Politeia#6

ΑΦΙΕΡΩΜΑ : Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

ΘΕΑΤΡΟ - ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ - ΜΟΥΣΙΚΗ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ / ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

3

#6

editorial ΜΕ ΤΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ Τάκη Καμπέρου ...

5

4

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ

Ζωή Καραβότα ΑΠΟΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

6

Γιώργος Διαγουρτάς

8

ΝΑ ΞΑΝΑΣΤΗΘΕΙ Ο ΦΡΑΓΜΟΣ

Μαίρη Κανελλοπούλου – Τάσος Γιακουμής ΣΤΑΦΙΔΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΤΑΦΙΔΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΗΝ ΑΧΑΪΑ ΤΟΝ 19o ΑΙΩΝΑ.

Χρήστος Αθαν. Μούλιας

12

9

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ

Βασίλης Κ. Λάζαρης

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΚΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΑΧΑΪΑ

Κώστας Παπαγιαννόπουλος

14

16 «ΣΤΑΦΙΔΑΠΟΘΗΚΕΣ ΜΠΑΡΡΥ», ΕΝΑ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ Νίκη Ράλλη ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ

Στάθης Κουτρουβίδης

20

ΑΣΟΥΡΕΣ: ΤΟ ΓΛΥΚΟ ΤΟΥ ΝΩΕ

Αμαλία Λογαρά ΕΙΔΑΜΕ ...

Φάνης Ζαχαράτος – Εύη Ρεμπούτσικα

22

21

AMERICAN BEAUTY

Κωνσταντίνος Βιέννας Ο ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑΣ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΑΡΜΟΝΙΚΑ Χρήστος Βέρρας

politeiamag@gmail.com

Πολιτεία

Ένα ψηφιοποιημένο περιοδικό, που μπορείτε να το δείτε και να το διαβάσετε στον υπολογιστή σας. Μπορείτε να το αποθηκεύσετε ή να το αναπαράγετε σε ψηφιακή και έντυπη μορφή. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή της ύλης του περιοδικού, είναι ελεύθερη με μοναδική υποχρέωση, την αναφορά στην πηγή με σύνδεσμο (link) και τον συντάκτη του κάθε κειμένου. Η αναδημοσίευση για κερδοσκοπικούς σκοπούς επιτρέπεται μόνο μετά από σχετική άδεια της συντακτικής ομάδας.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ

Κουνάβης Παναγιώτης Μαχαίρα Δήμητρα Ράλλη Νίκη Στεμπίλης Δημήτρης

Τακόπουλος Ανδρέας

2

18

@PoliteiaMag

politeiamag.blogspot.gr

23

Με το 6ο τεύχος η «ΠΟΛΙΤΕΙΑ» κλείνει ένα χρόνο ζωής. Μέσα από τις σελίδες της θελήσαμε να αναδείξουμε τον τόπο μας, να σχολιάσουμε την επικαιρότητα, να δημοσιεύσουμε απόψεις για τον πολιτισμό, την ιστορία και την παράδοση της περιοχής μας, τους δημιουργούς, τις συλλογικότητες και τους ανθρώπους της. Να συζητήσουμε για τη μουσική, το θέατρο, την ποίηση, τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία. Να δώσουμε απαντήσεις στα προβλήματα των καιρών που ζούμε και να βρούμε κοινό βηματισμό με όλους εκείνους που θέλουν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της σύγχρονης εικόνας της περιοχής μας.

Θελήσαμε σε αυτό το τεύχος, εκτός από τις στήλες που υπάρχουν κάθε φορά στην ύλη του περιοδικού, να δώσουμε και έναν θεματικό τόνο. Στις σελίδες του νέου μας τεύχους θα βρείτε και ένα μικρό αφιέρωμα στην «Εποχή της σταφίδας». Προσπαθήσαμε με αυτόν τον τρόπο να ανοίξουμε ένα παράθυρο στο παρελθόν και να αναπολήσουμε την αξία αυτού του εξαιρετικού αγροτικού προϊόντος της περιοχής, που δεν ήταν μόνο οικονομική. Να έρθουμε σε επαφή με την παραγωγή, την εμπορία και την εξαγωγή της, αλλά και την ακμή και την παρακμή της κατά το 19ο και τον 20ο αιώνα. Στόχος αυτής της προσπάθειας είναι να συμβάλλει στον προβληματισμό και την αγωνία για το πώς μπορεί ο τόπος μας να βρει το δρόμο της εξωστρέφειας και της αναζήτησης νέων διαδρομών που πρέπει να ακολουθήσουν οι «Πριμαρόλιες» της εποχής μας.

Όλοι εμείς που συμμετέχουμε στην «ΠΟΛΙΤΕΙΑ» θα θέλαμε να σας ευχηθούμε να έχετε ένα όμορφο και δημιουργικό 2017. Καλή ανάγνωση!

Συντακτική Ομάδα Πολιτείας *Φωτογραφία πρωτοσέλιδου :

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΚΟΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε πιάνο στο Εθνικό Ωδείο και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Λονδίνο. Μαθήτευσε με τον Ηλιάδη στο Ελεύθερο Σχέδιο. Ασχολήθηκε με την αναλογική φωτογραφία από το 1990. Εγκαταστάθηκε στην Πάτρα το 2008 και έγινε μέλος της Φωτογραφικής Λέσχης Πάτρας το 2011. Έχει αποσπάσει έναν έπαινο και ένα πρώτο βραβείο φωτογραφίας στο Φωτομαραθώνιο Πατρών.

3

Με τη ματιά του Τάκη Καμπέρου ...

4

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ

Ζωή Καραβότα Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Δεν πάει πολύς καιρός από εκείνο το απόγευμα που περπατούσα αμέριμνη στους δρόμους της πόλης κάνοντας νοερά τα σχέδιά μου για τα ερχόμενα Χριστούγεννα. Δώρα, ταξίδια, ψώνια, γεμάτα τραπέζια, φώτα, χαρά! Και ποιος δεν αγαπά αυτή τη γιορτή; Προχωρώντας στην επόμενη βιτρίνα το βλέμμα μου πέφτει χαμηλά… Ένας άνθρωπος, άνδρας μέσης ηλικίας, με το τρεμάμενο χέρι του υψωμένο με κοιτά διαπεραστικά στα μάτια και ψάχνει κάτι να μου πει. Πάγωσα. Άνοιξα την τσάντα μου και έδωσα ό,τι βρήκα αμέσως. Περπάτησα παρακάτω κι όμως τα βήματά μου έγιναν πιο βαριά. «Μα καλά, τι σκέφτομαι; Πόσο εγωιστικά λειτουργούμε εμείς οι άνθρωποι; Πόσο μας παρασύρουν οι προσωρινές απολαύσεις;» Κι άλλες τέτοιες σκέψεις επισκίασαν το μέχρι πριν λίγο χαρμόσυνο σκηνικό. Παρόλα αυτά συνεχίζω.

Κι αυτή τη φορά, στην επόμενη γωνία, η εικόνα έγινε πιο τραγική. Μια μάνα με ένα μωρό στο χέρι μου ζητούσε χρήματα για γάλα. Μα εκείνο που με τράβηξε περισσότερο ήταν το ελαφρά ντυμένο μωρό αυτής της γυναίκας, μια ψυχή γεννημένη σε λάθος συνθήκες. Έσκυψα ξανά κι άφησα λίγα χρήματα. «Άραγε βοήθησα καθόλου;» Και η απόσταση μεγάλωσε, κι εγώ συνέχιζα την απροσδιόριστη πλέον διαδρομή μου. Οι άνθρωποι που ζητούσαν τη βοήθεια μου γίνονταν συνεχώς και περισσότεροι. Έφτασα σπίτι σχεδόν εξαντλημένη. Όμως, κάπου βαθιά μέσα μου είχε γεννηθεί μια κρυφή ελπίδα. Δεν αδιαφόρησα, άπλωσα το χέρι μου στον ανθρώπινο πόνο, λύγισα μπροστά στην ανάγκη, κι όσο κι αν αυτό με έθλιψε, με γέμισε μια ανείπωτη ικανοποίηση. Η ικανοποίηση της προσφοράς, της αλληλοβοήθειας, του αληθινού ενδιαφέροντος για το συνάνθρωπο.

Να βοηθάτε καλοί μου αναγνώστες. Αυτός ο κόσμος, ο γεμάτος ματαιοδοξία, φτιάχτηκε για εμάς τους ανθρώπους, ανήκει σε εμάς τους ανθρώπους, υπάρχει για εμάς τους ανθρώπους.

Και άνθρωποι είμαστε όλοι, πέρα από τα σύνορα, ανεξαρτήτου φυλής, χρώματος, ράτσας και καταγωγής. Υπερβείτε τον εαυτό σας, διώξτε όλες τις μαύρες σκέψεις που μας ποτίζουν καθημερινά και γυρίστε το βλέμμα σας στο συνάνθρωπο. Αισθανθείτε την παγκόσμια οικουμενική αγάπη, παιδιά του ίδιου Θεού, αδέρφια.

Και δεν είναι απαραίτητο να μας χτυπήσουν την πόρτα ή να μας προσκαλέσουν σε κάποια εκδήλωση για να το κάνουμε. Το να δίνεις είναι στάση ζωής, είναι πηγαίο συναίσθημα που θα μας παρακινήσει να χτυπήσουμε εμείς την πόρτα. Και τέτοιες πόρτες ξέρουμε όλοι πολλές. Είναι δίπλα μας και ζητούν μια χειρονομία, μια ζεστή αγκαλιά. Όσο προσωπική είναι αυτή η εξομολόγηση, τόσο προσωπικά σας διαβεβαιώνω, ότι θα γίνετε πιο πλούσιοι άνθρωποι με μια μεγάλη πλούσια καρδιά. Υ.Γ Αυτές τις ημέρες διοργανώνονται πολλές φιλανθρωπικές εκδηλώσεις από σωματεία και συλλόγους για την ενίσχυση όσων έχουν ανάγκη. Ας προσπαθήσουμε η προσφορά να παγιωθεί μέσα μας για όλη τη διάρκεια του χρόνου. Καλές γιορτές.

5

ΑΠΟΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΜΕΡΟΣ B΄ Μεταβολές στο κόστος εργασίας, την παραγωγικότητα, και το μοναδιαίο κόστος εργασίας

Γιώργος Διαγουρτάς MSc Οικονομικών Επιστημών

Ένα δεύτερο επιχείρημα των μνημονιακών

κυβερνήσεων της χώρας, των εγχώριων υποστηρικτών τους και των δανειστών ήταν πως το εργασιακό κόστος στην χώρα, πριν την οικονομική κρίση του 2008, ήταν ιδιαίτερα υψηλό και έπρεπε να μειωθεί για να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και σαν αποτέλεσμα αυτού να αυξηθούν οι εξαγωγές και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τη EUROSTAT (Γράφημα 1 ) ο εκτιμώμενος μέσος ωριαίος μισθός στην Ελλάδα για το 2015 ήταν σχεδόν 11 ευρώ όταν στην Ε.Ε. των 28 ήταν σχεδόν 19 ευρώ. Το σύνολο του μέσου ωριαίου εργασιακού κόστους συμπεριλαμβανομένου και των εργοδοτικών εισφορών είναι 14,5 ευρώ πολύ κοντά στην Πορτογαλία και την Μάλτα όταν στην Ε.Ε. είναι κοντά στα 25 ευρώ. Η Ελλάδα είναι μία από τις 3 χώρες της Ε.Ε. (μαζί με Κύπρο και Ουγγαρία) που το μέσο ωριαίο εργασιακό κόστος έχει μειωθεί από το 2012 (ψήφιση 2ου μνημονίου) . Βέβαια έχει το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης 13,2%. (Πίνακας 1). Ενώ παρά την κυρίαρχη άποψη πως το μερίδιο των εργοδοτικών εισφορών στο εργασιακό κόστος είναι ιδιαίτερα υψηλό στην Ελλάδα, τα στοιχεία δείχνουν πως βρίσκεται λίγο κάτω από το μέσο όρο της Ε.Ε. (23,8% έναντι 24%).

