukowych lub zarządzania zdrowiem populacyjnym.

Jak znaleźć równowagę pomiędzy prywatnością i bezpieczeństwem danych, zaufaniem obywateli i etycznym wykorzystaniem danych przez podmioty prywatne i publiczne?

Szczerze wierzę, że dyskusje na tematy etyki zakotwiczone są mocno w czasie i zmieniają się w miarę postępu społecznego. Dzisiejsze dyskusje etyczne bardzo różnią się od tych, które miały miejsce w przeszłości. Przykładem jest in-vitro, które do niedawna było całkowicie nieakceptowane, przynajmniej w Danii. Dziś jednak ludzie z całego świata podróżują do Danii, aby poddać się leczeniu. Jeśli chodzi o wtórne wykorzystanie danych, to moim zdaniem najbardziej prawdopodobną równowagę stanowi dynamiczne podejście oparte na przyzwoleniu jednostki. Wprowadzając tzw. dynamiczną zgodę, ludzie mogą w każdej chwili zdecydować się na wycofanie swojej zgody na zbieranie oraz przetwarzanie danych, które ich dotyczą.

W ten sposób zgody na wykorzystanie danych byłyby wymagane za każdym razem, gdy naukowcy lub instytucje zdrowia, a nawet firmy prywatne, chciałby je wykorzystać do dalszych celów.

Zgodnie z koncepcją Nordic Health, do 2030 r. kraje nordyckie powinny prze-

Skoro styl życia w największym stopniu decyzuje o tym, czy jesteśmy zdrowi czy nie, system ochrony zdrowia powinien inwestować w profilaktykę. Dużym ułatwieniem jest dziś digitalizacja i dostęp do danych, dzięki którym można indywidualizować działania prozdrowotne sięgając do takich rozwiązań jak cyfrowi asystenci zdrowia itd.

Po pierwsze, filozofia Nordic Health 2030 nie zakłada, że szpitale nie są potrzebne – w przyszłości nadal ludzie będą chorować. Musimy zaspokoić zarówno potrzeby chorych, jak i jednocześnie dążyć do tego, by ludzie zdrowi nie chorowali.

Dlatego mówimy, że jeśli możemy sprawić, by ludzie w ogóle nie musieli przebywać w szpitalu, to dlaczego mielibyśmy tego nie robić? Jeśli chodzi o przeszkody, zgadzam się, że koncepcja nastawiona na zapobieganie jest znana od dawna. W starożytnych Chinach lekarze otrzymywali wynagrodzenie jedynie za dni, w których ich pacjenci byli zdrowi. Kluczową różnicą w stosunku do przeszłości jest dostęp zarówno do lepszych technologii medycznych, jak i – co ważniejsze – do danych. Ogromna ilość danych daje o wiele lepszy obraz zdrowia jednostki i populacji. Dane umożliwiają przejście od tradycyjnie pojmowa-

OSOZ Polska 10/2020

31

r o zm o wy znaczyć 5% PKB na leczenie i 5% PKB na profilaktykę. Czy to jest realne?

15 zasad zrównoważonego systemu ochrony zdrowia. Wśród nich znalazła się m.in. zintegrowana opieka, postrzeganie zdrowia w charakterze inwestycji, zwiększenie odpowiedzialności za zdrowie, dostęp do danych, edukacja zdrowotna i cyfrowa, ochrona danych zdrowotnych.

Tak, ponieważ nie planujemy zabierać pieniędzy szpitalom czy ograniczać poziomu refundacji leków. Chodzi o uwolnienie nowych środków budżetowych, aby mocniej skupić się na profilaktyce, która w efekcie doprowadzi do zmniejszenia kosztów w szpitalach. Ten priorytet, który nazwaliśmy „celem 5/5” ma na celu zainspirowanie do stopniowego wprowadzania zmian, a nie do zamykania szpitali i całkowitej reorganizacji budżetów służby zdrowia. Chodzi o zainicjowanie myślenia w kategoriach środków zapobiegawczych do wdrożenia.

Na przykład, patrząc na determinanty zdrowia, wiemy, że opieka medyczna jedynie w niewielkim procencie wpływa na zdrowie człowieka, podczas gdy styl życia aż w jednej trzeciej decyduje o naszym zdrowiu. Kluczem jest zwiększenie inwestycji w te obszary, które gwarantują lepsze wyniki zdrowotne, przy jednoczesnym kontynuowaniu inwestycji w nowatorskie badania nad nowymi metodami leczenia. Oprócz tego, zapobieganie obejmuje promocję zdrowia i profilaktykę pierwotną, wtórną i trzeciorzędową, więc szpitale nadal pozostają bardzo ważną częścią całego systemu.

Jak wygląda strategia realizacji wizji Nordic Health 2030?

Ruch Nordic Health 2030 zrzesza wokół siebie konsorcjum zainteresowanych stron i podejmuje różne inicjatywy. Składamy wnioski o dotacje, upowszechnianiamy wiedzę na temat naszej strategii, zwłaszcza na poziomie decydentów, a przede wszystkim edukujemy i przekonujemy ludzi, że zmiany są koniecznie, i to tak szybko, jak to możliwe. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

www.facebook.com/ITiZdrowie 32

OSOZ Polska 10/2020

r o zm o wy

Bez infrastruktury i umiejętności cyfrowych, cyfryzacja będzie dzielić Jakub Gołąb, Dyrektor Departamentu Dialogu Społecznego i Komunikacji w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta, odpowiada na pytania o cyfryzację ochrony zdrowia w Polsce z perspektywy użytkowników, nierównościach cyfrowych i pilnych problemach do rozwiązania.

W ostatnich miesiącach mamy do czynienia z bezprecedensowym przyspieszeniem wykorzystania narzędzi cyfrowych w ochronie zdrowia. Można przyjąć dwie perspektywy: pacjenci zostali zmuszeni do e-zdrowia w związku z pandemią albo w efekcie COVID-19 odkryli jego możliwości. A jak jest Pana zdaniem?

Myślę, że obie perspektywy są prawdziwe. Jeszcze niedawno wydawało nam się, że wprowadzenie narzędzi e-zdrowia, czyli np. e-skierowania, e-recepty, e-zwolnienia czy upowszechnienie korzystania z teleporad potrwa jeszcze kilka lat.

Początkom e-medycyny towarzyszyła niepewność i brak zaufania. Obecna

OSOZ Polska 10/2020

33

r o zm o wy

sytuacja spowodowała, że telemedycyna nabrała nowego znaczenia. Zmieniła ona sposób realizowania świadczeń zdrowotnych przez lekarzy i pielęgniarki. To efekt nie tylko możliwości technicznych, ale również zmian w obowiązujących przepisach prawa.

Z dnia na dzień po wprowadzeniu tego świadczenia można było obserwować jak zmieniała się relacja liczby osób przyjmowanych w gabinecie lekarskim do liczby osób obsługiwanych w trybie teleporady. Ich uzyskanie jest także możliwe w ramach opieki psychiatrycznej, leczenia uzależnień i programie pilotażowym, realizowanym przez Centra Zdrowia Psychicznego.

Poprzez skorzystanie z tego rodzaju świadczenia zdrowotnego ograniczamy ryzyko rozprzestrzeniania się koronawirusa, zapewniając większe bezpieczeństwo innym pacjentom i personelowi medycznemu. Telemedycyna ułatwia dostęp do lekarza, zwłaszcza, gdy kończą się leki, kiedy ktoś z domowników źle się czuje, a także podczas kwarantanny czy w razie potrzeby omówienia z lekarzem niepokojących objawów.

Wiele osób obawiało się, że tak szybkie wdrożenie np. e-recepty może doprowadzić do cyfrowego wykluczenia osób starszych. Czy tak się stało?

Na pewno w kwestii upowszechniania rozwiązań telemedycznych jest jeszcze wiele do zrobienia. Z informacji uzyskanych m.in. od kontaktujących się z Biurem Rzecznika Praw Pacjentów wynika, że nadal istnieje problem tzw. wykluczenia cyfrowego, który dotyka część społeczeństwa. W Polsce wciąż istnieje lista tzw. białych plam NGA, czyli punktów adresowych, które nie znajdują się w zasięgu sieci dostępu do internetu, umożliwiającej świadczenie usług. Z badań GUS-u wynika, iż w 2018 r. 84,2 proc. gospodarstw domowych miało dostęp do internetu. To sporo, ale nadal nie dość dużo, byśmy mogli zignorować problem wykluczenia cyfrowego w Polsce. Poza tym problemem pozostaje jakość łączy oraz brak praktycznych umiejętności korzystania z internetu. Ten problem dotyczy w szczególności osób niezaradnych życiowo, samotnych, starszych, czy chorujących psychicznie, którzy (pomimo istnienia możliwości dostępu do sieci telefonicznej czy internetu) nie potrafią się odnaleźć w cyfrowej rzeczywistości.

Wprowadzenie i upowszechnienie tele-

34

OSOZ Polska 10/2020

» Z badań GUS-u wynika, iż w 2018 r.

84,2 proc. gospodarstw domowych miało dostęp do internetu.«

porad oraz innych medycznych usług cyfrowych nie powoduje, że będą oni mieli coraz gorszy dostęp do podstawowych świadczeń zdrowotnych.

Tutaj widzę dużą rolę instytucji samorządowych. Z wykluczeniem cyfrowym wiąże się też zagadnienie braku odpowiedniej edukacji tych osób. Jest to wielki problem np. w sytuacji konieczności dostosowania się do nowych obostrzeń sanitarnych, przekazywaniu informacji związanych z kwarantanną, czy choćby sprawdzaniu internetowej listy placówek, w których udzielane są świadczenia w czasie epidemii. Internetowe Konto Pacjenta to narzędzie, które jest ogromnym ułatwieniem zarówno dla świadczeniodawców, jak i pacjentów.

Niestety nie jest ono jeszcze powszechnie wykorzystywane; wciąż zbyt wielu pacjentów nie ma na ten temat wiedzy, nie potrafi się zalogować, efektywnie pozyskać informacji.

Cześć podmiotów leczniczych wciąż nie jest dobrze przygotowana do świadczenia usług telemedycznych, nie wszystkie poradnie zaopatrzone są w odpowiedni sprzęt, brakuje aparatury do badań wykonywanych zdalnie, np. EKG. Niewielu lekarzy ma możliwość uruchomienia wideo-rozmów z pacjentami (co znacznie poprawiłoby jakość teleporad).

Internet i nowe technologie są domeną młodych – w opinii tej jest sporo prawdy, jednak nie powinno tak być. Żyjemy w starzejącym się społeczeństwie, a internet staje się podstawowym medium wymiany informacji. Powinniśmy się skupić na edukacji, upowszechnianiu zaufania do cyfrowych usług i doskonaleniu tzw. „user experience”.

Skargi wpływające do Rzecznika Praw Pacjenta są lustrem problemów występujących na rynku zdrowia. Czy pojawiają się również takie związane z cyfryzacją?

Epidemia koronowirusa przyspieszyła wdrażanie bardzo wielu rozwiązań cyfrowych w służbie zdrowia, pomogła też przełamać opór przed „nowym”, zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów. Na początku epidemii odnotowywaliśmy liczne skargi na brak możliwości uzyskania teleporady. Od czerwca skargi dotyczyły sytuacji, w której przychodnia udziela świadczeń zdrowotnych tylko w tej formie. Z tego względu Rzecznik Praw Pacjenta wystosował apel do podmiotów leczniczych przypominając, że w przypadku, gdy stan zdrowia pacjenta tego wymaga, porada powinna zostać udzielona osobiście.

Dodatkowo, od kilku tygodni Rzecznik monitoruje dostęp pacjentów do poradni podstawowej opieki zdrowotnej, prowadząc we współpracy z NFZ systematyczne kontrole.

Na początku roku obserwowaliśmy duży niepokój wśród lekarzy i pacjentów w związku z wprowadzeniem e-recept.

Doświadczenie czasu epidemii pokazało, że e-recepty okazały się idealnym rozwiązaniem. Początkowo odnotowywaliśmy liczne skargi na brak możliwości uzyskania e-recepty. Teraz pojawiają się one sporadyczne. Pokazuje to, że e-recepta stała się normalnym elementem udzielania świadczeń zdrowotnych.

Lekarze przekonali się też, że za pomocą aplikacji gabinet.gov.pl można wykonać bardzo wiele niezbędnych czynności, np. zlecić test na COVID, wystawić inne skierowania lub zlecenia. Zdarzają się sporadyczne zgłoszenia pacjentów, którzy informują, że nie otrzymali skierowania na test w kierunku COVID19 ze względu na problemy techniczne związane np. z przeciążeniem serwera.

Jak digitalizacja ochrony zdrowia wpływa na sytuację pacjenta w systemie?

Cyfryzacja systemu ochrony zdrowia jest nieunikniona i zarazem potrzebna. Dzięki uruchomieniu Internetowego Konta Pacjenta, pacjenci mają możliwość dostępu do swoich danych. Mogą samodzielnie sprawdzić wykaz udzielonych świadczeń, wystawione i wykupione recepty, mają możliwość upoważnienia lekarzy do dostępu do swoich danych, oraz wskazania osób uprawnianych do uzyskania informacji o stanie zdrowia

r o zm o wy

i dokumentacji medycznej. Dane zawarte w IKP stały się niezwykle cenne podczas wystawiania recept farmaceutycznych, w sytuacji konieczności pilnego zaopatrzenia w leki w przypadku braku kontaktu z lekarzem. Jest to ciągle rozwijane konto – wystarczy wskazać na możliwość pozyskania zaświadczeń o kwarantannie i izolacji.

Rozwiązania cyfrowe z pewnością podnoszą świadomość pacjentów na temat działania systemu opieki zdrowotnej oraz pozwalają na zebranie wszelkich informacji w jednym miejscu. Z tego powodu należy podejmować dodatkowe wysiłki w celu promocji IKP wśród pacjentów tak, aby coraz większe grupy aktywnie z niego korzystały. Należy również wdrożyć mobilną wersję IKP. Wiemy, że takie prace trwają. Szczególnie w obecnej sytuacji, gdy kontakty osobiste powinny być ograniczane do koniecznego minimum, rozpowszechnienie rozwiązań z zakresu telemedycyny, e-recept, e-zleceń, e-skierowań czy e-zwolnień pozwoliło wielu pacjentom na uzyskanie niezbędnych świadczeń. Jednocześnie trzeba z całą stanowczością stwierdzić, że telemedycyna nie może zastąpić tradycyjnej porady lekarskiej, badania fizykalnego i konsultacji specjalistycznych.

Mamy już telekonsultacje, e-receptę, a wkrótce e-skierowania. Jakich e-usług nadal brakuje z perspektywy pacjenta, aby poprawić dostęp do świadczeń, ich jakość oraz doświadczenia pacjenta?

Rozwiązaniem, na które z pewnością czekają pacjenci jest wprowadzenie i udostępnienie w Internetowym Koncie Pacjenta elektronicznej dokumentacji medycznej. To rozwiązanie pozwoli na lepszą koordynację opieki nad pacjentem przy różnych schorzeniach. Każdy leczący nas lekarz będzie miał wgląd we wszystkie czynności poczynione przez innego lekarza. W tym zakresie istotne byłoby także dodanie wyników badań do IKP. Ważne jest, by stale rozwijać wprowadzone już do IKP funkcjonalności: – przekazywanie danych osób upoważnionych do uzyskania informacji o pacjencie do świadczeniodawców udzielających świadczeń, tak aby nie były konieczne dodatkowe pełnomocnictwa, a wskazane osoby mogły uzyskać informacje o stanie zdrowia pacjenta także telefonicznie; – umożliwienie dostępu do konta IKP obojgu rodzicom, a nie tylko osobie

» Epidemia koronowirusa pomogła przełamać opór przed „nowym”, zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów.«

wskazującej dziecko do ubezpieczenia (bez konieczności kontaktu z Centrum e-Zdrowia); – w przypadku przepisania na recepcie ważnej 365 dni większej ilości opakowań, możliwość wykupienia produktu leczniczego w różnych aptekach; – w kontekście pacjentów starszych, wykluczonych cyfrowo, warto rozważyć możliwość weryfikacji produktów leczniczych zaordynowanych na recepcie przez telefoniczny kontakt pacjenta np. z NFZ; – informowanie o interakcjach pomiędzy wykupionymi lekami i konieczności kontaktu z lekarzem w takim przypadku; – możliwość wskazania komu szpital

może przekazać rzeczy pacjenta oddane w depozyt; – informowanie o wycofaniu z obrotu produktu leczniczego wykupionego przez pacjenta.

