Ο ΜΥΛΟΣ ΜΠΑΚΟΥΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ 12ΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΣΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
ΑΣΟ: ΟΙ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ Η «ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΛΗΨΗ» ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ: ΕΦΗΒΕΙΑ - ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΜΕΣΗ ΗΛΙΚΙΑ - ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ
ΠΟΛΙΤΕΙΑ / ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΧΑΪΑΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
3
#7
editorial ΜΕ ΤΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ Τάκη Καμπέρου ...
5
Ο ΜΥΛΟΣ ΜΠΑΚΟΥΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑ
Κώστας Παπαγιαννόπουλος ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ
Ξενοφών Αργ. Παπαευθυμίου
8
6
ΑΣΟ, Οι αποθήκες των ονείρων
Δημήτρης Στεμπίλης
Βασίλης Κ. Λάζαρης
12
Η «ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΛΗΨΗ» ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Εφηβεία - Αναπαραγωγή - Μέση ηλικία - Εμμηνόπαυση
15
Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ 12ΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΣΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ.
14
4
ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΔΗΜΟΥ ΠΑΤΡΕΩΝ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ
Δημήτριος Παπανικολάου
Αγάπη Μαράτου ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΙΩΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 16 ΤΙΝίκος Ραγκαβάνης Retreat
Κωνσταντίνος Βιέννας
politeiamag@gmail.com
Πολιτεία
Ένα ψηφιοποιημένο περιοδικό, που μπορείτε να το δείτε και να το διαβάσετε στον υπολογιστή σας. Μπορείτε να το αποθηκεύσετε ή να το αναπαράγετε σε ψηφιακή και έντυπη μορφή. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή της ύλης του περιοδικού, είναι ελεύθερη με μοναδική υποχρέωση, την αναφορά στην πηγή με σύνδεσμο (link) και τον συντάκτη του κάθε κειμένου. Η αναδημοσίευση για κερδοσκοπικούς σκοπούς επιτρέπεται μόνο μετά από σχετική άδεια της συντακτικής ομάδας.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ
Κουνάβης Παναγιώτης Μαχαίρα Δήμητρα Ράλλη Νίκη Στεμπίλης Δημήτρης
Τακόπουλος Ανδρέας
2
@PoliteiaMag
politeiamag.blogspot.gr
17
*Φωτογραφία πρωτοσέλιδου :
Του Ξενοφώντα Αργ. Παπαευθυμίου Χαρτοποιία Αιγίου, δεκαετία `30, παραλία Αιγίου
Η σταφίδα ήταν έως τα μέσα του 20ου αι. η κύρια οικονομική δραστηριότητα της Πάτρας και το λιμάνι της αποτελούσε το κατεξοχήν εξαγωγικό κέντρο του προϊόντος. Η παραγωγή και η εμπορία του αγροτικού αυτού «χρυσού» έφερε πολύπλευρα οφέλη σε τοπικό επίπεδο ενώ η συμμετοχή της σταφίδας στην πορεία της εθνικής οικονομίας και στο εμπορικό ισοζύγιο ήταν καταλυτική. Η σταφίδα προκάλεσε οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές κρίσεις, εξεγέρσεις, επαναστάσεις και ένοπλα συλλαλητήρια. Συνέβαλε στις μετακινήσεις ορεινών πληθυσμών προς τα εύφορα παράλια και σχετίζεται με τη συγκρότηση νέων οικισμών αλλά και με την ίδια τη δημογραφική εξέλιξη της περιοχής. Αλλά η οικονομική ακμή της δεν άφησε τα αναμενόμενα ίχνη στην εξέλιξη της αχαϊκής οικονομίας και κοινωνίας. Το ηλεκτρονικό περιοδικό «ΠΟΛΙΤΕΙΑ» (http://politeiamag.blogspot.gr/) διοργανώνει την Κυριακή 7 Μαΐου και ώρα 19.00΄ εκδήλωση – συζήτηση με θέμα «Η Αχαΐα της σταφίδας» στο θέατρο του εκπαιδευτικού χώρου Μπάρι του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας (Σανταρόζα 7 & Καρόλου), στις εμβληματικές άλλοτε σταφιδαποθήκες της πόλης. Στην εκδήλωση θα μιλήσουν: - Βασίλης Κ. Λάζαρης, Ιστορικός - Χρήστος Αθαν. Μούλιας, Δικηγόρος, ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας - Άλμπερτ Μπάρρυ, Στέλεχος ασφαλιστικής εταιρείας - Στάθης Κουτρουβίδης, Δρ Ιστορίας, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων Την εκδήλωση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Λίνα Μπάστα.
Συντακτική Ομάδα Πολιτείας
3
Με τη ματιά του Τάκη Καμπέρου ...
4
Ο ΜΥΛΟΣ ΜΠΑΚΟΥΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΩ ΑΧΑΪΑ
Κώστας Παπαγιαννόπουλος Ιστορικός
Ο μύλος του Μπακούλια βρίσκεται στην Κάτω Αχαΐα, στην αριστερή όχθη του ποταμού Πείρου, ανάμεσα στην Παλαιά και στη Νέα Εθνική οδό. Είναι ένα επιβλητικό κτήριο, του οποίου η αρχική φάση κατασκευής ανάγεται πιθανότατα στην εποχή της Β΄ Τουρκοκρατίας (1715-1821) ή και ακόμα παλαιότερα. Πιο συγκεκριμένα, ήδη στα 1816, αναφέρεται από τον Γάλλο περιηγητή Pouqueville η ύπαρξη μύλου στο ίδιο σημείο που τον βρίσκουμε σήμερα («A sa rive gauche [de Peiros] nous laissâmes un moulin; et après avoir gravi un coteau boisé pendant vingt minutes, nous arrivâmes au village de Cato Achaia» Pouqueville, F.G. Voyage dans la Grèce, Paris 1820, t. III, 518. Πρβλ. του ίδιου, Voyage de la Grèce, Paris 1826, t. IV, 375). Μύλοι και πριονιστήρια σανίδων στον ποταμό Πείρο αναφέρονται, ωστόσο, και στην εποχή της Β΄ Βενετοκρατίας (1687-1715).
Η
πρώτη φάση κατασκευής του μύλου ανιχνεύεται στις καμάρες του ισογείου και στα υπόγεια, τα οποία έχουν χτιστεί με οπτές πλίνθους (συμπαγή τούβλα). Οι διαστάσεις των πλίνθων συνηγορούν ως προς τη χρονολόγηση σε αυτήν την περίοδο. Μέρος αυτού του παλαιότερου κτηρίου πρέπει να είναι μια κατασκευή στα ΒΑ του κυρίως κτηρίου, η λεγόμενη «νεροτριβή». Τις ίδιες διαστάσεις πλίνθων συναντούμε και σε δυο γεφύρια της ευρύτερης περιοχής, το ένα στη θέση Σκάγια και το άλλο μέσα στο χωριό Τσουκαλαίικα, χτισμένα πιθανότατα την ίδια περίοδο. Στα παλαιότερα στοιχεία περιλαμβάνονται και οι ξύλινοι βαθμιδωτοί κίονες στο εσωτερικό του μύλου. Στα ΒΔ του μύλου και σε μικρή απόσταση απ’ αυτόν σώζεται το παλαιό πηγάδι του με εμφανείς τις εγχαράξεις στο στόμιο από τη μακροχρόνια χρήση.
Άγνωστο
είναι και το όνομα του αρχικού ιδιοκτήτη του μύλου. Αν κρίνουμε όμως από το μέγεθος του κτηρίου και από τις κατασκευαστικές ομοιότητες με τα γεφύρια που αναφέραμε, τότε πρέπει να θεωρήσουμε
ότι πρόκειται για δημόσια έργα ή έργα που χρηματοδοτήθηκαν έστω από μέλη της ανώτερης οικονομικής και κοινωνικής ομάδας. Σύμφωνα με τα βενετικά αρχεία, η Κάτω Αχαΐα ανήκε στα τέλη της Α΄ Τουρκοκρατίας στον Μεχμέτ αγά και μετά από το θάνατό του περιήλθε στον αδελφό του, Χουσεΐν αγά (γύρω στα 1667). Κατά τη διάρκεια της Β΄ Βενετοκρατίας, οι κάτοικοι του χωριού διεκδίκησαν την κυριότητα των γαιών του χωριού, αλλά το βενετικό Δημόσιο αποφάνθηκε ότι οι γαίες ανήκαν σε Τούρκους ιδιοκτήτες και προχώρησε στην παραχώρηση εκτάσεων σε Αθηναίους πρόσφυγες (Μάλλιαρης, Α., Η Πάτρα κατά τη Βενετική περίοδο, Βενετία 2008, 115-116).
Στη Β΄ Τουρκοκρατία ως ιδιοκτήτης των χωριών Άνω και Κάτω Αχαγιά αναφέρεται ο Σαΐτ αγάς, του οποίου τα σπίτια και τις αποθήκες στην Κάτω Αχαΐα έκαψε ο Κολοκοτρώνης το 1806. Με βεβαιότητα ανήκε στον Σαΐτ αγά το χάνι, που βρισκόταν στα μέσα της διαδρομής Κάτω Αχαΐα-Αλυκές και δεν σώζεται σήμερα. Ο Σαΐτ αγάς μπορεί να είχε χρηματοδοτήσει και την κατασκευή του μύλου. Φυσικά, ο μύλος, όπως και το χάνι, νοικιαζόταν σε Έλληνες ή Τούρκους επαγγελματίες.
Μετά την Επανάσταση ο μύλος περιήλθε στην οικογένεια Λάππα. Η οικογένεια είναι γνωστή για την ενασχόλησή της με το επάγγελμα του μυλωνά. Ένας άλλος μύλος της οικογένειας αυτής ήταν στη θέση του σημερινού χωριού Λάππα, που τότε δεν ήταν κατοικημένη. Από την οικογένεια Λάππα πήρε το όνομά του το κατοπινό χωριό. Τέτοιες οικογένειες στην Αχαΐα που ασχολούνταν με το επικερδές επάγγελμα του μυλωνά έχουν εντοπιστεί και άλλες, όπως η οικογένεια Φλογερά.
