Warszawa, dnia 25 marca 2010 r. Departament Analiz Strategicznych Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Sytuacja na rynku pracy osób mieszkających wraz z rodzicami (tzw. „gniazdowników”) Streszczenie Wśród osób powyżej 19. roku życia „gniazdownicy” (osoby mieszkające ze swoimi rodzicami) stanowią około 20% populacji (wśród mężczyzn – ok. 24%, zaś wśród kobiet – 16,5%). Udział ten zmniejsza się wraz z wiekiem – w przedziale wiekowym 20-24 lat wynosi niemal 83%, w przedziale 25-29 lat – 57,5%, zaś w kategorii 30-34 lat – 28,2%. Z kolei przewaga udziału mężczyzn nad kobietami w populacji „gniazdowników” rośnie w czasie. Problem pozostawania w gospodarstwie domowym rodziców dotyczy w największym stopniu mieszkaoców wsi, zaś w najmniejszym – mieszkaoców dużych miast (wielkości powyżej 20 tys., szczególnie tych powyżej 100 tys.). „Gniazdownicy” później wkraczają na rynek pracy – w przedziale wiekowym 25-29 istnieje w tej kategorii istotna nadreprezentacja w stosunku do populacji ogółem osób kontynuujących naukę. Gorzej radzą sobie również ze znalezieniem pracy – istotnie częściej niż średnio w populacji pierwszą pracę zawdzięczają pośrednictwu rodziców lub znajomych i urzędów pracy, zaś rzadziej odbytym praktykom i stażom lub pomyślnemu przebiegowi postępowania kwalifikacyjnego, zaś okres między zakooczeniem edukacji a podjęciem pierwszej pracy jest w ich przypadku istotnie dłuższy niż w populacji ogółem. „Gniazdownicy” istotnie rzadziej pracują w wyuczonym zawodzie, czego przyczyną jest raczej niemożnośd znalezienia pracy niż lepsze warunki finansowe w innej profesji. Istotnie rzadziej podejmują również pracę na własny rachunek. W każdej kategorii wiekowej i klasie miejscowości udział osób bezrobotnych wśród gniazdowników jest istotnie wyższy niż w populacji ogółem, zaś w przypadku osób w wieku 30-50 lat wyższy jest również odsetek biernych zawodowo. Co więcej, bierni „gniazdownicy” w tym przedziale wiekowym istotnie częściej niż to ma miejsce w populacji są przekonani o niemożności znalezienia odpowiedniej pracy i wyczerpaniu wszystkich możliwości poszukiwao. Tym niemniej, relatywnie duża biernośd wśród „gniazdowników” determinowana jest w znacznym stopniu nadreprezentacją w tej grupie osób chorych lub niepełnosprawnych, zaś wśród osób do 35. roku życia – kontynuacją nauki. W każdym przedziale wiekowym wśród „gniazdowników” występuje istotna nadreprezentacja osób pozostających na utrzymaniu innych. „Gniazdownicy” stanowią grupę o gorszych kwalifikacjach na rynku pracy niż średnio w populacji. W przedziale wiekowym 25-50 lat występuje wśród nich istotna niedoreprezentacja osób z wykształceniem wyższym, zaś nadreprezentacja osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym. Osoby mieszkające z rodzicami są również gorzej opłacane – w każdym przedziale wiekowym jest ich istotnie mniej wśród najlepiej zarabiających niż w populacji ogółem. 1
Podsumowując, wyniki analizy wskazują na współwystępowanie zjawiska „gniazdownictwa” z problemami na rynku pracy (bezrobocie, biernośd zawodowa, niższe zarobki, praca poza wyuczonym zawodem, przekonanie o niemożności znalezienia pracy itp.), jednak niemożliwym jest wskazanie na kierunek przyczynowości w tym zakresie. Ze względu na fakt, iż wśród „gniazdowników” istotna nadreprezentacja bezrobotnych w stosunku do populacji ogółem występuje we wszystkich kategoriach wiekowych, jak i klasach miejscowości (również przy kontroli wieku), można zaryzykowad tezę, iż „gniazdownictwo” nie tyle wynika z ogólnych problemów na rynku pracy, ile z samej charakterystyki osób mieszkających z rodzicami (słabsze wykształcenie niż średnio w populacji, średnio niższy staż zawodowy związany z późniejszym wejściem na rynek pracy). W związku z tym następuje swoista selekcja negatywna – ludzie słabiej wykształceni doświadczają problemów na rynku pracy (brak pracy, niskie zarobki), więc nie są w stanie się usamodzielnid i odejśd z gospodarstwa domowego swoich rodziców, jednak pierwotnym źródłem problemów nie jest rynek pracy, ale