Αποτέλεσμα της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας και της μείωσης του εργασιακού κόστους στη χώρας μας ήταν και η πτώση της παραγωγικότητας τόσο ανά εργαζόμενο όσο και ανά ώρα εργασίας (Πίνακας 2). Με έτος βάσης το 2010, η Ελλάδα είναι η χώρα με την μεγαλύτερη πτώση στην παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο (8%) το 2014 σε σύγκριση με το 2008, χρονιά της μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Ακολουθεί η Κύπρος και η Ιταλία με 5% και η Φιλανδία με 4%.Επίσης είναι μαζί με την Ιταλία τη Μάλτα και την Φιλανδία οι μοναδικές χώρες στην Ε.Ε. με μειωμένη παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο το 2014 σε σύγκριση με το 2010. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα με μείωση της παραγωγικότητας ανά ώρα εργασίας στην Ε.Ε. στο 2014 σε σύγκριση με το 2010. Μάλιστα τα προσωρινά στοιχεία της EUROSTAT για το 2015 εμφανίζουν νέα πτώση της παραγωγικότητας ανά εργαζόμενο και ανά ώρα εργασίας (5% και 6% ανά εργαζόμενο και ανά ώρα εργασίας αντίστοιχα σε σύγκριση με το 2010).

(http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&lang uage=en&pcode=tsdec310)

Πίνακας 2 : Παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο και ανά ώρα εργασίας με έτος βάσης το 2010

Γράφημα 1

Πίνακας 1: Μέσο ωριαίο κόστος εργασίας

6

Παρά τη σημαντική πτώση της παραγωγικότητας της εργασίας η μεγαλύτερη πτώση στο εργασιακό κόστος έχει ως αποτέλεσμα την πτώση του ονομαστικού μοναδιαίου κόστους εργασίας (ο λόγος του εργασιακού κόστους ανά εργαζόμενο προς την παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο) την περίοδο της εφαρμογής των μνημονίων, σύμφωνα με τα στοιχεία της EUROSTAT (Πίνακας 3). Με εξαίρεση την Ιρλανδία (λόγω της μεγάλης αύξησης στην παραγωγικότητα της εργασίας) η Ελλάδα παρουσιάζει την μεγαλύτερη πτώση στο μοναδιαίο κόστος εργασίας στην Ε.Ε. το 2015 σε σύγκριση με το 2010 (12,4%). Παρά τη μεγάλη μείωση του κόστους εργασίας η ελληνική οικονομία δεν ανέκτησε την ανταγωνιστικότητα της καθώς, ούτε οι εξαγωγές αυξήθηκαν ούτε η ανεργία μειώνεται σε ανεκτά, για την κοινωνική συνοχή της χώρας, επίπεδα.

Πίνακας 3

Γράφημα 10

Γράφημα 11: Ποσοστό εισοδήματος της εργασίας στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία

Γράφημα 12 Ενδεικτικό ως προς τα παραπάνω για τη διανομή του εισοδήματος και την ανεργία στη χώρα είναι το Γράφημα 10, από την Ετήσια Έκθεση της Ελληνικής Οικονομίας για το 2015 του ΙΝ.Ε. της ΓΣΕΕ, που δείχνει πως η μεγάλη αύξηση της ανεργίας συνδυάστηκε με μεγάλη πτώση του μέσου πραγματικού μισθού από το 2009 και έπειτα. Όμως, παρά τη μικρή μείωση της ανεργίας τη διετία 2014-15, ο μέσος μισθός εξακολουθεί να συμπιέζεται. Μάλιστα στο β΄ και γ΄ τρίμηνο του 2015 σημειώθηκαν μεγάλες μειώσεις στον πραγματικό μισθό (2,4% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα το 2014). Σε αυτό έχει συντελέσει, σύμφωνα με την έκθεση, «τα προγράμματα προσαρμογής, η αύξηση της απασχόλησης σε κλάδους έντασης εργασίας, αλλά και η επέκταση της μερικής απασχόλησης και της απασχόλησης ανειδίκευτων ή ημιδεικευμένων εργαζομένων». Επίσης, παρά τη μείωση της παραγωγικότητας ανά εργαζόμενο κατά 6% την εξαετία 2010-2015, η μεγαλύτερη μείωση του πραγματικού μισθού κατά 28,1% είχε ως αποτέλεσμα τη μεγάλη πτώση του μοναδιαίου κόστους εργασίας, με συνέπεια, τόσο στο σύνολο της οικονομίας όσο και στον ιδιωτικό τομέα, το εισόδημα της εργασίας ως ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας να υποχωρήσει (Γράφημα 11). Γεγονός που δείχνει τη μείωση της εργασιακής δύναμης, τη διατήρηση αν όχι αύξηση του περιθωρίου κερδοφορίας του κεφαλαίου (Γράφημα 12) και την αύξηση του ποσοστού υπεραξίας (λόγος της παραγωγικότητας προς το κόστος εργασίας) http://www.inegsee.gr/ekdosi/etisia-ekthesi-2016-ine-gsee-i-ellinikiikonomia-ke-i-apascholisi/

Σύμφωνα με τα παραπάνω τα βασικά συμπεράσματα για τις επιπτώσεις της εφαρμογής στη χώρα μας των μνημονιακών πολιτικών όσων αφορά το κόστος και την παραγωγικότητα της εργασίας είναι πως : Η Ελλάδα είναι μία από τις 3 χώρες της Ε.Ε. (μαζί με Κύπρο και Ουγγαρία) που το μέσο ωριαίο εργασιακό κόστος έχει μειωθεί από το 2012 και έχει το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης 13,2%. Η Ελλάδα είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη πτώση στην παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο στην Ε.Ε. (8%) το 2014 σε σύγκριση με το 2008 Η Ελλάδα παρουσιάζει τη μεγαλύτερη πτώση στο μοναδιαίο κόστος εργασίας στην Ε.Ε. το 2015 σε σύγκριση με το 2010 (12,4%). Μειώνεται το μερίδιο της εργασιακής δύναμης στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία στη χώρα μας από το 2010 και μετά, με συνέπεια το κεφάλαιο να αυξάνει το μερίδιό του (περιθώριο κέρδους) στην «πίτα» της παραγωγής (ΑΕΠ). Παρά τη μικρή μείωση της ανεργίας τη διετία 2014-15 ο μέσος μισθός εξακολουθεί να συμπιέζεται.

7

Να ξαναστηθεί ο φραγμός Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδας χορήγησε κι αυτή αριθμό εμβολίων και συνεχίζουμε να καλύπτουμε σταδιακά τη δαπάνη μέσω της συνταγογράφησης. Από τον Ιούλιο και κάθε μήνα, σε συγκεκριμένη μέρα, στο χώρο του ΠΙ διενεργούνται εμβολιασμοί παιδιών ΡΟΜΑ.

Το Δεκέμβριο, σε συνεργασία με το Δημοτικό Σχολείο Σαγεΐκων και

Μαίρη Κανελλοπούλου Νοσηλεύτρια Κέντρου Στήριξης

Τάσος Γιακουμής Ιατρός, επιμελητής Π.Ι. Σαγεΐκων

Από τον Ιούνιο έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια καταγραφής της εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών ΡΟΜΑ των Σαγεΐκων. Το Κέντρο Στήριξης ΡΟΜΑ και Ευπαθών Ομάδων Σαγεΐκων (πρώην Ιατροκοινωνικό Κέντρο Μόβρης-ΙΑΚ), το Περιφερικό Ιατρείο Σαγεΐκων - Π.Ι. και το Κέντρο Υγείας Κ. Αχαΐας – Κ.Υ.Κ.Α. με την καθοδήγηση της Διευθύντριας, της παιδιάτρου κας Μαρίας Δελή, ξεκίνησαν μια προσπάθεια καταγραφής των εμβολιαστικών ελλείψεων των παιδιών ΡΟΜΑ του χωριού.

Από τον Ιούλιο του 2016 την καταγραφή ακολούθησε η έμπρακτη προσπάθεια εμβολιασμού του ευαίσθητου αυτού πληθυσμού. Τα τελευταία χρόνια, με τις συνεχείς ελλείψεις εμβολίων στα νοσοκομεία λόγω των περικοπών ελέω μνημονίων, την απώλεια της προνοιακής κάλυψης αρκετών ΡΟΜΑ και τη δυσκολία που έχει η σύνδεση με αυτό το κομμάτι συμπολιτών μας - για πολλούς λόγους - πολλά παιδιά είχαν μεγάλες ελλείψεις στην εμβολιαστική τους κάλυψη. Αν συνεχιζόταν αυτή η κατάσταση, το αντισωματικό τείχος για τις βασικές νόσους που καλύπτονται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (τέτανος, διφθερίτιδα, πολιομυελίτιδα, ηπατίτιδα Β, ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα κ.ά.) θα είχε καταρρεύσει. Αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση της πιθανότητας ύπαρξης επιδημιών σε αυτό τον -σχετικά- κλειστό πληθυσμό, πράγμα που θα οδηγούσε σε σποραδικά κρούσματα των παραπάνω παθήσεων.

Είχαμε

να αντιμετωπίσουμε την ανάγκη προμήθειας επαρκών ποσοτήτων εμβολίων για τις βασικές νόσους. Αυτή καλύφθηκε εν μέρει με τη συνταγογράφηση μέσω των ΑΜΚΑ των παιδιών, αλλά πάλι δεν ήταν αρκετό. Ανακαλύπταμε αδήλωτα παιδιά που δεν είχαν καν ΑΜΚΑ ή παιδιά που οι οικογένειές τους είχαν χάσει τα βιβλιάρια εμβολιασμών. Στο Κέντρο Στήριξης έχει γίνει αρκετή δουλειά - από χρόνια - σε σχέση με την αρχειοθέτηση των εμβολιασμών των παιδιών καθώς αυτό διενεργούσε τους εμβολιασμούς από το 2006 ως το 2011-12.

Αντίστοιχα, από το 2003 ως το 2006 που ανέλαβε το ΙΑΚ, την ευθύνη είχε το Π.Ι. Σαγεΐκων. Έχουν συνταχθεί εκ νέου καρτέλες με τα εμβόλια του κάθε παιδιού ξεχωριστά που ενημερώνονται ανελλιπώς, έτσι δεν μας επηρέασε η απώλεια των βιβλιαρίων ιδιαίτερα. Σε αυτή τη διαδικασία βοήθησε το Κοινωνικό Ιατρείο Πάτρας, με χρήματα που είχαν σταλεί από Γάλλους Αλληλέγγυους στον Ελληνικό λαό για τις υγειονομικές ανάγκες των ανασφάλιστων. Με τα χρήματα αυτά και τη μεσολάβηση και βοήθεια του Ιατρικού Συλλόγου Πάτρας, αγοράστηκαν εμβόλια για τα παιδιά που δεν είχαν ΑΜΚΑ. Η Διεύθυνση Υγείας της

8

μετά από σχετική άδεια της σχολικής επιτροπής, διενεργήθηκαν εμβολιασμοί στο χώρο του σχολείου. Μέχρι τώρα, έχουν καταναλωθεί πάνω από 300 εμβόλια και ο αγώνας επαναδημιουργίας του αντισωματικού τείχους συνεχίζεται με τις επαναληπτικές δόσεις των εμβολίων, με πρόγραμμα κάθε μήνα. Θα συνεχίσουμε την προσπάθεια να καλυφθούν οι εμβολιαστικές ανάγκες αυτών των παιδιών με κάθε τρόπο. Είναι χρέος της κοινωνίας να στηρίζει τους αδύναμους. Είναι δείγμα πολιτισμού μπροστά στον «αγριανθρωπισμό» της εποχής μας.

Σταφιδοπαραγωγή και Σταφιδεμπόριο στην Αχαΐα τον 19ο αιώνα.

Χρήστος Αθαν. Μούλιας Δικηγόρος – Συγγραφέας

έπαιρνε εορταστική μορφή για την πόλη και χαιρετίζετο με κανονιοβολισμούς, φωταψίες και σημαιοστολισμό του σκάφους. Όμως, σιγά-σιγά τα «πριμαρόλια» άρχισαν να είναι επιζήμια για το σταφιδεμπόριο, ιδίως μετά το 1880, διότι δημιουργούσαν κλίμα ανταγωνισμού μεταξύ των σταφιδεμπόρων, για το ποιος θα φορτώσει πρώτος, για κάθε λιμάνι, ώστε να επιτύχει υψηλότερη τιμή και αδιαφορούσαν για την ποιότητα. Για να προλάβουν, τρυγούσαν νωρίτερα, κατά παράβαση του Νόμου ο οποίος προέβλεπε ότι η ημερομηνία έναρξης της συγκομιδής θα ορίζετο με αστυνομική διάταξη, που θα εκδίδετο κάθε χρόνο, ανάλογα με τον τόπο και τις καιρικές συνθήκες. Έτσι, ο καρπός δεν ήταν ώριμος και μαζευόταν νωπός, κάτι που δελέαζε και τους παραγωγούς, διότι αύξανε το βάρος κατά 15-20%, αλλά υποβάθμιζε την ποιότητα.