Niezbędne jest prowadzenie kampanii promocyjnych, aby pacjenci byli świadomi nowych możliwości i nie bali się z nich korzystać. Dzięki e-dokumentacji unikniemy zbędnych, czasochłonnych czynności związanych z wyciąganiem, a następnie przekazywaniem dokumentacji do innego podmiotu, co jest niezwykle istotne zwłaszcza w okresie epidemii.

Wszyscy czekamy na upowszechnienie telemonitoringu. Telemonitorowanie jest pomocne zarówno dla pacjentów, jak i dla pracowników systemu opieki zdrowotnej. Jego stosowanie pozwala wykryć symptomy choroby i nieprawidłowe wyniki wcześniej, niż dopiero podczas rutynowej kontroli lekarskiej czy badania w nagłym wypadku, umożliwiając tym samym podjęcie środków zaradczych, zanim dojdzie do poważniejszych komplikacji zdrowotnych. Telemonitorowanie może także zmniejszyć potrzebę częstych wizyt w placówkach opieki zdrowotnej, polepszając w ten sposób jakość życia pacjentów. Zdaniem specjalistów, telemonitoring coraz częściej wykorzystywany w medycynie w czasie pandemii COVID19, w przypadku pacjentów z aparatami kontrolującymi serce daje wiele korzyści.

Pozwala zmniejszyć liczbę wizyt kontrolnych i konsultacji oraz hospitalizacji, a także obniża ryzyko zgonu. 

Początkowo odnotowywaliśmy liczne skargi na brak możliwości uzyskania e-recepty. Teraz pojawiają się one sporadyczne. Pokazuje to, że e-recepta stała się normalnym elementem udzielania świadczeń zdrowotnych - zaznacza Jakub Gołąb.

OSOZ Polska 10/2020

35

pra k tycznie

bezpiecze ń stw o danyc h

Kolejna fala ataków typu ransomware Sposób, w jaki pracujemy, zmienił się wraz z nadejściem pandemii COVID-19. Firmy na całym świecie zamknęły swoje siedziby i przeszły na model zdalny, jednak miały one niewiele czasu na przygotowanie się do nowych wyzwań. To stworzyło dogodną przestrzeń dla działań cyberprzestępczych.

Karolina Szuścik, CISA, Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Liczba ataków w pierwszych dwóch kwartałach 2020 roku jest zatrważająca, szczególnie ataków typu ransomware oraz złośliwych kampanii phishingowych wykorzystujących informacje związane z COVID-19. Sposobami na uwiarygodnienie swoich działań było tworzenie przez cyberprzestępców wiadomości zawierających fałszywe informacje na temat szczepionek, złośliwe programowanie ukryte w bezpłatnych plikach z oprogramowaniem służącym

36

OSOZ Polska 10/2020

do realizacji wideokonferencji i złośliwe reklamy towarów, wśród których znalazły się między innymi środki do dezynfekcji rąk. Wszystko to miało na celu zainfekowanie jak największej ilości systemów oprogramowaniem typu ransomware.

Od marca tego roku, cyberprzestępczy wykorzystują sytuację kryzysową i poprzez dezinformacje zachęcają ofiary do klikania w wiadomości mające zawierać ważne informacje o COVID-19. Z badań wynika, iż pracownicy wykonujący pracę w biurach, nie byli tak skłonni do podejmowania działań ryzykownych dotyczących podejrzanych wiadomości, jednakże poziom zwiększonego niepokoju społecznego w połączeniu z nowym sposobem pracy stworzył nowe możliwości dla cyberprzestępców. Wynika to najprawdopodobniej z tego, iż pracownicy nie mają już otaczających ich warstw bezpieczeństwa, które mieli podczas pracy

» Ostatnie badania pokazują, że ponad 90% firm uważa obecnie oprogramowanie ransomware za krytyczne zagrożenie dla swojej działalności.«

pra k tycznie

Roczne koszty ataków ransomware z prognozą na lata 2020 i 2021

Średnia wartość okupu związanego z atakiem ransomware

$20 mld

$8100

$17 mld $5900

$11,5 mld

$4300

$8 mld $5 mld

2017

2018

2019

2020*

2021*

2018

2019

Celem cyberprzestępców może być każdy – osoby prywatne i instytucje rządowe, zdrowotne, edukacyjne, a także duże firmy produkcyjne. Wszystkie organizacje, niezależnie od sektora lub wielkości, muszą mieć świadomość, że w pewnym momencie staną się ofiarą cyberataku, do którego można się jednak przygotować z wyprzedzeniem, minimalizując jego negatywne skutki.

w biurach. A to oznacza, że ​​organizacje powinny wziąć pod uwagę realizację dodatkowych szkoleń, akcji informacyjnych, tak aby w sposób ciągły zwiększać świadomość pracowników w kwestiach bezpieczeństwa, w szczególności

w kwestii zagrożeń, na które są najbardziej narażeni.

Co bardziej niepokojące, nie tylko liczba ataków typu ransomware ulega wzrostowi, zmieniły się także żądania atakujących. Obecnie poza próbą wyłu-

2020*

Źródło: Safety Detectives

dzenia okupu, w zamian za odszyfrowanie danych, coraz częściej pojawia się informacja, iż w przypadku braku wpłaty żądanej kwoty, atakujący dokonają upublicznienia pozyskanych danych, w tym nierzadko danych osobowych. 

reklama

Uwolnij się od dokonywania zawiłych obliczeń dotyczących przysługującej ilości leku! Asystent e-recepty wyliczy odpowiednią ilość dla Ciebie!

e-recepta.kamsoft.pl OSOZ Polska 10/2020

37

pra k tycznie Z PERSPEK T Y W Y

Fakty i mity telemedycyny Telemedycyna od lat traktowana po macoszemu, niechciana przez nikogo, praktycznie z dnia na dzień, w dobie pandemii, stała się fundamentem opieki zdrowotnej w Polsce.

Wojciech Zawalski

Porada zdalna, telemedyczna przez wiele lat traktowana marginalnie przez decydentów systemu, dopiero w 2015 roku doczekała się zrównania w prawach z poradą tradycyjną. Pomimo technicznych możliwości, akceptacji prawnej, płatnik publiczny odmawiał płacenia za porady dokonane w ten sposób. Wielokrotnie poruszana tematyka płatności za porady udzielone przez narzędzia telemedyczne odbijała się jak od muru od decydentów w Narodowym Funduszu Zdrowia i Mi-

38

OSOZ Polska 10/2020

nisterstwie Zdrowia. Najczęstsza odpowiedź z Ministerstwa Zdrowia brzmiała: „trwają prace nad przystosowaniem koszyków świadczeń do porad telemedycznych”. Drugim argumentem przeciw była kwestia zwolnień lekarskich, pomimo, że eZLA jest bez wątpienia najlepszym instrumentem e-zdrowia w Polsce, powszechnie odmawiano prawa lekarzom do wystawiania go podczas wizyt telemedycznych.

Nadszedł COVID-19 i… skończyły się bariery. Nagle nie trzeba już niczego w koszykach zmieniać, można reali-

zować porady telemedyczne w ramach porad finansowanych przez NFZ. No i zwolnienie lekarskie też można, a nawet trzeba (sic!), wystawiać na poradach telemedycznych. Umarła porada papierowa – osobista; narodziła się telemedyczna – wirtualna i cyfrowa. Nastała era telemedycyny; porad udzielanych mailem, SMS-em, telefonem, czatem, komunikatorem, tym, co kto ma pod ręką.

Ale czy tak naprawdę o to chodziło? Przeanalizujmy na zasadzie „fakty i mity” kilka aspektów telemedycyny.

MIT: W dobie pandemii telemedycyna zastępuje tradycyjne porady Nic bardziej błędnego. Fakt: wspiera i zastępuje część porad. Czasami jest jedynym sposobem kontaktu pacjenta z lekarzem, ale na szczęście po pierwszych miesiącach już zarówno lekarze

pra k tycznie

jak i pacjenci nauczyli się, że absolutnie nie wolno zaniechać porad tradycyjnych, zarówno związanych z chorobą jak i tych z profilaktyką! Należy się badać i diagnozować osobiście, oczywiście z umiarem i rozsądkiem, ale ostateczną decyzję, czy wizyta osobista jest konieczna, należy pozostawiać lekarzowi. Dziś niewykryte nowotwory podczas badań przesiewowych za kilka miesięcy ujawnią się same.

MIT: Telemedycyna w przyszłości zastąpi tradycyjne porady medyczne.

Kontakt lekarz–pacjent przeniesie się do świata wirtualnego Dziś, w samym oku cyklonu, galopującej pandemii, bez wątpienia jest dominującą formą kontaktu lekarz–pacjent. Czasami tak naprawdę jedyną gwarancją uzyskania porady. Ale na dłuższą metę bez wątpienia nie da się takiej sytuacji utrzymać.

O ile można sobie wyobrazić znaczące przeniesienie usług typu „potrzebuję przedłużyć receptę” do świata porad wirtualnych, to znacząca większość porad wróci do kanonów badania osobistego. Dlatego uważam, że jest to MIT. Faktem natomiast jest to, że nikt już nam nie odbierze telemedycyny.

MIT: Telemedycyna jest remedium na brak lekarzy Wielu uważa, że dzięki telemedycynie zniwelujemy lub zlikwidujemy problem braku lekarzy w polskim systemie opieki medycznej. Absolutnie jest to niewykonalne. Po pierwsze, telemedycyna może pomóc w dywersyfikacji personelu medycznego, ale należy pamiętać, że liczba lekarzy jest stała, liczba porad medycznych rośnie w starzejącym się społeczeństwie, a co za tym idzie – potrzebujemy więcej lekarzy i większej liczby porad.

Jeżeli liczba lekarzy jest stała, wprowadzenie porad telemedycznych na większą skalę, owszem, spowoduje optymalizację potrzeb i zwiększenie dostępności do porad w małych miejscowościach, ale absolutnie nie poprawi kondycji systemu. Lekarz na poradę telemedyczną potrzebuje tyle samo czasu lub nawet nieco więcej niż na poradę tradycyjną. Dlatego też częściowo na pewno poprawiają wizyty telemedyczne dostępność, lecz liczba lekarzy jest nadal zbyt mała w stosunku do potrzeb.

FAKT: Telemedycyna skraca kolejki do lekarzy (jednak chwilowo) W systemie finansowanym przez NFZ mamy nadmiar porad, kompletnie niepo-

» Z moich wyliczeń wynika, że porada telemedyczna powinna być wyceniana na mniej więcej 80 % stawki za poradę udzielaną osobiście w takim samym zakresie.«

trzebnych pacjentowi generujących kolejki do lekarzy specjalistów. Wprowadzenie masowe telemedycyny skróciło kolejki, ponieważ unikamy wizyt osobistych w celu wystawienia recepty, wystawienia skierowania na badania czy nawet wizyty w celu rozliczenia badania na potrzeby NFZ. Wiele wizyt było po prostu zbędnych. Telemedycyna ukazała absurd, jaki stwarza NFZ swoimi wymogami czy też sposobami rozliczeń. Ale to skrócenie jest pozorne i stanowi w mojej ocenie jedynie chwilową dywersyfikację potencjału. Bez trwałej zmiany systemu rozliczeń, telemedycyną nie rozwiążemy problemu kolejek do lekarzy.

MIT: Do porad telemedycznych potrzeba skomplikowanego oprogramowania i sprzętu Ostatnie kilka miesięcy pokazały dobitnie, że do poradnictwa telemedycznego potrzebujemy telefonu i lekarza albo lekarza i telefonu. Żadne tele-stetoskopy, tele-EKG ani tele-KTG nie sprawdziły się, bo sprawdzić się nie miały prawa.

Podejrzewam, że 99,99% porad udzielanych jest podczas zwykłej rozmowy telefonicznej.

MIT: Porada telemedyczna jest droższa od tradycyjnej Od początku mojej pracy nad wdrożeniem porad telemedycznych uważałem, że należy ją wyceniać taniej od porady tradycyjnej. Podczas porady telemedycznej, wspólnym elementem zaangażowanym w poradę jest lekarz. Odpada infrastruktura poradni/gabinetu. Z moich wyliczeń wynika, że porada telemedyczna powinna być wyceniana na mniej więcej 80% stawki za poradę udzielaną osobiście w takim samym zakresie. Jeżeli chodzi o porady udzielane według stawki kapitacyjnej, np. POZ, to należałoby zastosować korektor uwzględniający stosunek porad telemedycznych do osobistych i na jego podstawie zmniejszać stawkę kapitacyjną.

MIT: Do porad telemedycznych nie potrzeba prowadzić dokumentacji medycznej To był hit jednej z pierwszych tzw. Ustaw Covidowych. Ktoś kompletnie nie mający pojęcia wpisał taki dziwny zapis, że karta telemedyczna – czymkolwiek by była – nie jest dokumentacją medyczną, a do porady w ramach przeciwdziałania COVID-19 nie trzeba prowadzić tradycyjnej dokumentacji medycznej.

Na szczęście lekarze prowadzili i prowadzą także dla porad telemedycznych tradycyjną dokumentację papierową lub elektroniczną, a kto tego nie robił, może mieć pretensje tylko do siebie w przypadku roszczeń, czy to ze strony pacjenta, czy też instytucji kontrolnych.

MIT: Nie będzie kontroli NFZ i ZUS za okres pandemii Ktoś, kto to wymyślił, musiał się dobrze bawić, albo nie zna zasad funkcjonowania tych instytucji! Oczywiście, że będą kontrole. W szczególności w zakresie refundacji za leki i brak udokumentowanych wskazań do tychże. Wierzę również w ZUS, który bez wątpienia „zapomni” o tym, że można wystawiać zwolnienia lekarskie na tzw. „słowo honoru pacjenta.”

FAKT: Telemedycyna pozwala oszukać lekarza Niestety, wielokrotnie spotykam się z próbą oszukania lekarza przez pacjentów. Pacjenci przedstawiają nie swoje problemy, proszą o leki, których inny lekarz im zabronił stosować, albo przekonują, że skierowanie na badanie, o które proszą, zlecił im inny lekarz, a nie „dr Google”. Niestety, telemedycyna otworzyła furtkę do samoleczenia się pacjentów na podstawie ich wiedzy, wiedzy ich znajomych, a także zaczerpniętej z internetu. Często lekarz spotyka się z agresją, tłumacząc pacjentce, że lek który chce zażywać albo co gorsza już zażywa, a który pomógł jej sąsiadce, dla niej może być śmiertelnie niebezpieczny.

OSOZ Polska 10/2020

39

pra k tycznie

FAKT: Telemedycyna pozwala łatwo zasięgnąć „drugiej opinii” Wielu pacjentów potrzebuje zasięgnąć drugiej opinii, szczególnie w przypadku rozpoznań oraz terapii ciężkich i śmiertelnych chorób. Dzięki telemedycynie, łatwo znaleźć drugiego lekarza, który zinterpretuje nasze wyniki badań. Z jednej strony to prawo pacjenta, ale należy pamiętać, że szczególnie w stresie po usłyszeniu pierwszej diagnozy pacjent coś zapomni przekazać lub w inny sposób opisze objawy i usłyszy inną diagnozę. Wobec ułomności telemedycyny stanowi to niebezpieczeństwo. Niestety, pacjenci czasem chcą usłyszeć „pasujące” im rozpoznanie i potrafią nawet podświadomie przemilczeć istotne fakty. Dlatego, aczkolwiek telemedycyna to

ułatwia, nie należy jej nadużywać szczególnie w sytuacjach zagrożenia życia czy kierowania na badania inwazyjne.

FAKT: Telemedycyna zwiększa dostępność do badań Tak, bez wątpienia dziś, przy rozwoju telemedycyny, łatwiej jest uzyskać pacjentowi skierowanie na badanie. Daje to ogromne korzyści, o ile te badania mają sens. Niestety, wielu pacjentów uzyskuje w ten sposób skierowania na badania „na życzenie”. Część z badań wykonywanych jest w złych warunkach. Na przykład: badanie oznaczenia kortyzolu podczas stosowania antykoncepcji doustnej.

Jeśli do tego dodać nie dość szczegółowo zebrany wywiad przez lekarza interpretującego, mamy problem. Podobnie

„Wielokrotnie spotykam się z próbą oszukania lekarza przez pacjentów. Pacjenci przedstawiają nie swoje problemy, proszą o leki, których inny lekarz im zabronił stosować, albo przekonują, że skierowanie na badanie, o które proszą, zlecił im inny lekarz, a nie dr Google.”