kwalifikacje. „Gniazdownicy” – charakterystyka ogólna Mianem „gnizadowników” (określenie zaczerpnięte od nazwy gatunków ptaków, których pisklęta po wykluciu pozostają w gniazdach) określane są na potrzeby niniejszej analizy osoby powyżej 19. roku życia zamieszkujące w mieszkaniach swoich rodziców (lub dziadków), które nie stworzyły osobnego gospodarstwa domowego. Cezura wieku związana jest z jednej strony z obowiązującą w Polsce górną granicą obowiązku powszechnej edukacji (18 lat), zaś z drugiej z modalnym wiekiem ukooczenia szkoły średniej1. Wśród osób powyżej 19. roku życia dzieci mieszkające ze swoimi rodzicami stanowią około 20% populacji. Skala zjawiska jest istotnie większa wśród mężczyzn (ok. 24%) niż wśród kobiet (16,5%). Udział „gniazdowników” w populacji spada wraz z wiekiem (Tab. 1.) – najwyższy odsetek tej kategorii jest wśród osób między 20 a 24 rokiem życia (niemal 83%), co związane jest po części z kontynuacją nauki (i tym samym ograniczoną możliwością aktywności na rynku pracy), jednak nawet wśród osób należących do wyższych przedziałów wiekowych udział ten jest znaczny – niemal 60% w przedziale 25-29 lat i niemal 30% w przedziale 30-34 lata. Ze względu na malejący wraz z wiekiem udział „gniazdowników” w populacji i tym samym nadreprezentację ludzi młodych w tej kategorii w stosunku do populacji ogółem, wyniki poszczególnych analiz przedstawiane są w podziale na kategorie wiekowe. Tab. 1. Udział „gniazdowników” w poszczególnych przedziałach wiekowych Przedział wiekowy ogółem (powyżej 19. roku życia) 20-24 25-29 1
Udział „gniazdowników” w populacji 20,1% 82,9% 57,5%
Analiza w przedziale powyżej 18. roku życia byłaby obciążona ze względu na duży udział osób, które nie ukooczyły szkoły średniej w tak skonstruowanej podpróbie.
2
30-34 35-39 40-44 45-49 powyżej 50
28,2% 15,1% 10,2% 6,6% 1,9%
Źródło: GUS
We wszystkich przedziałach wiekowych występuje statystycznie istotna niedoreprezentacja „gniazdowników” wśród kobiet (Tab. 2.). Jest ona relatywnie niewielka w przypadku najmłodszej kategorii wiekowej (udział „gniazdowników” wśród mężczyzn wyższy o nieco ponad 7%) i rośnie wraz z wiekiem – w przedziale wiekowym 25-29 nadreprezentacja mężczyzn wynosi ok. 24%, w przedziale 30-34 – ok. 30%, zaś wśród osób powyżej 35 roku życia różnica między odsetkiem osób mieszkających z rodzicami wśród kobiet i mężczyzn zwiększa się do ponad 40%. Tab. 2. Udział „gniazdowników” wśród kobiet i mężczyzn w poszczególnych przedziałach wiekowych Przedział wiekowy 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 powyżej 50
Płed
Udział „gniazdowników” w populacji
K M K M K M K M K M K M K M
79,7% 86,0% 49,8% 65,3% 23,1% 33,2% 10,9% 19,3% 6,9% 13,4% 5,0% 8,2% 1,3% 2,6%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
3
Największy udział „gniazdowników” jest wśród mieszkaoców wsi (niemal 25%), zaś istotna niedoreprezentacja w stosunku do populacji ogółem występuje wśród mieszkaoców dużych miast (powyżej 20 tys. mieszkaoców) – w szczególności w tych powyżej 100 tys. mieszkaoców – poniżej 16% (Tab. 3.). Wyniki analizy w poszczególnych kategoriach wiekowych (Tab. 4.) wskazują, iż istotnie mniejszy udział „gniazdowników” niż średnio w populacji występuje wśród mieszkaoców największych miast w młodszych kategoriach wiekowych (do 40 roku życia). Wśród ludzi młodych (do 35. roku życia) największa skala zjawiska występuje wśród mieszkaoców wsi i miast o wielkości 5-20 tys. Zastanawiający jest bardzo niski udział „gniazdowników” wśród mieszkaoców miast do 2 tys. mieszkaoców (co prawda istotny – ze względu na małą liczebnośd mieszkaoców tej klasy miejscowości w próbie – jedynie wśród najmłodszej kategorii wiekowej) – znacznie mniejszy niż wśród mieszkaoców miast o wielkości 2-5 tys. i wsi. Tab. 3. Udział „gniazdowników” w wśród mieszkaoców poszczególnych klas miejscowości Klasa miejscowości miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś
Udział „gniazdowników” w populacji 15,8% 17,6% 17,7% 20,3% 21,1% 19,6% 13,5% 24,8%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji ogółem.
