Michał Boni, Szef Zespołu Doradców Strategicznych PRM Prezentacja Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Kancelaria Prezesa Rady Ministrów Warszawa, 21 lipca 2011 r.
10 wyzwań i dylematów Raportu Polska 2030 Wyzwanie 1. Wzrost konkurencyjności 2. Sytuacja demograficzna
3. Wysoka aktywność pracy oraz adaptacyjność zasobów pracy 4. Odpowiedni potencjał infrastruktury 5. Bezpieczeństwo energetyczno-‐klimatyczne
6. Gospodarka oparta na wiedzy i rozwój kapitału intelektualnego
7. Solidarność i spójność regionalna 8. Poprawa spójności społecznej 9. Sprawne państwo
10. Wzrost kapitału społecznego Polski
Dylemat Wykorzystanie szans rozwojowych vs Dryf rozwojowy Wykorzystanie potencjału ze zwiększania się długości trwania życia vs Kosztowne społeczno-‐ekonomiczne skutki zmian w sferze struktury wieku Adaptacyjna mobilność vs Niepewna stabilność Przyspieszenie wymiany, rozwoju i poprawy relacji społecznych vs Infrastrukturalne bariery wymiany gospodarczej i więzi społecznych Harmonizacja wyzwań klimatycznych i energetycznych czynnikiem rozwoju vs Poza bezpieczeństwem energetycznym i bez jasnych celów w ochronie środowiska Kapitał intelektualny jako główne źródło konkurencyjności Polski w globalnej gospodarce vs Powiększający się dystans Polski wobec rozwiniętych gospodarek świata w obszarze kapitału intelektualnego Efektywne wykorzystanie szans rozwojowych wszystkich regionów vs Trwała polaryzacja rozwoju Spójność społeczna odpowiadająca na nowe wyzwania vs Spójność społeczna czasu transformacji Kompleksowy i aktywnie wdrażany program reform na rzecz państwa, który daje obywatelowi poczucie bezpieczeństwa oraz możliwość realizacji swoich praw i indywidualnych aspiracji vs Niesprawne państwo jako bariera rozwoju oraz niewłaściwa relacja państwo–obywatel Szanse kapitału rozwojowego 2030 vs Pułapka kapitału przetrwania i adaptacji 2
Globalne scenariusze rozwoju (1) • Ujawnianie się nowych sił, • Możliwości dekoncentracji władzy: – Rola Azji (szczególnie południowo – wschodniej), – Rola BRIC, czy BRICS oraz E7, – Rola podmiotów niepaństwowych (korporacje – nowe typy społeczności: Facebook i ich nowe wykorzystanie – patrz „arabska wiosna ludów”), – Problemy w obszarze „łuku niestabilności” (rejon andyjski Ameryki Płd., Afryka Subsaharyjska i Płn., Bliski Wschód, Kaukaz, centralna i wschodnia Azja), – Zmieniająca się rola Afryki. 3 Źródło: The Economist
Globalne scenariusze rozwoju (2) Dziesięć największych gospodarek świata w 2010, 2020, 2030 i 2050 roku Lp. 2010
2020
2030
2050
1.
USA
Chiny
Chiny
Chiny
2.
Chiny
USA
USA
Indie
3.
Japonia
Indie
Indie
USA
4.
Indie
Japonia
Japonia
Brazylia
5.
Niemcy
Rosja
Brazylia
Japonia
6.
Rosja
Niemcy
Rosja
Rosja
7.
Brazylia
Brazylia
Niemcy
Meksyk
8.
Wielka Brytania
Wielka Brytania
Meksyk
Indonezja
9.
Francja
Francja
Francja
Niemcy
10. Włochy
Meksyk
Wielka Brytania
Wielka Brytania
Źródło: HM Government, "Let’s choose growth. Why we need reform to unlock Europe’s potenkal", London 2011. za: 2020 Euromonitor, 2030 i 2050 PwC na podst. parytetu siły nabywczej wg danych MFW.