λεγόμενο, η καλλιέργεια της σταφίδας ποτέ δεν έφτασε στο επίπεδο της μονοκαλλιέργειας. Η «μεσογειακή τριάδα» (σιτάρι, κρασί, λάδι) συνέχισε να αποτελεί τη βάση της διατροφής. Μάλιστα, οι πρώην ορεσίβιοι πληθυσμοί βρήκαν στην πεδιάδα καταλληλότερο έδαφος για να σπείρουν σιτηρά.
Ο
μύλος περιήλθε το 1926 στην οικογένεια Κλεομένη Μπακούλια, η οποία έδωσε στο μύλο και την τελική μορφή του. Παράλληλα, έθεσε σε λειτουργία και ελαιοτριβείο, το οποίο μεταφέρθηκε το 1950 σε κτήριο που χτίστηκε στον ίδιο χώρο για αυτό το σκοπό. Ο μύλος σταμάτησε να λειτουργεί περί το 1965. Ο σημερινός ιδιοκτήτης του μύλου, του ελαιοτριβείου και του χώρου γύρω από αυτόν είναι ο γιος του Κλεομένη, Κωνσταντίνος Μπακούλιας.
Η
ενασχόληση με την τέχνη του μυλωνά κατέστη ιδιαίτερα επικερδής μετά την Επανάσταση, και ιδιαίτερα μετά το 1880, όταν η πεδιάδα της Δυτικής Αχαΐας γέμισε ασφυκτικά από νέες οικογένειες που κατέβηκαν από τα ορεινά για την καλλιέργεια της σταφίδας. Νέα χωριά δημιουργήθηκαν, αλλά, παρά το κοινώς
Ο μύλος όπως είναι σήμερα
5
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ Τα
χαρακτηριστικά των παλαιών βιομηχανικών συγκροτημάτων και κτιρίων ποικίλουν ανάλογα με τη θέση που κατέχουν στον αστικό ιστό και τη μορφολογία τους, δηλαδή το είδος και το μέγεθος των κτιριακών εγκαταστάσεων και τους περιβάλλοντες ελεύθερους χώρους.
Υπάρχουν
Ξενοφών Αργ. Παπαευθυμίου Συντηρητής Έργων Τέχνης – Μουσειολόγος
Στον
πολεοδομικό ιστό και στα περίχωρα των αστικών κέντρων της Αχαΐας, με μεγάλη βιομηχανική παράδοση, βρίσκονται διάσπαρτα πολλά κτίρια και συγκροτήματα, που στέγαζαν διάφορες βιοτεχνικές και βιομηχανικές δραστηριότητες, αρκετά από τα οποία συνεχίζουν να έχουν ακόμη κάποια χρήση, κυρίως δευτερεύουσα –αποθηκευτικοί και βοηθητικοί χώροι- ή να στεγάζουν νέες χρήσεις αποτελώντας παράδειγμα χρηστικής συνέχειας ή επανάχρησης. Πολλά όμως είναι εκείνα τα κτίρια που δεν χρησιμοποιούνται πλέον, λόγω της γήρανσης (αδυναμία συντήρησης και αποκατάστασης από τους ιδιοκτήτες) ή της παύσης της δραστηριότητας που αρχικά στέγαζαν, λόγω αλλαγής των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών (οικονομική ύφεση, αποβιομηχάνιση, κλπ), παρουσιάζοντας συχνά εικόνα εγκατάλειψης και ερείπωσης, όντας έτσι ανενεργά και σημεία διακοπής της δράσης και των λειτουργιών των πόλεων.
λοιπόν βιομηχανικές μονάδες διάσπαρτες μέσα στον ιστό της πόλης, καθώς κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα δεν υπήρχαν οριοθετημένες βιομηχανικές ζώνες και κριτήρια για την χωροθέτησή τους ήταν η ύπαρξη προϋπάρχουσας και κατάλληλης οικοπεδικής ιδιοκτησίας και η εξυπηρέτηση των αναγκών της μονάδας, σε παραγωγικό επίπεδο (διαθέσιμες πρώτες ύλες, πηγές ενέργειας, κλπ.) και σε συγκοινωνιακό επίπεδο (προσβασιμότητα εγκαταστάσεων, διακίνηση προϊόντων, κλπ.)
Έτσι
έχουμε τη συγκέντρωση πολλών μονάδων σε περιοχές -κυρίως περιφερειακές συνοικίες- με πλούσια υπόγεια ύδατα, τα οποία ήταν
Το κτιριακό αυτό απόθεμα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις τοπικές κοινωνίες γιατί εκτός από την ιστορική και αρχιτεκτονική του αξία, αποτελεί ένα ζωτικής σημασίας κομμάτι του πολεοδομικού ιστού των πόλεων, άρα και της ζωής των πολιτών και ταυτόχρονα ένα υλικοτεχνικό κεφάλαιο του οποίου η αξιοποίηση θα δώσει νέες προοπτικές ανάπτυξης και αναβάθμισης της οικονομικής ζωής και του αστικού περιβάλλοντος των πόλεων.
Χαρτοποιία Λαδόπουλου, δεκαετία `30, Ακτή Δυμαίων
απαραίτητα αρχικά για την κίνησή τους (υδροκίνητες, ατμοκίνητες μονάδες) και για την παραγωγική και επεξεργασία των προϊόντων (χαρτοποιίες, βυρσοδεψία, ελαιουργίες-σαπωνοποιίες, κλπ.)
Ο παράγοντας της προσβασιμότητας και των μεταφορών (προμήθεια πρώτων υλών, τεχνολογικού εξοπλισμού, μεταφορά εμπορευμάτων) ήταν επίσης καθοριστικός για την επιλογή της θέσης κυρίως των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, γι’ αυτό και πολλές από αυτές δημιουργήθηκαν κοντά στη λιμενική ζώνη των παραλιακών πόλεων – κυρίως αυτές των οποίων τα προϊόντα είχαν εξαγωγικό ενδιαφέρον (σταφιδεργοστάσια και αποθήκες)- ενώ πολλές άλλες μονάδες ήταν χτισμένες κοντά στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, ή και λίγο μακρύτερα στις παρυφές των πόλεων, κατά μήκος όμως των σιδηροδρομικών γραμμών, όπου συχνά δημιουργείτο μικρός σταθμός ή παράκαμψη για την φόρτωση και εκφόρτωση εμπορευμάτων και πρώτων υλών.
Χαρτοποιία Αιγίου, δεκαετία `30, παραλία Αιγίου
6
Συναντιόνται όμως αρκετά παλαιά βιομηχανικά κτίρια, μικρής ή μεσαίας κλίμακας, ακόμη και στις πυκνοκατοικημένες περιοχές του πολεοδομικού ιστού, καθώς δημιουργήθηκαν σε παλαιά ιδιόκτητα οικόπεδα, και συχνά αποτελούσαν μετεξελίξεις προηγούμενων δραστηριοτήτων (αλευροποιίες, κλωστήρια και πλεκτήρια), εξυπηρετούσαν καθημερινές ανάγκες της περιοχής (Λιθογραφεία, ξυλουργία, μηχανουργία) ή ακόμη απασχολούσαν εργατικό προσωπικό
ΖΥΜΑΙ ΠΑΤΡΩΝ, δεκαετία ΄30, Ακτή Δυμαίων
Εργοστάσιο δερμάτων Μενούνου, τέλη 19ου αιώνα, λεωφόρος Όθωνος & Αμαλίας, κτίριο ανακαινισμένο στεγάζει νέες επαγγελματικές χρήσεις
από την περιοχή.
Με
την οικοδομική ανάπτυξη και πολεοδομική επέκταση των μεταπολεμικών χρόνων, σχεδόν όλα τα παλαιά βιομηχανικά κτίρια και συγκροτήματα, ακόμη και όσα είχαν κτιστεί έξω από την πόλη, βρέθηκαν να αποτελούν τμήματα του πολεοδομικού ιστού και να συνυπάρχουν με κατοικίες, σχολεία, υπηρεσίες και ήπιες, μικρής κλίμακας επαγγελματικές δραστηριότητες, καταλαμβάνοντας μεγάλες εκτάσεις -από ένα μέχρι και περισσότερα οικοδομικά τετράγωνα- με κτιριακές εγκαταστάσεις και ελεύθερους χώρους που στις περισσότερες περιπτώσεις έμειναν κενοί και αχρησιμοποίητοι λόγω της παύσης λειτουργίας τους που ήταν αποτέλεσμα των μεταβολών στον οικονομικό και παραγωγικό τομέα των τελευταίων δεκαετιών.
Πρέπει λοιπόν αυτές οι παλιές βιομηχανικές μονάδες να αποτελέσουν
- οι πολιτιστικές καλλιτεχνικές δράσεις (πολιτιστικά κέντρα, μουσειακοί χώροι, βιβλιοθήκες, γκαλερί, θεατρικοί και συναυλιακοί χώροι, κλπ.) - οι επιχειρηματικές δραστηριότητες στο χώρο του εμπορίου και της μεταποίησης ή της παραγωγής προϊόντων που καλύπτουν σύγχρονες ανάγκες - οι επιχειρήσεις - πολυχώροι διασκέδασης, ψυχαγωγίας και εστίασης - οι δραστηριότητες εκπαιδευτικού και συνεδριακού χαρακτήρα (εκπαιδευτικοί οργανισμοί και επιχειρήσεις, ινστιτούτα, συνεδριακά κέντρα, κλπ.) - οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών καινοτόμου χαρακτήρα (ερευνητικά κέντρα, κέντρα ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, κλπ.) - οι τουριστικού χαρακτήρα επιχειρήσεις (ναυτιλιακές εταιρίες, ξενοδοχειακοί χώροι, κλπ.) που μπορούν να εκμεταλλευτούν τη θέση και τους χώρους ενός παλαιού βιομηχανικού συγκροτήματος, σε συνδυασμό με τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και την ιστορία του αποτελώντας πόλο και αφορμή ανάπτυξης και ανάπλασης για την ευρύτερη περιοχή, καθώς οι νέα χρήση ή ο συνδυασμός αλληλοσυμπληρωνόμενων και αλληλοϋποστηριζόμενων δραστηριοτήτων μπορεί να αποτελέσει βιώσιμη λύση με αναπτυξιακές προοπτικές, ευεργετικές για τις τοπικές κοινωνίες.