Tab. 4. Udział „gniazdowników” wśród mieszkaoców poszczególnych klas miejscowości w poszczególnych przedziałach wiekowych Przedział wiekowy
20-24
Klasa miejscowości
Udział „gniazdowników” w populacji
miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
65%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców
88%
miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców
88%
miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców
89%
miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców
90%
miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców
91%
miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś
38% 92%
4
25-29
30-34
35-39
40-44
miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
44%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców
58%
miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców
56%
miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców
68%
miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców
68%
miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców
57%
miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
25% 68% 18%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców
25%
miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców
26%
miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców
31%
miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców
41%
miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców
24%
miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
40% 37% 11%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców
12%
miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców
12%
miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców
17%
miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców
14%
miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców
13%
miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
25% 20% 10%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców
9%
miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców
9%
miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców
8%
miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców
9%
miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców
8%
miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców
0%
5
45-49
powyżej 50
wieś miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
12% 6%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców
5%
miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców
6%
miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców
6%
miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców
3%
miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców
7%
miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
11% 8% 2%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców
1%
miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców
2%
miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców
1%
miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców
1%
miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców
2%
miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców 5% wieś 2% Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
6
Wśród „gniazdowników” występuje nadreprezentacja osób z wykształceniem (lub kształcących się) w zakresie nauk społecznych, humanistycznych, pedagogiki oraz usług, zaś niedoreprezentacja absolwentów oraz kształcących się w zakresie inżynierii i budownictwa, a także rolnictwa i programów ogólnych (Tab. 5). Tab. 5. Dziedzina najwyższego zdobytego poziomu wykształcenia lub dziedziny, w której dana osoba się kształci w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób
języki obce
nauki humanistyczne
nauki społeczne, ekonomia, prawo
nauki biologiczne
nauki fizyczne
matematyka i informatyka
inżynieria, budownictwo
rolnictwo
zdrowie
usługi
inne
"gniazdownicy" pozostali
pedagogika
Kategoria
programy ogólne
Dziedzina wykształcenia
16,0% 19,2%
4,6% 4,2%
1,5% ,7%
2,4% 1,9%
21,0% 15,6%
1,2% ,5%
1,1% 1,4%
4,6% 1,6%
29,7% 36,3%
4,3% 7,2%
3,3% 3,6%
9,5% 7,5%
0,66% 0,27%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji ogółem.