40

OSOZ Polska 10/2020

zwiększa się łatwość uzyskania skierowania na badania inwazyjne nie zawsze mające uzasadnienie, a stanowiące ryzyko. Dlatego pamiętajmy, że lekarz ma określić wskazania i wydać skierowania zgodnie z potrzebą kliniczną, a nie na życzenie pacjenta.

To tylko kilka faktów i mitów jakie obrosły wokół telemedycyny. Dziś odpowiedzi na nie mogą być kontrowersyjne, a dzisiejszy mit za kilka miesięcy/lat może okazać się faktem. Należy się cieszyć, że mamy szeroki dostęp do rozwiązań telemedycznych, ale nic nie zastąpi nam osobistego kontaktu z lekarzem.

Telemedycynę należy traktować jedynie jako narzędzie uzupełniające tradycyjną poradę lekarską. 

n o we idee

E -zdr o wie na ś wiecie

Wired

Mobile Health News

AI Can Help Patients—but Only If Doctors Understand It

Machine learning app scans faces and listens to speech to quickly spot strokes

Sztuczna inteligencja może pomóc pacjentom, jeśli lekarze ją zrozumieją Algorytmy mogą pomóc w diagnozowaniu wielu chorób, ale ludzie muszą nauczyć się, jak z nich korzystać. Przykładem jest Duke University Hospital (USA), który kilka lat temu wprowadził specjalne oprogramowanie Sepsis Watch do wykrywania prawdopodobieństwa rozwoju sepsy u pacjentów – zabójcy numer jeden w amerykańskich szpitalach. Bazuje on na algorytmie opracowanym na podstawie 32 milionów zbiorów danych od pacjentów dotkniętych zakażeniem krwi. Jednak gdy pielęgniarki przekazywały lekarzom ostrzeżenia wysyłane przez Sepsis Watch, ci reagowali z obojętnością i podejrzliwością pytając, dlaczego pacjent potrzebuje dodatkowej obserwacji. Na to pytanie pielęgniarki nie mogły udzielić odpowiedzi, bo proces wnioskowania algorytmu nie jest znany. Aby poprawić współpracę na linii człowiek-maszyna, szpital wprowadził nowe procedury.

Innowacjom musi towarzyszyć zmiana metod podejmowania decyzji, inaczej technologia napotka na opór ze strony personelu. Wyzwanie jest duże, bo systemy oparte na uczeniu maszynowym stają się częścią systemów IT wdrażanych w szpitalach. Już dziś dostępne są algorytmy potrafiące wykrywać niewidoczne gołym okiem patologie na zdjęciach diagnostyki obrazowej. Ostatecznie nie znajdują one na razie szerokiego zastosowania – nie jest jasne, jak można je wykorzystać w świetle np. odpowiedzialności zawodowej. Z drugiej strony, błędy w systemach opartych na AI podważają zaufanie do tego typu rozwiązań. Przeprowadzone niedawno badanie nad oprogramowaniem do klasyfikacji zmian skórnych wykazało, że jego zalecenia czasami skłaniały doświadczonych lekarzy do zmiany prawidłowej diagnozy na błędną.

Wspomniany projekt dotyczący prognozowania rozwoju sepsy został zainicjowany w 2016 roku. Naukowcy z Duke Institute for Health Innovation postanowili udoskonalić system, wprowadzając bardziej ukierunkowane alerty wysyłane bezpośrednio do pielęgniarek szybkiego reagowania. W tym celu sięgnięto do systemów głębokiego uczenia się, aby przeszkolić algorytm na 50 000 rekordów medycznych. Nowe alarmy mają skłaniać do przyjrzenia się parametrom zdrowia, sugerując, że pacjentowi trzeba poświęcić więcej uwagi. 

Aplikacja oparta na uczeniu maszynowym skanuje twarz i analizuje mowę, aby szybko wykryć udar mózgu Naukowcy z Penn State University i Houston Methodist Hospital przedstawili wyniki prac nad systemem uczenia maszynowego, który wykorzystuje kamerę w smartfonach do szybkiego pomiaru ruchów twarzy mogących świadczyć o oznakach udaru. Badacze twierdzą, że technologia wykrywa wylew krwi do mózgu z 79% dokładnością, i to zaledwie w ciągu kilku minut.

System opiera się na analizie ruchów twarzy i naturalnym przetwarzaniu języka w celu wykrycia śladów zwiotczenia mięśni, tzw. rozmytej mowy lub innych objawów mogących sugerować udar. Aby stworzyć i wyszkolić system, naukowcy użyli iPhone’a do zarejestrowania obrazów 80 pacjentów, u których wystąpiły symptomy udaru podczas wykonywania testu mowy.

– Obecnie lekarze muszą bazować na swoim wykształceniu i doświadczeniu, aby ustalić, czy i kiedy wysłać pacjenta na tomografię komputerową – mówi James Wang, profesor informatyki i technologii w Penn State. – Próbujemy symulować lub naśladować ten proces, używając systemów uczenia maszynowego – dodaje.

W przypadku udarów mózgu każda sekunda ma znaczenia.

Wylew krwi do mózgu powoduje obumieranie neuronów, prowadząc do trwałych uszkodzeń w mózgu i niepełnosprawności. Szybka interwencja medyczna jest kluczowa dla wyników leczenia.

– Badania sugerują, że w większości udarów, które mają łagodne lub umiarkowane objawy, diagnoza może być opóźniona o godziny, a do tego czasu pacjent może już nie kwalifikować się do niektórych metod leczenia –mówi John Volpi, dyrektor Centrum Stroke Eddy Scurlock w Houston Methodist Hospital i współautor badań. Jeśli udałoby się rozwinąć dużą dokładność systemu, pacjenci z pomocą smartfonu mogliby szybko wykonać prosty test i reagować na zagrożenia na wczesnym etapie.

Podobne projekty realizowane są także w innych ośrodkach naukowych na świecie i dotyczą różnych systemów diagnozowania opartych na AI. Przyszłością jest szybka diagnostyka realizowana przez pacjenta. 

OSOZ Polska 10/2020

41

n o we idee

FastCompany

Cedars Sinai

Contact tracing apps have a major design flaw

Virtual Reality as Medicine

Aplikacje do śledzenia kontaktów mają poważną wadę konstrukcyjną

Wirtualna rzeczywistość jako lek

Podczas pierwszej fali COVID-19 naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego zbudowali model komputerowy, który sugerował, że jeśli 56% mieszkańców Wielkiej Brytanii pobrałoby i korzystałoby z aplikacji do śledzenia kontaktów (obok innych środków walki z pandemią), pozwoliłoby to wygrać walkę z pandemią. Jednak do tej pory brakuje dowodów, że narzędzia cyfrowe mogą być przydatne w walce z COVID-19. Tak samo, jak nie ma badań sugerujących, że są zupełnie nieprzydatne. To nie oznacza jednak, że powinno się z nich zrezygnować.

Naukowcy sugerują jednak, że rozwiązania technologiczne i pokładane w nich nadzieje mogą odwracać uwagę od śledzenia kontaktów przez służby publiczne i usypiać czujność ich użytkowników. Wskaźniki pobierania aplikacji do śledzenia kontaktów na całym świecie są stosunkowo niskie. W Niemczech wynosi on około 21%, we Włoszech 14%, we Francji zaledwie 3%.

Islandia i Singapur, które jako jedne z pierwszych uruchomiły aplikację, mają jak dotąd najwyższy wskaźnik instalacji na poziomie 40%. Matematyka jest prosta: jeśli aktywni użytkownicy aplikacji stanowią 20% społeczeństwa, to szansa na kontakt z innym użytkownikiem aplikacji wynosi 4%. Zwiększając współczynnik pobierania do 40%, ten procent rośnie do 16%. Jednak aplikacje tego typu nie potrzebują wysokiej ilości pobrań, aby wykazać wartość dodaną. Drugi raport naukowców z Oxfordu sugerował, że dobrze wdrożony system śledzenia kontaktów, obejmujący zarówno cyfrowe, jak i ręczne powiadomienia, mógłby zmniejszyć liczbę zakażeń o 4%–12% i zgonów o 2%–15%, gdyby tylko 15% populacji korzystało z aplikacji. W rzeczywistości pobranie aplikacji nie oznacza jeszcze korzystania z niej lub, co najważniejsze, reagowania na ostrzeżenia o samoizolacji. Rząd Wielkiej Brytanii zlecił badanie ponad 30 000 osób. Wniosek: tylko 18% osób zgodziło się na izolację, gdy urzędnik nadzoru epidemiologicznego zadzwonił do nich z informacją o konieczności poddania się kwarantannie. W przypadku informacji wysyłanych przez aplikację, ten wskaźnik jest prawdopodobnie jeszcze niższy. Dlaczego aplikacje do śledzenia kontaktów nie odniosły większego sukcesu? Po pierwsze, wydaje się, że brakuje publicznego zaufania do technologii i wykorzystania danych osobowych. Kolejnym problemem jest oczywiście to, że tylko właściciele smartfonów mogą korzystać z aplikacji. Im starsza grupa wiekowa tym korzystanie z internetu mobilnego jest niższe. 

42

OSOZ Polska 10/2020

Kryzys związany z uzależnieniem od opioidów kosztował w USA życie ponad 500 000 osób. Lekarze szukają pilnie nowych, bezpiecznych i nieuzależniających metod uśmierzania bólu. Dr Brennan Spiegel, pionier w dziedzinie zastosowania wirtualnej rzeczywistości (VR) w medycynie oraz dyrektor ds. badań nad usługami zdrowotnymi Cedars-Sinai (USA), w nowej książce prezentuje, jak wirtualne terapie pomagają pacjentom i jak mogą zrewolucjonizować przyszłość ochrony zdrowia.

Pod kierownictwem Dr Spiegela, w Cedars Sinai zrealizowano trzy badania na temat wykorzystania wirtualnej rzeczywistości do łagodzenia bólu, które objęły ponad 300 pacjentów. Wykazano w nich, że VR pomaga zmniejszać ból i może być skutecznie stosowana jako uzupełnienie medycyny tradycyjnej. Wspólnie z pracownikami z Kliniki Położnictwa i Ginekologii zbadano także wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości podczas porodu jako niefarmaceutycznej metody redukcji stresu i bólu porodowego. Jedno z ostatnich badań wykorzystywało rzeczywistość wirtualną w przypadku dzieci poddawanych wlewom dożylnym stosowanym w zapaleniu jelit.

Do tej pory opublikowano 5 000 prac naukowych opisujących badania nad zastosowaniem wirtualnej rzeczywistości w medycynie. Amerykańska Agencja Leków i Żywności (FDA) uznała VR za nową dziedzinę medycyny. W związku z licznymi dowodami naukowymi nie pytamy już, czy VR ma wartość, ale jak ją włączyć do praktyki klinicznej i jak rozszerzyć tradycyjne metody leczenia o nowe terapie oparte na technologiach.

Obecnie w Cedars-Sinai prowadzonych jest kilka kolejnych badań. 360 pacjentów z przewlekłym bólem dolnej części pleców leczonych jest przy użyciu trzech różnych rodzajów VR. Jedna grupa korzysta z tzw. VR rozpraszającego uwagę (efekt pływania z delfinami lub leżenia na plaży). Druga stosuje VR z terapią kognitywno-behawioralną z wykorzystaniem biofeedbacku. Trzecia grupa ogląda filmy przez gogle VR, ale nie jest to obraz 360-stopni. Badanie będzie śledzić pacjentów przez 90 dni, monitorując poziom deklarowanego bólu, konieczność stosowania leków i inne efekty kliniczne.

Badania nad VR w medycynie Dr Brennan Spiegel prezentuje szczegółowo w książce „VRx: How Virtual Therapeutics Will Revolutionize Medicine”. Książka przybliża to, czego VR uczy o świadomości pacjentów. 

n o we idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LO G I I

Opieka zdrowotna przyszłości skorzysta na przepływie danych Zrównoważona opieka zdrowotna będzie potrzebowała danych jako źródła generowania innowacji. Jednak korzystanie z danych wymaga nowych reguł i zmiany sposobu myślenia. W dokumencie roboczym „W kierunku zaufanych ekosystemów danych dotyczących zdrowia” (Towards trustworthy health data ecosystems) opisano zalecenia dotyczące przetwarzania danych do celów związanych z ochroną zdrowia.

Za sprawą cyfryzacji, coraz więcej danych przybiera formę elektroniczną, a pacjenci stają się jednym z ważniejszych źródeł informacji gromadzonych w czasie rzeczywistym z pomocą nowych technologii. W systemie ochrony zdrowia przyszłości to właśnie dane po-

chodzące spoza tradycyjnych punktów opieki (szpitali, gabinetów lekarskich, laboratoriów) będą stanowiły większość informacji mających istotne znaczenie w procesie leczenia i profilaktyki. Mowa tutaj o danych pochodzących z urządzeń pomiarowych (inteligentne

zegarki albo urządzenia domowe), których liczba szybko się powiększa. Tym samym rodzi się pytanie, jak możemy je wykorzystać do opieki oraz opracowywania innowacyjnych usług.

Nowy dokument roboczy Fińskiego Funduszu Innowacji Sitra jest zbiorem wytycznych dotyczących etycznego zbierania, przetwarzania i udostępniania danych zdrowotnych do ponownego wykorzystania przez podmioty trzecie. Zasadą przewodnią jest ochrona prywatności jednostki i jej pełna kontrola nad tym kto, kiedy, w jakim celu i zakresie sięga do naszych danych, niezależnie od tego czy mamy do czynienia z badaniami naukowymi czy procesem rozwoju nowych, cyfrowych usług zdrowotnych.

Takie podejście ma zagwarantować peł-

OSOZ Polska 10/2020

43

n o we idee

ną transparentność procesu przetwarzania danych, co jest podstawą zaufania społecznego niezbędnego do tego, aby w szerszym zakresie wykorzystać potencjał związany z wtórnym wykorzystaniem danych.

Zadanie nie jest łatwe. W Europie mamy do czynienia z dużym rozdrobnieniem przepisów w tym zakresie, dużo do życzenia pozostawia interoperacyjność systemów, brakuje porozumienia co do standardów wymiany danych. Obecna kultura ochrony zdrowia stawia nacisk na zamykanie danych w niedostępnych silosach, często argumentowane bezpieczeństwem pacjenta. Procesy digitalizacji przebiegają w różnym tempie w zależności od regionów oraz grup pacjentów.

To rodzi niebezpieczeństwo powstania nierówności cyfrowych. Obecna pandemia COVID-19 uświadomiła społeczeństwom na całym świecie, że dostęp do informacji jest kluczowy w zarządzaniu zagrożeniami zdrowotnymi, koordynowani działań medycznych czy kontrolowaniu i zapobieganiu rozprzestrzeniania się pandemii.

– W usługach opartych na danych kluczowymi priorytetami są przejrzystość, zaufanie i możliwość wpływania przez osoby fizyczne na sposób wykorzystania ich danych – mówi Jaana Sinipuro, dyrektor projektu w Sitra. Tego typu wartości są mocno zakorzenione w Europie i powinny stać się częścią nowego, europejskiego podejścia do cyfryzacji, stając

się czynnikiem konkurencyjnym dla podejść reprezentowanych w innych częściach świata (przykładowo, w Chinach obywatele nie mają żadnego wpływu na to, co dzieje się z ich danymi; w USA dane są postrzegane jako towar).

Dokument przedstawia pięć kluczowych czynników, które umożliwiają pełne wykorzystanie potencjału danych w europejskiej opiece zdrowotnej.

– Stworzenie modelu międzysektorowego wykorzystania danych. Granica pomiędzy danymi zdrowotnymi i danymi z innych obszarów zaciera się – nie-

zbędne jest zbudowanie jednolitego ekosystemu wykorzystania danych.

– Stworzenie skalowalnej architektury rynków danych opartych na zasadach wspólnie wypracowanych przez różne podmioty.

– Promowanie wykorzystywania danych poprzez wdrożenie systemu zachęt.

– Zachęcanie osób fizycznych i przedsiębiorstw do tworzenia innowacji opartych na danych.

– Długoterminowe, zorientowane na człowieka planowanie przestrzeni danych w oparciu o wartości europejskie. 

Dokument roboczy Fińskiego Funduszu Innowacji jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak etycznie wykorzystać dane zdrowotne z korzyścią dla obywateli. Pełna treść dostępna jest pod adresem bit.ly/2Tt2HfO lub po zeskanowaniu kodu znajdującego się na grafice.

