Rozwój obszarów wiejskich a polityka spójności Dr Łukasz Hardt Wydział Nauk Ekonomicznych UW Zespół Doradców Strategicznych PRM
Seminarium: "Płatności bezpośrednie, interwencja rynkowa, rozwój obszarów wiejskich – oczekiwania wobec Wspólnej Polityki Rolnej i Polityki Spójności po 2013 roku" Warszawa, IRWiR PAN, 9 czerwca 2011 r.
Plan prezentacji
Fakty (kontekst i charakterystyka obszarów wiejskich) Problemy, w tym bariery rozwojowe Rozwiązania, w tym model polityki regionalnej, w tym rozwoju wsi do 2030 r. Konkluzje
Fakty (kontekst)
Dystans obszary wiejskie (obszary peryferyjne) – miasta rośnie ZróŜnicowanie regionalne pogłębia się, w tym zróŜnicowanie rolnictwa i wsi Fundusze UE (raczej) bezpieczne do 2020 r., później spadek transferów PKB tworzą głównie miasta, i ich znaczenie rośnie Polityka spójności zmienia się i jest w niej coraz mniej spójności (solidarności)
Impulsy rozwojowe kreowane są głównie w miastach Obszar metropolitalny
Produkt w mld zł
Procentowy udział w PKB
Warszawy Aglomeracji Śląskiej Krakowa Poznania Trójmiasta Wrocławia Łodzi Bydgoszczy i Torunia Suma
205 102
17,3% 8,7%
50 54 43 43 38 26
4,2% 4,6% 3,7% 3,7% 3,2% 2,2%
561
47,6 % Źródło: PWC, Raport „Wielkie miasta Polski” styczeń 2011
Silny proces dekonwergencji na poziomie województw PKB (NUTS2) w cenach stałych w 2008, na mieszkańca
Źródło: GUS
ZróŜnicowanie rozwoju rośnie
Wójcik P. (2008), ‘,Dywergencja czy konwergencja: dynamika rozwoju polskich regionów’, Studia Regionalne i Lokalne; i obliczenia własne
Źródło: MRR
Dostępność czasowa do dwudziestu dwóch największych ośrodków miejskich
Źródło: Analiza zróŜnicowania i perspektyw rozwoju obszarów wiejskich w Polsce do 2015 roku według kryterium powiązań z największymi aglomeracjami miejskimi i miastami oraz endogenicznego potencjału, IGiPZ PAN, „Studia Obszarów Wiejskich” 2009, t. 16.
Intensywność produkcji rolnej Wartość produkcji towarowej rolnictwa ogółem w zł na 1 ha UR, 2002
Źródło: Kierunki Rozwoju Obszarów Wiejskich. ZałoŜenia do „Strategii zrównowaŜonego rozwoju wsi i rolnictwa”, MRiRW, Warszawa 2010, s. 13.
Pytania/problemy
Czym jest polityka spójności? Czym byśmy chcieli, Ŝeby była? Jak stymulować rozwój obszarów wiejskich? Jaką rolę powinna mieć w tym procesie polityka spójności? Co zrobić, aby obszary wiejskie mogły uczestniczyć w sukcesie miast? Jak polityka spójności powinna uzupełniać WPR UE?
Polityka spójności a inne polityki UE
Źródło: J. Pietras (2008), Przyszłość budŜetu Unii Europejskiej. Spójność celów, polityk i finansów unijnych, demosEUROPA, Warszawa.
Dlaczego polityka spójności?
W większym stopniu tworzy warunki do wzrostu, a nie jedynie transferuje środki finansowe (to będzie jeszcze wzmocnione warunkowość strukturalna) MoŜe być regionalizowana, duŜo bardziej niŜ WPR (RPO) Skutecznie moŜe przeciwdziałać degradacji cywilizacyjnej wsi i wspomagać proces modernizacji rolnictwa
Polityka spójności jako narzędzie przeciwdziałania degradacji wsi
Źródło: The New Rural Paradigm: Policies and Governance, OECD, Paris, 2006, s. 32.
Polityka spójności jako narzędzie wspierające proces modernizacji rolnictwa Zmiany znaczenia poszczególnych źródeł dochodów ludności wiejskiej (w relacji do dochodu rozporządzalnego) 50,0% 45,0% 40,0%
Dochód z pracy najemnej
35,0% 30,0%
Świadczenia z ubezpieczeń społecznych
25,0% 20,0%
Dochody z gospodarstwa rolnego
15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2000
2004
2008
Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2009, GUS, Warszawa 2010, s. 114.
WPR UE a pol. spójności (dyskurs) Rank
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1
rural area
rural development
european union
european union
european union
european union
2
rural development
member state
rural development
rural development
health check
rural development
3
dg agriculture
rural development policy
member state
health check
rural development
climate change
4
rural development policy
european union
doha round
member state
member state
member state
5
common agricultural policy
rural area
rural area
rural development policy
rural development policy
mariann fischer boel
6
european environmenta l agency
doha round
agricultural policy
mariann fischer boel
mariann fischer boel
rural development policy
7
environmental concern
single farm payment
rural development policy
doha round
single payment scheme
food security
8
natural resource
cap reform
single payment scheme
single payment scheme
development policy
mountain area
9
land management
market access
common agricultural policy
wine sector
climate change
direct payment
10
sixth community environment action programme
agricultural policy
health check
development policy
direct payment
dairy sector
11
compliance indicator project
hong kong
export refund
climate change
european commission
european commission
12
european commission
development policy
mariann fischer boel
european commission
doha round
health check
rural policy
european model
rural area
agricultural policy
greenhouse gas
domestic support
direct payment
direct payment
common agricultural policy
greenhouse gas emission
cross compliance indicator Źródło: Gross T.G., Hardt 13 projectŁ. (2010), Sektorowa czy
zintegrowana … 14
rural landscape
List z 30/8/2010
„Proponujemy utworzenie strategicznych ram na poziomie UE dla Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Rybackiego”. podpisali: Hahn (polityka regionalna), Damanaki (rybołówstwo), Ciolos (rolnictwo) oraz Andor (zatrudnienie).
Realizacja: mechanizm polaryzacyjno-dyfuzyjny równowaŜenia rozwoju Stymulowanie rozwoju biegunów wzrostu poprzez obniŜenie kosztów handlu pomiędzy nimi (dyfuzja)
Stymulowanie rozwoju biegunów wzrostu (efektywność/ innowacyjność)
Biegun Biegun wzrostu wzrostu
Biegun wzrostu Biegun wzrostu
Peryferia Stymulowanie rozwoju obszarów peryferyjnych poprzez poprawę powiązań funkcjonalnych i komunikacyjnych z biegunami wzrostu (dyfuzja) Stymulowanie rozwoju obszarów peryferyjnych poprzez: 1/ inwestycje w rozwój endogeniczny; 2/ inwestycje poprawiające zdolność absorpcji impulsów wzrostowych z biegunów wzrostu dostępnych dzięki dyfuzji (wyrównywanie)
17
Dziękuję za uwagę! lhardt@wne.uw.edu.pl