„Gniazdownicy” a rynek pracy Wśród „gniazdowników” większa jest skala problemu bezrobocia – udział bezrobotnych wśród ludności ogółem w tej kategorii wynosi nieco ponad 10% podczas gdy w populacji ogółem – niewiele ponad 3% (Tab. 6). W związku z tym stopa bezrobocia wśród osób mieszkających z rodzicami wynosi 14,7%, zaś wśród pozostałych osób powyżej 19. roku życia – 5,7%. Wielkośd tej różnicy jest większa wśród mężczyzn niż wśród kobiet (Tab. 7). Fakt ten nie wynika jedynie z nadreprezentacji młodych ludzi wśród osób mieszkających z rodzicami – analiza w podziale na przedziały wiekowe wskazuje, iż w każdej kategorii wiekowej nadreprezentacja bezrobotnych wśród „gniazdowników” jest istotna statystycznie (Tab. 8). Różnica w skali bezrobocia pomiędzy „gniazdownikami” a populacją ogółem rośnie wraz z wiekiem w sposób niemal monotoniczny – wśród najmłodszej kategorii wiekowej wynosi ona nieco poniżej 40%, zaś wśród osób powyżej 50. roku życia – niemal 80%. Wśród osób wieku 30-49 lat mieszkających z rodzicami istotnie wyższa jest również skala bierności zawodowej – wśród młodszych różnica ta jest nieistotna, zaś wśród osób po 50. roku życia udział biernych zawodowo wśród „gniazdowników” jest istotnie niższy niż średnio w populacji. Okazuje się zatem, że w pokoleniu 50+ aktywnośd (pracujący i poszukujący pracy) „gniazdowników” jest znacznie większa niż wśród pozostałych osób – o ponad 30%, aczkolwiek w tej grupie wiekowej zjawisko „gniazdownictwa” dotyczy niewielkiej części populacji (niecałe 2%). 7
Tab. 6. Udział pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo oraz stopa bezrobocia w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób Kategoria "gniazdownicy" pozostali
pracujący 58,60% 52,70%
bezrobotni 10,10% 3,20%
bierni 31,30% 44,10%
stopa bezrobocia 14,7% 5,7%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji ogółem.
Tab. 7. Udział pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo oraz stopa bezrobocia w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób w podziale na płed Płed K M
Kategoria "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali
pracujący 52,80% 44,50% 63,10% 62,80%
bezrobotni 9,20% 3,20% 10,80% 3,20%
bierni 38,10% 52,30% 26,10% 34,10%
stopa bezrobocia 14,8% 6,7% 14,6% 4,8%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji ogółem.
Tab. 8. Udział pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo oraz stopa bezrobocia w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób w poszczególnych przedziałach wiekowych Przedział wiekowy 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 powyżej 50
Kategoria "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali
pracujący 39,90% 44,10% 72,30% 75,80% 75,50% 83,00% 72,50% 84,00% 67,00% 85,60% 66,70% 79,80% 38,70% 30,40%
bezrobotni 10,70% 6,60% 10,10% 6,30% 8,80% 4,50% 9,70% 4,30% 12,70% 4,20% 9,80% 4,70% 8,50% 1,90%
bierni 49,40% 49,40% 17,70% 17,80% 15,70% 12,60% 17,80% 11,70% 20,30% 10,20% 23,50% 15,60% 52,80% 67,80%
stopa bezrobocia 21,15% 13,02% 12,26% 7,67% 10,44% 5,14% 11,80% 4,87% 15,93% 4,68% 12,81% 5,56% 18,01% 5,88%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
8
Tab. 8. Udział pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo oraz stopa bezrobocia w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób w poszczególnych przedziałach wiekowych w podziale na klasy miejscowości Klasa miejscowości
Kategoria
pracujący
bezrobotni
bierni
stopa bezrobocia
miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców
"gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki"
56,0% 54,5% 55,7%
8,6% 2,7% 12,2%
35,4% 42,8% 32,1%
13,4% 4,7% 18,0%
pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali
50,6% 54,6% 51,0% 60,0% 50,9% 64,3% 50,6% 56,8% 53,0% 20,0% 46,9% 60,8% 52,7%
4,2% 10,2% 3,6% 13,2% 3,3% 10,5% 3,8% 12,9% 5,0% 60,0% 10,9% 9,8% 3,0%
45,2% 35,2% 45,4% 26,8% 45,8% 25,2% 45,6% 30,4% 42,0% 20,0% 42,2% 29,3% 44,4%
7,6% 15,7% 6,6% 18,0% 6,1% 14,1% 7,0% 18,5% 8,6% 75,0% 18,9% 13,9% 5,3%
miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danej klasy miejscowości.
