WPŁYWREALIZACJIPOLITYKISPÓJNOŚCINAJAKOŚĆREALIZACJIKRAJOWYCHPOLITYKPUBLICZNYCH

WPŁYW REALIZACJI POLITYKI SPÓJNOŚCI NA JAKOŚĆ REALIZACJI KRAJOWYCH POLITYK PUBLICZNYCH

dr Michał Boni Szef Zespołu Doradców Strategicznych PRM Gdańsk, 7 lipca 2011 r.

1

POLITYKA SPÓJNOŚCI – LEKCJE (lessons learnt) Lekcja 1 (lata wcześniejsze) •

narzędzie wyrównywania szans;

•

rozwój i zmniejszanie dysproporcji rozwojowych (infrastruktura, kapitał materialny, gospodarka);

•

dystrybucja.

Lekcja 2 (lata ostatnie i najbliższe) •

narzędzie wyrównywania szans;

•

wspomaganie wzrostu potencjału rozwojowego (infrastruktura dla gospodarki, dla życia społecznego, kapitał ludzki i społeczny);

•

inwestycje.

Lekcja 3 (perspektywa nadchodząca) •

narzędzie wyrównywania szans;

•

wyzwalanie nowych (adekwatnych) przewag konkurencyjnych (solidarność spójności i konkurencyjności, kapitał intelektualny, impet cyfrowy);

•

Inwestycje z wartością dodaną.

2

UE 2020 -­‐ cele • Smart growth: – increase of R&D spending in Europe and becer condidons fot private sector R&D; – becer educadon, training and lifelong learning; – development of digital society.

• Sustainable growth: – compeddveness; – combadng climate change; – clean and efficient energy; – transport (easier teritorial access, contribiudon to sustainable growth); – infrastructure and connecdvity.

• Inclusive growth: – increasing employment rates, in pardcular amongst the young people, women and older workers; – improving skills and lifelong learning pardcipadon; – fighdng poverty: the unemployed and children are pardcularly at risk.

3

Polska 2030 – Filary rozwoju CEL: rozwój mierzony poprawą jakości życia (wzrost PKB na mieszkańca w relacji do najbogatszego kraju UE i zwiększenie spójności społecznej) Polaków dzięki stabilnemu, wysokiemu wzrostowi gospodarczemu, co pozwala na modernizację kraju

Makroekonomiczne warunki rozwoju Polski do 2030 roku

Filar innowacyjności (modernizacji)

Nastawiony na zbudowanie nowych przewag konkurencyjnych Polski opartych o wzrost KI (wzrost kapitału ludzkiego, społecznego, relacyjnego, strukturalnego) i wykorzystanie impetu cyfrowego, co daje w efekcie większą konkurencyjność

Filar terytorialnego równoważenia rozwoju (dyfuzji)

Zgodnie z zasadami rozbudzania potencjału rozwojowego odpowiednich obszarów mechanizmami dyfuzji i absorbcji oraz polityką spójności społecznej, co daje w efekcie zwiększenie potencjału konkurencyjności Polski

Filar efektywności

Usprawniający funkcje przyjaznego i pomocnego państwa (nie nadodpowiedzialnego) działającego efektywnie w kluczowych obszarach interwencji

4

EU cohesion policy & nadonal public policies • Efekt ilościowy → efekt jakościowy → zintegrowane podejście

• Diagnoza → wyzwania strategiczne → cele → decyzje → działania operacyjne (nowy porządek strategiczny) • Narzędzia planowania, wdrażania, monitorowania, oceny 5

EU cohesion policy & nadonal public policies 2 ·∙ Orientacja na rezultaty

wskaźniki (miary sukcesu)

orientacja na użytkownika (beneficjenta)

nie ilu było, ale jacy są/ będą

-­‐ spójność wskaźników ESF i ERDF -­‐ wspólne wskaźniki terytorialne (rural/ urban) -­‐ rola danych statystycznych -­‐ ad hoc sources of informadon -­‐ ramy i regulacje

jakościowe zmiany (rozwój mierzony jakością życia)

• Kontrakty partnerskie/ zasada warunkowości

6

Rola zasady warunkowości

• stymulacja do stawiania celów i wyznaczania mierników ich osiągania • uzależnienie dostępu do środków (kolejnych, z rezerwy – w jakim modelu?) od wyników • składnik, istotny element budowania kontraktów partnerskich • sprzyjanie efektywności • stworzenie ram do łączenie orientacji na rezultaty i jakościowej orientacji na użytkownika

7

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, PKB Wpływ funduszy unijnych na poziom PKB (w cenach bieżących, odchylenia od scenariusza bez środków UE w %)

Wpływ funduszy unijnych na tempo wzrostu PKB (w cenach stałych, odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.)