4
Globalne scenariusze rozwoju (3) PKB per capita (PPP) w 2009, 2030 i 2050 roku w relacji do USA 2009
2030
2050
US
100
100
100
Japonia
71
78
79
Niemcy
79
80
82
Wielka Brytania 81
83
87
Francja
76
79
83
Włochy
71
74
74
Kanada
84
83
83
Chiny
14
33
45
Indie
7
15
28
Brazylia
22
31
41
Rosja
42
67
74
Indonezja
9
16
22
Meksyk
31
43
54
Turcja
30
43
57
Polska*
43
61
78
Źródło: PWC, „The World in 2050. The accelerakng shil of global economic power: challenges and opportunikes”, January 2011.
• Zwiększająca się rola rynków wschodzących, ale nadal duże dysproporcje w parytecie siły nabywczej, • Rosnąca rola E7: BRIC, Indonezja, Meksyk i Turcja, • W 2007 G7 były o 60% większe od E7, a w 2010 już tylko o 35% (PPP), • W 2030 gospodarki E7 będą stanowiły 97% gospodarek G7, a w 2050 będą o 64% większe.
*dane szacunkowe za MF
5
Globalny Indeks Kreatywności • Duża czwórka miast pierwszego poziomu: Nowy Jork, Londyn Tokio, Paryż, • Inne miasta pierwszego poziomu: Chicago, Los Angeles, Frankfurt, Hong Kong, Milan, • Miasta drugiego poziomu: San Franciso, Sydney, Toronto, Zurich, Bruksela, Madryt, Meksyk, Sao Paulo, Moskwa, Seul, • Miasta trzeciego poziomu: Boston, Waszyngton, Dallas, Houston, Atlanta, Miami, Minneapolis, Amsterdam, Caracas, Dusseldorf, Genewa, Jakarta, Johannesburg, Melbourne, Osaka, Praga, Sancago, Taipei, Bangkok, Pekin, Montreal, Rome, Sztokholm, Warszawa, Barcelona, Berlin, Budapeszt, Buenos Aires, Kopenhaga, Hamburg, Stambuł, Kuala Lumpur, Manila, Shanghai.
The Global Creacvity Index Brazylia Chile Gruzja Polska Bułgaria Słowacja Rosja Grecja Austria Korea Południowa Belgia Niemcy Islandia Stany Zjednoczone
Siła rozwoju zależy od innowacyjności i potencjału kreatywności. Wielkomiejskie atrybuty współczesnego wzrostu temu sprzyjają.
Szwecja 0
0,2
Źródło: R. Florida, The Flight of the Creakve Class
0,4
0,6
0,8
1 6
W stronę świata on-‐line
7
Czynniki zmiany • • • •
Nowe technologie (cyfryzacja, nowe reguły ekonomii: współpraca, otwartość, dzielenie się, integracja, współzależności), Wyzwania i napięcia demograficzne i ich skutki (stary świat Zachodu 1,2 mld ludzi obecnie i tyle samo w 2025 – młody „łuk niestabilności” oraz kraje o dodatniej kontrybucji demografii do wzrostu PKB, obecnie 5,2 mld, a w 2025 6,7 mld ludzi), Konkurencja o zasoby energetyczne i dystrybucję energii, Warunki środowiskowe (klimat, trudności z dostępem do wody, oszczędzanie energii, potrzeby żywnościowe – warunki dla rozwoju rolnictwa, z 0,6 mld ludzi z 21 państw bez ziemi uprawnej i dostępu do wody pitnej w 2025 będzie 1,4 mld z 36 państw).
Źródło: HSBC, „The world in 2050 Quankfying the shil in the global economy”, January 2011.
8
Dług publiczny w relacji do PKB 20
Oprocentowanie 10-‐letnich obligacji rządowych (proc.)
15
Dług publiczny jako % PKB (2011-‐2012 prognoza MFW 250
10 5 Japonia
0
200
Grecja Irlandia
Polska
Grecja
Niemcy
Przyrost relacji długu publicznego do PKB w latach 2007-‐2011 r. w Polsce wyniesie wg MFW 11,6 p.p. i będzie on znacząco niższy niż w krajach o szczególnie złej sytuacji fiskalnej (m.in. Grecja).