Wizja ochrony zdrowia opartej na danych wg Sitra Uważamy, że opieka zdrowotna ukierunkowana na człowieka i oparta na danych jest kwestią realizacji wspólnych planów, wytycznych i opracowania jasnej mapy drogowej osiągnięcia celu. Na przykład, europejska przestrzeń danych opisana w strategii UE może wspierać odpowiedzialne zarządzanie danymi pozyskanymi z pomocą inteligentnych usług w zakresie zdrowia i dobrego samopoczucia.

Z kolei odpowiedzialność i transparentność staje się dla branży technicznej jednym z kluczowych czynników sukcesu rynkowego. Nowa synergia między źródłami danych (ludzie, obywatele, pacjenci) a agentami danych (dostawcami usług) – jeśli będzie oparta na zaufaniu – utoruje drogę do rozwoju zindywiduali-

44

OSOZ Polska 10/2020

zowanych usług z poszanowaniem prywatności.

Naszą ambicją jest, aby każdy człowiek miał pełną kontrolę nad tym, co dzieje się z jego danymi, aby był aktywnym architektem własnego zdrowia.

Przejrzyste wykorzystanie danych opiera się na regule 4W: kto chce mieć dostęp do danych, do jakich informacji, od kogo i z jakiego powodu. Zindywidualizowane usługi w zakresie zdrowia i dobrego samopoczucia, opracowane zgodnie z zasadami sprawiedliwego i przejrzystego przetwarzania danych, będą miały kluczowe znaczenie dla zrównoważonego systemu opieki zdrowotnej przyszłości.

Taki punkt widzenia wpisuje się w zmianę paradygmatu, od koncentrowania się

na leczeniu chorób do zintegrowanych i zindywidualizowanych rozwiązań opartych na danych, wspierających dobre samopoczucie i wzmacniających pozycję pacjenta w systemie.

Chcemy położyć solidne fundamenty pod przyszłą opiekę zdrowotną, w której więcej danych generowanych jest indywidualnie przez każdego obywatela w domu niż w placówkach opieki zdrowotnej. Państwa członkowskie Unii Europejskiej, w ścisłym dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w dziedzinie opieki zdrowotnej i społecznej, w tym z twórcami technologii cyfrowych, muszą rozpocząć współpracę w zakresie kształtowania trwałej transformacji cyfrowej ochrony zdrowia. 

n o we idee

W kierunku służby zdrowia przyszłości Fundacja Wygrajmy Zdrowie rusza z inicjatywą Koalicji na rzecz Telemedycyny oraz rozwoju najlepszych praktyk i standardów bezpieczeństwa w zakresie leczenia na odległość z wykorzystaniem nowych technologii.

List intencyjny w tej sprawie został podpisany 24 września. Poparcie dla inicjatywy zadeklarowali przedstawiciele klinik rodzinnych realizujących pakiet świadczeń POZ+ oraz Zrzeszenia Publicznych Centrów Onkologii.

– Dostrzegamy falę cyfrowych zmian, jakie zachodzą obecnie w obszarze zdrowia. Chcemy, by była to transformacja, która przyniesie korzyści nie tylko wybranym, ale wszystkim uczestnikom systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Właśnie dlatego zależy nam, by obok NGO dbającego o prawa pacjentów, jakim jest Fundacja Wygrajmy Zdrowie, stanęli lekarze, ośrodki badawcze, szpitale, uczelnie i dostawcy technologii. Chcemy stworzyć forum szerokiej dyskusji o telemedycynie w Polsce i wykorzystaniu technologii do ratowania życia i poprawy zdrowia obywateli. Jesteśmy szczególnie otwarci na rozmowę ze stroną rządową i przeniesienie dyskusji na poziom regulacji, który nie tylko uwolni poten-

cjał technologii w służbie zdrowia, ale przede wszystkim zapewni bezpieczeństwo lekarzy i pacjentów – mówi Szymon Chrostowski, pomysłodawca inicjatywy i prezes fundacji Wygrajmy Zdrowie.

Według założeń koalicjantów, celem przedsięwzięcia jest zrównoważone wejście polskiej służby zdrowia na kolejny poziom wykorzystania technologii – Next Health. To wizja, w której nie tylko lekarze i pacjenci mogliby korzystać z możliwości zdalnych konsultacji i teleopieki w bezpiecznym środowisku technicznym, organizacyjnym i prawnym, ale również czerpać z owoców sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego, analizy wielkich zbiorów danych i Internetu Rzeczy.

– Dzisiaj technologia AI z funkcją rozpoznawania i analizy obrazów pomaga w badaniach mammograficznych, endoskopii kapsułkowej, czy badaniu rytmu serca wskazując na odchylenia i zmiany. To gigantyczna pomoc dla lekarzy, którzy mogą skoncentrować się na opiece nad pacjentem, pozostawiając analizę danych i obrazów technologii. Oszczędność czasu lekarzy to jedno, ale daleko istotniejsza jest szybsza diagnoza dla pacjentów i oszczędności finansowe z ich kieszeni – przekonuje Szymon Chrostowski.

– Ważną lekcją, jaką system ochrony zdrowia wyniesie z pandemii, będzie umiejętność wykorzystania dostępnych rozwiązań z zakresu telemedycyny, takich jak e-ZLA, e-recepta, a także wcześniej mniej popularnych, np. teleporad. Ponadto, ogromne ilości informacji (dokumentacje medyczne pacjentów, historie chorób etc.) i skomplikowane zbiory danych wymagają nowych narzędzi i modeli biznesowych. Właściwe przetwarzanie tych danych może posłużyć do rozwoju medycyny i wzrostu efektywności leczenia polskich pacjentów – dodaje dr n. med. Radosław Sierpiński – p.o. Prezesa Agencji Badań Medycznych. 

OSOZ Polska 10/2020

45

n o we idee

Sekwencjonowanie Europy Kolejny kraj dołączył do projektu „1+ Milion Genomów”, którego celem jest stworzenie pierwszej europejskiej bazy danych genetycznych do celów naukowych.

26 sierpnia 2020 roku Belgia podpisała deklarację „W kierunku dostępu do co najmniej 1 mln zsekwencjonowanych genomów w UE do 2022 roku” i stała się 23. europejskim sygnatariuszem tej inicjatywy. Udział Belgii oznacza kolejny krok w kierunku uzyskania dostępu do referencyjnych danych genomowych do badań przesiewowych i medycyny spersonalizowanej w Europie. Pozwoli to w pełni wykorzystać potencjał genomiki w zakresie profilaktyki, diagnostyki i terapii chorób nowotworowych, niezakaźnych, rzadkich i zakaźnych.

W jakim celu powstaje baza?

Zrozumienie indywidualnych cech genetycznych człowieka oraz ich zależno-

46

OSOZ Polska 10/2020

ści z innymi czynnikami, takimi jak cechy biologiczne czy fizjologiczne, jest niezbędne, aby zapewnić pacjentom dostosowane do ich potrzeb leczenie. Genomika i postęp technologiczny, taki jak sekwencjonowanie, wysokowydajne obliczenia i analiza sztucznej inteligencji, rewolucjonizują zdrowie i opiekę zdrowotną, sprzyjając powstawaniu medycyny spersonalizowanej z naciskiem na indywidualne potrzeby człowieka, prowadząc do rozwoju profilaktyki i precyzyjnych metod leczenia, a w końcu do poprawy zdrowia i opieki oraz jakości życia.

Genomika może przyspieszyć rozwój nowych leków i innowacji opartych na danych. Symulacje i modelo-

wanie poprzedzające badania kliniczne mogą potencjalnie zmienić obecne podejście „jedno rozwiązanie dla wszystkich” (ukierunkowane na statystycznego pacjenta), na leczenie i opiekę skoncentrowane na pojedynczym pacjencie, dostosowane do jego indywidualnych potrzeb poprzez uwzględnienie profili genetycznych. Takie podejście może obniżyć koszty ponoszone przez firmy farmaceutyczne, zwiększyć bezpieczeństwo pacjentów i wzmocnić odporność naszych systemów opieki zdrowotnej.

Systemy opieki zdrowotnej odniosą korzyści z minimalizacji marnotrawstwa wydatków poprzez przewidywanie wyników i lepsze wykorzystanie zasobów opieki. Począwszy od chorób nowotworowych, poprzez choroby neurodegeneracyjne, aż po choroby rzadkie, a nawet środki zapobiegawcze w odniesieniu do chorób zakaźnych – genomika może w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy zdrowia publicznego i zdrowia

n o we idee

Dzięki bazie danych zsekwencjonowanych genomów, będzie można prowadzić badania naukowe w kierunku nowych metod leczenia nowotworów, poprawić standardy leczenia chorób rzadkich, skuteczniej zapobiegać chorobom.

Mapa krajów UE, które przystąpiły do inicjatywy „1+ Milion Genomów”. Polska jest na razie jedynie krajem obserwującym.

poszczególnych obywateli UE, oferując skuteczne strategie leczenia.

Czym jest inicjatywa 1+Milion Genomów?

Deklaracja w sprawie współpracy w dziedzinie genomiki „W kierunku dostępu do co najmniej 1 mln zsekwencjonowanych genomów w UE do 2022 r.” została zainicjowana w 2018 r. Podpisało ją już przez 21 państw członkowskich. Inicjatywa jest również otwarta dla państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu i stanowi część agendy UE na rzecz cyfrowej transformacji zdrowia i opieki zdrowotnej, dostosowanej do strategii Komisji w zakresie transformacji zdrowia i opieki, europejskiego planu walki z rakiem, europejskiej strategii w zakresie danych (w tym europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia) oraz europejskiej otwartej chmury naukowej.

Celem jest ustanowienie mechanizmu współpracy, który może poprawić zapobieganie chorobom, umożliwić bardziej zindywidualizowane leczenie i zbudowanie bazy dla innowacyjnych badań klinicznych. UE planuje tego dokonać poprzez stworzenie interoperacyjnej, transgranicznej sieci krajowych baz da-

nych dotyczących genomu, powiązanych z innymi istotnymi danymi, takimi jak elektroniczna dokumentacja zdrowotna. UE ma ambitny plan, aby do końca 2022 r. utworzyć dostęp do ponad miliona zsekwencjonowanych genomów.

Plan działania 1+MG 2020–2022 Aby osiągnąć cel, jakim jest zsekwen-

cjonowanie ponad miliona genomów do końca 2022 r., w lutym 2020 r. sygnatariusze inicjatywy 1+MG przyjęli „Mapę drogową 1+MG 2020–2022”. Została ona opracowana w celu zapewnienia jasnej perspektywy dla konkretnych wyników w ciągu najbliższych trzech lat.  Źródło: Komisja Europejska

OSOZ Polska 10/2020

47

o s o z w o rld

Wearables Enable Prevention On A Mass Scale Apple is partnering with the Singapore government to improve citizens’ health, opening a new chapter in the relationship between public health and digital health innovations.

Joining forces Singapore is believed to have one of the most effective health care systems in the world, even though its expenditure on health does not exceed 5% of GDP. Average life expectancy at birth is a recordbreaking 84.8 years. Society is aging quickly, and according to forecasts by 2030 one in four Singaporeans will be over 65 years old. It is a rich country, in which the gross domestic product per capita is higher than in the USA. The 5.6 million residents of Singapore will now have a chance to participate in a pioneering health prevention program, LumiHealth. It is being in-

48

OSOZ Polska 10/2020

troduced by the government and Apple as part of the Smart Nation initiative.

The big tech company has exactly what health care needs, namely technology in the form of smartphones and smartwatches which can be used to get people into health programs. “This partnership between Singapore and Apple will enable Singaporeans to lead healthier lives but, equally important, it will contribute valuable insights to improving the health of people all over the world,” said Heng Swee Keat, Singapore’s Deputy Prime Minister. Jeff Williams, Apple’s chief operating officer, sees this partnership as an opportunity for a “holistic ap-

proach to well-being”. It is not the first partnership between private and public entities, but it is pioneering in terms of its scale and approach, which involves the use of Apple Watches. This solution is not cheap (prices start at about 200 euros), but in a country like Singapore, with prosperity based on a culture of innovation, the authors of the project are not accused of exacerbating the health inequalities. In less wealthy countries, this step would be risky.

To motivate and encourage What kind of things cannot be done with the traditional tools used by health ministries or public health organizations, but which become possible through technology? The answer is the personalization of preventive healthcare, play-based involvement and direct tracking of results.

Moreover, the program is fully digital and designed as a free mobile application.

o s o z w o rld

So how does it work? Users travel to different worlds with a friendly intergalactic explorer, who guides them through challenges adapted to their age, sex and weight. They include weekly physical activity goals, which can be achieved by walking, swimming, practicing yoga or some other type of exercise preferred by the user. LumiHealth reminds users about routine checkups and vaccinations. It encourages them to develop healthy eating and sleeping habits. When the challenges are completed, they help the intergalactic explorers to return home. By playing the game, the users can also win prizes worth up to 380 US dollars during the 2-year program.

For the program to be successful, it is necessary to win social trust, so the application processes only the data required to personalize the challenges. Participation is voluntary, and the incentive is the play-based concept and financial benefits.

LumiHealth app encourages healthy lifestyle changes through technology. The twoyear program will be offered from late October 2020.

Will preventive health care gain in importance?

The opportunities offered by today’s digital technologies can be used by contemporary medicine and healthcare in different ways. For example, the above Apple Watch can measure many parameters other than physical activity, and thus become a tool for managing the health of people from different risk groups. The continuous monitoring of heart rhythm along with electrocardiography can help detect atrial fibrillation and arrhythmia, which are a cause of strokes. It can also be used to design and implement programs aimed at improving the quality of sleep. The latest version of Apple Watch, Series 6, measures blood oxygen saturation levels, which makes it possible to diagnose sleep apnea.

As smart devices gain more sensors and effectively become pocket laboratories, they will also include more applications in the field of health and wellbeing. However, their effectiveness will not depend solely on the capabilities of technology but also on appropriate incentives, for example those related to health insurance contributions, precisely targeting different groups of patients, e.g. youths, seniors, the chronically ill, etc.

use them. This means that wearable technology may have to be adapted on a large scale or an alternative offered.

After all, health cannot become a luxury, it must be available to everyone who wants to become more involved in the care of it. It should be expected that technological companies increase the number of medical applications for their innovations, trying to reach new target groups and boost sales. It is a matter of time before Apple announces that a new version of Apple Watch can, for example, measure blood sugar levels without pricking one’s finger. Over 420 million patients around the world are waiting for such an innovation. Of course, no public health care system can cover the cost of buy-

ing such devices for all patients, which will lead to the emergence of a twospeed health care system.

When public health institutions make use of mobile applications or other new technologies in their health programs, they can improve health results of the participants, but what they need to keep in mind is the level of adaptation to digital innovations. Partnerships between public health institutions or health ministries and innovative companies should be more frequent, whenever patients could benefit from them and when the interdisciplinary cooperation of science, politics and business can improve health results.

After all, those times when health was the exclusive domain of health ministries are long gone. 

» By joining the health prevention program, participants can earn rewards worth up to $380.«

The well-being of technology users Nevertheless, before such programs are introduced by government institutions, using public money, we need to be sure that everyone from the target group can

OSOZ Polska 10/2020

49

o s o z w o rld

This Startup Wants To Tackle An Ignored Problem Of Elderly Care Advosense is working on improving incontinence care products by developing a brief (adult diaper) with sensor technology that monitors patients for episodes of incontinence. Once a patient becomes wet, the system provides a real-time notification via a web application to the caregiver that the patient needs to be changed.

It all started in November 2018, where the co-founders Martina and Erin attended a ‘Hacking Female Health’ event.

When participants pitched their ideas about improving female health, they were disappointed that no solutions were focused on improving the health of ge-

50

OSOZ Polska 10/2020

riatric women. With Erin’s prompting, Martina pitched an idea focusing on an area of geriatric nursing care that needed much attention. They became a team of six over that weekend and came up with the idea that ended up winning the hackathon.

How did you build the team?

Advosense is a team of three women, with Erin and Martina as the founding members. Martina and Erin have over 15 years of practical experience in the field of nursing and healthcare management.

o s o z w o rld

We met at Maastricht University in 2016, where we both completed our master’s in Healthcare Policy, Innovation, and Management. Since March, we’ve been joined by Grace-Anne Marius. She has worked with startups and scaleups, bringing expertise in developing go-to-market strategies, product launches, and global strategy.