8 Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-­‐2006, str 11, 12

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1 , Zatrudnienie Wpływ funduszy unijnych na wskaźnik zatrudnienia (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.

Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-­‐2006, str 14

9

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Województwa Poziom rozwoju społeczno-­‐gospodarczego województw w latach 2003-­‐2008

10

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Eksport Oszacowanie dodatkowego eksportu z krajów UE-­‐15 do Polski Wywołanego przez realizację polityki spójności w okresie 2004-­‐2015 (mld euro, ceny z 2008) -­‐ podział według krajów

Odniesienie dodatkowego eksportu do Polski do wpłat neco krajów UE-­‐15 do budżetu wspólnotowego w okresie 2004-­‐2015, w części skierowanej do Polski w ramach polityki spójności

Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-­‐2006, str 21-­‐23

11

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Transport Zmiana Wskaźnika Międzygałęziowej Dostępności Transportowej Ogółem w wyniku realizacji Inwestycji transportowych W ramach NPR 2004-­‐2006

12

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Geografia rozwoju Wymiar terytorialny w znaczeniu podwójnym: • ład przestrzenny w zagospodarowywaniu kraju, co wymaga odpowiednich instrumentów planowania, w tym planowania fizycznego i ekonomicznego, • ład w rozwoju potencjałów wzrostu dostosowanych do lokalnych i regionalnych uwarunkowań ( z wykorzystaniem ich endogenicznego charakteru).

Trzeba też uświadamiać sobie na coraz większą skalę, iż planowanie przestrzenne jest narzędziem nowoczesnej polityki ochrony środowiska.

Polska AD 2010 „Warszawocentryczne” powiązania funkcjonalne pomiędzy głównymi miastami Polska AD 2030 Policentryczna metropolia sieciowa i zrównoważenie powiązań wewnątrzsieciowych

Źródło: MRR, „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”.

13

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Kierunki działań polityki przestrzennej

Wzmocnienie obszarów peryferyjnych poprzez integrację z metropolią sieciową.

Rozwijanie powiązań funkcjonalnych pomiędzy obszarami peryferyjnymi (żółta linia) służy głównie zapewnieniu spójności kraju Źródło: MRR, „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”.

14

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Wieś – zadanie szczególne • Definiowanie „wiejskości” nie tylko przez rolnictwo (usługi, OZE, agroturystyka, miejsce pracy w przemysłach przetwórczych) Struktura społeczno-­‐ zawodowa mieszkańców wsi – więcej przedsiębiorców, pracowników umysłowych, inteligencji i klasy średniej niż rolników

Uczący się i gospodynie domowe 12%

Bezrobotni 9%

Emeryci i renciści 27% Robotnicy niewykwalifikowani 6%

Rolnicy 13%

Przedsiębiorcy (tzw. stara klasa średnia) 3% Inteligencja (tzw. nowa klasa średnia) 4% Pracownicy umysłowi (lower service) 7% Pracownicy fizyczno-­‐ umysłowi (usługi) 8% Robotnicy wykwalifikowani 11%

Poziom wykształcenia mieszkańców wsi

1998

2002

2008

Podstawowe/ gimnazjalne

60,9

44,0

33,6

Zasadnicze zawodowe

24,2

29,2

33,6

Średnie

13,1

22,4

25,3

Wyższe

1,8

4,3

7,5

Ogółem

100%

100%

100%

• Rola edukacji i dostępności infrastrukturalnej • Zatrudnienie a mobilność „wahadłowa” Źródło: Krystyna Szafraniec, Młodzież na obszarach wiejskich: warunki startu, edukacja, dążenia i strategie życiowe, sierpień 2010 r.

15

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Trendy rozwojowe obszarów wiejskich Wyniki diagnozy i analiza trendów wskazywały na konieczność zaprojektowania dwóch rodzajów działań: rozwijających nowe przewagi konkurencyjne/szanse rozwojowe oraz służące doganianiu/ niwelowaniu różnic w rozwoju.

