Rozwój obszarów wiejskich a polityka spójności

Rozwój obszarów wiejskich a polityka spójności Dr Łukasz Hardt Wydział Nauk Ekonomicznych UW Zespół Doradców Strategicznych PRM

Seminarium: "Płatności bezpośrednie, interwencja rynkowa, rozwój obszarów wiejskich – oczekiwania wobec Wspólnej Polityki Rolnej i Polityki Spójności po 2013 roku" Warszawa, IRWiR PAN, 9 czerwca 2011 r.

Plan prezentacji

Fakty (kontekst i charakterystyka obszarów wiejskich) Problemy, w tym bariery rozwojowe Rozwiązania, w tym model polityki regionalnej, w tym rozwoju wsi do 2030 r.

Konkluzje

Fakty (kontekst)

Dystans obszary wiejskie (obszary peryferyjne) – miasta rośnie ZróŜnicowanie regionalne pogłębia się, w tym zróŜnicowanie rolnictwa i wsi Fundusze UE (raczej) bezpieczne do 2020 r., później spadek transferów PKB tworzą głównie miasta, i ich znaczenie rośnie Polityka spójności zmienia się i jest w niej coraz mniej spójności (solidarności)

Impulsy rozwojowe kreowane są głównie w miastach Obszar metropolitalny

Produkt w mld zł

Procentowy udział w PKB

Warszawy Aglomeracji Śląskiej Krakowa Poznania Trójmiasta Wrocławia Łodzi Bydgoszczy i Torunia Suma

205 102

17,3% 8,7%

50 54 43 43 38 26

4,2% 4,6% 3,7% 3,7% 3,2% 2,2%

561

47,6 % Źródło: PWC, Raport „Wielkie miasta Polski” styczeń 2011

Silny proces dekonwergencji na poziomie województw PKB (NUTS2) w cenach stałych w 2008, na mieszkańca

Źródło: GUS

ZróŜnicowanie rozwoju rośnie

Wójcik P. (2008), ‘,Dywergencja czy konwergencja: dynamika rozwoju polskich regionów’, Studia Regionalne i Lokalne; i obliczenia własne

Źródło: MRR

Dostępność czasowa do dwudziestu dwóch największych ośrodków miejskich

Źródło: Analiza zróŜnicowania i perspektyw rozwoju obszarów wiejskich w Polsce do 2015 roku według kryterium powiązań z największymi aglomeracjami miejskimi i miastami oraz endogenicznego potencjału, IGiPZ PAN, „Studia Obszarów Wiejskich” 2009, t. 16.

Intensywność produkcji rolnej Wartość produkcji towarowej rolnictwa ogółem w zł na 1 ha UR, 2002

Źródło: Kierunki Rozwoju Obszarów Wiejskich. ZałoŜenia do „Strategii zrównowaŜonego rozwoju wsi i rolnictwa”, MRiRW, Warszawa 2010, s. 13.

Pytania/problemy

Czym jest polityka spójności? Czym byśmy chcieli, Ŝeby była?

Jak stymulować rozwój obszarów wiejskich?

Jaką rolę powinna mieć w tym procesie polityka spójności?

Co zrobić, aby obszary wiejskie mogły uczestniczyć w sukcesie miast?

Jak polityka spójności powinna uzupełniać WPR UE?

Polityka spójności a inne polityki UE

Źródło: J. Pietras (2008), Przyszłość budŜetu Unii Europejskiej. Spójność celów, polityk i finansów unijnych, demosEUROPA, Warszawa.

Dlaczego polityka spójności?

W większym stopniu tworzy warunki do wzrostu, a nie jedynie transferuje środki finansowe (to będzie jeszcze wzmocnione warunkowość strukturalna) MoŜe być regionalizowana, duŜo bardziej niŜ WPR (RPO) Skutecznie moŜe przeciwdziałać degradacji cywilizacyjnej wsi i wspomagać proces modernizacji rolnictwa

Polityka spójności jako narzędzie przeciwdziałania degradacji wsi

Źródło: The New Rural Paradigm: Policies and Governance, OECD, Paris, 2006, s. 32.

Polityka spójności jako narzędzie wspierające proces modernizacji rolnictwa Zmiany znaczenia poszczególnych źródeł dochodów ludności wiejskiej (w relacji do dochodu rozporządzalnego) 50,0% 45,0% 40,0%

Dochód z pracy najemnej

35,0% 30,0%

Świadczenia z ubezpieczeń społecznych

25,0% 20,0%

Dochody z gospodarstwa rolnego

15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2000

2004

2008

Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2009, GUS, Warszawa 2010, s. 114.

WPR UE a pol. spójności (dyskurs) Rank

2004

2005

2006

2007

2008

2009

1

rural area

rural development

european union

european union

european union

european union

2

rural development

member state

rural development

rural development

health check

rural development

3

dg agriculture

rural development policy

member state

health check

rural development

climate change

4

rural development policy

european union

doha round

member state

member state

member state

5

common agricultural policy

rural area

rural area

rural development policy

rural development policy

mariann fischer boel

6

european environmenta l agency

doha round

agricultural policy

mariann fischer boel

mariann fischer boel

rural development policy

7

environmental concern

single farm payment

rural development policy

doha round

single payment scheme

food security

8

natural resource

cap reform

single payment scheme

single payment scheme

development policy

mountain area

9

land management

market access

common agricultural policy

wine sector

climate change

direct payment

10

sixth community environment action programme

agricultural policy

health check

development policy

direct payment

dairy sector

11

compliance indicator project

hong kong

export refund

climate change

european commission

european commission

12

european commission

development policy

mariann fischer boel

european commission

doha round

health check

rural policy

european model

rural area

agricultural policy

greenhouse gas

domestic support

direct payment

direct payment

common agricultural policy

greenhouse gas emission

cross compliance indicator Źródło: Gross T.G., Hardt 13 projectŁ.

(2010), Sektorowa czy

zintegrowana …

14

rural landscape

List z 30/8/2010

„Proponujemy utworzenie strategicznych ram na poziomie UE dla Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Rybackiego”. podpisali: Hahn (polityka regionalna), Damanaki (rybołówstwo), Ciolos (rolnictwo) oraz Andor (zatrudnienie).

Realizacja: mechanizm polaryzacyjno-dyfuzyjny równowaŜenia rozwoju Stymulowanie rozwoju biegunów wzrostu poprzez obniŜenie kosztów handlu pomiędzy nimi (dyfuzja)

Stymulowanie rozwoju biegunów wzrostu (efektywność/ innowacyjność)

Biegun Biegun wzrostu wzrostu

Biegun wzrostu Biegun wzrostu

Peryferia Stymulowanie rozwoju obszarów peryferyjnych poprzez poprawę powiązań funkcjonalnych i komunikacyjnych z biegunami wzrostu (dyfuzja) Stymulowanie rozwoju obszarów peryferyjnych poprzez: 1/ inwestycje w rozwój endogeniczny; 2/ inwestycje poprawiające zdolność absorpcji impulsów wzrostowych z biegunów wzrostu dostępnych dzięki dyfuzji (wyrównywanie)

17

Dziękuję za uwagę! lhardt@wne.uw.edu.pl