9
Tab. 9. Udział pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo oraz stopa bezrobocia w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób do 35. roku życia w poszczególnych przedziałach wiekowych w podziale na klasy miejscowości Klasa miejscowości miasto powyżej 100 tys. mieszkaoców miasto 50 tys.- 100 tys. mieszkaoców miasto 20 tys.- 50 tys. mieszkaoców miasto 10 tys.- 20 tys. mieszkaoców miasto 5 tys.- 10 tys. mieszkaoców miasto 2 tys.- 5 tys. mieszkaoców miasto poniżej 2 tys. mieszkaoców wieś
Kategoria "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali "gniazdowniki" pozostali
pracujący 55,4% 77,3% 55,6% 79,4% 53,6% 80,0% 61,3% 80,0% 63,1% 76,0% 58,1% 70,4% 16,7% 81,8% 59,8% 74,5%
bezrobotni 7,8% 4,3% 12,5% 5,5% 10,1% 5,6% 12,8% 3,2% 10,0% 5,7% 11,5% 9,0% 50,0% 9,1% 10,3% 6,2%
bierni 36,8% 18,5% 31,9% 15,1% 36,3% 14,4% 25,8% 16,8% 26,9% 18,3% 30,3% 20,6% 33,3% 9,1% 29,9% 19,3%
stopa bezrobocia 12,4% 5,3% 18,3% 6,4% 15,9% 6,5% 17,3% 3,9% 13,7% 7,0% 16,6% 11,3% 75,0% 10,0% 14,7% 7,6%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danej klasy miejscowości.
W najmłodszej kategorii wiekowej nie ma istotnych różnic między rozkładem poziomu wykształcenia wśród „gniazdowników” i pozostałych osób (Tab. 10). Istotne różnice występują jednak już w przedziale wiekowym 25-29 lat, w którym istnieje nadreprezentacja wśród mieszkających z rodzicami osób kontynuujących naukę, zaś niedoreprezentacja osób z wykształceniem wyższym. Wśród osób powyżej 30. roku życia w każdym przedziale wiekowym wśród „gniazdowników” występuje istotna nadreprezentacja osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz (z wyjątkiem najstarszej grupy wiekowej) podstawowym oraz niedoreprezentacja (również poza osobami powyżej 50. roku życia) osób z wykształceniem wyższym.
10
Tab. 10. Rozkład poziomu wykształcenia w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób
20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 powyżej 50
,0% ,2% ,3% ,8% ,3% 1,0% ,2% ,4% ,3% ,2% ,2% ,5%
1,9% 2,0% 27,0% 33,9% 25,7% 34,6% 14,5% 23,3% 9,3% 18,8% 7,0% 13,7% 9,5% 10,7%
11,2% 9,5% 17,7% 18,1% 17,6% 19,8% 21,3% 20,4% 14,7% 23,8% 17,4% 26,6% 18,3% 19,8%
7,5% 9,4% 6,0% 6,7% 6,5% 6,1% 4,7% 6,5% 5,4% 6,7% 5,2% 6,0% 5,0% 7,4%
11,0% 9,3% 20,4% 18,6% 30,3% 25,1% 40,8% 34,9% 48,9% 36,7% 52,6% 40,0% 35,4% 26,1%
3,9% 3,6% ,1% ,0% ,1% ,1%
1,6% 1,8% 5,9% 5,5% 8,9% 6,2% 11,9% 7,5% 14,4% 9,0% 12,5% 8,4% 22,7% 30,4%
,0% ,2% ,1% ,0% ,3% ,0% ,1% ,2% ,2% ,0% ,6% ,0% 1,2% 2,0%
,1% ,0% ,3% ,0% 1,4% ,0% ,4% ,0% 1,1% ,1% ,9% ,0% 2,2% ,4%
w trakcie nauki
bez wykształcenia szkolnego
niepełne podstawowe i bez wykształcenia
podstawowe
gimnazjum
zasadnicze zawodowe
średnie ogólnokształcące
policealne 1,8% 1,2% 3,7% 2,8% 4,7% 2,9% 3,1% 2,9% 5,0% 2,6% 2,1% 4,1% 4,8% 2,7%
średnie zawodowe
Kategoria "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali
wyższe (licencjat, inżynier, magister)
Przedział wiekowy
co najmniej doktorat
Wykształcenie
61,0% 63,0% 18,8% 14,3% 4,1% 4,3% 2,9% 3,3% ,9% 1,8% 1,2% ,9% ,6% ,1%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
Analiza rozkładu zarobków netto została przeprowadzona wyłącznie w podziale na przedziały wiekowe ze względu na znaczną nadreprezentację ludzi młodych, czyli średnio o najniższym stażu pracy i tym samym najmniej zarabiających wśród kategorii „gniazdowników” (Tab. 11). We wszystkich przedziałach wiekowych występuje istotna niedoreprezentacja osób najlepiej zarabiających (powyżej 2201 zł netto miesięcznie) wśród osób mieszkających z rodzicami, przy czym różnica ta zmniejsza się wraz z wiekiem. Wśród osób z przedziału 20-24 lata różnica odsetków wynosi prawie 80%, zaś w najstarszej kategorii wiekowej – niespełna 40%. Wśród „gniazdowników” występuje z kolei nadreprezentacja osób ze średnich przedziałów zarobkowych – 1101-1400 zł.