ξανά παράγοντες ανάπτυξης και αναζωογόνησης σε κοινωνικοοικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, αποκτώντας νέους ρόλους και προοπτικές, σύμφωνα με τις ανάγκες και συνθήκες που έχουν αναπτυχθεί στις σύγχρονες κοινωνίες.
Η πρακτική της κατεδάφισης και αντικατάστασής από νέα κτίρια συχνά μεγαλύτερου μεγέθους και κάλυψης, χάριν της εκμετάλλευσης που έφερε ο θεσμός της αντιπαροχής από τις αρχές της δεκαετίας του ΄60 και μετά, αποδείχτηκε ότι δεν ήταν και η καλύτερη, καθώς αποστέρησε τον τόπο από βιομηχανικά και αρχιτεκτονικά μνημεία μεγάλης αξίας και επιβάρυνε πολεοδομικά την σύγχρονη πόλη και τις περιφερειακές της συνοικίες με την υπερδόμηση, χωρίς τη δημιουργία νέων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων και προοπτικών.
Το ζητούμενο, επομένως, είναι οι υπάρχοντες παλαιοί βιομηχανικοί χώροι να αποτελέσουν νησίδες ανάσας στα πυκνοδομημένα αστικά κέντρα και σε υποβαθμισμένες συνοικίες με τη διατήρηση των κτιριακών υποδομών και των ελεύθερων χώρων που τις περιβάλλουν, στεγάζοντας χρήσεις και δραστηριότητες που εξυπηρετούν σύγχρονες ανάγκες και τομείς της ζωής. Τομείς τέτοιοι μπορεί να είναι: 7
ΑΣΟ Οι αποθήκες των ονείρων Η κρατική παρέμβαση για τη σταφίδα, η προϊστορία και η λειτουργία του Οργανισμού Πελοποννήσου, κάτι, ωστόσο, που δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο. Ο μεγάλος Γάλλος ιστορικός Fernand Braudel στο έργο του για τη Μεσόγειο έχει επισημάνει ότι «εξαγωγικές μονοκαλλιέργειες, όπως ο καπνός, το βαμβάκι και άλλα εξαγωγικά προϊόντα, αποτέλεσαν το βασικό κίνητρο και έδωσαν την ώθηση για τον εποικισμό πολλών παραθαλάσσιων πεδιάδων που διαφορετικά θα ήταν ανέφικτο».2
Το κλείσιμο της γαλλικής αγοράς στα τέλη του 1892 και η ανάκαμψη του Δημήτρη Στεμπίλη Δημοσιογράφου MSc Σύγχρονης Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων
Από
μικρό παιδί, είτε πηγαίνοντας στο σχολείο, που περνούσα μπροστά από κάτι τεράστιες, όπως μου φαίνονταν τότε, αποθήκες, είτε πηγαίνοντας από την Κάτω Αχαΐα στην Πάτρα, που παρατηρούσα στο ύψος του Αλισσού ένα μπλοκ αποθηκών, είτε επειδή την περίοδο του τρύγου ο παππούς μού κρατούσε το καλύτερο τσαμπί, γνώρισα τη σταφίδα και άκουσα το αρκτικόλεξο ΑΣΟ. Ενήλικος πια, τα «Πριμαρόλια» της Αθηνάς Κακούρη μου κίνησαν εκ νέου το ενδιαφέρον για το ελληνικό μαύρο χρυσάφι.
Από
τα πρώτα χρόνια του νέου ελληνικού κράτους το ζήτημα της διανομής γης και συγκεκριμένα των «εθνικών γαιών» αποτέλεσε το κύριο αίτημα σε οικονομία και κοινωνία, κατεξοχήν αγροτική. Το νεοσύστατο και φτωχό μικρό ελληνικό βασίλειο, με νομοθετικές, αν και σπασμωδικές, πρωτοβουλίες προσπάθησε μέχρι το 1871, που έγινε μεγάλης έκτασης εκχώρηση των «εθνικών γαιών», να δώσει λύσεις στο μεγάλο αυτό ζήτημα. Το 1835, με την εφαρμογή του νόμου Περί προικοδοτήσεως των ελληνικών οικογενειών, πωλούνται σε ιδιώτες σημαντικές εκτάσεις των «εθνικών γαιών». Η καλλιέργεια της σταφίδας αρχίζει αργά αλλά σταθερά να μονοπωλεί την αγροτική παραγωγή. Το 1851 η παραγωγή κορινθιακής σταφίδας φτάνει τους 26.000 τόνους, ενώ 12 χρόνια αργότερα, το 1863, θα φτάσει τους 58.000 τόνους, ποσότητα που αντιστοιχούσε στο 60% των ελληνικών εξαγωγών και ισοδυναμούσε με το 160% της αξίας του εισαγόμενου σίτου και με περισσότερο από το 80% της αξίας της εθνικής σιτοπαραγωγής.1
Η επιτυχία της σταφίδας ως εξαγωγικού προϊόντος θα κατευθύνει τους Έλληνες παραγωγούς της Βόρειας και Δυτικής Πελοποννήσου στη μονοκαλλιέργεια και το ελληνικό εξωτερικό εμπόριο στο μονοεξαγωγικό μοντέλο, με πολλαπλά αποτελέσματα για όλη την ελληνική κοινωνία. Το εξαγωγικό εμπόριο θα «χρηματοδοτήσει» τον εποικισμό της ΒΔ
το 1893 των γαλλικών αμπελώνων θα οδηγήσουν, όπως είναι γνωστό, στη σταφιδική κρίση, που αποτελεί και μια από τις κύριες αιτίες της πτώχευσης του ελληνικού κράτους την ίδια χρονιά. Το μόνο ευχάριστο είναι ότι θα σταθεί πηγή έμπνευσης για τον σατιρικό ποιητή Γεώργιο Σουρή, που θα γράψει: «Κι αν λείψει κάθε φόρος της, κι ας βάλουν πιο μεγάλο Εγώ ποτέ στο στόμα μου σταφίδα δεν θα βάλω Και ούτε θέλω να την δω ποτέ μου σε τραπέζι Κι ας κάνουν μόνο με αυτήν πουτίγκες οι Εγγλέζοι».3
Το ξέσπασμα της κρίσης και οι βαριές συνέπειές της, που φάνηκαν από την πρώτη στιγμή, θα δημιουργήσουν την ανάγκη για άμεση κρατική παρέμβαση. Πρώτο και σημαντικότερο μέτρο, που λαμβάνεται το 1895 και θα αποτελέσει το εργαλείο και τη βάση για όλες τις λύσεις που θα ακολουθήσουν αναφορικά με το σταφιδικό ζήτημα, ήταν το «παρακράτημα», ένας εξαγωγικός φόρος πληρωτέος σε είδος από τις εξαγωγές.4 Το Ελληνικό Δημόσιο παρακρατούσε κάθε χρόνο το 10%25% στην εξαγωγή του προϊόντος για να αντιμετωπίσει την υπερπροσφορά. Το ποσοστό του παρακρατήματος οριζόταν κάθε χρονιά, το παρακρατούμενο προϊόν αποθηκευόταν και στη συνέχεια το αγόραζαν σε συμφέρουσα τομή οι βιομηχανίες οίνου και οινοπνεύματος.5 Το παρακράτημα θα αποτελέσει στοιχείο αντιπαράθεσης σε όλες τις φάσεις του σταφιδικού ζητήματος και θα καθορίσει την πολιτική των οργανισμών παρέμβασης για τη σταφίδα που βρίσκονταν έμμεσα υπό την εποπτεία του κράτους, το οποίο σε όλο τον 19o αιώνα είχε τον άμεσο έλεγχο της σταφίδας.