Η ιστορία κάθε τόπου συνδέεται άμεσα με τις οικονομικές σχέσεις που διαμόρφωσαν και επηρέασαν την εξέλιξή του. Για την Πάτρα και την περιοχή της, μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι σχέσεις αυτές εξαρτήθηκαν από τις διακυμάνσεις και τις παραμέτρους της σταφιδοπαραγωγής και του σταφιδεμπορίου, που ήταν η κύρια οικονομική δραστηριότητα της πόλης.

Πολύ νωρίς η πρωτεύουσα της Αχαΐας έγινε το κατ’ εξοχήν εξαγωγικό κέντρο της σταφίδας που καλλιεργείτο σε 66 σταφιδοπαραγωγά μέρη της Αχαΐας και των γειτονικών περιφερειών Ήλιδας και Αιγίου, της Αιτωλοακαρνανίας και της Μεσσηνίας, ενώ ο ρόλος των λιμανιών Αιγίου και Κατάκολου ήταν συμπληρωματικός. Το δίκτυο αυτό απαρτίσθηκε από πόλεις σκάλες (Αίγιο, Κόρινθος, Ναύπακτος, Μεσολόγγι, Καλαμάτα), όπου συγκεντρωνόταν η παραγωγή της ενδοχώρας και οργανωνόταν η αποστολή της στην Πάτρα, δια θαλάσσης, με μικρά ιστιοφόρα. Εκεί υπήρχαν μεσίτες, παραγγελιοδόχοι, αποθηκάριοι και αντιπρόσωποι, που φρόντιζαν για τη ροή του προϊόντος προς το μεγαλοεξαγωγέα των Πατρών.

Το σταφιδεμπόριο ελεγχόταν κυρίως από αγγλικούς εμπορικούς οίκους, που κινούνταν απ’ ευθείας ή δέχονταν σε παρακαταθήκη τις αποστολές του προϊόντος, μέσω των θυγατρικών τους επιχειρήσεων στην Πάτρα ή των ελληνικών εμπορικών οίκων στην Πάτρα ή των ελληνικών εμπορικών επιχειρήσεων με τις οποίες συνεργάζονταν.

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, η σταφιδοπαραγωγή παρουσίαζε αυξητικές τάσεις. Η πρώτη σταφιδική κρίση εκδηλώθηκε τη δεκαετία 1850, όταν η φυλλοξήρα έπληξε τους σταφιδαμπελώνες, με συνέπεια να χρεοκοπήσουν πολλοί μεγάλοι εξαγωγικοί οίκοι και να χαθούν τα ¾ του εισοδήματος του πληθυσμού.

Τη δεκαετία 1860 έγιναν οι πρώτες απόπειρες να χρησιμοποιηθούν μηχανές για τον καθαρισμό και τη διαλογή των ποιοτήτων και με την πάροδο του χρόνου άρχισε να γίνεται οικονομική εκλογίκευση της σταφιδοπαραγωγής και του σταφιδεμπορίου.

Στην Πάτρα, το κατ’ εξοχήν σταφιδοεξαγωγικό κέντρο, μέχρι το 1921 λειτούργησε και άτυπο χρηματιστήριο, όπου γινόταν διαπραγμάτευση του προϊόντος. Πρόκειται για την ιδιότυπη Λέσχη-καφενείο το «Λεσχίδιον», επί της οδού Αγίου Ανδρέου, όπου παίχτηκαν και χάθηκαν σημαντικά χρηματικά ποσά με την αγοραπωλησία των λεγομένων «δελτίων», τα οποία ήσαν όπως οι μετοχές του χρηματιστηρίου, με τους μεσίτες δελτίων και τους σταφιδομεσίτες, να παίζουν το ρόλο των χρηματιστών.

Ο απόπλους, κάθε Αύγουστο, του πρώτου πλοίου που μετέφερε

Απόδειξη πώλησης σταφιδοκάρπου (1900)

Το σοβαρότερο πρόβλημα για το σταφιδεμπόριο ήταν η υπερπαραγωγή, που είχε ως συνέπεια την πτώση της τιμής του προϊόντος. Το 1858 ιδρύθηκε στην Πάτρα η «Ελληνική Οινοποιητική Εταιρία» και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ο σταφιδίτης οίνος, παρά τη χαμηλή ποιότητά του, έγινε η αναγκαστική διέξοδος για τις μεγάλες ποσότητες σταφίδας που σωρεύονταν στις αποθήκες, αλλά και η κύρια αιτία που καθυστέρησε η προχωρημένη καλλιέργεια οιναμπέλων και η δημιουργία οίνων υψηλής ποιότητας στην Ελλάδα.

Το 1878 ήταν μία καλή χρονιά για το σταφιδεμπόριο, διότι άνοιξαν οι γαλλικές αγορές και σταμάτησε η πτώση των τιμών. Οι σταφιδοεξαγωγές προς τη Γαλλία κάλυψαν περίπου το 9% των συνολικών σταφιδοεξαγωγών και έκτοτε ακολούθησαν αυξητική τάση, με κορύφωση το έτος 1889, οπότε η ποσότητα της σταφίδας που εξήχθη στη Γαλλία έφθασε τους 72.000 τόνους, έναντι 9.370 τόνων που εξήχθησαν το 1878.

Η «μαυρομάτα Κίρκη» ήταν περιζήτητη στην ευρωπαϊκή αγορά και η αγροτική παραγωγή προσαρμόστηκε σ’ αυτή τη συγκυρία. Επέβαλε δε παντού τους χρόνους της και τους ρυθμούς της, ακόμα και στη δημογραφία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καμπύλη των γάμων ξεκινούσε την ανοδική της πορεία το Σεπτέμβριο και έφθανε στο απόγειο τον Οκτώβριο, που έρεε το χρήμα από την πώληση του σταφιδόκαρπου.

Όμως

η ωραία εποχή δεν μπορούσε να κρατήσει επ’ άπειρο. Οι κατεστραμμένοι αμπελώνες της Γαλλίας ξαναφυτεύθηκαν με ειδικά αντιφυλλοξηρικά κλήματα και γύρω στα 1890 άρχισε η κρίση, στην οποία συνέβαλε και η κακή ποιότητα του προϊόντος.

σταφίδα σε κάθε λιμάνι του εξωτερικού, τα γνωστά «πριμαρόλια»,

9

απεργίες κ.λπ.

Προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κατάσταση ψηφίστηκε ο Νόμος ΒΤΘ΄, με τον οποίο θεσπίστηκε το «παρακράτημα», που κατ’ ουσία ήταν η εις είδος καταβολή, από κάθε παραγωγό, του εγγείου φόρου επί της εξαγόμενης σταφίδας, ο οποίος κυμαίνετο από 15-20% επί των εξαγομένων ποσοτήτων. Το ποσό που παρακρατείτο, μετατρεπόταν σε οίνο ή οινόπνευμα, ώστε να περιορισθεί το συνολικό ποσόν του προς εξαγωγή προϊόντος και να συγκρατηθούν οι τιμές πώλησης. Όμως ο θεσμός της «παρακράτησης» δίχασε τις σταφιδοφόρες περιοχές και δεν επέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, με συνέπεια να προκληθούν ισχυρές κοινωνικές εντάσεις και πολιτικές προστριβές στη ΒΔ Πελοπόννησο.

Διαφημιστικό φυλλάδιο εξαγωγικού οίκου στην Πάτρα

Ο αντίκτυπος της σταφιδικής κρίσης ήταν βαρύς και για την εθνική οικονομία, διότι το σταφιδικό συνάλλαγμα ήταν μέχρι τότε το σημαντικότερο ενεργητικό στοιχείο του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας και η μείωσή του δημιούργησε μεγάλο έλλειμμα.

Για την Πελοπόννησο, το κακό ήταν ότι όλη η οικονομική ακμή δεν άφησε ίχνη στην εξέλιξη της οικονομίας της. Από τις μεγάλες περιουσίες που είχαν σχηματισθεί, λίγες διασώθηκαν και πολλά σπίτια ήσαν υποθηκευμένα. Οι παραγωγικές επενδύσεις που είχαν γίνει, ήσαν ελάχιστες, ενώ οι πολυτελείς οικοσκευές που είχαν γεμίσει ακόμα και αγροτόσπιτα, όσες δεν είχαν φθαρεί, πουλήθηκαν βιαστικά για τη συμπλήρωση του ελαττωμένου εισοδήματος. Και η τοκογλυφία ξανάνθισε.

Τη δεκαετία 1885-1895 η αύξηση της παραγωγής ξεπέρασε το 30%, ενώ από το 1883 οι τιμές άρχισαν να πέφτουν και να παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις από χρόνο σε χρόνο, αλλά και από μήνα σε μήνα.

Το 1889, για μερικούς μήνες, οι τιμές κατρακύλησαν απότομα, ενώ την επόμενη χρονιά άρχισε η μείωση των εξαγωγών, με απότομη συρρίκνωση στα 1891-1892. Η υπερπροσφορά προκάλεσε ραγδαία πτώση των τιμών και τελικά επήλθε η κατάρρευση.

Κύρια

αιτία για την κατάσταση αυτή ήταν η επέκταση της σταφιδοκαλλιέργειας την περίοδο 1880-82, όταν οι αγρότες της Πελοποννήσου ξερίζωσαν απερίσκεπτα τις ελιές, τις μουριές, τις συκιές και τις άλλες καλλιέργειες, για να φυτέψουν σταφιδαμπέλους, πιστεύοντας ότι βρήκαν μία ανέλπιστη διέξοδο στο μαρασμό που απειλούσε όλα τα αγροτικά προϊόντα. Κανένας δεν είχε αντιληφθεί ότι η σταφίδα δεν ήταν πλέον ο μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης, με συνέπεια να σπαταληθούν σημαντικοί ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι, χωρίς αντίκρισμα και με μοιραίες αρνητικές επιπτώσεις.

Από τους πρωτεργάτες σταφιδεμπόρους κανένας δεν διέθετε ειδική επιστημονική μόρφωση, πλην του Παναγή Βουρλούμη και όλοι οδηγούνταν από την πείρα και τη διαίσθησή τους και σε αρκετές περιπτώσεις και από την τύχη, με συνέπεια να είναι αδύναμοι να ανταποκριθούν και να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, έρμαιοι μιας ανεξέλεγκτης κρίσης υπερπαραγωγής.

Το 1893 το πατρινό εμπόριο επλήγη από μία χιονοστιβάδα πτωχεύσεων, με πρώτα θύματα τις μεγάλες σταφιδοεξαγωγικές επιχειρήσεις. Η κατάσταση αυτή είχε ως συνέπεια να διογκωθεί το κύμα ανεργίας που μάστιζε την περιοχή και να αυξηθεί επικίνδυνα η υποβόσκουσα κοινωνική κρίση, η οποία εκδηλώθηκε με συλλαλητήρια,

10

Επιστολή σχετική με την πώληση σταφιδοκάρπου στο Λονδίνο (1913)

Στις 27 Ιουνίου 1899 οι αντιπρόσωποι των σταφιδοφόρων περιοχών συγκεντρώθηκαν στο Δημαρχείο των Πατρών και ίδρυσαν τη «Σταφιδική Τράπεζα», η οποία ανέλαβε τη διαχείριση της παρακρατημένης σταφίδας. Στους σκοπούς της ήταν και η χορήγηση δανείων στους σταφιδοκαλλιεργητές με επιτόκιο 5-6%.

Λόγω οικονομικών σκανδάλων και του τρόπου διοίκησής της, η «Σταφιδική Τράπεζα» δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα και το 1902 σημειώθηκε νέα μεγάλη πτώση της τιμής της σταφίδας, η οποία οδήγησε στην κορύφωση των αδιεξόδων του σταφιδικού προβλήματος.

Το 1905 διαλύθηκε η «Σταφιδική Τράπεζα» και στη θέση της συστήθηκε, με έδρα την Αθήνα, η «Προνομιούχος Εταιρία προς προστασίαν της παραγωγής και της εμπορίας της σταφίδας» ή «Ενιαία». Η εξέλιξη αυτή απορρόφησε από την Πάτρα σημαντικά ντόπια κεφάλαια και υποβάθμισε την οικονομική ζωή της, διότι μειώθηκαν πάρα πολύ οι εξαγωγές από το λιμάνι της και αυξήθηκαν από τον Πειραιά. Έτσι η Πάτρα, από δεύτερη πόλη του Κράτους που ήταν, κατέληξε να γίνει μία περιφερειακή μεγαλούπολη με συρρικνωμένο το σταφιδεμπόριό της.