11
Tab. 11. Rozkład zarobków w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób Zarobki netto (w zł) Przedział wiekowy
Kategoria "gniazdownicy"
20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 powyżej 50
powyżej do 700 701-850 851-1000 1001-1100 1101-1200 1201-1400 1401-1500 1501-1800 1801-2200 22001 13,60% 5,00% 15,50% 4,60% 17,70% 14,70% 9,90% 8,20% 7,90% 2,90%
pozostali
7,30%
4,80%
12,50%
4,50%
11,20%
8,60%
9,30%
14,10%
14,70%
13,10%
"gniazdownicy"
6,50%
3,70%
10,50%
3,90%
15,40%
14,10%
11,50%
15,30%
9,80%
9,30%
pozostali
4,40%
2,70%
10,10%
3,40%
9,90%
8,50%
8,50%
13,10%
14,20%
25,10%
"gniazdownicy"
2,90%
3,50%
14,40%
3,70%
11,40%
13,80%
13,30%
14,80%
11,80%
10,40%
pozostali
4,20%
2,10%
7,70%
2,40%
9,70%
9,40%
8,20%
13,70%
15,60%
27,10%
"gniazdownicy"
4,00%
2,80%
11,00%
2,80%
16,90%
16,40%
5,90%
14,40%
14,40%
11,30%
pozostali
4,10%
1,90%
10,60%
2,50%
9,10%
9,70%
8,10%
14,10%
14,30%
25,80%
"gniazdownicy"
2,30%
3,20%
14,80%
5,10%
22,70%
11,10%
8,30%
8,80%
13,90%
9,70%
pozostali
4,20%
2,20%
8,70%
2,10%
10,00%
11,50%
7,10%
13,90%
15,10%
25,20%
"gniazdownicy"
9,30%
5,40%
7,80%
1,60%
14,70%
18,60%
13,20%
10,90%
11,60%
7,00%
pozostali
5,40%
2,60%
9,60%
3,10%
10,20%
10,80%
9,80%
14,30%
16,30%
17,80%
"gniazdownicy"
4,90%
7,80%
11,70%
1,90%
10,70%
16,50%
6,80%
11,70%
15,50%
12,60%
pozostali
8,40%
4,20%
10,30%
2,50%
9,50%
8,80%
8,90%
12,80%
14,50%
20,10%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
Analiza deklarowanych głównych źródeł utrzymania (Tab. 12) wskazuje, iż w każdym przedziale wiekowym wśród „gniazdowników” występuje istotna nadreprezentacja osób pozostających na utrzymaniu innych – szczególnie duża w przypadku najmłodszej kategorii wiekowej. Co więcej, „gniazdownicy” do 45. roku życia istotnie rzadziej niż średnio w populacji podejmują pracę na własny rachunek, zaś w przypadku osób w wieku 35-45 lat częściej utrzymują się z zasiłku dla bezrobotnych.