«Σταφιδική Τράπεζα» και «Ενιαία» Το
1899 τη διαχείριση του παρακρατήματος θα αναλάβει η βραχύχρονης διάρκειας «Σταφιδική Τράπεζα». Ο πιστωτικός αυτός οργανισμός διαχειριζόταν κρατικά κεφάλαια με σκοπό τη χορήγηση πιστώσεων με ευνοϊκούς όρους. Το 1903 έγινε προσπάθεια να εγγυηθεί ελάχιστη τιμή στους σταφιδοπαραγωγούς, ωστόσο δεν ευοδώθηκε κυρίως λόγω της έλλειψης κεφαλαίων. Άλλος βασικός λόγος για την αποτυχία της «Σταφιδικής Τράπεζας» ήταν η απειρία της διοίκησής της και το γεγονός ότι δεν αντιδρούσε στις εξαιρετικά έντονες πολιτικές πιέσεις και την κομματική συναλλαγή.6
Στις
17 Ιουλίου 1905 ιδρύεται η «Προνομιούχος Εταιρία προς προστασίαν της παραγωγής και της εμπορίας της σταφίδος», η «Ενιαία» όπως έχει μείνει γνωστή. Η «Ενιαία» ήταν ιδιωτικού χαρακτήρα και συστήθηκε με κεφάλαια ομογενών κεφαλαιούχων οργανωμένων γύρω από την Τράπεζα Αθηνών, καθώς και Γάλλων και Βρετανών τραπεζιτών, που είχαν και την πλειοψηφία των μετοχών. Αναλάμβανε για 20 χρόνια και έναντι συμβατικών ανταλλαγμάτων την ασφάλιση της σταφιδαγοράς κατά της πτώσης των τιμών της σταφίδας πέραν κάποιων συγκεκριμένων ορίων. Η λειτουργία και πρακτική της «Ενιαίας», που ουσιαστικά εξαρτιόταν από την πολιτική της Τράπεζας Αθηνών, προκαλούσε σημαντικές αντιδράσεις, κυρίως από τους σταφιδοπαραγωγούς. Αυτό που αποκαλούν επιτυχία της «Ενιαίας», ότι έδινε το παρακράτημα σε 8
χαμηλή τιμή στην Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων, που επίσης ανήκε στον όμιλο της Τράπεζας Αθηνών, για παραγωγή κρασιού και ποτών προς εξαγωγή, καθήλωσε τόσο τους σταφιδοπαραγωγούς όσο και τους σταφιδεμπόρους. Η «Ενιαία», άλλωστε, τη δεύτερη δεκαετία της ζωής της απολάμβανε μόνο τα δικαιώματά της, χωρίς να τηρεί τις συμβατικές της υποχρεώσεις. Έτσι, το 1914-1915 διεξάγεται κοινοβουλευτική έρευνα για αντικατάσταση της «Ενιαίας» από μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Στο Γ΄ Πανελλήνιον Αγροτικόν Συνέδριον, που διεξήχθη στην Αθήνα στις 22 Μαΐου 1924, αντιπρόσωποι των συνεταιρισμών και διοικούντες των Πανελλήνιων Ομοσπονδιών των Γεωργικών Συνεταιρισμών ασκούν πολεμική κατά της «Ενιαίας» και ζητούν την ίδρυση νέου Οργανισμού.7 Ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου και ο υπουργός Γεωργίας Αλέξανδρος Μυλωνάς, που πιστεύουν στο συνεταιριστικό κίνημα, θα δρομολογήσουν τη διάδοχη κατάσταση.
Έπειτα
από περίπου 20 χρόνια εκμετάλλευσης των παραγωγών, δημιουργίας πελατειακού συστήματος και ενίσχυσης κυρίως της Τράπεζας Αθηνών, το κράτος θα κηρύξει έκπτωτη την «Ενιαία». Την περίοδο 1924-1925 τη διαχείριση του παρακρατήματος θα αναλάβει η Εθνική Τράπεζα, μέχρι την ίδρυση του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού (ΑΣΟ).
οργάνωση, έπρεπε να ενισχύσει την τάση προς συνεταιριστική αποθήκευση και επεξεργασία του προϊόντος.10. Έτσι θα αρχίσει, έστω και με δυσκολίες, να επεκτείνεται το δίκτυο των αποθηκών σε όλη την Ελλάδα. Ένας από τους βασικούς επίσης σκοπούς του ΑΣΟ ήταν, όπως προαναφέραμε, η διαφήμιση. Σε μια περίοδο που η κατανάλωση και η ζήτηση της κορινθιακής σταφίδας είχαν μειωθεί «Η διαφήμισις της σταφίδος επιβάλλεται έστω και μόνον του σκοπού της διατηρήσεως της υπάρχουσας καταναλώσεως».11 Είχε προηγηθεί, σημειωτέον, η πλήρης παραμέληση του ζητήματος της διαφήμισης από την «Ενιαία», όπως αυτό προκύπτει από την εξώδικο δήλωση του εντεταλμένου συμβούλου του ΑΣΟ Β. Σιμωνίδη προς τους εκκαθαριστές της.12 Η διαφημιστική ενεργοποίηση του ΑΣΟ υπήρξε έντονη. Όσον αφορά στο εξωτερικό, η διαφήμιση στράφηκε κυρίως σε Αγγλία και Γερμανία. Στην Αγγλία επιλέχθηκε ο διαφημιστικός οίκος «Mother and Crowther» με τη μεσολάβηση της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο και του Έλληνα πρέσβη Κακλαμάνου και με διαφημιστικό σλόγκαν «Eat more Fruits».13 Στη δε Γερμανία το 1927 εκτυπώθηκαν και αναρτήθηκαν σε όλα τα αρτοποιεία με σύσταση των Germana (Σύνδεσμος Γερμανών
ΑΣΟ: Ο «ακροβάτης» της ελληνικής οικονομίας του Μεσοπολέμου Η
περίοδος του Μεσοπολέμου σε ό,τι αφορά στο σταφιδικό ζήτημα μπορεί να παρομοιαστεί με τη στερέωση και την αποκατάσταση ενός οικοδομήματος μετά από έναν καταστροφικό σεισμό, που όλοι γνωρίζουν ότι δεν θα πέσει μεν, αποκλείεται όμως να επανέλθει στην προτεραία του κατάσταση. Η δεινή οικονομική κατάσταση, η αγροτική μεταρρύθμιση και η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων δημιούργησαν την ανάγκη για την ίδρυση κρατικών οργανισμών παρέμβασης για τη διοχέτευση της αγροτικής παραγωγής στην ελεύθερη αγορά, υπερπηδώντας το ενδιάμεσο στάδιο της εκμετάλλευσης από τους εμπόρους. Σε αυτή τη συγκυρία και λόγω των προσδοκιών για ενδεχόμενη επιστροφή στις παλιές καλές ημέρες δημιουργήθηκε το 1925 ο ΑΣΟ.
Ο ΑΣΟ ήταν ένα κράμα τριτοβάθμιας συνεταιριστικής οργάνωσης και εταιρικής ένωσης τύπου καρτέλ με νομική μορφή δημοσίου προσώπου κοινωφελούς σκοπού. Ο Β. Σιμωνίδης, πρώτος γενικός διευθυντής του Οργανισμού, μας δίνει έναν επιστημονικό ορισμό: ο ΑΣΟ είναι «αυτοτελής, χαρακτήρος υποχρεωτικού συνεταιρισμού οικονομική οργάνωσις της παραγωγής, ενεργούσα εκ παραλλήλου ως γεωργικόν Ταμείον Προνοίας, ως Καρτέλ ρυθμίζον την αγοράν, ως Συνδικάτον από κοινού εκμεταλλεύσεως, ως προστασία και συστηματοποίησις της εξαγωγής και διαδόσεως του προϊόντος, και ως Κεντρική τριτοβάθμιος συνεταιριστική οργάνωσις των σταφιδοπαραγωγών, υπό των οποίων και διοικείται κατά την σχετικώς μείζονα μερίδα, μετεχόντων εν τη διοικήσει και άλλων ενδιαφερομένων εις την διαχείρισιν του σταφιδικού παραγόντων, του δε Κράτους συμπράττοντος εις την εκτέλεσιν των πράξεων και αντιπροσωπευομένου εις την διοίκησιν της οργανώσεως, εποπτεύοντος δε και ελέγχοντος την όλην αυτής λειτουργίαν, λόγω των σπουδαίων διά την οικονομίαν της χώρας προνομίων τα οποία έχει ο Οργανισμός, διαδεχθείς την Προνομιούχον Ανώνυμον Εταιρίαν “Ενιαίαν”».8
Κύρια αποστολή του ΑΣΟ ήταν η εξισορρόπηση της προσφοράς προς τη ζήτηση της κορινθιακής σταφίδας «δι’ αγοράς ή παρακρατήσεως του πλεονάσματος», η διαφήμιση του προϊόντος και η εμπορική του αξιοποίηση και προώθηση. Ο Οργανισμός όφειλε να ασφαλίζει το προϊόν του συνεταιρισμού και μεριμνούσε για την οινοποίηση της χλωρής σταφίδας.9 Επιπλέον, ο ΑΣΟ, ως τριτοβάθμια συνεταιριστική
Αρτοποιών) 80.000 διαφημιστικοί πίνακες με την επιγραφή «Korinthen geback ist nahr haft» (τα γλυκά από σταφίδα είναι θρεπτικά). Για τη διαφήμιση της σταφίδας το 1928 θα υιοθετηθούν κι άλλες δράσεις, όπως η παρουσία σε διεθνείς εκθέσεις, η απευθείας ενημέρωση των νοικοκυρών κ.ά.14 Το έτος 1929-1930 το συνολικό ποσό των διαφημιστικών πιστώσεων που θα εγκριθούν θα φτάσει τις 84.350 λίρες Αγγλίας, με τις 60.000 για τη βρετανική αγορά και τις 10.950 για τη γερμανική.15
Η
διαφήμιση για τη σταφίδα από τον ΑΣΟ θα ακολουθήσει τις δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις των πρώτων χρόνων της δεκαετίας τους 1930, καθώς και την υποχώρηση της αυτονομίας του ΑΣΟ υπέρ της Εθνικής Τράπεζας. Ο Δημήτριος Κόλλας, γιος του Μιχαήλ Κόλλα, ιδρυτή του μεγάλου εμπορικού σταφιδικού οίκου με υποκατάστημα στο Λονδίνο, με επιστολή του που έχει ημερομηνία 14 Απριλίου 1931 εκφράζει την ανησυχία του στον Παναγή Βουρλούμη, υπουργό Εθνικής Οικονομίας της κυβέρνησης Βενιζέλου και σταφιδοεξαγωγέα, την ανησυχία του για τον περιορισμό της διαφήμισης. Από τον Ιούλιο του 1931 θα υπάρξει δραστική περικοπή των δραστηριοτήτων του ΑΣΟ.16