Włochy USA 150
Islandia Portugalia Francja Niemcy
100
Hiszpania
Prognozowany przyrost długu publicznego w latach 2007-‐2011 (w pkt. proc. PKB)
Polska Litwa
89,0
11,6 12,7 15,2 16,6 -‐2,8
23,8 27,8 27,8
34,7 37,4
41,4 47,2
Czechy
50
Łotwa Szwecja
0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
9
Rosnące wydatki państwa
Polska
2000
2005
2009
41.1
43.4
44.4
KLUCZ: alokacja w wydatkach publicznych na cele prorozwojowe (przy względnie stałym poziomie wydatków publicznych w relacji do PKB) Źródło: The Economist, IMF
10
Zagrożenia dla polskiego rozwoju • Pokryzysowe bariery rozwoju generowane przez problem wysokiego zadłużenia i deficytu, czyli niestabilność finansów publicznych w długiej perspektywie, co może być pogłębiane globalnymi napięciami walutowymi i powstaniem nowych barier w światowym handlu -‐ przez brak jasnej polityki oszczędności i rozwoju (poprzez rozumną alokację zasobów w kierunkach najbardziej prorozwojowych), • Dryf rozwojowy opisany już w raporcie „POLSKA 2030”, który polegać miałby na „uśrednieniu” tempa wzrostu, nie rozwiązaniu problemów demograficznych oraz braku stymulacji dla wzrostu zatrudnienia, czyli obniżeniu w efekcie poziomu ambicji i aspiracji – poprzez politykę nie stawiającą trudnych wyzwań, skupioną na doraźnych celach i prymacie spokoju społecznego nad twórczym konfliktem w sprawach, gdzie bez konfliktu nie można się obejść, • Peryferyzacja Polski w globalnym układzie sił – przez brak podjęcia wyzwań i zaniechania modernizacyjne oraz wzrost sił rozwojowych krajów „wschodzących” w tym E7 (BRIC + Indonezja, Meksyk, Turcja). 11
Polska 2030 – Filary rozwoju CEL: rozwój mierzony poprawą jakości życia (wzrost PKB na mieszkańca w relacji do najbogatszego kraju UE i zwiększenie spójności społecznej) Polaków dzięki stabilnemu, wysokiemu wzrostowi gospodarczemu, co pozwala na modernizację kraju
Makroekonomiczne warunki rozwoju Polski do 2030 roku
Filar innowacyjności (modernizacji) Nastawiony na zbudowanie nowych przewag konkurencyjnych Polski opartych o wzrost KI (wzrost kapitału ludzkiego, społecznego, relacyjnego, strukturalnego) i wykorzystanie impetu cyfrowego, co daje w efekcie większą konkurencyjność
Filar terytorialnego równoważenia rozwoju (dyfuzji) Zgodnie z zasadami rozbudzania potencjału rozwojowego odpowiednich obszarów mechanizmami dyfuzji i absorbcji oraz polityką spójności społecznej, co daje w efekcie zwiększenie potencjału konkurencyjności Polski
Filar efektywności Usprawniający funkcje przyjaznego i pomocnego państwa (nie nadodpowiedzialnego) działającego efektywnie w kluczowych obszarach interwencji
12
Filar innowacyjności – wzmocnienie
TURBODOŁADOWANIE: Aspiracje społeczne
Konkurencyjnej jakości badania naukowe i współpraca z przemysłem
Wysokiej jakości edukacja na wszystkich poziomach
Kreatywność i innowacyjność gospodarki
TURBODOŁADOWANIE: Impet cyfrowy
Rozwój postaw przedsiębiorczych i kompetencji zarządczych przedsiębiorców
13
Model rozwoju: 3 zasady solidarności