Λιμάνι Πάτρας, φόρτωση σταφίδας (1900)

Η σταφίδα, αρχικά στήριξε την ανάπτυξη του τοπικού εμπορίου, δεν ευνόησε όμως την εξάπλωση καθαρά βιοτεχνικών-πρωτοβιομηχανικών δραστηριοτήτων. Ανταποκρίθηκε στην εξωτερική ζήτηση, ενισχύοντας κυρίως τα πρωτογενή στάδια της επεξεργασίας της, αλλά δεν αποτέλεσε ευνοϊκό «υλικό» υπόβαθρο για μεγάλες τεχνικές καινοτομίες και βιομηχανικές επεξεργασίες και τελικά προδόθηκε και ξεπεράστηκε από τη διεθνή οικονομική συγκυρία του τέλους του 19ου αιώνα.

Σταφιδεργάτες, 1945

Λονδίνο, εκφόρτωση σταφίδας σε βαρέλια (1880)

11

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ

Βασίλης Κ. Λάζαρης Ιστορικός

Η σταφιδική κρίση στον ελλαδικό χώρο, κυρίως στο τελευταίο τέταρτο του 19ου και στο πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα (μια κρίση με γενεσιουργές αιτίες την υπερπαραγωγή του προϊόντος της σταφίδας και την σταδιακή μείωση της απορρόφησής του από τους ξένους) καταβλήθηκαν προσπάθειες να αντιμετωπισθεί με ένα πλήθος αναποτελεσματικών μέτρων, όπως η θέσπιση του παρακρατήματος και στη συνέχεια η ίδρυση της Σταφιδικής Τράπεζας με έδρα την Πάτρα. Η εν λόγω Τράπεζα ειδικά, που πολύ γρήγορα μεταβλήθηκε σε άντρο ληστών, αποδείχτηκε παράλληλα εντελώς ανίκανη να ανταποκριθεί στους σκοπούς της ίδρυσής της, με αποτέλεσμα τον μαρασμό της και την πλήρη αδυναμία της να αποτρέψει την συνέχιση της πτώσης της τιμής του σταφιδικάρπου στις αγορές του εξωτερικού. Έτσι, δεν άργησαν να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την άμεση παρέμβαση του αγγλικού παράγοντα στο θέμα και συγκεκριμένα για την πρότασή του προς την κυβέρνηση του Θεόδ. Δεληγιάννη αναφορικά με την ίδρυση μονοπωλίου της σταφίδας, κάτω φυσικά από τον έλεγχο άγγλων κεφαλαιοκρατών. Η ίδρυση ωστόσο του μονοπωλίου αυτού, που επιδίωκαν οι εν λόγω Βρετανοί κεφαλαιούχοι, ήταν ασύμφορη για τους μεγαλοσταφιδεμπόρους στην Ελλάδα και για τους συναδέλφους τους στην Αγγλία, με τους οποίους αυτοί συναλλάσσονταν, και οδηγούσε συνεπώς σε σύγκρουση συμφερόντων – κατά τον γενικό άλλωστε κανόνα της υποχρεωτικής ύπαρξης αντιθέσεων μεταξύ των διαφόρων οικονομικών στοιχείων, που συγκροτούν την βάση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Δημιουργούσε όμως ταυτόχρονα το ενδεχόμενο της ίδρυσης του μονοπωλίου κάποιες αντικειμενικές συνθήκες, που θα επέτρεπαν στους μικρούς κυρίως καλλιεργητές της σταφίδας στην Πελοπόννησο να λυτρωθούν από την εκμετάλλευση των εγχώριων εμπόρων, οι οποίοι, χωρίς να κοπιάζουν, σωρεύανε από την διακίνηση του προϊόντος προσωπικό πλούτο. Έτσι, το μονοπώλιο, αν και αποτελούσε επιδίωξη συγκεκριμένων ξένων κεφαλαιοκρατών, αντιμετωπίστηκε ευνοϊκά από τους πελοποννήσιους αγρότες, οι οποίοι μάλιστα προχώρησαν για την υποστήριξή του σε δυναμικές κινητοποιήσεις. Συγκεκριμένα, στα Τσουκαλέικα, στο Μιντιλόγλι, στα Ροΐτικα και στα Βραχνέικα πραγματοποιήθηκαν μαχητικές διαδηλώσεις, ενώ στην Ηλεία οι σταφιδοπαραγωγοί μπήκαν στον Πύργο, κατέλαβαν το τηλεγραφείο και τον σιδηροδρομικό σταθμό και κατέστρεψαν τα περισσότερα δημόσια καταστήματα. Ανάλογες εκδηλώσεις σημειώθηκαν στην Αμαλιάδα, στα Φιλιατρά, στην Καλαμάτα και στην Κυπαρισσία, ενώ στους Γαργαλιάνους οργανώθηκαν ένοπλα συλλαλητήρια, όπως και στην Μπαρμπάσαινα και σε άλλες περιοχές.

Μια αθηναϊκή οικονομική εφημερίδα εκείνης της εποχής ασχολούμενη με τις εν λόγω δυναμικές ενέργειες των σταφιδοπαραγωγών έγραφε χαρακτηριστικά: «Το φρόνημα της κτηματικής τάξεως ήτο δεδηλωμένον υπέρ του μονοπωλίου – και χωρίς να αποκρύπτη, ότι η σύμβασις δεν επαρουσιάζετο αρτία και άμεμπτος, προετίμα να αποδέχηται τα γενόμενα εκ του φόβου, μήπως εκδήλωσίς τις, έστω και ελαφρά, ήθελε ματαιώσει την υπόθεσιν ή αναβάλει αυτήν εις απώτερον χρόνον»1.

12

Κατά το ίδιο φύλλο «ημέρα τη ημέρα το ζήτημα του μονοπωλίου καθίστατο αντικείμενον ζωηροτάτων εξεγέρσεων εκ μέρους των σταφιδοφόρων επαρχιών υπέρ της ταχίστης επιψηφίσεως της σχετικής συμβάσεως [υπό του ελληνικού Κοινοβουλίου]. Τα πνεύματα είχον οξυνθή εις τοιούτον σημείον, ώστε ηπειλήθη πολλαχού σοβαρώς η δημοσία τάξις, εν Πύργω δε η κατάστασις διετέλεσεν απεριγράπτως οικτρά»2. Ειδικά στην Ηλεία το απαρχής διαφαινόμενο ενδεχόμενο του τελικού ναυαγίου του μονοπωλίου είχε οδηγήσει τους σταφιδοκαλλιεργητές στην απόγνωση κα παράλληλα τους είχε καταστήσει επικίνδυνους για οποιονδήποτε ήταν αντίθετος προς το εν λόγω μονοπώλιο. Έτσι, η πατραϊκή εφημερίδα «Νεολόγος», που είχε ξεκινήσει τότε μεγάλη κατά του μονοπωλίου εκστρατεία, βρέθηκε πολύ γρήγορα στο στόχαστρο των ηλείων σταφιδοπαραγωγών, και όπως σημείωνε σχετικά το προαναφερμένο φύλλο, «είχεν εν Πύργω αποκλεισθή πάσης [φανεράς] κυκλοφορίας, μόλις δε μετά βίας και εν κρυπτώ εκυκλοφόρει»3.

Το προαναφερμένο οικονομικό φύλλο της Αθήνας θεωρούσε, ότι το μονοπώλιο, ακόμη και όπως το προσδιόριζαν τα συμφέροντα μιας ομάδας ξένων οικονομικών κύκλων και το αποδεχόταν η ελληνική κυβέρνηση, αποτελούσε τον μοναδικό τρόπο, για να ξεπεραστεί η σταφιδική κρίση. Όπως υποστήριζε, «ο κτηματικός κόσμος της Αχαΐας ήτο ήδη υπέρμαχος του μονοπωλίου, τούτω δε συνεμάχουν ο πλείστοι των επαγγελματιών, ους η κατάστασις της σταφίδος κατέστησεν ανικάνους εις την προσπόρισιν επαρκών μέτρων προς ευμάρειαν. Αλλά και του εμπορίου η γνώμη, το γε νυν έχον, δεν φαίνεται προκλητικώς εχθρική, ως θα ανέμενέ τις ευλόγως»4. Στις 6 του Μάη του 1903 ολόκληρη η σταφιδοφόρα ζώνη της Πελοποννήσου συγκλονίστηκε από αγροτικές εξεγέρσεις – όπως σημείωνε δε το προαναφερμένο φύλλο, «όπου η δυστυχία είχε περισσοτέρους υποχειρίους, εκεί και η έξαψις προσέλαβεν έντασιν επίφοβον, ως εν Ηλεία […]. Εάν τις ήθελεν επιχειρήσει ή μάλλον εάν ετόλμα να απευθύνη εις τους εξημμένους αυτούς ανθρώπους, διατί υποστηρίζουν το μονοπώλιον, θα ελάμβανε την εύλογον απάντησιν, ότι οι σταφιδικοί πληθυσμοί διατελούν εν απογνώσει τελεία και ορρωδούν προ του φάσματος οξυτέρας κατά το τρέχον έτος ή άλλοτε κρίσεως. Αυτοί έν ζητούν – μονοπώλιον. Ανεχώρουν δε εκ της ιδέας, ότι το νέον σύστημα θα είναι πάντοτε καλλίτερον του καθεστώτος»5. Η σύμβαση του μονοπωλίου, που θα είχε εικοσάχρονη ισχύ, υπογράφτηκε το 1903 από τα ενδιαφερόμενα μέρη προς μεγάλη χαρά και των μικροκαλλιεργητών, που θα γλύτωναν βέβαια από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό των εγχώριων μεγαλοσταφιδεμπόρων, θα έπεφταν όμως στην αρπάγη άλλων ανάλγητων εκμεταλλευτών τους. Στη σύμβαση ωστόσο αυτή υπήρχε καταγραμμένη η επιφύλαξη, ότι θα ενεργοποιούταν μόνο, εφόσον θα εξασφάλιζε την έγκριση του ελληνικού Κοινοβουλίου – προϋπόθεση, που τελικά δεν εξασφαλίστηκε, εξαιτίας των πιέσεων που άσκησαν πάνω στο νομοθετικό σώμα οι μεγάλοι έλληνες σταφιδέμποροι και οι συγκεκριμένοι ισχυροί οικονομικοί κύκλοι, με τους οποίους συνδέονταν αυτοί και μέσα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, κυρίως στην Αγγλία. Έτσι η συγκρότηση του μονοπωλίου ματαιώθηκε, με συνέπεια η εν λόγω ματαίωση να οξύνει περισσότερο τα πράγματα στις σταφιδοφόρες πελοποννησιακές περιοχές και να ρίξει τους μικροκαλλιεργητές της σταφίδας στην έσχατη απογοήτευση.

1. Εφ. Οικονομική Ελλάς [Αθηνών], φ. 14 Μαΐου 1903.

2. ό.π. φ. 22 Μαΐου 1903.

3. ό.π.

4. ό.π. φ. 12 Μαρτίου 1903.

5. ό.π. φ. 7 Μαΐου 1903.

Σταφιδεργάτες, 1945

Σύνδεσμος Σταφιδοσκευαστών Πατρών

Σταφιδεργοστάσιο, αρχές 20ου αιώνα

Εργάτες μεταφέρουν σακιά με σταφίδα, 1890

13

Η καλλιέργεια της σταφίδας και η δημιουργία των οικισμών στη Δυτική Αχαΐα

Κώστας Παπαγιαννόπουλος Αρχαιολόγος - Ιστορικός

Δεν

έχουν περάσει ακόμα διακόσια χρόνια από τότε που η Ελλάδα απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς. Μέσα στο νέο κράτος που δημιουργήθηκε περιλαμβανόταν και η Δυτική Αχαΐα, η οποία είχε ένα πολύ διαφορετικό πρόσωπο από αυτό που βλέπουμε σήμερα. Υπήρχαν λίγοι οικισμοί και μεγάλο μέρος του εδάφους ήταν ακαλλιέργητο, καθώς πολλοί από τους σημερινούς οικισμούς δημιουργήθηκαν μετά την Επανάσταση με την εγκατάσταση νέων οικογενειών κυρίως από τα ορεινά μέρη της Αχαΐας, αλλά και από άλλες περιοχές της Ελλάδας. Στην αρχή η εγκατάστασή τους ήταν προσωρινή, γρήγορα όμως οι συνθήκες τους υποχρέωσαν να κατοικήσουν μόνιμα στις νέες περιοχές.