Zmian liczby indywidualnych gospodarstw rolnych w Polsce w 2009r. w stosunku do 2000r. wg powierzchni użytków rolnych gospodarstwa. rok

2003

2010

Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej na wsi (%)

45,9

50,4

rok

2003

Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków (% ogólnej liczby) na wsi

50 ha i więcej

2009

7 775

od 30 do mniej niż 50 ha

353

od 20 do mniej niż 30 ha

-­‐6 484

od 15 do mniej niż 20 ha

-­‐19 291

od 10 do mniej niż 15 ha

-­‐57 174

16,5

26,9

od 5 do mniej niż 10 ha -­‐17 007

od 2 do mniej niż 5 ha

-­‐34 895

powyżej 1 ha do mniej niż 2 ha

-­‐241 790 -­‐290 000

rok

-­‐240 000 2003

do 1 ha włącznie -­‐190 000

-­‐140 000

-­‐90 000

-­‐40 000

10 000

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do internetu na wsi (%)

5,3

15,1

18,8

25,1

28,9

36,1

50,5

56,2

Odsetek dzieci w wieku 3-­‐5 lat zamieszkałych na wsi objętych wychowaniem przedszkolnym

16,7

17,5

19,1

21,4

23,1

28,5

37,5

43,0

16

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Zagrożenie ubóstwem w Polsce na tle krajów europejskich Udział osób materialnie zdeprywowanych wg poziomu urbanizacji miejsca zamieszkania (2008)

Udział osób zagrożonch ubóstwem wg poziomu urbanizacji miejsca zamieszkania (2008)

Źródło: European Commission, Invesdng in Europe's future, Fi{h report on economic, social and territorial cohesion, November 2010.

17

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Filar innowacyjności – wzmocnienie

TURBODOŁADOWANIE: Aspiracje społeczne

Konkurencyjnej jakości badania naukowe i współpraca z przemysłem

Wysokiej jakości edukacja na wszystkich poziomach

Kreatywność i innowacyjność gospodarki

TURBODOŁADOWANIE: Impet cyfrowy

Rozwój postaw przedsiębiorczych i kompetencji zarządczych przedsiębiorców

18

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 1) Enterprise support structure from ERDF (% of total ERDF allocadon) Under Covergence and Compedtveness Goals in the programming period 2007-­‐2013(as for 2009)

Źródło: MRR;Evidence-­‐based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objecUves str. 13

19

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 2)

Direct and indirect government support of business R&D (% of GDP) in 2008

Źródło: MRR;Evidence-­‐based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objecUves str.14

20

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 3) Venture capital (% of GDP), 2008

Źródło: MRR;Evidence-­‐based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objecUves str.19

21

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Orientacje życiowe młodych •

100%

17,9

90% 80%

12,5

14,9

30,4

•

43,2

25,2

•

70% 60% 50% 40% 30%

20,4

20%

18,9

10%

5

• 11,5

0% 30-­‐latkowie minimaliści

19-­‐latkowie marzyciele

konwencjonalnie ambitni nieprzeciętnie ambitni poszukujący Źródło: K. Szfraniec, Raport Młodzi 2011, KPRM 2011.

•

Postawy bierne i niewielkie wymagania wobec życia nie są domeną młodych. Sentymentalni czy „cnotliwi” minimaliści, którzy nie mają wysokich aspiracji, mierzą na spokojne i bezpieczne życie, stanowią margines (5% młodych dorosłych oraz 11,5% młodszej młodzieży).

Marzyciele – o wysokich aspiracjach do dostatku, barwnego i wygodnego życia, ale ze słabymi przesłankami do sukcesu – stanowią 20% młodych.

Zorientowani na wzory mieszczańskie i przeciętne statusy (konwencjonalnie ambitni) stanowią główny strumień starszych roczników młodzieży (43,2%).

Młodszych częściej urzekają niekonwencjonalne wzory życia: barwne, niecodzienne, z dużą wagą przywiązywaną do nieprzeciętnych karier i wyrafinowanej konsumpcji (30,4%).

Trendy te sugerują, że młodsze roczniki młodzieży są bardziej wyrazistym produktem społeczeństwa konsumpcyjnego – ich oczekiwania konsumpcyjne są powszechniejsze 22 i silniejsze

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Drogi edukacyjne młodych ludzi

Odsetek absolwentów szkół średnich rozpoczynających studia wyższe

Źródło: Educadon at a Glance 2010. OECD Indicators

Zmiany preferencji w wyborze szkoły a status rodziny pochodzenia

Źródło: J. Domalewski, Społeczne i środowiskowe uwarunkowania dróg szkolnych młodzieży – dynamika zmian, Warszawa 2010: IRWiR PAN

23

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Wejście na rynek pracy młodych

10,6

25

Wiek wejścia na rynek pracy (2007) Źródło: OECD, „Off to a Good Start?