Do you think that patients will accept innovation? Geriatric care is challenging – patients require an empathetic approach; they can have mixed emotions and feelings about technology. Some patients, for example, are ashamed to communicate their problems regarding incontinence.

We are very mindful of creating an empathetic technology that is not invasive and supports the patient’s dignity and privacy. That is why we are developing a technology that is invisible to the patient, their families, and visitors. Only the caregiver receives a personal notification, so our solution keeps patient privacy in mind. No alarms, no yelling out, no family members coming to visit only to find their mother sitting a soaked brief.

Regardless of technology or not, caregivers need to know if their patients are wet or they will end up with complications such as dermatitis or urinary infections. So, rather than requiring a caregiver to physically take off the patients’ briefs to check every time, or a patient remaining in wet briefs with an unpleasant odor because their caregiver may be unaware, our solution allows the caregiver to respond to this problem in a more empathetic way. Our innovation lessens this burden and gives the voice to patients with limitations who cannot communicate that they have become incontinent.

The solution will also influence the way nurses work. Will they accept modified workflow?

We aim to transform » �������������������� the way we feel about aging and nursing care for our elderly.« Things like checking patients for incontinence and waking them up, only to find them dry, or alternatively finding a patient soaked, requiring extra clean up or bed sheet change that could have been avoided if the brief was changed in time.

Our solution will have a positive impact on the efficiency of the task at hand.

Yes, nurses may have to change briefs more often as they will now know that it needs to be changed. This does not mean the nurse should drop everything they are doing and run to clean the patient. Instead, it means they can prioritize their care more effectively and therefore save time in the end. Packing, cleaning, and dressing a pressure ulcer wound caused by improper management of incontinence is much more work than changing an extra brief and a substantially different quality of patient care.

The Advosense solution also adds value to direct clinician care through efficient workflows and time management.

What is the stage of innovation development?

We’re currently building our MVP (minimum viable product). We are working with a great group of external partners who have expertise in hardware, Internet of Things, and software development to get our product tested and ready for the market.

Moreover, we have lots of activities that are keeping us busy! This includes testing our product, preparing for medical device regulation, reaching out to potential customers, and securing funding.

Though we have a great founding team, we are not yet complete and are excited to expand and further diversify the Advosense team. This is just the beginning for us.

What’s your motivation to launch the solution?

We exist to transform the way we feel about aging and nursing care for our elderly. That is the ultimate driver for us.

We want to give caregivers the tools they need to provide the quality of care our patients and grandparents deserve.

What added value does the solution offer?

What are the biggest challenges you expect on your way?

Not only does our solution provide value to the patient through increasing the quality of care they receive, but it is also directly linked to critical patient and quality indicators of healthcare organizations. These include patient and staff satisfaction, the prevalence and cost of hospital-acquired complications, and the process for materials management.

Many. We know that healthcare is not an easy industry to disrupt, since the system is so complex, and each market entry path has its own challenges. The technical readiness of clinicians and organizations is a significant barrier; however, through COVID-19, the industry faces a change, and acceptance of technology from care providers is increasing. 

Patients everywhere today are using adult disposable incontinence briefs without sensors. When using our disposable brief with a sensor, changing the actual brief will not require any additional steps. If anything, Advosense can eliminate unnecessary steps, such as finding a patient wet and having to go gather all materials or additional staff to help by preparing the caregiver with the information they need to provide the best care.

OSOZ Polska 10/2020

51

systemy i sprz ę t

Innowacyjne rozwiązania dla szpitali – aplikacja mobilna Obchód Pielęgniarski

Innowacyjne rozwiązania dla szpitali – aplikacja mobilna Asystent Pacjenta

Szkolenie dla pielęgniarek

Szkolenie dla pacjentów

Obchód Pielęgniarski to aplikacja mobilna stworzona z myślą o pielęgniarkach pracujących w szpitalu. Dzięki niej realizacja przez pielęgniarki elektronicznych zleceń lekarskich, przeglądanie i wypełnianie elektronicznej dokumentacji medycznej mogą odbywać się bezpośrednio przy pacjencie. Pielęgniarka łatwo i szybko może wprowadzić do systemu wartości pomiarów, takie jak pomiar temperatury ciała czy ciśnienia. Z kolei aplikacja przedstawi je w przejrzystej graficznej postaci. Obchód Pielęgniarski umożliwia także przeglądanie szczegółów związanych z podawaniem leków, posiłków czy podgląd zaplanowanych u pacjenta badań.

Asystent Pacjenta to aplikacja mobilna dedykowana dla pacjentów przebywających na oddziałach szpitalnych. Jej możliwości mogą poprawić komfort pobytu pacjenta w szpitalu, budować zaufanie do placówki oraz podnieść poczucie bezpieczeństwa. Szpital, poprzez aplikację, może udostępnić pacjentowi między innymi: informacje dotyczące regulaminów, plan badań i konsultacji, szczegóły dotyczące posiłków. Ponadto aplikacja umożliwia dwustronną komunikację pomiędzy personelem pielęgniarskim oraz pacjentem. Aplikacja pozwala również na przeprowadzenie ankiety, dzięki czemu szpital będzie mógł monitorować poziom satysfakcji z udzielanych świadczeń. Asystent Pacjenta zintegrowany jest z systemem szpitalnym KSMEDIS oraz aplikacjami z nim współpracującymi: Obchód Lekarski, Obchód Pielęgniarski oraz Pulpit Pielęgniarski.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie są zalety korzystania z aplikacji • Jakie są najważniejsze funkcjonalności systemu Wejdź na stronę https://bit.ly/3204E8f

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie są zalety korzystania z aplikacji • Jakie są kluczowe funkcjonalności aplikacji Wejdź na stronę https://bit.ly/31JNKKL

52

OSOZ Polska 10/2020

systemy i sprz ę t

Portal Pacjenta Szkolenie dla placówki medycznej Portal Pacjenta to platforma, która umożliwia łatwy i szybki kontakt on-line pomiędzy pacjentem a placówką medyczną oraz lekarzem. Bieżący przepływ informacji wspomaga optymalizację procesów związanych z obsługą pacjenta. Portal umożliwia m.in. zdalne umawianie i odwołanie wizyt, zamawianie recept na kontynuację leczenia, wypełnienie ankiet a także dostęp on-line do historii leczenia: wyników badań, dokumentacji medycznej, przyjmowanych leków. Dostęp do e-usług w ramach Portalu Pacjenta to wymierne korzyści dla pacjentów, wśród których warto wymienić oszczędność czasu, wygoda, łatwy dostęp do informacji o zdrowiu z dowolnego miejsca i o dowolnej porze oraz bezpieczeństwo. Portal Pacjenta współpracuje z rozwiązaniami informatycznymi firmy KAMSOFT: KS-SOMED, KS-MEDIS oraz aplikacją mobilną dla pacjentów VisiMed.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak działa Portal Pacjenta • Jakie są najważniejsze funkcjonalności portalu • Jakie są korzyści z zastosowania rozwiązania w placówce.

Generowanie JPK po zmianach obowiązujących od 1 października 2020 roku Szkolenie dla farmaceutów Od 1 października obowiązują nowe przepisy podatkowe związane z prowadzeniem ewidencji VAT, które dotyczą również aptek. W ślad za nowelizacją prawa, wprowadzono także nowe funkcje w systemie KS-AOW. Podczas szkolenia zostaną przedstawiane nowe funkcjonalności systemu KS-AOW. Szczegółowo omówimy przepisanie kodów GTU, na karty towarów w systemie KS-APTEKA, na podstawie bazy BLOZ.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie zmiany zostały wprowadzone w systemie KS-AOW • Na jakie istotne elementy należy zwrócić uwagę w systemie KS-APTEKA, by spełniać przepisy dotyczące JPK • Jak zautomatyzować proces przepisania kodów GTU na podstawie bazy BLOZ Wejdź na stronę https://bit.ly/3kIUuQJ

Wejdź na stronę https://bit.ly/3nxzjlk

OSOZ Polska 10/2020

53

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

55

FELIETON Multidemia i odroczony efekt zdrowotny

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (wrzesień 2020)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2020)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2020)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Środki antynikotynowe

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Multidemia i odroczony efekt zdrowotny Tuż przed zamknięciem tego wydania czasopisma (13 listopada), zanotowano ponad 24 000 zarażeń wirusem SARS-CoV-2 i rozwijający się sezon przeziębień (łączny efekt to „multidemia”). Co było dalej, wiadomo. W tym artykule prezentujemy sytuację w aptekach, którą odzwierciedla obrót dzienny aptek oraz sprzedaż w kategorii „Przeziębienie” – produkty bez recepty i produkty na receptę stosowane w infekcjach”.

Dr Jarosław Frąckowiak Prezes PEX PharmaSequence

Dane za 2019 pokażą potencjalne różnice w stosunku do 2020 roku, które mogły nastąpić, ale nie musiały. Rok kalendarzowy kończymy określonym wynikiem biznesowym, istotnym dla każdej firmy. Wpływa on przecież na politykę kredytodawców, „towarodawców”, nie tak rzadko też na decyzję „co dalej robić z biznesem”. Rozwój, statuo quo czy likwidacja?

Miesiące po zamknięciu gospodarki i życia społecznego (lockdown) były powrotem do normalności. Bez nawiasu, realnie, w naszej świadomości. Więcej niż „trochę” zapomnieliśmy o pandemii.

Dotyczy to oczywiście tych osób, które nie ucierpiały/cierpiały w powodu koronawirusa, zdrowotnie lub biznesowo.

Powrót do normalności zakończył się dość gwałtownie, odroczonym efektem powrotu do szkół dzieci i młodzieży – bezobjawowych „nosicieli” i „wektorów”. Jesteśmy znowu w sytuacji roz-

mów o wydolności służby zdrowia, zaleceń o ograniczeniu świadczeń zdrowotnych NFZ do niezbędnego minimum (poza-covidowych), budowy szpitali polowych i zwiększania ilości łóżek kosztem innych oraz „wynajętych” w prywatnej służbie zdrowia.

Co to oznacza w dłuższej perspektywie? Wystąpienie Odroczonego Efektu Zdrowotnego (OEZ). OEZ to efekt braku diagnostyki z powodu koronawirusa (mało nowych pacjentów, w onkologii nawet 25% mniej), przerwy w lecze-

OSOZ Polska 10/2020

55

MONITOR ZDROWOTNY

niu (osoby, które nie odczuwają mocno objawów i którym nie udało się skorzystać z teleporad), samoleczenie w przypadkach, w których „przejście przez chorobę” bez leczenia w przychodni czy szpitalu może powodować powikłania, powikłania po COVID-19. I wreszcie tysiące odłożonych zabiegów w szpitalach.

Efektem OEZ będzie zatem zwiększone zapotrzebowanie na świadczenia, wydłużające się kolejki i relatywnie większy poziom zaawansowania schorzeń, które zostaną zdiagnozowane.

Czy jesteśmy gotowi na OEZ? Nie. O tym się dużo nie mówi zgodnie z podejściem „nie czas żałować róż, gdy płoną lasy”. Teraz i pewnie jeszcze bardzo długo działanie systemu ochrony zdrowia dominuje i zdominuje COVID-19.

Brak gotowości na OEZ nie oznacza potrzeby symulacji i kalkulacji, co nas czeka. Z punktu widzenia aptek i hurtowni zapewne zwiększające zapotrzebowanie się na produkty sprzedawane w aptekach. Z punktu widzenia pacjen-

tów – prawdopodobnie większe kłopoty ze zdrowiem, a może i budżetem na zdrowie, jeżeli pandemia nadal będzie osłabiała gospodarkę. Z punktu widzenia świadczeń zdrowotnych – narastające braki personelu, chyba, że stworzone będą warunki do „importu” i wdrożone narzędzia do zatrzymania lekarzy i pielęgniarek w Polsce. I na koniec, z punktu widzenia regulatora – szukanie budżetu i problem z planowaniem i wdrożeniem zmian systemowych. Tych zresztą zawsze bali się wszyscy decydenci. To, co dobre, to zmiana mentalna: zdigitalizowani już zostaniemy na zawsze. Teraz czas korzystać z tego, co już dawno było dostępne, a uznawane dotąd za „niepotrzebną i czasochłonną fanaberię”.

Co nas czeka? Szczepionka na COVID-19 (a pierwsze obiecujące informacje poznaliśmy z początkiem listopada), nie uzdrowi nas w sekundę. Nawet jeśli pandemia koronawirusa będzie wygasać „naturalnie”, to nie będzie to proces szybki. Ze stanem epidemicznym trzeba się

prawdopodobnie oswoić. Nie tylko w życiu prywatnym, ale i w biznesowym. Elastyczność to teraz wymóg chwili, a nie pożądana cecha. W ciągu paru dni zamknąć można wszystko. Łatwiej zamknąć, bo nie wszyscy zdołają się otworzyć.

Ale są też jasne strony. Pandemia pewnie w końcu wygaśnie. Przeprowadza nas ona do innego świata, oswojonego technologicznie nawet wbrew naszej woli. To pomoże odnaleźć się nam w nim i wyrównać szanse, nawet jak czuliśmy się wykluczeni cyfrowo w jakimś stopniu (np. w porównaniu do młodszych pokoleń). Życzę Państwu, byście nie byli brani pod uwagę w statystykach dotyczących negatywnych efektów OEZ.  * Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na podstawie bazy aptek PEX (DOBA) oraz badań PEX PharmaSequence w tym, na podstawie analiz z reprezentatywnego panelu PEX PharmaSequence umożliwiającego aptekom i sieciom, członkom Aptecznego Banku Danych dostęp do szczegółowych analiz. Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

Dzienny obrót aptek (mln PLN brutto)

2019

ƑƔƏ

2020

mln PLN

ƑƏƏ ƐƔƏ ƐƏƏ ƔƏ

ƏƖĺƒƏ

ƐƏĺƏƕ

ƐƏĺƐƓ

ƐƏĺƑƐ

ƐƏĺƏƕ

ƐƏĺƐƓ

ƐƏĺƑƐ

ƐƏĺƏƕ

ƐƏĺƐƓ

ƐƏĺƑƐ

ƏƖĺƑƒ

ƏƖĺƒƏ ƏƖĺƒƏ

ƏƖĺƐѵ

ƏƖĺƑƒ ƏƖĺƑƒ

ƏƖĺƏƖ

ƏѶĺƑѵ

ƏƖĺƏƑ

ƏѶĺƐƖ

ƏѶĺƐƑ

ƏѶĺƏƔ

ƏƕĺƑƖ

ƏƕĺƐƔ

ƏƕĺƑƑ

ƏƕĺƏѶ

ƏƕĺƏƐ

ƏѵĺƑƓ

ƏѵĺƐƕ

ƏѵĺƏƒ

ƏѵĺƐƏ

ƏƔĺƑƕ

ƏƔĺƑƏ

ƏƔĺƐƒ

ƏƔĺƏѵ

ƏƓĺƑƑ

ƏƓĺƑƖ

ƏƓĺƐƔ

ƏƓĺƏѶ

ƏƓĺƏƐ

ƏƒĺƑƔ

ƏƒĺƐѶ

ƏƒĺƐƐ

ƏƒĺƏƓ

ƏƑĺƑѵ

ƏƑĺƐƖ

ƏƑĺƐƑ

ƏƑĺƏƔ

ƏƐĺƑƖ

ƏƐĺƑƑ

ƏƐĺƐƔ

ƏƐĺƏѶ

ƏƐĺƏƐ

Ə

Liczba transakcji sprzedaży w aptekach (tys.) - preparaty na przeziębienie OTC ƐƑƏƏ ƐƏƏƏ tys.

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ ƏƖĺƐѵ

ƏƖĺƏƖ

ƏƖĺƏƑ

ƏѶĺƑѵ

ƏѶĺƐƖ

ƏѶĺƐƑ

ƏѶĺƏƔ

ƏƕĺƑƖ

ƏƕĺƑƑ

ƏƕĺƐƔ

ƏƕĺƏѶ

ƏƕĺƏƐ

ƏѵĺƑƓ

ƏѵĺƐƕ

ƏѵĺƐƏ

ƏѵĺƏƒ

ƏƔĺƑƕ

ƏƔĺƑƏ

ƏƔĺƐƒ

ƏƔĺƏѵ

ƏƓĺƑƖ

ƏƓĺƑƑ

ƏƓĺƐƔ

ƏƓĺƏѶ

ƏƓĺƏƐ

ƏƒĺƑƔ

ƏƒĺƐѶ

ƏƒĺƐƐ

ƏƒĺƏƓ

ƏƑĺƑѵ

ƏƑĺƐƖ

ƏƑĺƐƑ

ƏƑĺƏƔ

ƏƐĺƑƖ

ƏƐĺƑƑ

ƏƐĺƐƔ

ƏƐĺƏѶ

ƏƐĺƏƐ

Ə

Liczba transakcji sprzedaży w aptekach (tys.) - preparaty zawierające antybiotyki ƐƓƏ ƐƑƏ

tys.

ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ

56

OSOZ Polska 10/2020

ƏƖĺƐѵ

ƏƖĺƏƖ

ƏƖĺƏƑ

ƏѶĺƑѵ

ƏѶĺƐƖ

ƏѶĺƐƑ

ƏѶĺƏƔ

ƏƕĺƑƖ

ƏƕĺƑƑ

ƏƕĺƐƔ

ƏƕĺƏѶ

ƏƕĺƏƐ

ƏѵĺƑƓ

ƏѵĺƐƕ

ƏѵĺƐƏ

ƏѵĺƏƒ

ƏƔĺƑƕ

ƏƔĺƑƏ

ƏƔĺƐƒ

ƏƔĺƏѵ

ƏƓĺƑƖ

ƏƓĺƑƑ

ƏƓĺƐƔ

ƏƓĺƏѶ

ƏƓĺƏƐ

ƏƒĺƑƔ

ƏƒĺƐѶ

ƏƒĺƐƐ

ƏƒĺƏƓ

ƏƑĺƑѵ

ƏƑĺƐƖ

ƏƑĺƐƑ

ƏƑĺƏƔ

ƏƐĺƑƖ

ƏƐĺƑƑ

ƏƐĺƐƔ

ƏƐĺƏѶ

ƏƐĺƏƐ

Ə

MONITOR ZDROWOTNY

R an k ingi P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. Wrzesień 2020 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta we wrześniu 2020

1

POLPHARMA

2

SANOFI

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

PRADAXA

3

NEOPARIN

4

VAXIGRIP

5

CLEXANE

LEKI NA RECEPTĘ

3

TEVA

4

ADAMED

5

KRKA

6

BAYER

7

BAUSCH HEALTH

8

SANDOZ

9

BERLIN-CHEMIE

10

BOEHRINGER INGELHEIM

1

USP ZDROWIE

2

POLPHARMA

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM

5

SANOFI

6

HASCO - LEK

7

RECKITT BENCKISER

8

TEVA

9

PROCTER & GAMBLE

10

SANDOZ

6

ELIQUIS

7

BISOCARD

8

FOSTEX

9

GLUCOPHAGE

10

ATORIS

1

IBUPROM

2

RUTINOSCORBIN

3

VOLTAREN

4

GRIPEX

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS POLPHARMA SANOFI ZIAJA PIERRE FABRE PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE NAOS BIOGENED

         

LEKI OTC

         

5

APAP

6

NEOSINE

7

MAGNE-B6

8

NUROFEN

9

STREPSILS

10

INOVOX

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON NUTRAMIGEN D-VITUM NUTRIDRINK MOLLERS NEOCATE DICOFLOR DOPPELHERZ RUTINACEA

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

SUPLEMENTY DIETY AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT SIEĆ OLIMP LABS OLEOFARM POLPHARMA RECKITT BENCKISER SYNOPTIS

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta we wrześniu 2020

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM PIROLAM ELUDRIL BIODERMA DERMEDIC CETAPHIL

         

Więcej danych?

Wszystkich z Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 10/2020

57

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epidemi o lo giczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA We wrześniu W ODNIESIENIU DO sierpnia

74 052 zł

83 945 zł

4 377 zł

8 665 zł

639 zł

546 zł

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

9893 zł

13,36%

4288 zł

97,96%

–93 zł

–14,58%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2020 I 2019

982 686 zł

981 649 zł

83 615 zł

83 720 zł

10 448 zł

8 361 zł

2019

2020

2019

2020

2019

2020

–1036 zł

–0,11%

105 zł

0,13%

–2088 zł

–19,98%

wrzesień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 70 384 zł Opolskie 70 854 zł Śląskie 73 175 zł

Śląskie 7 089 zł Opolskie 7 186 zł Podkarpackie 7 289 zł

Opolskie 417 zł Kujawsko-Pomorskie 421 zł Podlaskie 437 zł

Łódzkie 94 094 zł Wielkopolskie 95 296 zł Mazowieckie 98 653 zł

Lubuskie 9 488 zł Wielkopolskie 9 824 zł Mazowieckie 10 238 zł

Zachodniopomorskie 608 zł Pomorskie 611 zł Mazowieckie 652 zł

ROK 2019 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Podkarpackie 802 725 zł Opolskie 825 830 zł Śląskie 875 005 zł

Podkarpackie 68 618 zł Opolskie 70 322 zł Śląskie 71 078 zł

Opolskie 5 938 zł Kujawsko-Pomorskie 5 957 zł Podlaskie 6 389 zł

Łódzkie 1 095 808 zł Wielkopolskie 1 111 848 zł Mazowieckie 1 153 352 zł

Wielkopolskie 92 573 zł Lubuskie 92 999 zł Mazowieckie 102 546 zł

Lubuskie 9 154 zł Dolnośląskie 9 424 zł Mazowieckie 9 687 zł

wrzesień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Mazowieckie -10 249 zł Łódzkie -7 480 zł Pomorskie -5 098 zł

Brak spadków kosztów

Zachodniopomorskie -188 zł Pomorskie -147 zł Warmińsko-Mazurskie -133 zł

Lubuskie 26 018 zł Łódzkie 26 510 zł Mazowieckie 29 332 zł

Łódzkie 4 903 zł Wielkopolskie 4 916 zł Mazowieckie 5 324 zł

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY We wrześniu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 10/2020

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epidemi o lo giczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƐƏƏƏƏ

prognoza

koszty, tys. zł

ƖƏƏƏƏ ѶƏƏƏƏ ƕƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƔƏƏƏƏ

» Koszty leczenia z końcem roku będą się utrzymywały na podwyższonym, ale wyrównanym poziomie.«

ƐƏƏƏƏƏ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2020

59

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epidemi o lo giczny

koszty, tys. zł

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców

60

dane bieżące

ƐƑƏƏƏ ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

prognoza

» Weszliśmy w fazę bardzo wysokich kosztów leczenia grypy i przeziębienia.« Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2020

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epidemi o lo giczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐѵƏƏ

» Trendy nie sugerują

ƐƓƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƑƏƏ

gwałtownych zmian w kosztach leczenia alergii.«

ƐƏƏƏ ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƐƖ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2020

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków wrzesień | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO sierpnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

22,88 zł

25,61%

237 tys. zł

3850

0,21 zł

0,35%

28,5 tys. zł

400

(

(

(

(

*

(

(

(

1,12 zł

PROGNOZA NA

grudzień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 10/2020

(

suplementy

INNE

(

(

56,62% 23,76% 9,98% 9,64%

(

*

(

(

(

(

*

POZIOM REFUNDACJI

24,48% 0,40%

Okres dużej niepewności spowodowanej pandemią (wzrosty w ostatnich tygodniach) powoduje, że należy oczekiwać ponownie mniejszego ruchu w aptekach. Jeżeli ta tendencja utrzyma się do końca roku, należy spodziewać się mniejszego obrotu w grudniu (w stosunku do prognoz z początku roku). Aktualnie prognozujemy obrót apteczny na poziomie 240 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki we wrześniu 2020 roku wyniósł 237 tys. zł. W porównaniu z sierpniem 2020 roku wzrósł o 28,5 tys. zł (+13,7%). Jednocześnie był o 18,5 tys. zł wyższy (8,5%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,21 mld zł. Oznacza to wzrost o 378 mln zł (13,4%) w stosunku do sierpnia 2020 roku oraz wzrost o 135 mln zł (4,4%) w stosunku do września 2019 roku. Udział refundacji stanowił 24,48% (0,4 p.p. w porównaniu z sierpniem 2020) obrotu aptecznego i wyniósł 785 mln zł (15,2%).

Obrót w statystycznej aptece w 2020 roku wyniesie 2,737 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 4,5% (+119 tys. zł) oraz wzrost o 18% (+ 416,5 tys. zł) w stosunku do 2018 roku. Rynek far-

62

*

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

61,56 zł

(

maceutyczny osiągnie wartość 37,3 mld zł. To odpowiednio o 107 mln zł więcej (+0,3%) niż w 2019 roku oraz o 2,7 mld zł więcej (+7,8%) niż w 2018 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,3 mld zł, co będzie stanowiło 25,1% całkowitego obrotu aptecznego.

We wrześniu sprzedaż w podstawowych kategoriach kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 77 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 53,7 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 104,4 tys. zł. W porównaniu z sierpniem 2020 roku, we wszystkich trzech kategoriach zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wzrost ten wyniósł 10,9 tys. zł (+16,4%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty peł-

nopłatne – 6,1 tys. zł (+12,7%), z kolei dla sprzedaży odręcznej – 11,4 tys. (+12,3%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,04 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 727 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,4 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 916 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – wtorek (9 395 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 521 zł.

We wrześniu 2020 roku w stosunku do sierpnia 2020 roku w dwóch kategoriach zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży. Były to produkty dermatologiczne oraz leki przeciwpasożytnicze.

Największy wzrost wartości sprzeda-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

ży zanotowaliśmy w przypadku leków przeciwzakaźnych, produktów na układ oddechowy oraz produktów na centralny układ nerwowy.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku leków przeciwzakaźnych oraz leków na układ oddechowy. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

We wrześniu średnia marża apteczna wyniosła 25,61%. To o 0,35 p.p. więcej niż w sierpniu 2020 roku oraz o 0,29 p.p. więcej niż we wrześniu 2019 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 19,37% (+0,49 p.p. w stosunku do sierpnia 2020), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,54% (+0,98 p.p. w stosunku do sierpnia 2020), natomiast dla produktów OTC – 29,99% (+0,12 p.p. w stosunku do sierpnia 2020 roku).

W 2020 roku marża apteczna wyniesie 24,66%. Będzie to odpowiednio o 0,04 p.p. mniej niż w 2019 roku oraz o 0,35 p.p. mniej niż w 2018 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 19,02% (–0,19 p.p. w stosunku do 2019 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,98% (–0,21 p.p. w stosunku do 2019 roku), a dla produktów OTC – 28,68% (–0,39 p.p. w stosunku do 2019 roku). Średnia cena za opakowanie leku we wrześniu 2020 roku wyniosła 22,88 zł.

Cena ta w porównaniu do sierpnia 2020 roku wzrosła o 21 groszy. Porównując ją do ceny z września 2019 obserwujemy wzrost o 1,27 zł. We wszystkich kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Średnia cena za opakowanie leków refundowanych wyniosła 29,09 zł (+0,06 zł). Średnia cena za opakowanie leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 29,50 zł (+0,44 zł).

Dla leków sprzedawanych bez recepty, średnia cena za opakowanie wyniosła 17,69 zł (+0,31 zł).

We wrześniu statystyczną aptekę odwiedziło 3850 pacjentów (wzrost o 400-tu pacjentów w stosunku do sierpnia 2020). 3120 osób zakupiło produkty OTC, 860 – leki refundowane, a 770 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 września. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 918 osób. Kolejnym w rankingu tygo-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2020

wrzesień 2019

ƐƐƏƏƏ ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2020

wrzesień 2019

ƐƏƏƏƏ ƖƏƏƏ ѶƏƏƏ ƕƏƏƏ ѵƏƏƏ ƔƏƏƏ ƓƏƏƏ ƒƏƏƏ ƑƏƏƏ ƐƏƏƏ Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ moczowo-płciowy i hormony płciowe

4,29%

5,66% układ mięśniowo-szkieletowy 13,02% przewód pokarm. i metabolizm

układ 9,69% oddechowy 2,01% narządy zmysłów 3,93% leki przeciwzakaźne 0,27% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,54% leki onkologiczne i immunomodulacyjne

12,21% układ sercowo-naczyniowy

5,27% krew i układ krwiotwórczy 1,15% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 3,08% dermatologia

varia 10,4% 11,18% centralny układ nerwowy nieokreślona 16,29%

OSOZ Polska 10/2020

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2007–2020 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏƕ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020

(

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐѵķѶƑ ƐƕķƑƐ ƐƕķƑѶ ƐƔķƖ ƐƔķѶƓ ƐƔķѶƓ ƐƔķƕѶ ƐƔķѶƕ ƐѵķƏƒ ƐѵķƑƓ ƐѵķƑƖ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƔķѶƒ ƐƔķѶ ƐƏ Ɣ ƔķƏƓ

ƔķƑ

ƔķƓƑ

ƔķƔƖ

Ɣķƕѵ

Ɣķѵƒ

ƔķѶѶ

ƔķѵƓ

Ɣķƒƕ

ƔķѵƑ

ƔķƔƕ

Ɣķƒƕ

ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

ƔķƖƔ

ƔķƓѵ

Ɣķѵ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

Ə

ƑƏƐƖ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2019–2020 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķѵ

ƕķƓѶ

ƕķƔѶ

ƕķƒѶ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƐ

ƕķƓƑ

ƕķƓƓ

ƕķƒƑ

ƕķƓƔ

ƕķƒƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƑƔ

ƕķƑѵ

ƕķƔƔ

ƕķƒƓ

ƕķƑѶ

ƕķƒѵ

refundacja

ƕķƔƑ

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƏķƑƔ ƑƏķƕƓ ƑƏķѶƑ ƑƏķƖƓ ƑƏķѶƓ ƑƐķƏƔ ƑƏķƖ ƑƏķƕƔ ƑƐķƏƖ ƑƐķƑƕ ƑƐķƑƑ ƑƐķƒƔ ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ ƑƐķѶƐ ƑƐķѵѵ ƑƐķƔѶ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƐƖ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƏ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2007–2020 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

(

ƑƏƏƕ

64

OSOZ Polska 10/2020

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim we wrześniu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ

styczną aptekę odwiedziło 3850 pacjentów (wzrost o 400-tu pacjentów w stosunku do sierpnia 2020).«

ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2020

wrzesień 2019

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2020

» We wrześniu staty-

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

dniem był 15 – 21 września (901 osób), 22–28 września (879 osób), 1 – 7 września (838 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00 – 12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 61,56 zł. To o 1,12 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 6,38 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2019. Z kwoty tej 46,49 zł zapłacił pacjent, a 15,07 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z sierpniem 2020 wzrosła o 3,6%. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,3% (+0,60 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 89,56 zł (z czego 23,14 zł to zapłata pacjenta, a 66,42 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 69,78 zł, a dla produktów OTC – 33,46 zł.