Ο ΑΣΟ, παρά τις όποιες επικρίσεις, κατάφερε το πρώτο διάστημα της λειτουργίας του να εξισορροπήσει τα πράγματα και να βοηθήσει στο μέτρο του δυνατού τους σταφιδοπαραγωγούς. Αυτό φαίνεται και από την έντονη αντίδραση των εμπόρων-βιομηχάνων σταφίδας που ξεκινά το 1927. Ενδεικτικό παράδειγμα της προσπάθειας δημιουργίας κλίματος εναντίον του ΑΣΟ είναι η ερώτηση που κατέθεσαν στη Βουλή για δήθεν «αντεθνική και αντιβιομηχανική ενέργεια» του διευθυντή του ΑΣΟ Β. Σιμωνίδη οι άσχετοι με την κορινθιακή σταφίδα βουλευτές 9
Μυτιλήνης Καραπαναγιώτης και Λαίλιος, Αθηνών Λαδάς και Μπαμπάκος και Έβρου Χατζηλίας. Το 1927 είναι μια χρονιά που θα υπάρξει μεγάλη διαμάχη ανάμεσα σε αγρότες και εμπόρουςβιομηχάνους.17 Σύμφωνα δε με τον Σιμωνίδη «Μόνον οι ωργανωμένοι σταφιδοπαραγωγοί, περιέβαλλον ευθύς εξαρχής το νεαρόν ίδρυμα με απόλυτην εμπιστοσύνην και φανατικήν υποστήριξιν, παρ’ όλας τας αντιδράσεις και παρ’ όλας τας διαφοράς των ενδιαφερομένων».18
Ο
ΑΣΟ δεν θα καταφέρει να ξεπεράσει τις αντιφάσεις της ελληνικής οικονομίας και πολιτικής. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ένα προσχέδιο λόγου του Παναγή Βουρλούμη ο υπουργός έχει ανθολογήσει δύο αποσπάσματα από λόγο του Τρικούπη με ημερομηνία 4 Φεβρουαρίου 1894, που από τη μια αναφέρει ότι «ουδ’ επιτρέπεται εις την Πολιτείαν να παρεμβαίνη κανονίζουσα αύτη τους τρόπους καθ’ ους θ’ αναπτύσσηται εν τη Χώρα η παραγωγή είτε η γεωργική είτε η βιομηχανική είτε η εμπορική, ουδ’ είναι εφικτόν εις την Πολιτείαν και να επιχειρήση τοιούτον τι να εκτελέση» και από την άλλη ότι «Δεν πρέπει η Πολιτεία ν’ αφήση έκθετον την παραγωγήν εις τας ιδίας αυτής δυνάμεις (...) Η σταφιδάμπελος αφιεμένη εις την πρόνοιαν των ιδιοκτητλων, ήθελε καταστραφή».19
Η κυβέρνηση Βενιζέλου και ο Παναγής Βουρλούμης θα προωθήσουν τη συνεργασία του ΑΣΟ με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, κάτι που θα οδηγήσει στον έλεγχο και την εκμετάλλευση του σταφιδικού οργανισμού από το πιστωτικό ίδρυμα. Με έγγραφο της 19ης Απριλίου 1930 ο Βουρλούμης ανακοινώνει ότι η κυβέρνηση «προήλθεν εις συμφωνίαν μετά της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, ήτις αναλαμβάνη την χρηματοδότησιν υμών προς εκπλήρωσιν των υποχρεώσεών σας και εις ποσόν επιτρέπον την εξασφάλισιν της τιμής αγοράς πλεονασμάτων των δραχμών τουλάχιστον δύο χιλιάδων κατά ενετικόν χιλιόλιτρον». Στον πρώτο όρο μάλιστα αναφέρει ότι «Παραχωρείται εκ μέρους του Κράτους εις την Εθνικήν Τράπεζαν το δικαίωμα “πρωτοπραξίας” των απαιτήσεων αυτής έναντι του ΑΣΟ προτιμωμένων εν περιπτώσει εκτελέσεως των απαιτήσεων του Δημοσίου»!20
Ο
ΑΣΟ θα εξελιχθεί με τον καιρό σε πεδίο μάχης μεταξύ σταφιδοπαραγωγών και σταφιδεμπόρων, ενώ τη διετία 1934-1935 θα διοργανωθούν συλλαλητήρια που συγκρίνονται με αυτά του 1893-1903. Τον Αύγουστο του 1935, στην Πελοπόννησο και κυρίως στη Μεσσηνία θα γίνουν διαδηλώσεις και επεισόδια που θα βαφτούν με αίμα. Ήδη όμως η σταφίδα έχει πάρει οριστικά την κατιούσα και στον Μεσοπόλεμο ο καπνός αποτελεί πια την αιχμή του δόρατος στις ελληνικές εξαγωγές, κυρίως προς τη Γερμανία...
10
1. Αλέξης Φραγκιάδης, Ελληνική οικονομία 19ος-20ός αιώνας, Από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης, Νεφέλη Ιστορία, Αθήνα 2007, σελ. 75. 2. Ό.π., σελ. 77. 3. https://sarantakos.wordpress.com/2011/08/08/stafida/ 4. Mark Mazower, Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2002, σελ. 117-118. 5. Αλέξης Φραγκιάδης, ό.π., σελ. 87. 6. Αλέξης Φραγκιάδης, ό.π., σελ. 87 και Ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός και αι εργασίαι του κατά το πρώτο έτος 1925-1926, Μελέτη του Β. Σιμωνίδη, Γενικού Διευθυντού του Σταφιδικού Οργανισμού, μετά στατιστικών πινάκων και γραφικών διαγραμμάτων, Αθήναι 1927. 7. Β. Σιμωνίδης, ό.π. 8. Ό.π., σελ. 49. 9. Οικονομική ιστορία του Ελληνικού Μεσοπολέμου, Αγροτική οικονομία, Κρατικές παρεμβάσεις, ιστοσελίδα Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, http://www.ime.gr/projects/interwar_economy/gr/opsis_oikonomias/index313.html. 10. Β. Σιμωνίδης, ό.π., σελ. 123. 11. Β. Σιμωνίδης, ό.π., σελ. 82. 12. Έγγραφο με ημερομηνία 31 Αυγούστου 1925, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος, Ψηφιακό Αρχείο. 13. Β. Σιμωνίδης, ό.π., σελ. 84. 14. Η ιστορία της Σταφίδας, Μια πριγκίπισσα στο διάβα των αιώνων, εκδόσεις Έφεσος, Κουνινιώτης 1876, σελ. 158. 15. Αρχείο Παναγή Βουρλούμη, Φ. 1, Σταφιδικά – ΑΣΟ / υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικά ΑΣΟ, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο – ΕΛΙΑ. 16. Ό.π. 17. Αριστ. Ν. Κλήμη, Οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα, Ιστορική αναστήλωση παρουσίαση μέσα στην καθημερινή πραγματικότητα και ανθολογία από τα βασικά χαρακτηριστικά κείμενα, τόμος δεύτερος, 1923-1934/35, Από τη Μικρασιατική Καταστροφή μέχρι την ίδρυση της Πανελληνίου Ομοσπονδίας Γεωργικών Συνεταιρισμών, έκδοση της ΠΑΣΕΓΕΣ, Αθήνα 1988. 18. Β. Σιμωνίδης, ό.π. 19. Αρχείο Παναγή Βουρλούμη, ό.π. 20. Αρχείο Παναγή Βουρλούμη, ό.π.
Στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) έχει κατατεθεί το Αρχείο του χημικού και επιθεωρητή του ΑΣΟ Παναγιώτη Λεονταρίτη. Τα έγγραφα που περιλαμβάνει αποτελούν κυρίως υπηρεσιακές αναφορές του, αφού κάνει ελέγχους σε όλη την Ελλάδα, ενώ υπάρχουν επίσης υπηρεσιακά έγγραφα που αφορούν στη διοικητική του εξέλιξη ή σε αιτήματα που έχει υποβάλει προς την υπηρεσία του. Ανάμεσα σ’ αυτά υπάρχουν αναφορές από την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου. Σε έγγραφό του προς τη διοίκηση του ΑΣΟ με ημερομηνία 17 Ιουνίου 1946 κατηγορεί, χωρίς να τεκμηριώνει τις αιτιάσεις του, ότι στην επιθεώρηση που έκαναν την προηγούμενη χρονιά (!) είχε «διαρπαγεί» το σύνολο της Σούμας από το υποκατάστημα Πύργου, καθώς και 20 βαρέλια από το υποκατάστημα Λεχαινών. Χωρίς να μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα για τις προθέσεις του επιθεωρητή, το πνεύμα της αναφοράς σχετίζεται κατά πάσα πιθανότητα με την ατμόσφαιρα του Εμφυλίου, που έχει ήδη ξεσπάσει.
Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ 12ΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΣΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Βασίλης Κ. Λάζαρης Ιστορικός
Μέσα
στο πλαίσιο ενός γενικότερου αντιπολεμικού κινήματος, που αναπτύχθηκε στη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου στους στρατούς όλων των εμπόλεμων μερών, η πλειοψηφία των μαχητών του 12ου Συντάγματος της Πάτρας εξεγέρθηκε και αρνήθηκε να πολεμήσει για λογαριασμό του αγγλογαλλικού στρατιωτικού συνασπισμού στο μακεδονικό μέτωπο.
Ο Βενιζέλος, όταν το καλοκαίρι του 1917 με τις ωμές παρεμβάσεις της Αντάντ ανέλαβε την διαχείριση της εξουσίας, έσπευσε να καλέσει στα όπλα ορισμένες ηλικίες και να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας και των συμμάχων της. Όπως επιζητούσε η Αντάντ και όπως αναμενόταν με την απόλυτη κυριαρχία του Βενιζέλου στα ελληνικά πολιτικά πράγματα, ο ελληνικός στρατός άρχισε πολύ γρήγορα να μάχεται στο πλευρό της Αντάντ στο μακεδονικό μέτωπο κατά των Κεντρικών Δυνάμεων. Τον Γενάρη ωστόσο του 1918 στασίασαν ξαφνικά ορισμένοι αντιβενιζελικοί αξιωματικοί στο Σύνταγμα της Λαμίας, οι οποίοι πήγαν στη συνέχεια στη Θήβα και προκάλεσαν εκεί αιματηρές ταραχές.
Πέντε
μήνες αργότερα και συγκεκριμένα την 1η του Ιούνη του 1918 έφτασε με ατμόπλοιο στο Βόλο το 12ο Σύνταγμα της Πάτρας με
Δελτάρια Γάλλων στρατιωτών από τη Θεσσαλονίκη με σφραγίδες αποστολής της Γαλλικής Στρατιάς του Οριέντ (1916).