Jobs for Youth”, 2010, ; EC, „Youth in Europe 2009. A stadsdcal portrait” 2010.

22

20 15 10 5 0

EL IT LU HU RO BE BG LT PL TR CZ EE FR CY PT SI SK HR EU-­‐27 ES LV DE IE MT FI SE NO AT UK CH NL IS DK

25 20 15 10 5 0

Bierność społeczna młodzieży (NEET – Not in employment, educavon or training, udział w tej grupie wiekowej 15-­‐24)

Stopa bezrobocia według grup wieku – kraje UE

Źródło: Eurostat, EU-­‐LFS, za „Youth in Europe 2009. A Stadsdcal Portrait, s. 111..

24

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Lepszy start życiowy i zawodowy młodych Udział tymczasowych umów o pracę w 2009 r. w grupie wiekowej 15-­‐24 62,0

Liczba nowych oddawanych mieszkań i liczba urodzeń

Lithuania

Latvia

Bulgaria

Malta

United

Slovakia

Turkey

Cyprus

Czech

Hungary

Denmark

Ireland

Norway

Iceland

Greece

Belgium

Croada

Austria

Finland

Luxembourg

EU27

Italy

Netherlands

France

Switzerland

Sweden

Portugal

Spain

Germany

Poland

40,5

Slovenia

70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Wskaźnik „gniazdownictwa” – Polska i EU27 Wg grupy wiekowej 24-­‐34 wg płci (w %) PL Male

PL Female

PL Total

34,3 27,6

EU-­‐27 Female

35,3 28,1

36,4 32,2 29,2

26,1

19,7

2005

2006

EU-­‐27 Total

44,0

43,5

42,3

40,9

EU-­‐27 Male

2007

37,3 30,4 32,1

26,0

19,8

2008

25

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Niepewność posiadania dzieci • •

W porównaniu z innymi krajami europejskimi Polacy nie są pewni czy chcą mieć dzieci, Proporcja tych którzy nie chcą nie jest tak wielka w porównaniu z innymi krajami.

Udział deklarujących niepewność i niechęć posiadania dzieci (w %) Kobiety Nie chcą mieć dzieci

Kobiety Niepewne

Mężczyźni Nie chcą mieć dzieci Mężczyźni Niepewni Niemcy (Zach.)

Polska Finlandia Flandria Niemcy (Wsch.)

Czechy Litwa Holandia Austria Słowenia Rumunia Włochy Estonia Węgry 0 20 40 60 80 100 140 160 180 80 60 40 20 20120 40 60 80

Źródło: European Society of Human Reproducdon and Embryology. 2010. “Europe: The Condnent with Lowest Ferdlity.” Human ReproducUon Update 16 No. 6: 599.

26

EVIDENCE BASED PUBLIC POLICIES conclusions

• wielowymiarowe diagnozy; • definicje wyzwań w długiej perspektywie (POLSKA 2030); • cel – jakość życia; • decyzje – POLSKA 2030: 25 KLUCZOWYCH DECYZJI; • wskaźniki realizacji a wybory w politykach publicznych.

27

WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji)

Aktywność zawodowa 45-­‐64 (2008)

Źródło: World Bank, „Europe 2020 Poland Fueling Growth and Compeddveness in Poland Through Niemcy Wielka Brytania Litwa Korea Chile Hiszpania Polska Employment, Skills, and Innovadon”, 2011 i obliczenia własne na podst. danych MOP 74,63% 72,96% 72,31% 71,84% 67,25% 65,41% 57,06% 28

WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji 2) Zdrowie w Polsce na tle innych krajów Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia (Euro Health Consumer Index) – wskaźnik ten jest łącznym ujęciem określonej liczby wskaźników odnoszących się do wybranych obszarów oceny systemu ochrony zdrowia (takich jak: wyniki leczenia, zakres i zasięg świadczonych usług, prawa pacjenta i informacje, e-­‐ Zdrowie, czas oczekiwania na leczenie, środki farmaceutyczne) mającym na celu sumaryczną ocenę sposobu świadczenia usług zdrowotnych w poszczególnych systemach opieki zdrowotnej

Źródło: European Commission. 2008. Health Consumer Powerhouse Euro Health Consumer Index 2008 Report. Brussels: EC.

29

WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji 3) Krzywa redukcji gazów cieplarnianych dla Polski do 2030 roku

Źródło: Krzywa McKinsey redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce – Materiał roboczy

30

EVIDENCE BASED PUBLIC POLICIES CHECK – TEST 2011 2009

Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Centrum Informacyjne Rządu

Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Rodzice

31