12
Tab. 12. Główne źródła utrzymania w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób w poszczególnych kategoriach wiekowych
powyżej 50
48,60%
13,10%
pozostali "gniazdownicy" pozostali
57,80% 23,60% 18,80%
10,40% 8,30% 3,80%
3,40%
1,20%
8,60%
2,10%
10,20% 4,20% 3,70%
2,00% 12,10% 52,10%
5,30% 21,80% 8,60%
1,30% 2,00% 0,60%
emerytura
1,20% 0,60% 1,70% 1,10% 1,50% 1,60% 2,90% 1,30% 2,80% 1,00%
4,10% 6,10% 4,40% 3,80% 4,30% 3,40% 4,50% 2,70% 6,00% 2,20%
2,30% 33,40% 1,60% 3,90% 2,40% 1,70% 1,90% 2,30% 1,50% 1,30%
52,40% 17,20% 20,00% 15,60% 13,40% 10,70% 15,90% 9,20% 16,80% 8,30%
0,00%
4,00%
1,20%
17,70%
0,10% 1,80% 1,60%
2,10% 7,70% 4,70%
1,90% 2,40% 1,20%
8,80% 16,10% 4,80%
świadczenie przedemerytalne
"gniazdownicy"
0,00% 0,10% 0,60% 0,60%
0,50% 0,40% 0,90% 0,30% 3,90% 0,40% 3,10% 1,10% 6,50% 1,70%
pozostawanie na utrzymaniu
45-49
1,40% 2,60% 4,60% 6,90% 5,20% 10,20% 6,80% 10,40% 3,40% 11,40%
inne niezarobkowe źródło
40-44
2,60% 2,30% 4,20% 4,80% 6,40% 4,90% 8,60% 8,20% 9,10% 10,10%
inne świadczenie społeczne
35-39
35,30% 37,30% 62,80% 63,70% 62,80% 67,10% 56,30% 64,80% 53,20% 63,40%
zasiłek dla bezrobotnych
30-34
"gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali
Kategoria
renta
25-29
praca na własny rachunek poza rolnictwem
20-24
praca we własnym gospodarstwie rolnym
Przedział wiekowy
praca najemna
Główne źródła utrzymania
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
W najmłodszej kategorii wiekowej wśród gniazdowników występuje istotna niedoreprezentacja osób pracujących na czas nieokreślony w stosunku do populacji, a także nadreprezentacja osób pracujących na czas określony ze względu na naukę lub staż, co potwierdza obserwację o późniejszym wejściu na rynek pracy przez osoby mieszkające z rodzicami (Tab. 13). Z kolei w przedziale wiekowym 25-29 „gniazdownicy” istotnie częściej pracują na czas określony ze względu na niemożnośd znalezienia innej pracy oraz ze względu na okres próby.
13
40-44 45-49 powyżej 50
na czas określony z innych przyczyn
35-39
okres próbny
30-34
na czas określony, gdyż taka odpowiada
25-29
na czas określony ze względu na niemożnośd znalezienia innej
19-24
Kategoria
na czas określony ze względu na naukę lub staż
Przedział wiekowy
stała na czas nieokreślony
Tab. 13. Praca na czas określony i nieokreślony w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób
"gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali
35,3% 44,0% 60,0% 63,0% 75,0% 76,9% 79,0% 78,9% 76,6% 81,9% 79,1% 84,0% 82,4% 81,8%
13,6% 4,2% 3,6% 3,8% 1,0% 1,3% 1,1% 1,4% 1,6% 1,0% ,6% ,4% ,0% ,2%
22,5% 21,6% 16,1% 12,5% 8,9% 8,5% 7,9% 7,6% 8,3% 7,8% 5,1% 6,9% 7,6% 5,7%
5,0% 7,2% 3,6% 2,2% 3,1% 1,8% 1,8% 1,4% 1,2% 1,6% 1,3% 1,2% 3,4% 4,1%
6,6% 4,4% 3,9% 2,3% 2,8% 1,8% 1,4% 1,8% ,4% 1,6% 2,5% 1,2% ,0% ,7%
17,0% 18,6% 12,8% 16,2% 9,1% 9,7% 8,8% 8,8% 11,9% 6,2% 11,4% 6,3% 6,7% 7,5%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
Analiza przyczyn bierności zawodowej (Tab. 14) wskazuje, iż w grupie „gniazdowników” wśród młodszych kategorii wiekowych (do 35. roku życia) kontynuacja nauki jest ważniejszą determinantą pozostawania poza rynkiem pracy niż w populacji ogółem. Z kolei wśród osób powyżej 30. roku życia wśród „gniazdowników” występuje istotna nadreprezentacja ludzi przekonanych o niemożności znalezienia odpowiedniej pracy i wyczerpaniu możliwości poszukiwao w tym zakresie. W niemal każdym przedziale wiekowym wśród „gniazdowników” istnieje znaczna istotna nadreprezentacja osób podających chorobę i niepełnosprawnośd jako przyczynę bierności zawodowej.