Η επικερδής καλλιέργεια της σταφίδας έπαιξε καταλυτικό ρόλο για τη μετακίνηση των ορεινών πληθυσμών. Ως γνωστόν, η σταφίδα, και ιδιαίτερα η κορινθιακή σταφίδα είναι ένα ευαίσθητο προϊόν που ευδοκιμεί στα παραλιακά μέρη του Πατραϊκού και του Κορινθιακού κόλπου. Πιο συγκεκριμένα, κύριοι τόποι παραγωγής της είναι η δυτική και η βόρεια Πελοπόννησος (από τη Γαστούνη ως την Κόρινθο), η Ζάκυνθος, η Αιτωλία και η Ναύπακτος, και μάλιστα συνήθως σε απόσταση έως 5 χλμ. ή, σπάνια, έως 8 χλμ. από την ακτή. Αυτό σημαίνει ότι η προσπάθεια και το κόστος για τη μεταφορά του προϊόντος δεν αποτελούσαν ιδιαίτερο πρόβλημα και σε συνδυασμό με τη χαμηλή φορολογία του, την αυξανόμενη ζήτηση στις αγορές του εξωτερικού και την εύκολη χορήγηση πιστώσεων από τις τράπεζες, συνιστούσαν τους βασικούς λόγους για τους οποίους η καλλιέργειά του ήταν ελκυστική.

Ωστόσο, η καλλιέργεια και η εμπορία της σταφίδας δεν είναι το μοναδικό κίνητρο που ώθησε αυτούς τους πληθυσμούς να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες. Η εγκατάσταση σε νέους οικισμούς και η ενασχόληση με τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις προϋπέθετε την ύπαρξη μεγάλων εκτάσεων,

14

Αποξήρανση και συλλογή σταφίδας

οι οποίες θα μπορούσαν με συστηματική καλλιέργεια να αποδώσουν ένα ικανό εισόδημα ή – ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση των κτημάτων –ακόμα και να δημιουργήσουν μια οικονομική βάση για περαιτέρω επενδύσεις. Τέτοιες εκτάσεις, εκτός από την Εκκλησία, διέθετε το ελληνικό κράτος, οι οποίες περιήλθαν στην κατοχή του μετά την αποχώρηση των Οθωμανών από την Ελλάδα. Είναι οι γνωστές με την ονομασία «εθνικές γαίες» ή «εθνικά κτήματα».

Οι περισσότερες από τις εκτάσεις αυτές ήταν ακαλλιέργητες, καλυμμένες με δασική ή χορτολιβαδική βλάστηση που ευνοούσε την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Ορισμένες εκτάσεις είχαν μείνει ακαλλιέργητες ήδη από τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας καθώς δεν υπήρχαν αρκετά εργατικά χέρια, αφού μεγάλο μέρος του πληθυσμού είχε καταφύγει στις πόλεις ή στα ορεινά. Ακόμα και οι λίγες εκτάσεις που καλλιεργούνταν συστηματικά πριν από την Επανάσταση, είχαν καταντήσει χέρσες και οι καλλιέργειες είχαν καταστραφεί εξαιτίας των πολεμικών επιχειρήσεων.

Το ελληνικό κράτος φάνηκε στην αρχή απρόθυμο να διανείμει ή να εκποιήσει τα εθνικά κτήματα. Πράγματι, μέχρι το 1870 μόνο ένα μικρό μέρος των κτημάτων αυτών διανεμήθηκε με μια σειρά νόμων, πρώτος από τους οποίους ήταν ο Νόμος της Προικοδότησης του 1835. Ο νόμος αυτός περιλάμβανε παραχωρήσεις γαιών έναντι ορισμένου τιμήματος και ονομάστηκε νόμος περί «προικοδότησης», ακριβώς διότι αποτέλεσε μια μορφή «προίκας» προς τον ελληνικό λαό ως αντάλλαγμα του αγώνα του και της προσφοράς του κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Δυστυχώς, οι πρώτοι που επωφελήθηκαν από το νόμο της Προικοδότησης του 1835 ήταν οι πρόκριτοι και οι έμποροι. Αυτοί απέσπασαν

τις πιο αποδοτικές γαίες, τις οποίες είτε είχαν ήδη καταπατήσει και ο νόμος ήρθε απλώς να τους τις παραχωρήσει και επίσημα ή τις απέκτησαν κατά τη διανομή ως ισχυροί με την πλημμελή εφαρμογή του νόμου. Ωστόσο, οι παραχωρήσεις εθνικών γαιών αφορούσαν στο μεγαλύτερό τους ποσοστό κλήρους μικρότερους των 10 στρεμμάτων. Επιπλέον, οι εθνικές γαίες που αποσπάστηκαν από τα ισχυρά κοινωνικά στρώματα, αν και ήταν οι πιο αποδοτικές, δεν ήταν συνεχείς, βρίσκονταν δηλαδή σε διάφορες θέσεις και συνήθως δεν ξεπερνούσαν τα 50 στρέμματα σε κάθε θέση.

Μετά

το 1835 ακολούθησαν άλλοι νόμοι, όπως ο νόμος «περί της εκποιήσεως των εθνικών κτημάτων» του 1836 και ο νόμος «περί παραχωρήσεως εθνικών γαιών εις τους φαλαγγίτας» του 1838. Οι νόμοι αυτοί επέτρεψαν σε μικρούς και μεσαίους κτηματίες να συμμετάσχουν στη διαδικασία πλειστηριασμού των εθνικών κτημάτων. Τη συμμετοχή τους ευνοούσε ο διαφορετικός τρόπος φορολόγησης, δηλαδή η επαναφορά του φυσικού φόρου της δεκάτης και η δυνατότητα αποπληρωμής με γραμμάτια, τα λεγόμενα φαλαγγίτικα γραμμάτια. Το μειονέκτημα όμως ήταν ότι οι εκτάσεις αυτές βρίσκονταν μακριά από το αστικό κέντρο και το λιμάνι της Πάτρας και ήταν λιγότερο αποδοτικές.

Οι μελλοντικοί κάτοχοι των εκτάσεων αυτών Για να μπορέσουν να αναπτύξουν οποιαδήποτε γεωργική εκμετάλλευση, έπρεπε πρώτα από όλα να τις εκχερσώσουν και να προετοιμάσουν το έδαφος για τη νέα καλλιέργεια (συνήθως σταφίδα, αλλά και ελιές, αμυγδαλιές κ.ά). Αυτό όμως απαιτούσε εργατικά χέρια και συνεχή προσπάθεια.

Πράγματι, οι νέοι ιδιοκτήτες όταν εγκαθίσταντο σε κάποιο τμήμα εθνικής γης προέβαιναν στον ακόλουθο διακανονισμό: «ένας κεφαλαιούχος αγόραζε ορισμένη έκταση γης και την έδινε σε μια αγροτική οικογένεια για να την καλλιεργήσει. Το σύνολο των άλλων δαπανών και της εργασίας τα αναλάμβανε η οικογένεια, ωσότου η νέα φυτεία άρχιζε να καρποφορεί, δηλαδή για μια περίοδο περίπου έξι χρόνων. Τότε κατά τη συμφωνία τους μοίραζαν τη γη σε δύο ίσα τεμάχια, από τα οποία ένα έμενε στον αρχικό ιδιοκτήτη, δηλαδή στον κεφαλαιούχο, ενώ το άλλο παρέμενε στην οικογένεια των χωρικών, ως ελεύθερη πλέον ιδιοκτησία τους, έναντι της εργασίας και των δαπανών καλλιέργειας».

Δεν μπορούμε όμως να μιλήσουμε για μαζική κάθοδο των ορεινών πληθυσμών προς τα πεδινά και ενασχόληση με τη σταφιδοκαλλιέργεια ήδη από την πρώτη φάση των μετακινήσεων. Από τη μια, όπως δείχνουν οι απογραφές του πληθυσμού αλλά και τα στατιστικά στοιχεία για την παραγωγή και εξαγωγή της κορινθιακής σταφίδας, οι εποχιακοί εργάτες που δούλευαν στα κτήματα των γαιοκτημόνων μέχρι το 1851 ήταν λίγοι, συνήθως 5-6 άτομα σε κάθε θέση. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε κάποιους ακόμα μικροϊδιοκτήτες. Από την άλλη, επειδή η σταφίδα αρχίζει να αποδίδει καρπούς μετά από έξι χρόνια και φτάνει στο μέγιστο της απόδοσης στα δεκαπέντε χρόνια, οι πρώτες φυτείες άρχισαν να βρίσκονται στο παραγωγικό στάδιο μετά το 1841 και ιδιαίτερα μετά το 1851, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων που αφορούσαν σε καταπατημένες εκτάσεις ή σε μικρές και ελάχιστα αποδοτικές εκτάσεις που ανήκαν σε κατοίκους των παλαιών χωριών.

Έπειτα,

την άνοδο της σταφιδοκαλλιέργειας και την εγκατάσταση περισσότερων οικογενειών στα πεδινά ανέκοψε η εμφάνιση της ασθένειας του μύκητα κατά το διάστημα 1850-1858 και ιδιαίτερα το 1852-1856. Πολλοί εποχιακοί εργάτες ή μικροϊδιοκτήτες εγκατέλειψαν τα κτήματά τους και επέστρεψαν στα ορεινά. Κερδισμένοι από την καταστροφή της σοδειάς βγήκαν ορισμένοι έμποροι που προαγόραζαν τον καρπό του επόμενου έτους αλλά και οι τοκογλύφοι. Η ασθένεια των σταφιδαμπέλων καταπολεμήθηκε βέβαια μερικά χρόνια αργότερα, αρχικά με τον περιορισμό του ύψους των δένδρων και μετά με το θειάφισμα. Παρόλα αυτά η κερδοσκοπία δεν έπαψε να υπάρχει καθώς ορισμένοι που έμαθαν, ότι η ασθένεια θεραπεύεται στην Ιταλία και αλλού, έσπευσαν να μεταφέρουν από εκεί μεγάλες ποσότητες θειάφι, το οποίο διέθεσαν ανεξέλεγκτα στη μαύρη αγορά.

Μάζεμα αποξηραμένης σταφίδας

πεδιάδα φαίνεται πλέον καθαρά στην απογραφή του 1861, όπου παρουσιάζεται μια μικρή αύξηση πληθυσμού. Ο εποικισμός προχωρεί ακόμα περισσότερο μετά τη δημοσίευση των νόμων του 1863 και 1867 «περί εκποιήσεως των Εθνικών, Επισκοπικών και των εις τας διαλελυμένας Μονάς ανηκόντων φθαρτών κτημάτων». Τότε παραχωρούνται καλλιεργημένες εκτάσεις με σταφιδαμπέλους που ανήκαν στο Δημόσιο έναντι μικρού τιμήματος και με ευκολίες πληρωμής.