ανησυχητικές φήμες κυκλοφορούσαν στις γραμμές του, ότι επρόκειτο όλη η δύναμή του να παραδοθεί αιχμάλωτη κοντά στον Αλιάκμονα ποταμό σε γαλλικά και σενεγαλέζικα στρατιωτικά τμήματα. Θα συνέβαινε δε τούτο, επειδή το εν λόγω Σύνταγμα δεν ενέπνεε εμπιστοσύνη στην Αντάντ λόγω του φιλοβασιλισμού της πλειοψηφίας των αξιωματικών του αλλά και εξαιτίας του γενικού αντιπολεμικού πνεύματος, που διακατείχε τους άνδρες του, λογικό γέννημα της μακροχρόνιας στράτευσής τους.
Η
αναστάτωση ωστόσο του 12ου Συντάγματος δεν περιορίστηκε σε χαμηλόφωνες διαμαρτυρίες, αλλά πολύ γρήγορα μεταβλήθηκε σε εκρηκτική κατάσταση μέσα στους λόχους. Όλα έδειχναν, ότι αναμενόταν στάση – πάρα πολλοί άλλωστε εύζωνοι του 2/39 Συντάγματος του Μεσολογγίου είχαν ήδη επαναστατήσει και επιζητούσαν να παρασύρουν με το μέρος τους τούς άνδρες και του 6ου και του 12ου πεζικού Συντάγματος, καθώς και της 3ης μοίρας του πυροβολικού, που αποτελούσαν την 3η Μεραρχία, να καταλάβουν όλοι μαζί την Λάρισα και να ξεσηκώσουν τον λαό κατά της κυβέρνησης του Βενιζέλου. Ελληνικά στρατιωτικά τμήματα αναχωρούν για το μακεδονικό μέτωπο (Θεσσαλονίκη 1916).
διοικητή του τον συνταγματάρχη Παντελή Γιαννετάκη και προορισμό το μακεδονικό μέτωπο. Αμέσως προωθήθηκε με τραίνα στη Λάρισα και στη συνέχεια μπήκε σε πορεία με κατεύθυνση τα Σέρβια, ενώ επίμονες 12
Όπως αναφέρεται στο ανέκδοτο Ημερολόγιο του πατρινού στρατιώτη Ανδρέα Κάββουρα, οι μαχητές του πατραϊκού Συντάγματος άρχισαν να κινούνται σχεδόν φανερά για εξέγερση, να συγκεντρώνονται σε πυκνούς ομίλους και να φωνάζουν στασιαστικά συνθήματα. Παντού συγκροτούνταν επαναστατικές ομάδες, γενικός όμως αρχηγός του κινήματος δεν φαινόταν πουθενά.
Οι
βασιλόφρονες αξιωματικοί του Συντάγματος έβλεπαν προφανώς θετικά τον αναβρασμό των μονάδων, παρέμεναν όμως (εκτός τεσσάρων ή πέντε εξαιρέσεων, που τάχθηκαν στο πλευρό των στασιαστών) πεισματικά σιωπηλοί – ίσως από προσωπική δειλία. Το μεγαλύτερο μέρος των ανδρών στασίασε το απόγευμα της 6ης του Ιούνη του 1918. Όπως αναφέρει στο Ημερολόγιό του ο Ανδρέας Κάββουρας, «η θύελλα εμαίνετο παντού. Η βοή από τας κραυγάς των ανδρών», που είχαν στασιάσει, «και αι βίαιαι κινήσεις των προσέδιδον φρικιαστικήν εικόνα επαναστάσεως».
Το ανοργάνωτο ωστόσο εγχείρημά τους, που μέχρι σήμερα είναι ουσιαστικά αποσιωποιημένο, συντρίφτηκε τελικά, με
αποτέλεσμα 21 στασιαστές, καθώς και ο ίδιος ο διοικητής του Συντάγματος, να ντουφεκισθούν για παραδειγματισμό, ενώ, ό,τι είχε απομείνει από το Σύνταγμα, με την πρόθυμη συγκατάθεση της ελληνικής κυβέρνησης, προσαρτήθηκε προς επιτήρηση ως ξένο στρατιωτικό σώμα σε αποικιακή γαλλική Μεραρχία.
Δυο χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα στις 2
καθημερινά – και κανένας δεν υποψιαζόταν ακόμη την εθνική τραγωδία, που πολύ σύντομα θα ξετυλιγόταν στα χώματα της αρχαίας Ιωνίας, όπου τα όνειρα της μεγάλης πατρίδας θα γίνονταν κομμάτια.
* Ολόκληρο το άρθρο θα το βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση του περιοδικού
του Αυγούστου του 1920 το 12ο Σύνταγμα, και μαζί του το 6ο, ξεκινήσανε με το ατμόπλοιο «Έλενα Μαργαρίτα» για την Μικρασία, προκειμένου να ενισχύσουν τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, που πολεμούσαν ήδη εκεί. Όλοι σχεδόν πίστευαν τότε στις μελλούμενες νίκες, που οι τοπικές εφημερίδες με πύρινα άρθρα τους προφήτευαν
Οι στρατώνες του 12ου Συντάγματος στην Πάτρα (ΚΕΤΧ).
13
Στ
ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΔΗΜΟΥ ΠΑΤΡΕΩΝ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ ανασύρει μνήμες για τους έχοντες βιώματα, ή θέτει ερωτήματα στους νεότερους για το παρόν και το μέλλον.
Το
Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, ως «κιβωτός μνήμης», διαδραματίζει ένα ενεργό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της πόλης, καθώς αποτελεί σημείο συνάντησης και κοινωνικής ζωής, ως χώρος αισθητικής, παιδείας και προβληματισμού.
Δημήτριος Παπανικολάου Συγγραφέας
Σε
συνεργασία με τα Τμήματα Πολιτιστικών θεμάτων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας
Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης ιδρύθηκε το 1977 από το Πολιτιστικό Κέντρο Πατρών. Σκοπός της σύστασής του είναι η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, η ενδυνάμωση της πολιτισμικής ταυτότητας και η ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του λαϊκού πολιτισμού στη διαμόρφωση και εξέλιξη της νεότερης ιστορίας της χώρας μας. Με τη λειτουργία του αποσκοπεί στην ανάγνωση του ιστορικού παρελθόντος, την αυτογνωσία, τη διάδοση των αξιών της παράδοσης και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης.
Τα μουσειακά αντικείμενα που απαρτίζουν τη συλλογή αποτυπώνουν με ενάργεια τον τρόπο παραγωγής της προβιομηχανικής κοινωνίας, με αναφορές αφενός μεν στην αγροτική ζωή και τις δραστηριότητες της υπαίθρου, αφετέρου δε στα αστικά παραδοσιακά επαγγέλματα. Η διττής φύσεως συλλογή και το αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης επιτρέπουν μια σύνθετη προσέγγιση στην ανθρωπογεωγραφία, την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις οικονομικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής.
Το εκθεσιακό υλικό κατανεμήθηκε μετά από μουσειολογική μελέτη και αποτελείται από τις εξής θεματικές ενότητες: «μέσα μεταφοράς», «κατοικία», «γεωργία-παρασκευή ψωμιού», «αμπελουργία», «κτηνοτροφία-ποιμενική ζωή» και «υφαντική», ενότητες, οι οποίες συγκροτούν την αίθουσα της αγροτικής ζωής. Σε ξεχωριστή αίθουσα αναπτύσσονται τα εργαστήρια: «σχοινοποιίας», «πιλοποιίας», «υποδηματοποιίας», «κηροπλαστικής», και «ταπητουργίας», ενώ σε αυτόνομο χώρο η τέχνη της «παραδοσιακής τυπογραφίας».
Η περιδιάβαση στις αίθουσες του Μουσείου υποβάλλει ένα νοερό ταξίδι στο χρόνο και
14
Το
Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στο πλαίσιο του παιδευτικού του ρόλου συνεργάζεται με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα για την πραγματοποίηση των πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών, κυρίως του Τμήματος Μουσειολογίας - Μουσειογραφίας και Σχεδιασμού Εκθέσεων Τ.Ε.Ι. Πατρών, καθώς και άλλων Πανεπιστημιακών Σχολών.
Η
αδιάλειπτη λειτουργία, η διακριτή φυσιογνωμία, η επιστημονική τεκμηρίωση και η παιδευτική κατεύθυνση, προσδίδουν στο θεσμό την αναγκαία μουσειακή ταυτότητα, που το καθιστά αναγνωρίσιμο και παρεμβατικό στο χώρο του Πολιτισμού.
Το
Εκπαίδευσης Αχαΐας, οργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα, στα οποία, μέσω των ξεναγήσεων, επιδιώκεται αφενός μεν η εξοικείωση των μαθητών με τους μουσειακούς χώρους αφετέρου δε η γνωριμία τους με τα εκθέματα, ώστε η επίσκεψη να αποτελέσει για τους συμμετέχοντες ψυχαγωγία και διδακτική εμπειρία.
Ο παιδευτικός ρόλος του Μουσείου αποτελεί τη βασική μέριμνα για την επίτευξη του σκοπού του, ενώ οι εντός και εκτός του εκθεσιακού χώρου παράλληλες εκδηλώσεις – διαδραστικού περιεχομένου– σε συνάρτηση με την ανανέωση και τον εμπλουτισμό των εκθεμάτων, προκαλούν το ενδιαφέρον των επισκεπτών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, κρατώντας ζωντανό το λειτουργικό μέρος του Μουσείου, καθώς αυτό προσφέρεται σε νέες αναγνώσεις.
Μουσείο Λαϊκής Τέχνης αποτελεί δημιούργημα της συλλογικής προσπάθειας των μελών του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών. Οι πολύτιμες συλλογές αποκτήθηκαν από δωρεές των μελών και πολλών συμπολιτών –οι οποίοι ενστερνίστηκαν το όραμα των ιδρυτών– αναδεικνύοντας τη σημασία της ευεργεσίας και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Η συμβολή του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών επισφραγίστηκε το 2012 με τη δωρεά του συνόλου των εκθεμάτων στο Δήμο Πατρέων.
Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στεγάστηκε, από το 1977 έως το 1983 στο νεοκλασικό κτήριο της οδού Ρήγα Φεραίου 79, και από το 1983 έως το 2011 στο επί των οδών Κορυτσάς και Μαυροκορδάτου κτήριο του Σκαγιοπουλείου Κληροδοτήματος. Η από το 2013 λειτουργία του Μουσείου στο Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο, υλοποίησε την από το 1991 πολιτική βούληση του Δήμου Πατρέων, για την εγκατάστασή του στο ήδη τότε διαμορφωμένο για πολιτιστικές δραστηριότητες, εμβληματικό κτήριο της Άνω Πόλης.
Το «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων», φάρος της αυγής, με σήματα τη βιωμένη μνήμη– ως πνεύμα και ήθος της παράδοσης– διασώζει το αισθητικό λεξιλόγιο της συλλογικής ζωής, το αποτυπωμένο στα «έργα των χειρών» του λαϊκού τεχνίτη και στέλνει μηνύματα που ιχνηλατούν την ταυτότητα του μέλλοντος. *Ο Δημήτρης Παπανικολάου ήταν υπεύθυνος της Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών (1988-2014) και του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων (2013-2014).
Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο Πλατεία Κορύλλων, Άνω Πόλη. 26225. Πάτρα Τηλ: 2610624088-621523-390937
Η «ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΡΟΛΗΨΗ» ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ: Εφηβεία - Αναπαραγωγή - Μέση ηλικία - Εμμηνόπαυση
Αγάπη Μαράτου Μαία στο Κ.Υ.Κάτω Αχαΐας
Καμία γυναίκα δεν πρέπει ποτέ να ξέχνα τη φροντίδα της καλής της υγείας. Ο γυναικολογικός προληπτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται σε κάθε ηλικία συστηματικά και με συνέπεια. Βέβαια αυτό προϋποθέτει και την οικονομική δυνατότητα που δυστυχώς τις ημέρες της κρίσης ολοένα και λιγοστεύει. Αλλά με την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που δίνουν οι κρατικοί φορείς, όπως τα δημόσια Νοσοκομεία, τα Κέντρα Υγείας και οι εθελοντικές πρωτοβουλίες, μπορεί η πρόληψη να είναι προσιτή από όλες τις γυναίκες.
Στην εφηβεία αρκετές παθήσεις μπορούν να προληφθούν με τον συστηματικό έλεγχο. Σήμερα, που με την ολοένα και συχνότερη μείωση του ορίου έναρξης της σεξουαλικής επαφής, η ενημέρωση του τρόπου μετάδοσης των σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων είναι περισσότερο από αναγκαία. Μεγάλη εκστρατεία γίνεται και στη χώρα μας με τον εμβολιασμό κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Μεγαλύτερη ανοσοποίηση γίνεται και σε μικρότερη ηλικία (13-14 ετών) πριν από την έναρξη των επαφών αλλά και μετά. Κατ’ αυτό τον τρόπο μειώνονται σημαντικά τα περιστατικά με δυσπλασίες τραχήλου. Πολύ συχνά η πρώτη γνωριμία με τον ιό HPV [κονδυλώματα], που ευθύνεται για τις περισσότερες ατυπίες, γίνεται σε αυτή την ηλικία ακόμη και εν αγνοία της ίδιας της νεαρής. Ο ιός καραδοκεί, υπάρχει, αλλά μπορεί να φανερωθεί και να εκδηλωθεί ακόμη και μια δεκαετία αργότερα. Γι’ αυτό αφήνοντας στην άκρη τις προκαταλήψεις, η σωστή ενημέρωση των νεαρών κοριτσιών επιβάλλεται, κυρίως για τα μέτρα προφύλαξης και τις μεθόδους αντισύλληψης Μια σωστά πληροφορημένη έφηβος θα χτίσει υγιείς προϋποθέσεις για το μέλλον της.
Όταν στη νεαρή ηλικία ο έλεγχος έχει γίνει τυπικός, στην αναπαραγωγική
ηλικία τα προβλήματα γονιμότητας είναι λιγότερα. Σε συνδυασμό βέβαια με τη σωστή διατροφή και την καλή φυσική κατάσταση, οι πιθανότητες υπογονιμότητας είναι λιγότερες. Ο πλήρης προγεννητικός έλεγχος, επίσης, έχει κατά πολύ μειώσει τους πρόωρους τοκετούς, την παιδική θνησιμότητα και τις παιδικές παθήσεις προερχόμενες από χρωματοσωματικές ανωμαλίες και όχι μόνο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό λαμβάνοντας υπόψη την αλλαγή που έχει γίνει τις τελευταίες δεκαετίες στον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας, που πλέον εργάζεται και έχει καριέρα. Έτσι, η συνηθισμένη ηλικία εγκυμοσύνης από 25-35 χρόνων έχει μετατεθεί σε 35-45 χρόνων, χρονικό διάστημα πιο επιρρεπές σε κινδύνους. Η μέση ηλικία πολλές φορές βρίσκει τη γυναίκα μητέρα μικρών παιδιών, ώστε η καλή υγεία να είναι απαραίτητη για να τα αναθρέψει μέχρι την ενηλικίωσή τους. Οι εξετάσεις που δεν πρέπει ποτέ να παραλείπει μία γυναίκα είναι το τεστ-Παπανικολάου, τη μαστογραφία, τον υπέρηχο μαστών και τον κολπικό υπέρηχο από το γυναικολόγο της.
Η κλιμακτήριος αρκετά συχνά δημιουργεί διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα, που χωρίς τον προληπτικό έλεγχο προκαλούν πανικό. Η διάθεση αλλάζει, η επιθυμία για σεξουαλική επαφή μειώνεται και γενικότερα η γυναίκα γερνά πρόωρα.
Με το πέρασμα του χρόνου, φτάνει και η ηλικία της εμμηνόπαυσης, οι «χρυσές» ηλικίες των 70 ετών και άνω. Ο προηγούμενος έλεγχος μαζί με την οστική πυκνότατα εξασφαλίζει λιγότερες πιθανότητες ασθένειας. Αν από πριν δεν έχουν γίνει καταχρήσεις, όπως για παράδειγμα η αλόγιστη χρήση φαρμάκων για δεκάδες εξωσωματικές ή χρήση για πολλά χρόνια αντισυλληπτικών φαρμάκων, κάθε γυναίκα μπορεί να φτάσει αισίως σε αυτή την περίοδο ανώδυνα, να χαίρεται τη ζωή χωρίς να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας, αντιθέτως να είναι δραστήρια και ευτυχισμένη με όλα όσα έχει δημιουργήσει.
Μην ξεχνάμε, λοιπόν, πως η πρόληψη, είναι η καλύτερη θεραπεία.
15
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΙΩΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Νίκος Ραγκαβάνης Τεχνολόγος Ηλεκτρολόγος
Πολλές φορές οι περισσότεροι θα έχουμε ακούσει τον όρο γείωση για τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Ξέρουμε ότι, όταν λέμε καλή γείωση, σημαίνει σωστή προστασία από την ηλεκτροπληξία. Όμως, ας δούμε πολύ απλά τί είναι η γείωση και πώς μπορεί να μας προστατεύσει από την ηλεκτροπληξία.
Κατά τη διάρκεια των καλωδιώσεων μιας ηλεκτρικής εγκατάστασης ενός χώρου, μαζί με τα ενεργά καλώδια τοποθετείται και το καλώδιο της γείωσης. Το χρώμα αυτού του καλωδίου είναι κίτρινο με πράσινο. Στο χώρο μας αυτό το καλώδιο συνδέεται σε όλες τις πρίζες και σε όλες τις συσκευές στο μεταλλικό τους περίβλημα. Ακόμα και στα φωτιστικά, που έχουν μεταλλικά μέρη, πρέπει να έχει προβλεφθεί να συνδεθεί αγωγός γείωσης. Οι καταλήξεις όλων αυτών των καλωδίων είναι στον ηλεκτρικό μας πίνακα, όπου και συνδέονται όλα μαζί πάνω σε μια αγώγιμη μεταλλική μπάρα. Από την μπάρα των γειώσεων αναχωρεί ένας αγωγός γείωσης, μεγάλης πλέον διατομής, ο οποίος συνδέεται στο κουτί του μετρητή της Δ.Ε.Η. σε μια νέα μεταλλική μπάρα. Πάνω σε αυτή την μπάρα συνδέεται το καλώδιο του ουδετέρου της Δ.Ε.Η. και είναι η «διάταξη της γείωσης» που έχουμε στον χώρο μας και με την οποία θα ασχοληθούμε εδώ.
Το
σημαντικότερο σε αυτές τις καλωδιώσεις είναι η διάταξη της γείωσης που χρησιμοποιούμε στο χώρο μας. Η πιο απλή γείωση είναι ένα ηλεκτρόδιο χαλκού περίπου 1,5 μ. που καρφώνεται στο έδαφος στο χώρου του ρολογιού της ΔΕΗ. Όμως, οι νέοι κανονισμοί για τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις υποχρεώνουν στα νέα κτήρια να τοποθετείται θεμελιακή γείωση. Η θεμελιακή γείωση είναι θεωρητικά, αλλά και πρακτικά τις πιο πολλές φορές, η καλύτερη από πλευράς αγωγιμότητας. Επίσης, υπάρχουν και άλλοι τύποι πιο ειδικών γειώσεων για συγκεκριμένες περιπτώσεις. Είναι το τρίγωνο γείωσης με τρία ηλεκτρόδια τοποθετημένα σε ισόπλευρο τρίγωνο, πλευράς 2 μ. και συνδέονται μεταξύ τους με χάλκινο αγωγό. Είναι οι χάλκινες πλάκες γείωσης που θάβονται στο έδαφος. Είναι η περιμετρική γείωση που τοποθετείται στην περίμετρο ενός κτηρίου. Ανάλογα την ποιότητα του εδάφους και το χώρο που θέλουμε να γειώσουμε χρησιμοποιούμε την κατάλληλη διάταξη.