• Fundamentalny z punktu widzenia równoczesności odpowiedzi na dwa wyzwania: odrabianie zaległości cywilizacyjnych (infrastruktura, czy modernizacja gospodarki) oraz budowanie nowych przewag konkurencyjnych opartych o szeroko pojęty kapitał intelektualny, czyli budowanie podstaw dla innowacyjności kraju -‐ model solidarności między zasadą wyrównywania szans a konkurencyjnością, model solidarności innowacyjnej, gdzie w celu realnego wzrostu znaczenia innowacji i stworzenia nowych przewag konkurencyjnych -‐ należy zbudować szerokie podstawy dla innowacyjności w postaci rozbudowy potencjału edukacji i kreatywności, • Priorytetowy ze względu na dysproporcje w rozwoju terytorialnym, model równoważenia rozwoju, czyli swoistej solidarności między
regionami,
• Kluczowy ze względu na przebieg procesów społecznych oraz wyzwania demograficzne aspekt solidarności międzypokoleniowej, 14
Trzecia fala nowoczesności
• 1 fala: industrializacja – Procesy modernizacyjne (choć w ograniczonym zakresie w stosunku do świata): 1945-‐1989
• 2 fala: transformacja (gospodarka państwowa/gospodarka rynkowa – w stronę modelu poskndustrialnego): boom edukacyjny i boom przedsiębiorczości – 1989-‐2010 • 3 fala: wyzwania cywilizacyjne fazy poskndustrialnej (nowe przewagi konkurencyjne oparte o kapitał intelektualny, o innowacyjność): 2010/2011 UWAGA: przedkładany model adaptuje wersję „fal” proponowaną przez Tofflera w 1980 roku do warunków polskich
15
Obszary tematyczne/ filary rozwoju
Filar Innowacyjności
Innowacyjność
Polska Cyfrowa
Kapitał Ludzki
Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko
Filar terytorialnego równoważenia rozwoju (dyfuzji)
Rozwój regionalny
Transport Filar Efektywności
Kapitał Społeczny
Sprawne Państwo 16
Dylematy rozwojowe • Jak wyjść ze spowolnienia, budując nowe przewagi konkurencyjne, oparte o kapitał intelektualny, wiedzę, impet cyfryzacyjny, rozbudzony potencjał kreatywności, siłę młodej generacji ? • Jak odrobić zaległości rozwojowe (dystans infrastrukturalny: transport, energetyka, wymiar digitalny) w tym samym czasie, co tworzenie nowych przewag konkurencyjnych i w jak najszybszym tempie (rola środków UE jako generatora kapitału na inwestycje w tym zakresie) ? • Jak zaktywizować zawodowo rezerwy zasobów pracy (więcej pracujących, więcej podatków z ich pracy oraz samodzielności gospodarstw domowych – większa równowaga w finansach publicznych)? • Jak podjąć długoterminowy wysiłek w celu wyrównywania szans i równoważenia rozwoju w wymiarze terytorialnym ? • Jak harmonizować perspektywę rozwoju (niezbędne nakłady) i perspektywę stabilności finansowej (oszczędności, redukcje nakładów, ujednolicenie stawek podatkowych) ? 17
PILNE! Edukacja: • boom jakościowy, • szkolnictwo zawodowe, • upowszechnienie LLL, • kompetencje cyfrowe i kooperacyjne. Impet cyfrowy: • klasa laptowa, • moduły programowe „z chmur”, • sieć kooperacji, • nauczyciele – mentorzy edukacyjnej rewolucji cyfrowej. Potencjał kreatywności: • nawyk kulturowy (czytanie książek), • nawyki prosumenta (udział w globalnej kulturze konwergentnej). Rozwój metropolii/ sieci metropolitalnej: • centra rozwoju i kreatywności (uczelnie, innowacyjne idee, styl życia, czas wolny). Finansowanie innowacyjności: • komercjalizacja nauki, • start-‐upy innowacyjne, • venture capital (globalne źródła), • ścieżka dla biznesu (granty dla biznesu – przez biznes do B+R). Otwarte zasoby publiczne: • repozytoria wiedzy, informacji, • dostępność dla komercyjnego wykorzystania. 18
Obywatel 2030 2011 2009
Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Centrum Informacyjne Rządu
Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Rodzice
19