Η

μαζική κάθοδος, λοιπόν, των ορεινών πληθυσμών και η ενασχόληση με τη σταφιδοκαλλιέργεια παρατηρείται μετά το 1871 που τέθηκε σε εφαρμογή η αγροτική μεταρρύθμιση και ιδιαίτερα μετά το 1877 που εντάθηκε η ζήτηση της σταφίδας στις αγορές του εξωτερικού. Ως γνωστόν, η ζήτηση της σταφίδας εντάθηκε στο διάστημα 1877-1893, όταν τα γαλλικά αμπέλια προσβλήθηκαν από φυλλοξήρα και η τιμή του ποιοτικού οίνου εκτοξεύτηκε στα ύψη. Τότε η Γαλλία άρχισε να εισάγει μεγάλες ποσότητες σταφίδας από την Ελλάδα για να καλύψει τις ανάγκες για παραγωγή κρασιού (δεύτερης ποιότητας). Η σταφίδα με τον υψηλότερο αλκοολικό βαθμό στη Μεσόγειο χρησιμοποιούταν ως υποκατάστατο του σταφυλιού είτε χλωρή για ανάμειξη ή ξερή και από αυτή παραγόταν ο λεγόμενος σταφιδίτης ή ξηροσταφιδίτης ή «ωδιβέρτειος» οίνος. Το 1893 τα γαλλικά αμπέλια θεραπεύτηκαν και η χώρα αυτή εφάρμοσε προστατευτικό δασμολόγιο με αποτέλεσμα να πέσει κατακόρυφα η ζήτηση της σταφίδας και να ξεσπάσει στην Ελλάδα η περίφημη «σταφιδική κρίση». Το διάστημα λοιπόν 1871-1893 χαρακτηρίζεται από την εντατική προσπάθεια μετατροπής ακαλλιέργητων ή και δασωδών εκτάσεων σε χώρους κατάλληλους για το φύτεμα της σταφίδας, αλλά είναι ταυτόχρονα και η «χρυσή εποχή» για τους σταφιδοκαλλιεργητές.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αγριαντώνη, Χ. 20012. H ελληνική οινοβιομηχανία τον 19ο αιώνα: από την αναζήτηση της ποιότητας στον σταφιδίτη. Στο Iστορία του ελληνικού κρασιού, B΄ Tριήμερο Eργασίας, Σαντορίνη, 7-9 Σεπτεμβρίου 1990, 133-144. Αθήνα: Πολιτιστικό Tεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ. Αρώνη-Τσίχλη, Κ. 1997. Αγροτικοί αγώνες κατά τη σταφιδική κρίση 1893-1905. Τα Ιστορικά 14(26), 87-102. Κουτρουβίδης, Σ. 2010. Συγκέντρωση γης και επενδυτικές πρακτικές στον δήμο Δύμης το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Τα Ιστορικά 52(Ιούνιος), 27-50. Μούλιας, Χ.Α. 2000. Το λιμάνι της σταφίδας, Πάτρα 1828-1900. Εμπόριο, βιομηχανία, τράπεζες, ασφάλειες. Πάτρα: Περί Τεχνών. Παπαγιαννόπουλος, Κ. 2009. Η δημιουργία των χωριών. Στο Βραχναίικα και Μονοδένδρι: Αρχαιολογία του Τοπίου και Τοπική Ιστορία Κ. Παπαγιαννόπουλος (επιμ.), 105-134. Βραχναίικα: Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Βραχναιίκων/ Ινστιτούτο Τοπικής Ιστορίας (Ι.Τ.Ι.) & Ομάδα Αρχαιολογίας του Τοπίου (ΟΜ.ΑΡ.Τ.), Ιστορία Δυτικής Αχαΐας 3. Πετρόπουλος, Ι. & Α. Κουμαριανού 1977. Το Ελληνικό κράτος από το 1833 ως το 1862: Περίοδος βασιλείας του Όθωνος 1833-1862. Στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 13, 8-105. Αθήναι: Εκδοτική Αθηνών.

Από το 1858 λοιπόν το σκηνικό αλλάζει. Η νέα αρχή που γίνεται για εγκατάσταση στην

15

«Σταφιδαποθήκες Μπάρρυ» Ένα κομμάτι της ιστορίας της σταφίδας

Νίκη Ράλλη Αρχαιολόγος - Ιστορικός

Σήμερα

στέκει στο ανατολικό μέτωπο της Πάτρας ένα ιστορικό κτήριο, που κουβαλά την ιστορία ενός πολύ μεγάλου κεφαλαίου για την πόλη, αυτή της παραγωγής και του εμπορίου της σταφίδας, που για περισσότερο από έναν αιώνα εξύψωσε αλλά και ταλάνισε την κοινωνία της και που έδωσε την αίγλη αλλά κι επέφερε την παρακμή του λιμανιού της. Είναι το εργοστάσιο του σταφιδέμπορου Μπάρρυ, γνωστό ως «Σταφιδαποθήκες Μπάρρυ».

Το 1922, την περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής, η οικογένεια Μπάρρυ κατέφτασε στην Ελλάδα αναζητώντας τη σωτηρία, αλλά και αφήνοντας πίσω της την εταιρία Barry Freres. Ήταν μία εταιρία που τουλάχιστον από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αι. εξήγαγε σταφίδες, σουλτανίνες, σύκα, κουκιά και βελανίδια προς τη Γαλλία, διατηρώντας μάλιστα αντιπροσώπους και

Αποθήκες Μπάρρυ στο Λιμάνι της Πάτρας

της έφυγαν στο εξωτερικό, που σίγουρα οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ καλύτερες από αυτές που επικρατούσαν στην ταλαιπωρημένη πολιτικά και οικονομικά Ελλάδα.

Μόνο ο Φρεντ, ένα από τα τρία παιδιά του Αδόλφου και της Ζερμαίν, επέστρεψε στην

Οικογένεια Φρέντ Μπάρρυ στην Πάτρα.

στην πόλη των Πατρών. Αποτελούσε ήδη από το 1848 μία δραστήρια οικογένεια στη Σμύρνη, τη σκάλα της Ανατολής και κυριαρχούσε στο εμπόριο και τις συναλλαγές με όλα τα μεγάλα και λαμπρά ευρωπαϊκά λιμάνια.

Η οικογένεια Μπάρρυ έφτασε στην Πάτρα μαζί με τους άλλους πρόσφυγες, αλλά τα μέλη Αποθήκες Μπάρρυ στο λιμάνι της Πάτρας

16

Πάτρα το 1927 μετά από τη φοίτησή του στο σχολείο του Παρισιού. Νόμιζε ότι επισκέφτηκε κάποια αποικία βλέποντας τις υποτυπώδεις υποδομές της πόλης και συγκρίνοντας τες με των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων. Έμεινε ένα χρόνο στην Πάτρα κι επέστρεψε στη Γαλλία για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Το 1931 βρέθηκε και πάλι στην Πάτρα, όπου και

αποφάσισε οριστικά να διαμείνει και να ασχοληθεί με το σταφιδεμπόριο. Αμέσως, άρχισε τις σημαντικές εμπορικές δραστηριότητες με το Λονδίνο, όπου και η οικογένειά του διατηρούσε υποκαταστήματα.

Εκείνη την εποχή νοίκιασε ένα κτήριο που δέσποζε στο λιμάνι της πόλης, ιδιοκτησίας της οικογένειας Καραμανδάνη κι έτσι ξεκίνησε το εμπόριο του «μαύρου χρυσού».

Το εργοστάσιο Μπάρρυ λειτούργησε με σημαντικές αντοχές στις κρίσεις της σταφίδας έως το 1940. Για τα επόμενα 15 χρόνια η οικογένεια εγκατέλειψε την πόλη για ασφάλεια, αφού την περίοδο της κατοχής το εργοστάσιο βομβαρδίστηκε και ο Φρεντ Μπάρρυ σώθηκε από το χρηματοκιβώτιό του, το οποίο τον προστάτευσε από την οβίδα που έπεσε στο χώρο του γραφείου του.

Το 1955 ο Φρεντ επέστρεψε στην Πάτρα με τη σύζυγό του Έλλη Τριάντη και παρά τις δυσμενείς συνθήκες που επικρατούσαν στο εμπόριο ο Οίκος Μπάρρυ λειτούργησε έως το 1986, όταν ο ίδιος αποφάσισε να αποσυρθεί κλείνοντας έναν μεγάλο κύκλο για την οικογένεια Μπάρρυ, που περισσότερο από ενάμιση αιώνα εμπορεύθηκε τον καρπό της σταφίδας.

Ο τελευταίος εργάτης του εργοστασίου κοιτάζει τα χαλάσματα λίγο πριν ξεκινήσουν οι εργασίες επισκευής του

Από τον Ιούνιο του 1986 άρχισαν οι εργασίες συντήρησης του κτηρίου προκειμένου να λειτουργήσει ως χώρος του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας. Ο χώρος φιλοξένησε εκθέσεις και άλλα πολλά καλλιτεχνικά δρώμενα. Μάλιστα στον εκθεσιακό χώρο υπήρχαν πολλές από τις μηχανές και τα ξύλινα χειροποίητα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι εργάτες για την επεξεργασία του καρπού. Δυστυχώς, όταν τη δεκαετία του ’90 κατέρρευσε η στέγη του κτηρίου πολλά από αυτά καταστράφηκαν.

Σήμερα

στις ιστορικές «Σταφιδαποθήκες Μπάρρυ» στεγάζεται η Δραματική Σχολή και τα γραφεία του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας. Λίγα στοιχεία είναι αυτά που μπορούν να σε πάνε πίσω, σε εκείνη την εποχή που οι εργάτες κατέκλυζαν το χώρο, φόρτωναν τη σταφίδα σε ξύλινα κιβώτια και τη μετέφεραν στο λιμάνι για να ταξιδέψει στα μεγάλα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης.

Ευχαριστώ θερμά τον Άλμπερτ Μπάρρυ για τις πληροφορίες που πολύ πρόθυμα μου έδωσε καθώς και τον Στάθη Χρυσικόπουλο για τη διάθεση του φωτογραφικού υλικού από το προσωπικό του αρχείο.

Το εσωτερικό του εργοστασίου μετά από την ανάδειξή του σε εκθεσιακό χώρο

17

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ Η συνεχής μετακίνηση πληθυσμιακών πλεονασμάτων με όλο και εντονότερους ρυθμούς φαίνεται ότι προκλήθηκε από την προσφορά γης που υπήρχε στα πεδινά και παράλια εδάφη του Νομού. Η δημογραφική αυτή έκρηξη σημειώνεται αυξητικά τις δεκαετίες του 1860-1870, με μετακινήσεις πληθυσμών από τους ορεινούς όγκους προς τις περιοχές των δήμων που βρίσκονταν πλησίον της πόλης και της παραλιακής ζώνης.

Η μορφή ανάπτυξης που κυριάρχησε στην περίπτωση του Νομού Αχαϊοήλιδος και ευρύτερα στις περιοχές της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου έως και τη σταφιδική κρίση στα τέλη του 19ου αιώνα, συνδέθηκε άμεσα με την απότομη επέκταση της σταφιδικής παραγωγής. Η επέκταση της σταφιδικής καλλιέργειας στην περιοχή συνοδεύτηκε από τη συνεχή όσο και σταθερή μετακίνηση πληθυσμών από τα ορεινά και τα ημιορεινά προς πεδινότερες και παράλιες περιοχές στην αρχή και στη συνέχεια με τη μόνιμη μετεγκατάστασή τους σε νέες περιοχές.

18

Βραχνέϊκα και Δρεσθενά, δύο αντίθετες πορείες

Το επίκεντρο της επένδυσης του δικηγόρου,

Στάθης Κουτρουβίδης Ιστορικός - Επιστημονικός συνεργάτης στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

διαφορετικές λογικές. Είτε λάμβανε το όνομά του από την οικογένεια που εκμεταλλευόταν τη μεγαλύτερη σε έκταση γη γύρω από τον οικισμό, είτε από το χωριό προέλευσης της πλειονότητας των νεοεγκατεστημένων κατοίκων.

Οι

Δήμοι Πατρών και Δύμης και η ιδιαιτερότητά τους στην περιοχή της βορειοδυτικής Πελοποννήσου, και ειδικά στους δήμους Πατρών και Δύμης οι ρυθμοί αστικοποίησης που χαρακτήρισαν την πορεία της οικονομίας, υπήρξαν ιδιαίτερα έντονοι.

Ο παράλιος δήμος Δύμης ήταν πεδινός με μέση υψομετρική κατάσταση και πρωτεύουσα την Κάτω Αχαΐα, ενώ η οριστική διοικητική διάταξη του δήμου είχε γίνει αρκετά χρόνια πιο πριν, με το Β.Δ. του 1840, με το οποίο ορισμένα από τα χωριά του προηγούμενου δήμου Αραξίων ενσωματώθηκαν στον καινούργιο δήμο. Η ονοματοδοσία κάθε νεοσυσταθέντος οικισμού ακολουθούσε δύο

κτηματία και εμπόρου Γεώργιου Σωτηριάδη με καταγωγή το Αίγιο αμέσως μετά την ελληνική επανάσταση ήταν ο μικρός γεωγραφικός χώρος των Δρεσθενών, σε μια έως τότε εντελώς ακόμα «παρθένα» από καλλιέργειες, περιοχή. Η ιδιοκτησία του Γ. Σωτηριάδη φαίνεται ότι μέσα από τις συνεχείς αγορές και μέσα από τις διαδικασίες διανομής της εθνικής γης ανήλθε τουλάχιστον σε υψηλά για το μέσο όρο επίπεδα, όμως, δεν θα μπορούσε να καταστεί αποδοτική και άρα επωφελής για τον ίδιο, αν συνέχιζε να παραμένει ακαλλιέργητη.