Όμως ας δούμε και τον πρακτικό λόγο που γίνονται όλες αυτές οι 16
καλωδιώσεις και κατασκευές για τη γείωση. Σαν μια «αρχή» στην ηλεκτρολογία ξέρουμε, πολύ απλά, ότι το ρεύμα πάντα ακολουθεί τον πιο «εύκολο» δρόμο προς τη γη, δηλαδή το έδαφος. Ας πάρουμε τώρα σαν παράδειγμα μια ηλεκτρική κουζίνα που έχει χαλάσει και στο εξωτερικό της μεταλλικό περίβλημα έχει τάση, δηλαδή ρεύμα! Ο χρήστης που θα την ακουμπήσει θα νιώσει το ρεύμα και θα πάθει ηλεκτροπληξία. Γιατί ο χρήστης ακουμπάει στο έδαφος, οπότε το ρεύμα βρίσκει έναν εύκολο δρόμο για τη γη μέσα από τον άνθρωπο. Αυτό όμως συμβαίνει όταν αυτή η ηλεκτρική κουζίνα δεν έχει σωστή γείωση ή και καθόλου! Αν όμως το μεταλλικό περίβλημα της ηλεκτρικής κουζίνας έχει γειωθεί σωστά τότε το ρεύμα θα «φύγει» μέσω της διάταξης της γείωσης στον πιο «εύκολο» δρόμο, προς τη γη. Βέβαια αν η διάταξη της γείωσης δεν είναι καλή, πάλι υπάρχει ο κίνδυνος της ηλεκτροπληξίας! Αυτό γίνεται όταν το έδαφος που έχουμε τοποθετήσει το ηλεκτρόδιο δεν έχει καλή αγωγιμότητα. Επίσης, γίνεται όταν οι συνδέσεις των καλωδίων έχουν φθαρεί με την πάροδο του χρόνου ή έχουν χαλάσει τα ηλεκτρόδια μέσα στο έδαφος.
Για τους παραπάνω λόγους είναι σημαντικό να έχει ελέχθη η διάταξη της γείωσης και να μετρηθούν οι καλωδιώσεις της με ειδικό όργανο από αδειούχο ηλεκτρολόγο. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι αν σε κάποια περίπτωση νιώσουμε έστω μια ελαφριά ηλεκτροπληξία σε κάποια συσκευή που ακουμπήσαμε, να καλέσουμε άμεσα ηλεκτρολόγο για έλεγχο της γείωσης. Όπως, επίσης, ο προληπτικός έλεγχος της ηλεκτρικής μας εγκατάστασης είναι σημαντικός για να αποφύγουμε τέτοιου είδους «θανάσιμα» ατυχήματα!
Retreat
Κωνσταντίνος Βιέννας Φοιτητής Νομικής
Σύνοψη:
Ο
Μάρτιν και η Κέιτ είναι ένα ζευγάρι του οποίου ο γάμος οδεύει προς διάλυση, αφότου το παιδί που περίμεναν δεν κατόρθωσε να γεννηθεί. Σε μια τελευταία προσπάθεια να μείνουν μαζί και να επουλώσουν το τραύμα, αποφασίζουν να ταξιδέψουν στο ακατοίκητο νησί Blackholme, όπου είχαν περάσει μερικές από τις καλύτερες μέρες του γάμου τους. Ενοικιάζουν λοιπόν το μόνο οίκημα του νησιού, το εξοχικό Fairweather, και φτάνουν στο νησί (που είναι προσβάσιμο μόνο από τη θάλασσα) με τη βάρκα του ιδιοκτήτη.
Πληροφορίες: Η ταινία προβλήθηκε πρώτη φορά στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου "Fantasia" τον Ιούλιο του 2011 και σε επιλεγμένους κινηματογράφους στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Πρωταγωνιστούν ως Μάρτιν ο Cillian Murphy, ως Κέιτ η Τhandie Newton και ως Τζακ ο Jamie Bell. Η σκηνοθεσία έγινε από τον Carl Tibbetts, ο οποίος έγραψε και το σενάριο, μαζί με την Janice Hallett. Αντιδράσεις κοινού και κριτικών: Η ταινία απέσπασε αρκετά καλές κριτικές, τόσο από τους επαγγελματίες κριτικούς όσο και από το κοινό. Τα έσοδά της στο box office δεν έχουν γίνει γνωστά (και πάντως δεν θα ήταν ιδιαίτερα υψηλά, αφού όπως αναφέρθηκε το "Retreat" είχε περιορισμένες προβολές), ενώ ο προϋπολογισμός της ανερχόταν σε 6,4 εκατ.$.
Λίγες
μέρες μετά, ένας άγνωστος τραυματισμένος άνδρας εμφανίζεται στο νησί. Ο Μάρτιν και η Κέιτ προσπαθούν να καλέσουν τον ιδιοκτήτη και να ζητήσουν βοήθεια, όμως ο ασύρματος είναι νεκρός. Έτσι, φέρνουν τον άγνωστο στο σπίτι τους και τον περιθάλπουν. Όταν συνέρχεται, τους συστήνεται ως στρατιώτης Τζακ Κόλμαν και αποκαλύπτει ότι είναι επιζών μιας κολοσσιαίων διαστάσεων πανδημίας που έχει ξεσπάσει και απειλεί όλο τον κόσμο. Ισχυρίζεται επιπλέον ότι οι τρεις τους θα πρέπει να οχυρωθούν στο σπίτι, καθώς είναι πολύ πιθανόν φορείς του ιού να φτάσουν στο νησί και να υπάρξει η πιθανότητα να μολυνθούν.
Καθώς
βρίσκονται αποκλεισμένοι και δίχως επαφή με τον έξω κόσμο, ο Μάρτιν αποφασίζει να βοηθήσει τον Τζακ. Οι μέρες όμως περνούν και η συμπεριφορά του στρατιώτη γίνεται ολοένα και πιο αλλοπρόσαλλη, οδηγώντας τον Μάρτιν και την Κέιτ στο συμπέρασμα πως η πανδημία είναι απλώς ένα ψέμα, και ότι είναι όμηροι ενός τρελού. Προσπαθούν λοιπόν να αποδράσουν, σύντομα όμως η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο από όσο θα μπορούσαν να φανταστούν και τα ψέματα στα οποία βασίζεται η συνύπαρξή τους με τον Τζακ αποκαλύπτονται...
Γιατί να τη δείτε: Γιατί αποτελεί μια εξαιρετική σύνθεση στοιχείων από διάφορα κινηματογραφικά είδη και υποείδη∙ είναι ένα δράμα για την απώλεια, που βιώνουν με διαφορετικό τρόπο και οι τρεις πρωταγωνιστές και ταυτόχρονα ένα μυστήριο στα πρότυπα της «Ποντικοπαγίδας», με τη διερεύνηση των διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των αποκλεισμένων ηρώων. Είναι ένα θρίλερ με στοιχεία ψυχολογικά, καθώς οι ισορροπίες ανατρέπονται συνεχώς ως την τελευταία στιγμή, «χτισμένο» δεξιοτεχνικά στο κατ' αρχήν κοινότυπο σενάριο της πανδημίας, ενώ αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο και την "ερωτική δυναμική" του νεαρού εισβολέα. Πολύ περισσότερο, όμως, το "Retreat" είναι μια ταινία για την αγάπη και την θυσία, καθώς εκμεταλλεύεται την συναισθηματική αστάθεια και αβεβαιότητα των ηρώων του στο έπακρο, σαν υπενθύμιση της αγάπης και των
ανθρώπινων σχέσεων ως βασικού παράγοντα της ζωής μας. Πάνω σε αυτό το υπόβαθρο πετυχαίνει να συγκινήσει, συνδέοντας τους ήρωες με το θεατή, που, σαν σε αρχαία τραγωδία, αναζητεί μαζί τους την κάθαρση, που εμφανίζεται διττά ως εξιλέωση για τα λάθη του παρελθόντος και ως σωτηρία στο παρόν. Αξίζει ακόμη να αναφερθούμε στις ερμηνείες των πρωταγωνιστών που δίνουν ζωή στους ήρωες και ανεβάζουν αισθητά την ποιότητα της ταινίας. Ιδιαίτερα η Newton αποδίδει υπέροχα την πολυεπίπεδη προσωπικότητα της Κέιτ, ισορροπώντας μεταξύ της μητέρας που θρηνεί το χαμό του παιδιού της και της συζύγου που σκέφτεται να τερματίσει τον γάμο της, μια "αβοήθητη δεσποινίδα" που μετατρέπεται σε δυναμική γυναίκα και τούμπαλιν κατά τη διάρκεια της ταινίας. Εξαιρετικός και ο Murphy, σε ένα ρόλο που θυμίζει κάτι από "Straw Dogs", καθώς ο χαρακτήρας του, από εσωστρεφής και απορροφημένος, μετατρέπεται σε άνθρωπο έτοιμο να δώσει τα πάντα για να κατορθώσει να σωθεί. Θα ήταν παράλειψη να κλείσουμε δίχως λίγες λέξεις τόσο για τη σκηνοθεσία, που συνδυάζει την ατμόσφαιρα θρίλερ με υπέροχα πλάνα των Εβρίδων και περιοχών του Gwynedd της Ουαλίας (που αποτελούν το «νησί» όπου διαδραματίζεται η ταινία), όσο και για την εκπληκτική μουσική του Ilan Eshkeri, που καθηλώνει το θεατή ήδη από τους εναρκτήριους τίτλους https://www.youtube.com/watch?v=LFO5mfA DBsQ&feature=youtu.be
17