14
Tab. 14. Powody bierności zawodowej w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób
Przedział wiekowy 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 powyżej 50
Kategoria "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali "gniazdownicy" pozostali
przekonanie o niemożności znalezienia odpowiedniej pracy 1,20% 0,20% 1,70% 0,70% 2,80% 1,00% 10,40% 4,50% 3,40% 4,20% 22,90% 6,20% 7,70% 5,50%
powód braku poszukiwao pracy wyczerpanie wszystkich opieka nad możliwości znalezienia dziedmi lub pracy nauka innymi osobami 0,80% 83,90% 4,10% 0,70% 75,60% 16,10% 1,70% 38,60% 24,70% 0,70% 13,60% 65,80% 4,00% 4,00% 31,70% 1,40% 1,00% 71,40% 9,60% 0,00% 21,60% 3,10% 0,80% 41,40% 5,70% 1,10% 8,00% 6,00% 0,30% 35,90% 7,10% 0,00% 0,00% 7,20% 0,30% 11,50% 4,30% 7,70% 3,60% 2,10%
inne powody osobiste 3,40% 6,00% 8,70% 14,30% 11,90% 16,20% 16,80% 30,40% 8,00% 27,60% 12,90% 28,20% 5,30% 13,40%
choroba, niepełnosprawnośd 4,50% 1,10% 21,80% 4,20% 42,90% 7,30% 40,80% 15,30% 68,20% 24,70% 54,30% 44,10% 70,80% 61,60%
inne 2,10% 0,20% 2,80% 0,90% 2,80% 1,80% 0,80% 4,50% 5,70% 1,30% 2,90% 2,50% 4,30% 13,70%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji z danego przedziału wiekowego.
Istotna niedoreprezentacja „gniazdowników” wśród osób do 35. roku życia, które pierwszą pracę znalazły za pośrednictwem szkoły lub uczelni, dzięki praktykom lub stażom oraz przez ogłoszenie w prasie lub Internecie, zaś nadreprezentacja wśród osób, które pierwszą pracę zawdzięczają pośrednictwu urzędów pracy lub rodziny i znajomych, wskazuje, iż ludzie pozostający w domu z rodzicami są mniej zaradni na rynku pracy (Tab. 15). Wśród „gniazdowników” występuje istotna niedoreprezentacja osób pracujących w nie swoim zawodzie (Tab. 16). Częściej również przyczyną tego faktu są problemy ze znalezieniem pracy w zawodzie, zaś rzadziej lepsze warunki płacowe w innej pracy (Tab. 17). Wśród osób mieszkających z rodzicami istotnie wyższa jest również średnia liczba miesięcy pomiędzy zakooczeniem nauki a rozpoczęciem pierwszej pracy (Tab. 18).
15
Tab. 15. Sposoby znalezienia pierwszej pracy (analiza wśród osób do 35. roku życia) Sposób znalezienia pierwszej pracy
Udział „gniazdowników” w populacji 36,10% 52,90% 35,60% 43,80% 49,70% 35,50% 41,90% 53,90% 44,70%
przez szkołę/uczelnię przez Powiatowy Urząd Pracy przez ogłoszenie w prasie lub internecie bezpośrednio u pracodawcy przez rodzinę/przyjaciół dzięki praktykom/stażom założenie własnej działalności gospodarczej inne ogółem
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji ogółem.
Tab. 16. Zgodnośd pracy zawodowej z wyuczonym zawodem (analiza wśród osób do 35. roku życia) Kategoria "gniazdownicy" pozostali
tak 44,20% 51,40%
Czy pierwsza praca zgodna z wyuczonym zawodem? nie, ale wykorzystywane są zdobyte kwalifikacje 7,80% 7,70%
nie 48,10% 40,80%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji ogółem.
Tab. 17. Powody pracy poza wyuczonym zawodem (analiza wśród osób do 35. roku życia)
Kategoria "gniazdownicy" pozostali
Dlaczego nie pracuje w wyuczonym zawodzie? problem ze znalezieniem pracy w lepsze warunki płacowe w innej lepsze warunki pozapłacowe w innej zawodzie pracy pracy 71,70% 17,20% 3,60% 62,80% 24,40% 4,40%
Źródło: GUS. Pogrubiono kategorie ze statystycznie istotną nadreprezentacją lub niedoreprezentacją w stosunku do populacji ogółem.
16
Tab. 18. Średnia liczba miesięcy pomiędzy zakooczeniem edukacji a podjęciem pierwszej pracy w populacji „gniazdowników” i pozostałych osób (analiza wśród osób do 35. roku życia) Średnia liczba miesięcy pomiędzy zakooczeniem edukacji a podjęciem pierwszej pracy "gniazdownicy" 19,5
pozostali 17,7
Źródło: GUS.
Przygotowała Karolina Konopczak
17