Την

αγορά γης εκ μέρους του Σωτηριάδη ακολούθησε η συνεπής καλλιέργειά τους με τη φροντίδα ειδικών και την ύπαρξη σημαντικού αριθμού εργατικών χεριών. Για την καλλιέργεια των παραπάνω κτημάτων, ο Σωτηριάδης

ενθάρρυνε - «προσκάλεσε» είναι ο όρος που χρησιμοποιούν οι πηγές για να περιγράψουν τη διαδικασία - τους κατοίκους του Βραχνίου να δουλέψουν σε αυτόν ως αγρεργάτες – εμφυτευτές. Το εμφυτευτικό σύστημα αποτελούσε το πιο διαδεδομένο σύστημα καλλιέργειας στην περιοχή. Την ίδια στιγμή στην ίδια περιοχή, γνωρίζουμε την ύπαρξη άλλου εγγράφου που αναφέρεται στο πρόσωπο άλλου επιφανούς εμπόρου των Πατρών και για μεγάλο διάστημα, προέδρου του Εμποροδικείου της πόλης, Ιάκωβου Παξημάδη, ο οποίος φέρεται να προχωρεί στη σύναψη εμφυτευτικού συμβολαίου το 1837 με κατοίκους από το ορεινό Βραχνί εν αναμονή της παραχώρησής του στο πρόσωπό του εθνικής γης συνολικής έκτασης 80 στρεμμάτων. Ο Τσιλλύρας ιστοριοδίφης της περιοχής μας επιβεβαιώνει ότι οι Βραχναίοι ως εμφυτευτές του Σωτηριάδη έστησαν πρόχειρες καλύβες στις τοποθεσίες, Λάκκα, Ράχη, Παπαχροναίϊκα, Ζαγαρακαίϊκα, Παπουλαίϊκα, Παξημαδαίϊκα, Φλάμπουρα, Βόλα και Μονοδένδρι.

Αλισσός και Καμινίτσα, χώρος επένδυσης του Γ. Λέοντα Δεν γνωρίζουμε τα ακριβή όρια των εκτάσεων του Λέοντα στην Καμινίτσα, αλλά αρκετά

χρόνια μετά την παραχώρηση των σημαντικών σε έκταση γαιών και ειδικότερα το 1846, συντάσσεται εμφυτευτικό συμβόλαιο ανάμεσα στον Λέοντα και δεκατρείς γεωργούς για την εμφύτευση ενός κτήματος συνολικής έκτασης 125 στρεμμάτων. Για να φυτέψει επομένως τα κτήματα «προσκάλεσε» καλλιεργητές και γεωργούς, προερχόμενους κυρίως από την ορεινή περιοχή Σιβίστα του Δήμου Φενεού της ορεινής Κορινθίας και τους παραχώρησε μικρές ιδιόκτητες εκτάσεις γης, τις οποίες και επέκτειναν στην περιφέρεια της δικής του μεγάλης ιδιοκτησίας. Τα έξοδα καλλιέργειας και φυτέματος βάρυναν αποκλειστικά τους εμφυτευτές. Όλοι οι εμφυτευτές απέκτησαν με αυτόν τον τρόπο κτήματα μικρής έκτασης γύρω από τη μεγάλη ιδιόκτητη γη του Λέοντα. Στην περίπτωση των Σαγαίων οι ιδιοκτήτες στράφηκαν σε εμφυτευτές από την περιοχή που γνώριζαν καλά, τους ορεινούς όγκους της Περιστέρας.

Το ζήτημα δυσκόλευε από τη στιγμή που έπρεπε να βρεθεί ο τρόπος να υλοποιηθεί η διανομή της και η καλλιέργειά της. Από την άλλη, σκοπός της πολιτείας, μέσα από την εκποίηση της εθνικής γης, ήταν να προχωρήσει σε όσον το δυνατόν μεγαλύτερο εκχρηματισμό των οικονομικών συναλλαγών στην ύπαιθρο και βέβαια να αποκομίσει και η ίδια οικονομικά οφέλη από τη διάθεσή της.

Βλ.Στάθης Κουτρουβίδης, ανέκδοτη διδακτορική διατριβή, Κοινωνική κυριαρχία και έγγειες σχέσεις στο νομό Αχαϊοήλιδος. Οικονομικές και πολιτιστικές διαστάσεις, τόμος Α’, Ρέθυμνο 2008. Δ.Ι.. Τσιλλύρας, Το Βραχνί των Καλαβρύτων, από αρχαιοτάτης εποχής μέχρι σήμερον, Πάτρα 1965.

Συμπεράσματα

Η αγορά σημαντικής έγγειας και αστικής ιδιοκτησίας επιβεβαίωνε περαιτέρω το αίσθημα ισχύος στο πλαίσιο μιας ανταγωνιστικής, φιλελεύθερου χαρακτήρα κοινωνίας. Η ανταγωνιστικότητα της κοινωνίας αφορούσε τις προσπάθειες καταξίωσης των ανθρώπων που προέρχονταν από τα μεσαία κυρίως κοινωνικά στρώματα.

** Το παραπάνω άρθρο θα το βρείτε ολόκληρο στην ηλεκτρονική διεύθυνση του περιοδικού http://politeiamag.blogspot.gr/

19

Ασουρές: το γλυκό του Νώε ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΜΕ ΣΤΑΦΙΔΕΣ http://www.cooklos.gr/ylika-syntagis/stafides http://www.minervahorio.gr/recipe/mafins-me-banana-stafida-ke-karidia/ http://www.radicio.com/%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%BC%CE%B5/%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82/ http://www.megatv.com/masterchef2010/default.asp?catid=20746&subid=2&pubid=14423752 http://archive.in.gr/Reviews/article.asp?lngReviewID=381&lngChapterID=389&lngItemID=420

Αμαλία Λογαρά

http://www.sintagoulis.gr/tag/%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF %82 http://greekcook.gr/tags/%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B4%CE%B1

Ο λεπτός στη γεύση σιταρένιος ασουρές είναι γλυκό που, εδώ και αρκετές δεκαετίες, φτιάχνεται παραδοσιακά σε Ελλάδα και Τουρκία. Στη γείτονα είναι γνωστός και ως «γλυκό του Νώε» ενώ στην Ελλάδα ως «Βαρβάρα», όνομα δανεισμένο από τη γιορτή της ομώνυμης Αγίας. Βέβαια, καθότι δροσερός και μυρωδάτος, οι νοικοκυρές παλιάς κοπής τον ετοιμάζουν συχνά και τους καλοκαιρινούς μήνες μοιράζοντάς τον στα γειτονικά σπίτια. Το επιδόρπιο αυτό φτιάχνεται από βρασμένο σιτάρι, ζάχαρη, σταφίδες κι άλλους ξηρούς καρπούς. Είναι άκρως δροσερό, χορταστικό και με ιδιαίτερη γεύση.

https://www.sintagespareas.gr/simboules/afieroma-sta-frouta/485-mauri-stafida-enaupertrofimo-sto-piato-mas http://proionta-tis-fisis.com/elliniki-mavri-stafida-kai-pos-katharizei-to-sykoti-se-molis-2meres/# http://suntos.gr/sultanas/

ΥΛΙΚΑ - 8 κούπες ζουμί από βρασμένο σιτάρι - 2 κούπες σιτάρι βρασμένο - 1 κούπα γεμάτη ζάχαρη - 2 ½ κουταλάκια κανέλα - 4 κουταλιές κορν φλάουερ διαλυμένο σε μισή κούπα ζουμί του σιταριού (ή σε νερό) κρύα όμως και τα δυο - 1 κούπα μισοψημένα, χοντροκομμένα καρύδια - ½ κούπα φουντούκια ψιλοκομμένα - 1 κούπα σταφίδες ξανθές και μαύρες ανακατεμένες - 8 σύκα ξερά ψιλοκομμένα (ή 4 σύκα και 4 δαμάσκηνα - οποιοδήποτε αποξηραμένο φρούτο σας αρέσει είναι ταιριαστό)

Βάλτε

Από βραδίς ½ κιλό σιτάρι στο νερό, αφού πρώτα το πλύνετε καλά, κι αφήστε το όλη νύχτα να μουλιάζει. Την επομένη βράστε μέσα στο ίδιο νερό το σιτάρι σε σιγανή φωτιά, μέχρι να μαλακώσει (στην κατσαρόλα θα χρειαστείτε 3 ώρες, στη χύτρα 1 ώρα).

http://www.sidagi.gr/section/salates/content/salata-me-pligouri-kai-stafides http://www.sidagi.gr/section/kurios-piato/content/tourlou-me-stafides-kai-koukounari

Στη συνέχεια σουρώστε το και κρατήστε το ζουμί. Θα βγουν περίπου 8

http://www.bbc.co.uk/food/raisins

κούπες (αν βγει λιγότερο, συμπληρώστε νερό σκέτο). Βάλτε το σε μέτρια φωτιά, ρίξτε μέσα 2 κούπες από το ήδη βρασμένο σιτάρι και προσθέστε όλα τα υπόλοιπα υλικά, μαζί και το κορν φλάουρ, το οποίο θα έχετε διαλύσει σε μισή κούπα από το ζουμί ή το νερό (αλλά, είπαμε, κρύα και τα δύο).

http://www.houseandgarden.co.uk/recipes/salads/romanesco-quinoa-pine-nut-and-raisin-salad http://www.marmiton.org/ingredients/fruits_raisin.aspx http://www.cuisineactuelle.fr/cuisine-pratique/recette-par-ingredient/raisin/nos-recettes-avecdu-raisin-28441 http://www.750g.com/recettes_raisins.htm

Ανακατεύετε συνεχώς τα υλικά μέχρι να πήξει ελαφρώς το ζουμί (θα χρειαστούν περίπου 5 έως 7 λεπτά). Βγάλτε το από τη φωτιά, σερβίρετέ το σε μπολάκια, αφήστε να κρυώσει και βάλτε το στο ψυγείο να πήξει εντελώς.

Στησυνέχεια πασπαλίστε την επιφάνεια με κανέλα και καρύδια ή όποια άλλα ξηροκάρπια σας αρέσουν.

20

http://recettes.de/raisin http://chefsimon.lemonde.fr/recettes/tag/pains%20aux%20raisins

ΕΙΔΑΜΕ ...

RING Μια παράσταση που σκιαγραφεί τις σύγχρονες ερωτικές σχέσεις, με τα ναδίρ και τα ζενίθ τους, τον έρωτα, τον ενθουσιασμό αλλά και την απογοήτευση και την ανία που προκαλεί η ρουτίνα του έγγαμου βίου.

Επιμέλεια: Φάνης Ζαχαράτος Εύη Ρεμπούτσικα

Η "υπερκινητική" σκηνοθετική ματιά του Θανάση Τσαλταμπάση, με την εκρηκτική απόδοση του ρόλου του και τη ρεαλιστική ερμηνεία της Μαρίνας Καλογήρου, συνθέτουν μία παράσταση που αξίζει να τη δείτε και τελικά να αναρωτηθείτε πρόκειται για "δακτυλίδι" ή για "πεδίο μάχης";

ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ ΓΙΑ 2 Μια εντελώς ξεχωριστή και πρωτοποριακή ματιά σε ένα από τα πλέον κλασσικά έργα του Σαίξπηρ. Η ομάδα "ΙΔΕΑ" αποτελούμενη από τρεις νέους και γεμάτους ενέργεια καλλιτέχνες εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις δυνατότητές τους, μέσω της ενσάρκωσης όλων των χαρακτήρων του έργου. Ζωντανή μουσική, στοιχεία σύγχρονου και hip hop χορού και μινιμαλιστική σκηνογραφία δημιουργούν μια performance έξω από τα καθιερωμένα. Έντονη εναλλαγή συναισθημάτων με το τραγικό και κωμικό στοιχείο να διαδέχονται το ένα το άλλο. Συγκινεί και διχάζει...

ΟΙ ΜΙΚΡΟΑΣΤΟΙ Το σπουδαίο και πάντα επίκαιρο έργο του Μάξιμ Γκόρκι μεταφέρεται στη σκηνή Απόλλων του ΔΗΠΕΘΕ ΠΑΤΡΑΣ υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Κώστα Καζάκου. Δεκαέξι χρόνια πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση ο παλιός, πατριαρχικός και συντηρητικός κόσμος είναι στη δύση του δίνοντας τη σκυτάλη στο νέο αιώνα με τις κοινωνικές εξελίξεις που θα στιγματίσουν την παγκόσμια ιστορία. Η συνεχής πάλη ανάμεσα στο νέο και το παλιό, στην ελευθερία της επιλογής και την επιβολή της πατρικής εξουσίας και το χάσμα των γενεών είναι οι πυλώνες του έργου. Ένα αλληγορικό και ρεαλιστικό δράμα που μέσω του ψυχολογικού τέλματος της Τατιάνα (Κοραλία Καράντη) και του αδερφού της Πιότρ (Αλμπέρτο Φάις) θέτει το θεατή σε μια ενδοσκόπηση αναφορικά με την ανεξαρτησία του πνεύματος.