W 2020 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 61,06 zł. Z kwoty tej 45,74 zł zapłaci pacjent, a 15,33 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 67,49 zł, produktów OTC – 32,55 zł, a leków refundowanych – 93,03 zł (z czego 23,77 zł to zapłata pacjenta, a 69,27 zł wartość refundacji). 

wrzesień 2019

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ u ;ঋmb-

ѶŋƐƓ u ;ঋmb-

ƐƔŋƑƐ u ;ঋmb-

ƑƑŋƑѶ u ;ঋmb-

ƑƖŋƒƏ u ;ঋmb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

wrzesień 2020

wrzesień 2019

wrzesień 2020

wrzesień 2019

134 194

122 495

56,62%

56,06%

Lek - OTC

56 302

53 033

23,76%

24,27%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

23 661

21 131

9,98%

9,67%

Pozostałe

22 843

21 842

9,64%

10,00%

Lek - RX

OSOZ Polska 10/2020

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za wrzesień 2020 wrzesień 2020

zmiana w stosunku do (%) sierpnia 2020

stycznia 2020

zmiana w stosunku do (liczbowo)

września 2019

sierpnia 2020

stycznia 2020

września 2019

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

237,0

13,7%

-4,0%

8,5%

28,5

-10,0

18,5

cały rynek apteczny

3 205 899

13,4%

-6,3%

4,4%

377 805,0

-217 274,0

135 100,0

statystyczna apteka

77,0

16,4%

-3,7%

6,9%

10,9

-2,9

5,0

cały rynek apteczny

1 041 912

16,1%

-6,0%

2,9%

144 334,7

-66 193,8

29 204,6

statystyczna apteka

53,7

12,7%

-3,1%

11,6%

6,1

-1,7

5,6

cały rynek apteczny

726 846

12,4%

-5,4%

7,4%

80 141,9

-41 843,1

50 300,8

statystyczna apteka

104,4

12,3%

-4,6%

8,0%

11,4

-5,1

7,7

cały rynek apteczny

1 412 056

12,0%

-6,9%

4,0%

151 282,7

-104 977,4

53 667,1

statystyczna apteka

58,0

15,6%

-3,5%

6,8%

7,8

-2,1

3,7

cały rynek apteczny

784 820

15,2%

-5,8%

2,8%

103 822,5

-48 489,7

21 522,2

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji w całkowitym obrocie

24,48%

1,7%

0,6%

-1,5%

0,0

0,0

0,0

w sprzedaży refundowanej

74,16%

-0,6%

0,4%

-0,1%

0,0

0,0

0,0

ogółem

22,88 zł

0,9%

4,2%

5,9%

0,2

0,9

1,3

dla leków z list refundacyjnych

29,09 zł

0,2%

1,9%

2,4%

0,1

0,6

0,7

dla leków z recept pełnopłatnych

29,50 zł

1,5%

8,2%

10,0%

0,4

2,2

2,7

dla produktów bez recepty (OTC)

17,69 zł

1,8%

3,2%

5,6%

0,3

0,5

0,9

3 850

11,6%

-11,7%

-2,8%

400,0

-510,0

-110,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

860

24,6%

-12,2%

13,2%

170,0

-120,0

100,0

Liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

770

13,2%

-13,5%

-2,5%

90,0

-120,0

-20,0

3 120

9,5%

-11,9%

-5,2%

270,0

-420,0

-170,0

ogółem

25,61%

1,4%

3,5%

1,1%

0,0

0,0

0,0

dla leków z list refundacyjnych

19,37%

2,6%

3,3%

-8,7%

0,0

0,0

0,0

dla leków na recepty pełnopłatne

22,54%

4,6%

8,3%

-2,3%

0,0

0,0

0,0

dla sprzedaży odręcznej

29,99%

0,4%

3,0%

8,9%

0,0

0,0

0,0

Wartość sprzedaży na pacjenta

61,56 zł

1,9%

8,7%

11,6%

1,1

4,9

6,4

Wartość zapłaty przez pacjenta

46,49 zł

1,3%

8,5%

12,1%

0,6

3,6

5,0

Wartość dopłaty refundatora

15,07 zł

3,6%

9,3%

9,9%

0,5

1,3

1,4

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

89,56 zł

-6,6%

9,8%

-5,5%

-6,3

8,0

-5,3

Wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

23,14 zł

-4,9%

8,6%

-5,3%

-1,2

1,8

-1,3

Wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

66,42 zł

-7,2%

10,2%

-5,6%

-5,1

6,1

-4,0

Wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

69,78 zł

-0,5%

12,0%

14,5%

-0,3

7,5

8,8

Wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

33,46 zł

2,6%

8,2%

13,9%

0,8

2,5

4,1

średnia cena opakowania

Liczba pacjentów w aptece

Liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) Średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2020: 2 736,5 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5%

66

OSOZ Polska 10/2020

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do września 2020 2020

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2020

2018

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2019

2019

2018

2018

2 736,5

4,5%

18,0%

119,0

416,5

2 032,5

6,7%

20,6%

128,0

347,5

37 279 316,0

0,3%

7,8%

107 098,5

2 696 222,0

27 777 443,0

2,0%

10,0%

546 579,0

2 523 185,0

907,3

1,8%

11,1%

15,8

90,4

672,9

3,1%

12,5%

20,3

75,0

12 358 551,1

-2,4%

1,5%

-301 431,2

180 817,0

9 196 044,6

-1,4%

2,6%

-134 673,0

234 304,2

609,7

4,2%

21,0%

24,6

106,0

454,1

6,8%

23,5%

28,8

86,5

8 305 642,9

0,0%

10,6%

-1 805,2

796 526,7

6 205 434,7

2,1%

12,6%

126 500,3

696 352,1

1 197,4

6,8%

22,0%

76,5

215,5

889,2

9,5%

25,9%

77,5

182,9

16 313 212,2

2,5%

11,5%

394 257,0

1 678 637,5

12 154 133,2

4,7%

14,8%

545 306,5

1 566 565,9

686,8

2,7%

14,6%

18,0

87,6

508,5

4,0%

16,2%

19,3

70,8

9 354 948,5

-1,5%

4,7%

-142 661,3

423 252,6

6 948 149,3

-0,6%

5,9%

-43 693,4

390 041,0

0,3

-1,8%

-2,8%

0,0

0,0

0,3

-2,6%

-3,7%

0,0

0,0

0,7

0,7%

2,8%

0,0

0,0

0,7

0,8%

2,9%

0,0

0,0

21,7

2,2%

4,2%

0,5

0,9

21,8

3,0%

3,7%

0,63

0,77

29,4

2,1%

5,0%

0,6

1,4

29,1

2,4%

3,1%

0,69

0,87

29,0

7,8%

14,2%

2,1

3,6

29,5

10,0%

13,9%

2,67

3,59

17,7

3,5%

11,9%

0,6

1,9

17,7

5,6%

10,8%

0,93

1,72

44 813,3

-4,1%

2,3%

-1 896,7

1 003,3

32 910,0

-3,9%

2,6%

-1 330,0

820,0

9 751,9

3,3%

13,5%

311,9

1 161,9

7 290,0

7,2%

15,7%

490,0

990,0

9 034,7

-5,7%

0,9%

-545,3

84,7

6 680,0

-4,2%

1,8%

-290,0

120,0

36 785,2

-4,7%

0,8%

-1 824,8

285,2

26 910,0

-5,2%

0,7%

-1 480,0

200,0

0,2

-0,2%

-1,4%

0,0

0,0

0,2

0,7%

-0,6%

0,0

0,0

0,2

-1,0%

1,8%

0,0

0,0

0,2

-1,2%

2,2%

0,0

0,0

0,2

-1,0%

-8,3%

0,0

0,0

0,2

1,6%

-7,8%

0,0

0,0

0,3

-1,3%

-2,8%

0,0

0,0

0,3

0,4%

-0,9%

0,0

0,0

61,06 zł

9,0%

15,3%

5,0

8,1

61,76 zł

11,0%

17,6%

6,1

9,3

45,74 zł

9,6%

16,4%

4,0

6,5

46,31 zł

12,0%

19,1%

5,0

7,4

15,33 zł

7,0%

12,1%

1,0

1,6

15,45 zł

8,2%

13,3%

1,2

1,8

93,03 zł

-1,5%

-2,2%

-1,4

-2,1

92,31 zł

-3,8%

-2,7%

-3,7

-2,6

23,77 zł

-3,6%

-9,3%

-0,9

-2,4

23,65 zł

-5,9%

-10,0%

-1,5

-2,6

69,27 zł

-0,7%

0,6%

-0,5

0,4

68,66 zł

-3,1%

0,0%

-2,2

0,0

67,49 zł

10,5%

19,9%

6,4

11,2

67,98 zł

11,4%

21,3%

7,0

11,9

32,55 zł

12,1%

21,0%

3,5

5,7

33,04 zł

15,6%

25,0%

4,5

6,6

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2020: 37,3 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2019)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2019)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,35 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 0 do 1% (w stosunku do roku 2019)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: spadek -2 do -1% (w stosunku do roku 2019)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 10/2020

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

635,58

0,07

36889,15

0,16

8253,24

0,05

28635,91

0,49

0,22

0,78

1196,12

30,84

58,04

2. U-30

447,03

0,05

18877,25

0,08

7892,16

0,04

10985,09

0,19

0,42

0,58

757,03

24,94

42,23

3. U-50

235,02

0,03

5970,78

0,03

3397,46

0,02

2573,32

0,04

0,57

0,43

306,48

19,48

25,41

4. U-BEZPŁATNY

23,74

0,00

2086,50

0,01

143,44

0,00

1943,05

0,03

0,07

0,93

65,42

31,89

87,90

5. INWALIDA WOJENNY

12,12

0,00

731,34

0,00

0,64

0,00

730,70

0,01

0,00

1,00

22,45

32,57

60,35

0,16

0,00

5,45

0,00

0,93

0,00

4,52

0,00

0,17

0,83

0,28

19,55

33,08

10,38

0,00

325,21

0,00

58,23

0,00

266,98

0,00

0,18

0,82

17,17

18,94

31,33

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

17,40

25,03

237,67

0,03

11276,06

0,05

9,86

0,00

11266,20

0,19

0,00

1,00

422,51

26,69

47,44

3,81

0,00

862,80

0,00

144,02

0,00

718,78

0,01

0,17

0,83

7,73

111,63

226,28

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

13,18

0,00

1854,41

0,01

962,55

0,01

891,87

0,02

0,52

0,48

48,89

37,93

140,68

12. PEŁNOPŁATNE

1311,12

0,15

53733,00

0,23

53732,00

0,30

1,00

0,00

1,00

0,00

1843,97

29,14

40,98

13. ODRĘCZNA

5889,94

0,67

104388,00

0,44

104386,67

0,58

1,33

0,00

1,00

0,00

6777,69

15,40

17,72

14. RAZEM

8819,77

1,00

237000,00

1,00

178981,21

1,00

58018,79

1,00

0,76

0,24

11465,73

20,67

26,87

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

631,92

0,07

35929,90

0,16

8088,25

0,05

27841,65

0,49

0,23

0,77

1179,06

30,47

56,86

2. U-30

443,95

0,05

18586,61

0,08

7588,57

0,04

10998,04

0,19

0,41

0,59

746,73

24,89

41,87

3. U-50

222,60

0,03

5535,75

0,02

3162,86

0,02

2372,89

0,04

0,57

0,43

290,69

19,04

24,87

4. U-BEZPŁATNY

22,58

0,00

1952,12

0,01

138,41

0,00

1813,71

0,03

0,07

0,93

62,59

31,19

86,45

5. INWALIDA WOJENNY

11,88

0,00

713,71

0,00

0,49

0,00

713,21

0,01

0,00

1,00

21,99

32,46

60,06

0,17

0,00

5,55

0,00

0,90

0,00

4,65

0,00

0,16

0,84

0,29

19,09

32,15

10,51

0,00

322,70

0,00

53,45

0,00

269,26

0,00

0,17

0,83

17,07

18,90

30,71

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

14,73

24,47

232,71

0,03

10878,80

0,05

7,47

0,00

10871,33

0,19

0,00

1,00

409,23

26,58

46,75

3,54

0,00

847,00

0,00

118,25

0,00

728,75

0,01

0,14

0,86

7,32

115,63

239,05

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. NARKOTYKI 11. ŚRODKI POMOCNICZE

12,04

0,00

1804,03

0,01

922,89

0,01

881,13

0,02

0,51

0,49

47,44

38,03

149,85

12. PEŁNOPŁATNE

1276,89

0,15

50456,56

0,22

50455,77

0,30

0,78

0,00

1,00

0,00

1791,88

28,16

39,52

13. ODRĘCZNA

5616,46

0,66

98800,56

0,44

98799,51

0,58

1,04

0,00

1,00

0,00

6798,92

14,53

17,59

14. RAZEM

8485,26

1,00

225833,33

1,00

169336,83

1,00

56496,50

1,00

0,75

0,25

11373,21

19,86

26,61

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – dotyczy aktualnego miesiąca Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1606

0,18

77025

0,32

19900

0,11

57125

0,98

0,26

0,74

2795

27,56

47,97

2. Recepty pełnopłatne

1311

0,15

53733

0,23

53732

0,30

1

0,00

1,00

0,00

1844

29,14

40,98

3. Sprzedaż odręczna

5890

0,67

104388

0,44

104387

0,58

1

0,00

1,00

0,00

6778

15,40

17,72

13

0,00

1854

0,01

963

0,01

892

0,02

0,52

0,48

49

37,93

140,68

8820

1,00

237000

1,00

178981

1,00

58019

1,00

0,76

0,24

11466

20,67

26,87

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1579,87

0,19

74772,20

0,33

19158,65

0,11

55613,55

0,98

0,26

0,74

2734,98

27,34

47,33

2. Recepty pełnopłatne

1276,89

0,15

50456,56

0,22

50455,77

0,30

0,78

0,00

1,00

0,00

1791,88

28,16

39,52

3. Sprzedaż odręczna

5616,46

0,66

98800,56

0,44

98799,51

0,58

1,04

0,00

1,00

0,00

6798,92

14,53

17,59

12,04

0,00

1804,03

0,01

922,89

0,01

881,13

0,02

0,51

0,49

47,44

38,03

149,85

8485,26

1,00

225833,33

1,00

169336,83

1,00

56496,50

1,00

0,75

0,25

11373,21

19,86

26,61

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

18648,40

0,18

907262,14

0,33

231755,81

0,11

675506,33

0,98

0,26

0,74

32166,61

28,21

48,65

2. Recepty pełnopłatne

16058,15

0,15

609712,10

0,22

609701,29

0,30

10,81

0,00

1,00

0,00

22310,30

27,33

37,97

3. Sprzedaż odręczna

70112,30

0,67

1197357,10

0,44

1197344,57

0,58

12,54

0,00

1,00

0,00

83062,94

14,42

17,08

143,77

0,00

22168,66

0,01

10909,81

0,01

11258,85

0,02

0,49

0,51

540,83

40,99

154,20

104962,61

1,00

2736500,00

1,00

2049711,47

1,00

686788,53

1,00

0,75

0,25

138080,69

19,82

26,07

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

254134650

0,18

12358551144

0,33

3157209404

0,11 9201341740

0,98

0,26

0,74

438312357

28,20

48,63

2. Recepty pełnopłatne

218724555

0,15

8305642866

0,22

8305495752

0,30

147114

0,00

1,00

0,00

303871178

27,33

37,97

3. Sprzedaż odręczna

955052752

0,67

16313212227

0,44 16313041584

0,58

170643

0,00

1,00

0,00

1131546038

14,42

17,08

1958016

0,00

301909763

0,01

0,01

153289003

0,02

0,49

0,51

7372229

40,95

154,19

1429869974

1,00

37279316000

1,00 9354948500

1,00

0,75

0,25

1881101802

19,82

26,07

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 10/2020

148620760

1,00 27924367500

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Środki antynikotynowe W Polsce 8 milionów osób pali papierosy, w tym 24% mężczyzn i 18% kobiet. Z nałogiem chce zerwać aż 70% palaczy. Z reguły zdają sobie oni sprawę z szkodliwości palenia, jednak wygrać walkę z nałogiem nie jest łatwo. Aż 95% próbujących rzucić palenie ponosi porażkę. Jak przełamać mechanizm psychicznego uzależnienia? Farmacja i medycyna oferują dziś całą gamę różnych środków i sposobów: antynikotynowe gumy do żucia, plastry, tabletki, inhalatory, psychoterapia, akupunktura i homeopatia. Każda osoba inaczej reaguje na wspomniane sposoby. I tak przykładowo szacuje się, że stosowanie plastrów antynikotynowych kończy się rzuceniem palenia przez ok. 16–20% osób. Najwięcej środków antynikotynowych kupowanych jest na początku roku – w styczniu, lutym i marcu (efekt postanowień noworocznych). W okresie od 2002 do 2019 roku ponad czterokrotnie wzrosła ilość i wartość ich sprzedaży, co można skorelować z trendem zdrowego trybu życia, wprowadzania kolejnych ograniczeń dla palaczy oraz producentów, rosnącymi cenami papierosów i szybko malejącą społeczną akceptacją palenia papierosów. W latach 2011–2019 odsetek palących mężczyzn spadł z 39 proc. do 24 proc., a kobiet z 23 proc. do 18 proc.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2019 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002 WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

126 635 720

2 670 630

69

47,42 zł

342%

388%

122%

10%

INFORMACJE DODATKOWE Plastry antynikotynowe: uwalniają nikotynę przez skórę, zmniejszając objawy fizycznego uzależnienia.

Te zawierające mniejszą dawkę nikotyny, od 21 do 5 mg na dzień, są przyklejane codziennie rano na skórę na 16 do 24 godzin, w zależności od nasilenia objawów. Pełny cykl terapeutyczny trwa zazwyczaj 3 miesiące.

Gumy do żucia: działają podobnie do plastrów.

Dostępne są gumy o dawce 2 i 4 mg. Stosowanie gum trwa zazwyczaj 3 miesiące. Nie zaleca się ich używania dłużej niż 6 miesięcy od rzucenia palenia.

Skuteczność podobna do plastrów. Źródło: portal.abczdrowie.pl

Tabletki antynikotynowe: działanie jest identyczne jak w przypadku plastrów i gum. W tym wypadku nikotyna jest dostarczana za pomocą tabletek do ssania lub tabletek, które wkłada się pod język.