ΉΤΑΝ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ Το συναρπαστικό έργο του Άρθουρ Μίλλερ, που μας μεταφέρει στη μεταπολεμική Αμερική, αποτελεί μία κραυγή ενάντια στην ιδιοτέλεια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ο Δημήτρης Καταλειφός σε μια εξαιρετική ενσάρκωση ενός επιτυχημένου επιχειρηματία που πλούτισε- ίσως και όχι με τον πιο έννομο και ηθικό τρόπο- κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μεταφέρει επί σκηνής την επίπλαστη ευτυχία μιας οικογένειας που βασίζεται σε μυστικά και ψέματα. Καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης τίθενται στους θεατές ηθικά διλήμματα για τα όρια της ατομικής ευθύνης και το άλλοθι της οικογενειακής ευμάρειας απέναντι στο κοινό καλό. Αγνός έρωτας, στοργική μητρική και πατρική αγάπη, υψηλά ιδανικά και ανατροπές μέχρι το τέλος. Καθηλωτική η ερμηνεία της Δανάης Επιθυμιάδη στο ρόλο της Άνν.

21

AMERICAN BEAUTY Αντιδράσεις κοινού και κριτικών: Το «American Beauty» απέσπασε εξαιρετικές κριτικές και κέρδισε το κοινό, τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Τα έσοδά της ταινίας ήταν 356,3 εκατ.$ και βρίσκεται στην 63η θέση των καλύτερων ταινιών στο imdb. Όσον αφορά τις διακρίσεις της, η ταινία κατάφερε να κερδίσει τρεις Χρυσές Σφαίρες, πέντε Όσκαρ και έξι BAFTA.

Κωνσταντίνος Βιέννας Φοιτητής Νομικής

Σύνοψη: Ο Λέστερ Μπέρναμ είναι ένας μεσήλικας που δεν έχει καμία προσδοκία από τη ζωή του. Ζει καταπιεσμένος από την αυταρχική σύζυγό του, Κάρολιν, και έχει αποξενωθεί από την έφηβη κόρη του, Τζέιν. Δύο τυχαία γεγονότα, όμως, ανατρέπουν την οικογενειακή ισορροπία, καθώς στο διπλανό σπίτι μετακομίζει η οικογένεια του πρώην στρατιωτικού Συνταγματάρχη Φιτς, ενώ ο Λέστερ ερωτεύεται την Άντζελα, μία 17χρονη φίλη της κόρης του.

Με αφορμή τον έρωτα αυτόν, ο Λέστερ αποφασίζει να επαναστατήσει ενάντια στα κακώς κείμενα της ζωής του. Έτσι, παραιτείται από τη δουλειά του αφού αποσπάσει ένα μεγάλο ποσό εκβιάζοντας τον διευθυντή του, πιάνει δουλειά ως σερβιτόρος και ξεκινά να συμπεριφέρεται σαν έφηβος. Ταυτόχρονα, η κόρη του βρίσκει την απάντηση στις εφηβικές της ανασφάλειες ξεκινώντας έναν δεσμό με το γιο των Φιτς κι η σύζυγός του αποκτά μια εξωσυζυγική σχέση.

Μια παρανόηση όμως του Συνταγματάρχη για την ερωτική προτίμηση του γιου του, που, εκτός από εραστής της Τζέιν, είναι και φίλος του Λέστερ, θα αποτελέσει το έναυσμα για να ξεκινήσει μια σειρά από γεγονότα, που οι πρωταγωνιστές θα αποκαλύψουν τα μυστικά τους∙ καλούμενοι να αντιμετωπίσουν τις επιλογές τους και να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, θα δείξουν τον πραγματικό εαυτό τους αλλάζοντας για πάντα τη ζωή των δύο οικογενειών με τρόπο απρόβλεπτο και δραματικό.

Πληροφορίες: Η ταινία προβλήθηκε το 1999. Το σενάριο υπογράφει ο Alan Ball, ενώ η σκηνοθεσία έγινε από τον Sam Mendes. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, τον Λέστερ ερμηνεύει ο Kevin Spacey, με την Annette Bening να υποδύεται την Κάρολιν. Οι Chris Cooper και Wes Bentley παίζουν, αντίστοιχα, τον Συνταγματάρχη και το γιο του.

22

Γιατί να τη δείτε: Γιατί αναδεικνύει ως μόνη πηγή ευτυχίας το να ακολουθεί κανείς τα όνειρά του, όσο ανέφικτα ή παιδαριώδη δείχνουν αυτά, και όσο απρόβλεπτες ίσως είναι οι συνέπειές τους, μήνυμα αισιόδοξο και διαχρονικά επίκαιρο. Θυμίζει συγχρόνως πως ποτέ δεν είναι αργά για να προσπαθήσουμε να ανακτήσουμε τον χαμένο εαυτό μας και να απαλλαγούμε από όσα μας περιορίζουν.

Ουσιαστικά, αποτελεί μια ωδή στην προσπάθεια του ανθρώπου να γίνει αυτό που ο ίδιος επιθυμεί και μια διαβεβαίωση προς τον θεατή πως η αλλαγή αυτή, αν πηγάζει αληθινά από μέσα του, θα επιτύχει το στόχο της. Επιπλέον, η ταινία επιτίθεται στον μικροαστικόκαθωσπρεπισμότων αμερικανικών προαστίων, στις κοινωνικές συμβάσεις, σε όλο αυτό το σύστημα που γεννά και επιβάλλει τους περιορισμούς των ονείρων μας. Καταδεικνύοντας την έλλειψη επικοινωνίαςμεταξύτωνηρώων, προτάσσονταςτιςαδυναμίεςκαι αποκαλύπτοντας τους κρυφούς πόθους τους, το «American Beauty» αποδομεί τη σύγχρονη αμερικανικήκοινωνίακαι,ακόμα σημαντικότερα, επιβεβαιώνει πως, πίσω από τα προσωπεία που ο καθένας μας φορά στο θέατρο της κοινωνίας, κρύβονται παλλόμενες καρδιές και μικρά ή μεγάλα ανθρώπινα δράματα, έτοιμα να βγουν στην επιφάνεια με τον χειρότερο τρόπο, αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως.

Στην κινηματογραφική ανάλυση της ταινίας, το σενάριο του Alan Ball ξεχωρίζει όχι μόνο για τον ωμό ρεαλισμό του, αλλά και για την μαεστρία με την οποία επιταχύνει την εναλλαγή των γεγονότων και οδηγεί το δράμα προς τη λύση του, μια λύση που, με τον τρόπο που επέρχεται, γεμάτη παραλογισμό, δεν επιφέρειαπλώςτηνκάθαρσητου πρωταγωνιστή, αλλά υπογράφει τελεσίδικα το επιμύθιοτηςταινίαςενάντιαστον κομφορμισμό και υπέρ της προσωπικής ελευθερίας. Αξιόλογη είναι και η σκηνοθεσία, με εντυπωσιακούς συμβολισμούς που προσφέρουν επιπλέον στοιχεία για την ταυτότητα καθενός εκ των ηρώων.

Τέλος, οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών είναι απολαυστικές, αφού όλο το καστ είναι υψηλότατου επιπέδου. Θα ήταν άδικο όμως να μην ξεχωρίσουμε τον απολαυστικό Kevin Spacey, που επικύρωσε με το «Αmerican Beauty» πως αποτελεί έναν από τους καλύτερους ηθοποιούς της γενιάς του, φωτίζοντας με αυτόν τον κυνικό ύφος (που χαρακτηρίζει πολλούς από τους χαρακτήρες που έχει υποδυθεί) τα βάθη της ψυχής του Λέστερ Μπέρναμ.

Απολαύστε την!

https://www.youtube.com/watch?v=3ycmmJ 6rxA8

Ο Νομπελίστας Με Την Φυσαρμόνικα. είτε με rock ύφος (Like A Rolling Stone), εκατοντάδες ζωντανές εμφανίσεις και παγκόσμιες επιτυχίες, όπως το Mr. Tambourine Man και το Hurricane.

Τον

Χρήστος Βέρρας «Αν κάποιος μου είχε οποτεδήποτε πει ότι είχα την παραμικρή πιθανότητα να κερδίσω ένα Νόμπελ, θα του έλεγα ότι έχω ίσες πιθανότητες να πατήσω στο Φεγγάρι».

Με

τα παραπάνω λόγια ο Μπομπ Ντύλαν εξέφρασε την μεγάλη έκπληξη και τιμή που του προκάλεσε η βράβευση του από την Σουηδική Βασιλική Ακαδημία για το λογοτεχνικό του έργο. Οι New York Times έγραψαν «είναι η πρώτη φορά που η τιμή αυτή αφορά μουσικό», ωστόσο αυτό είναι λάθος καθώς πριν εκατό χρόνια περίπου ένας θρύλος της ινδικής μουσικής και αδερφικός φίλος του Γκάντι ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ είχε τιμηθεί με Νόμπελ για το πολυγραφικό του έργο. Χωρίς καμία αντίρρηση όμως η σημασία της βράβευσης του Ντύλαν είναι τεράστια καθώς μέσα από τους στίχους του ο μεγάλος τραγουδοποιός της φόλκ έχει γίνει σύμβολο διαμαρτυρίας για πολλές γενιές.

Ιούλιο του 1966 ενώ οδηγεί τη μοτοσικλέτα του, μια μαύρη Triumph 500, πέφτει και σπάει το λαιμό του, πολλά κόκκαλα και τραυματίζεται σοβαρά στο κεφάλι. Οι θεωρίες της εποχής θέλουν πίσω από το ατύχημα να βρίσκεται δολοφονική επίθεση της CIA που ήθελε να κάνει τον καλλιτέχνη της καταγγελίας να σιγήσει μια για πάντα.

Ακούστε : Knockin On Heavens Door, Like A Rolling Stone, Blowin’ In The Wind, One More Cup Of Coffee, Forever Young.

Όσον αφορά τους στίχους

για τους οποίους άλλωστε βραβεύτηκε και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα ποιητικοί με έντονο ύφος άρνησης και αμφισβήτησης του παλιού συντηρητικού κόσμου. Οι δημιουργίες του εκφράζουν τη γαλλική νεολαία που επαναστατεί το Μάιο του 1968 ενάντια στον κονσερβατισμό της πολιτικής του Ντε Γκώλ αλλά και την αμερικανική κοινωνία, που διαμαρτυρείται για τον μάταιο πόλεμο του Βιετνάμ.

Πολλά ακόμα θα μπορούσαν να γραφτούν για τη ζωή και τον ασυμβίβαστο χαρακτήρα του αιώνιου έφηβου Μπομπ Ντύλαν, αλλά θα ήταν άσκοπο, καθώς η μουσική και η ποίηση του είναι αυτά που τον διακρίνουν από τους άλλους μεγάλους σταρ της ροκ.

Ο Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 24 Μαΐου 1941 στο Ντουλούθ της Μινεσότα και ξεκίνησε από μικρή ηλικία να παίζει κιθάρα και φυσαρμόνικα. Ασχολείται κυρίως με τη φολκ και τη μπλουζ μουσική και παράλληλα μελετάει μεγάλους συγγραφείς όπως τον Αλμπέρ Καμύ, τον Χέμινγουεϊ, τον Κίπλινγκ. Στα 18 χρόνια θα φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο της Μινεάπολις, όπου θα ακούσει για πρώτη φορά τη μουσική του φολκ θρύλου Γούντι Γκάθρυ. Μαγεύεται τόσο από τη μουσική του που τα παρατάει όλα και ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη για να συναντήσει το μεγάλο του είδωλο.

Εκεί μετονομάζεται σε Μπόμπ Ντύλαν, όνομα που μάλλον επέλεξε επηρεασμένος από τον Ουαλό ποιητή Ντίλαν Τόμας. Παίζει σε πλατείες, μπαρ, φεστιβάλ και σταδιακά η φήμη του εξαπλώνεται. Το 1961 συνάπτει συμβόλαιο με την Columbia Records με την αρωγή του ήδη διάσημου Τζόνυ Κάς.

Ακολουθούν αμέτρητα τραγούδια-ποιήματα είτε με φολκ χαρακτήρα (Blowin’ in the wind)

23

ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