Oprócz tych z nikotyną, dostępne są także tabletki zawierające inne substancje czynne jak wareniklina i bupropion. Są one silniejsze w działaniu i mogą powodować dodatkowe skutki uboczne, stąd dostępne są tylko na receptę.

Inhalator: składa się z ustnika z wymiennym wkładem, który wyglądem przypomina cygaretkę.

Nikotyna jest dostarczana pod postacią inhalacji.

Jedna inhalacja zastępująca sięgnięcie po papierosa dostarcza ok. 5 mg nikotyny. Wadą jest utrwalenie czynności sięgania po papierosa.

140

3,5

120

3,0

100

2,5

80

2,0

60

1,5

40

1,0

20

0,5

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

ilość [mln op.]

wartość [mln zł]

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2019

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 10/2020

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

To, że palenie szkodzi zdrowiu, wiedzą niemal wszyscy. Pomimo to, wiele osób sięga po używki zawierające nikotynę.

Nikotyna jest środkiem silnie uzależniającym, dlatego łatwo popaść w nałóg, ale aby rzucić palenie potrzebna jest olbrzymia mobilizacja i determinacja. Pomocne w zwalczeniu uzależnienia od nikotyny mogą okazać się produkty antynikotynowe w postaci tabletek, gum do żucia, plastrów czy pastylek do ssania. Takie produkty są łatwo dostępne, chociażby w aptekach. Poniższe dane pokazują jak rynek produktów antynikotynowych zmieniał się na przełomie ostatnich 20 lat.

W pierwszym roku analiz wartość sprzedaży produktów antynikotynowych zakupionych w aptekach wynosiła 28,62 mln zł. Przez kolejne siedem lat ta kwota wzrastała z roku na rok, zwłaszcza w latach 2006–2009. W 2007 roku miał miejsce rekordowy wzrost wynoszący 44,03%. W latach 2010–2012 oraz w roku 2015 kwota, jaką pacjenci płacili za produkty antynikotynowe, spadała. Największy spadek w porównaniu do roku poprzedniego pojawił się w roku 2010 i wynosił 8,98%. W ostatnich latach wartość sprzedaży omawianej grupy produktów wzrastała. W 2019 roku była

70

OSOZ Polska 10/2020

najwyższa w całym okresie analiz i wynosiła 126,64 mln zł (o 12,19% więcej niż w roku poprzednim oraz o 342,51% więcej niż w 2002 roku).

Sprzedaż środków antynikotynowych w analizowanym okresie kształtowała się w sposób analogiczny jak wartość sprzedaży. W 2002 roku w aptekach otwartych zostało sprzedanych ponad 546 tys. opakowań omawianych produktów. W latach 2003–2010 sprzedaż pięła się ku górze, zwłaszcza od 2006 do 2009 roku.

W 2008 roku miał miejsce maksymalny wzrost wynoszący 41,18%. W minionym roku (2019) sprzedano 2,67 mln opako-

wań produktów antynikotynowych, a to o 10,45% więcej niż w roku poprzednim oraz o 342,61% więcej niż w pierwszym okresie analiz. Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich kilkunastu lat pokazuje, że przez większość miesięcy roku pacjenci płacą za produkty wspomagające leczenie palenia wyrównaną kwotę. W miesiącach od kwietnia do listopada średniomiesięczna wartość waha się od 6,62 do 7,13 mln zł. Zdecydowanie najwięcej pacjenci płacą za produkty antynikotynowe w styczniu, średnio 9,51 mln zł. We wrześniu 2020 roku

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 2. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

10

54,50 55,81 51,95 47,94 48,67 64,37 62,01 63,00 54,81 49,66 53,61 71,85 55,14 61,94 60,84 58,74 59,45 61,68

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2019 a nie będące w ofercie w 2002 roku

3

68,91 64,58 66,90 58,66 60,31 58,62 59,35 58,66 56,28 56,25 57,33 55,36 56,77 56,09 58,35 61,17 62,72

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

0

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

1

86,47 91,05 90,59 90,66 89,54 87,69 90,21 90,51 89,13 81,95 70,91 66,09 69,49 64,69

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

4

91,28 93,13 94,46 61,80 49,61 48,57 56,72 51,51 89,06 88,55 75,05 73,03 74,68

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

2

20,58 51,90 51,46 49,26 52,36 44,46 46,18 54,25 61,29 63,75 67,62 66,24

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

3

61,35 23,30 18,39 18,05 18,25 19,69 18,68 17,43 19,30 17,35 17,27

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

6

19,69 54,81 43,43 65,88 75,28 74,44 75,25 71,75 74,05 74,43

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

4

51,15 62,17 62,01 48,99 63,00 65,67 64,79 68,33 67,06

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

7

20,64 23,35 26,05 31,61 27,91 23,49 22,89 22,82

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

5

61,92 65,70 65,70 67,68 66,23 65,89 65,63

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

5

86,29 76,94 81,07 57,34 74,71 77,91

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

1

71,33 70,65 69,92 62,65 62,24

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

4

64,98 34,09 24,96 64,06

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

1

63,99 70,99 68,71

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2019 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

2

22,76 33,61

Produkty będące w ofercie w 2019 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

2

55,10

Liczba badanych produktów

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019

10

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w 2019 roku

54,50 55,81 51,95 47,94 48,67 64,37 62,01 63,00 54,81 49,66 53,61 71,85 55,14 61,94 60,84 58,74 59,45 61,68

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w 2019 roku

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2019

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2019

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2019

5

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2019

0

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2019

0

—

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2019

0

—

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2019

0

—

—

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2019

1

24,55 37,51 12,84

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2019

2

18,04 14,35

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2019

2

12,07

—

35,02 35,15 35,16 35,08 34,44 34,62 34,52 37,34 37,56 34,99 32,74 30,12 25,35 —

22,14 21,84 22,40 21,40 31,75 22,70 17,25 12,20 —

OSOZ Polska 10/2020

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

pacjenci zapłacili za omawianą grupę leków najniższą kwotę (licząc od stycznia 2020) – 1,91 mln zł, a w styczniu bieżącego roku kwotę najwyższą – 15,24 mln zł. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktów antynikotynowych w ca-

łym okresie analiz kształtowała się na bardzo wyrównanym poziomie. W 2002 roku za pojedyncze opakowanie środka antynikotynowego pacjenci płacili średnio 52,39 zł. W kolejnych latach średnia cena raz po raz spadała i pięła się ku gó-

rze. W 2007 roku średnia cena była najwyższa i wynosiła 59,41 zł, a w 2012 roku była najniższa i równa 42,56 zł.

W minionym roku pacjenci płacili za pojedyncze opakowanie produktu antynikotynowego średnio 47,42 zł, a to

Tab. 1. Roczne zestawienie sprzedaży produktów antynikotynowych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

28 617 603

546 279

52,39

923 148

17 622

31

2003

32 518 109

630 075

51,61

956 415

18 532

34

13,63%

2004

32 936 391

680 004

48,44

716 009

14 783

46

1,29%

7,92%

2005

36 803 257

802 604

45,85

897 640

19 576

41

11,74%

18,03%

2006

49 043 084

978 343

50,13

1 000 879

19 966

49

33,26%

21,90%

2007

70 635 040

1 189 024

59,41

1 261 340

21 233

56

44,03%

21,53%

2008

93 260 965

1 678 686

55,56

1 332 300

23 981

70

32,03%

41,18%

2009

117 121 050

2 191 864

53,43

1 394 298

26 094

84

25,58%

30,57%

2010

106 603 497

2 303 948

46,27

1 366 711

29 538

78

-8,98%

5,11%

2011

101 240 238

2 189 996

46,23

1 177 212

25 465

86

-5,03%

-4,95%

2012

97 873 615

2 299 611

42,56

1 165 162

27 376

84

-3,33%

5,01%

2013

106 336 885

2 140 557

49,68

1 208 374

24 325

88

8,65%

-6,92%

2014

107 914 913

2 089 151

51,65

1 172 988

22 708

92

1,48%

-2,40%

2015

105 157 002

1 867 292

56,32

1 282 402

22 772

82

-2,56%

-10,62%

2016

108 775 996

2 153 454

50,51

1 279 718

25 335

85

3,44%

15,33%

2017

111 691 492

2 200 063

50,77

1 396 144

27 501

80

2,68%

2,16%

2018

112 878 456

2 417 861

46,69

1 546 280

33 121

73

1,06%

9,90%

2019

126 635 720

2 670 630

47,42

1 835 300

38 705

69

12,19%

10,45%

2020

135 191 021

2 830 732

47,76

—

—

—

6,76%

5,99%

2021

136 476 055

2 939 044

46,44

—

—

—

0,95%

3,83%

15,34%

Rys. 1. Wartość sprzedaży produktów antynikotynowych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 Ɛѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƓ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƑ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ѷ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W styczniu 2020 roku została odnotowana rekordowa kwota (15,24 mln zł), jaką pacjenci zapłacili za produkty antynikotynowe zakupione w aptekach.«

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 10/2020

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań produktów antynikotynowych sprzedanych w aptekach w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƒƔƏ ƏƏƏ

ƒƏƏ ƏƏƏ

ƑƔƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

ƐƔƏ ƏƏƏ

ƐƏƏ ƏƏƏ

» Mięsięczna sprzedaż produktów antynikotynowych na przełomie ostatnich kilkunastu lat kształtowała się na poziomie od 37 do 310 tys. opakowań.

Zdecydowanie najwięcej tego typu produktów sprzedaje się w styczniu.«

ƔƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 3. Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu antynikotynowego zakupionego w aptece w latach 2002–2019 oraz prognoza na lata 2020–2021 ƕƏ

ѵƏ

ƔƏ

ƓƏ

ƒƏ

» Średnia cena za pojedyncze opakowanie produktu antynikotynowego oscyluje w granicach od 40 do 60 zł. W ostatnich miesiącach pacjenci płacili za produkty z omawianej grupy średnio niecałe 50 zł.«

ƑƏ

ƐƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

Rys. 4. Liczba różnych produktów antynikotynowych dostępnych w aptekach w latach 2002–2019 ѶƏ ƕƏ ѵƏ ƔƏ ƓƏ

» Asortyment produktów antynikotynowych na półkach aptecznych nie jest zbyt liczny. Pacjenci mogą wybierać zaledwie spośród kilkudziesięciu produktów.«

ƒƏ ƑƏ ƐƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

OSOZ Polska 10/2020

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KĂ“ W

Rys. 5. Ĺšrednia miesiÄ™czna wartość sprzedaĹźy w latach 2002–2020 Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć–Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃśĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć•Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

ŃľĆ?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć”Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć“Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć’Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć‘Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?Ć?

Ć?

"|‹1ÂŒ;༉

†|‹

-uŒ;1

o 1,57% więcej niş w roku 2018 oraz o 9,48% mniej niş w roku 2002.

Oferta rynku środków antynikotynowych w aptekach jest uboga i charakteryzuje się niewielką rotacją produktów.

W 2002 roku pacjenci mogli wybierać spośród zaledwie 31 róşnych produktów.

W minionym roku asortyment liczył sobie 69 produktów, o 122,58% więcej niş w pierwszym okresie analiz, ale równieş niewiele. Najwięcej nowych opakowań pojawiło się w 2008 i 2009 (14), a najwięcej zostało wycofanych w roku 2015 (10).

W styczniu bieşącego roku pacjenci zakupili w aptekach rekordową ilość środków wspomagających rzucenie palenia – ponad 310 tys. opakowań. Takşe w pozostałych miesiącach sprzedaş kształtowała się na wysokim poziomie.

To wskazuje, şe rok 2020 moşe być rekordowy pod względem ilości, ale i wartości sprzedaşy. Ponişej znajdują się prognozy na rok 2020 oraz 2021.

Trendy przyszłości Zgodnie z prognozami wyliczonymi na rok 2020 i 2021, wartość sprzedaşy produktów antynikotynowych w tych latach wyniesie kolejno 135,19 mln zł oraz 136,48 mln zł. Wzrost liczony rok do roku wyniesie 6,76% (w 2020 roku) oraz 0,95% (w 2021 roku)

74

OSOZ Polska 10/2020

‰b;1b;༉

-f

Œ;u‰b;1

brb;1

"b;urb;༉

Sprzedaş produktów antynikotynowych w najblişszych latach takşe będzie rosnąć. W 2020 roku wzrost wyniesie 5,99%, a ilość sprzedaşy wyniesie 2,83 mln opakowań. Natomiast w 2021 roku sprzedaş wzrośnie o kolejne 3,83%, aş do 2,94 mln opakowań. Średnia cena sprzedaşy za pojedyncze opakowanie analizowanej grupy produktów w 2020 wzrośnie o 0,34 zł (0,72%) i będzie równa 47,76 zł. W kolejnym roku nastąpi jednak spadek ceny o 1,32 zł (2,77%) do poziomu 46,44 zł.

Podsumowanie Rynek produktów antynikotynowych stanowi niewielką część całego rynku farmaceutycznego. Przy czym zgromadzone dane statystyczne pokazują, şe na przełomie ostatnich niemal 20 lat, zarówno sprzedaş jak i wartość sprzedaşy omawianego rynku wzrosły ponad czterokrotnie. Co więcej, prognozy pokazują, şe wartość sprzedaşy w najblişszych latach nadal będzie wzrastała. Zgodnie z obliczeniami, w 2020 roku pacjenci zakupią w aptekach 2,83 mln opakowań

)uÂŒ;vb;༉

-৳7ÂŒb;umbh

bv|or-7

u†7ÂŒb;༉

produktów antynikotynowych za kwotę 135,19 mln zł. Ten rynek ma potencjał.

Pacjenci coraz chętniej sięgają po tego typu produkty w walce z nałogiem wraz z tym, jak rośnie świadomość społeczna dotycząca zdrowego stylu şycia. To długoterminowy trend, który prawdopodobnie utrzyma się w najblişszych latach.

Do tego warto zwrócić uwagę na styczniowy skok zakupów – moşna go przypisać postanowieniom noworocznym.

Asortyment Ĺ›rodkĂłw antynikotynowych nie jest liczny, obecnie pacjenci mogÄ… wybierać spoĹ›rĂłd okoĹ‚o 60 produktĂłw. Ĺšrednia cena za pojedyncze opakowanie w caĹ‚ym okresie analiz utrzymuje siÄ™ na wyrĂłwnanym poziomie ok. 50 zĹ‚. ď Ź Metodologia prognoz Do wyliczenia prognoz zastosowano sezonowÄ… metodÄ™ prognozowania liniowego z zastosowaniem wahaĹ„ multiplikatywnych. Wyeliminowano wahania przypadkowe i zaĹ‚oĹźono, Ĺźe odchylenia w poszczegĂłlnych miesiÄ…cach prognoz nie bÄ™dÄ… znaczÄ…co odbiegaĹ‚y od odchyleĹ„ zanotowanych historycznie. Dodatkowo zaĹ‚oĹźono, Ĺźe nie pojawiÄ… siÄ™ Ĺźadne czynniki, ktĂłre spowodujÄ… niespodziewane wahania sprzedaĹźy w gĂłrÄ™ lub w dół.

 Wartość sprzedaşy produktów antynikotynowych w 2021 roku prognozowana jest na 136,48 mln zł.

NOWY SERWIS INFORMACYJNY 2JOÆGDM QD QHZV RVR] SO

08:00

e-zdrowie UR]ZLÆ]DQLD ,7 VWDW\VW\NL DNWXDOQRĖFL ] U\QNX 2FKURQ\ =GURZLD

%ÆGĵ QD ELHķÆFR ϵ

ISSN 1897-5828, price 10 PLN (incl. 8% VAT)

o p e n

h e a l t h

c a r e

s y s t e m

e i n da ld y e w Wor e w N o S OZ tę p n i O dos acj j u ż a p l i k E WS ! w ZN O OS

TECHNOLOGY VS. COVID-19

The coronavirus pandemic has accelerated the deployment of telemedicine and virtual care. What’s next?

THE FUTURE IS IN DOUBT

Robots with synthetic empathy, AI embedded in daily lives, health data analysis. Ethical challenges for humanity.

W W W.OSOz .Pl

2

2020/2021 WORlD

HEALTHCARE RE-IMAGINED

Interviews with digital health leaders.

Eric Topol, Rasu Shrestha, John P. Kotter, Maneesh Juneja, Denise Silber.