ΕΠΑΘΛΟ τεύχος 95

Αρχοντούπολη Μονεμβασιά Φαράγγι Διαδρομές Κέρκυρα Πάντα-Βρέχει

Αρχαία Κερύνεια, χαμένες πατρίδες | Μεθώνη, ταξίδι στο χρόνο | Η γιορτή των σπόρων

ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014

για... φίλημα στην άκρη της Ευρώπης

Πέπλα υδάτινα, βροχές ατέρμονες

95

#

τιμή: 4,00 € www.epathlo.gr

Αγορές;

Ανοιξιάτικες αγορές με άμεση επιστροφή μετρητών Χρησιμοποιήστε τις κάρτες και κερδίστε επιστροφή μετρητών σε περισσότερες από 3.000 επιχειρήσεις που συμμετέχουν στο πρόγραμμα go National! Παράλληλα, στηρίζετε το πρόγραμμα “go for kids” και τα παιδιά που έχουν ανάγκη. Η Εθνική Τράπεζα διαθέτει στους συμμετέχοντες μη κερδοσκοπικούς φορείς του προγράμματος 0,05e ανά συναλλαγή αγοράς από 01/4/2014 έως 30/04/2014.

Περισσότερες πληροφορίες ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Αρτοποιία Ζαχαροπλαστική Ψωµί - Αρτοσκευάσµατα Βουτήµατα-Παξιµάδια Γλυκά Ταψιού Γλυκά Φούρνου Γλυκά Ψυγείου Σφολιατοειδή -Ζύµες Κιβέρι Αργολίδας - Τηλ. 2751042180 www.liberis-fournos.gr

6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

52 16

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου Δημιουργικό: POSITIVE designlab Γιάννης Σουλτανίδης, Στεφανία Βολικάκη

42 θέματα

Εξώφυλλο: Φαράγγι Πάντα-Βρέχει Φωτογραφία: Χρήστος Κανατάς

Αρχισυνταξία - photo editing: Θάλεια Νουάρου

16 Μονεμβασιά

32 Μεθώνη

Συντακτική ομάδα: Ιφιγένεια Καμπουροπούλου, Χρήστος Κανατάς, Μάρω Κουρή, Δαμιανός Νάκος, Θάλεια Νουάρου, Ανδρέας Στρατηγάκης

42 Αρχοντούπολη Κέρκυρα

52 Φαράγγι Πάντα-Βρέχει

Επιμέλεια κειμένων - διορθώσεις: Συλβί Ρηγοπούλου

60

70

Διαδρομές για... φίλημα στην άκρη της Ευρώπης

Αρχαία Κερύνεια Χαμένες πατρίδες

τεχνολογία 76 Αρχαία της Ελλάδας

Ταξίδι στο χρόνο...

Πέπλα υδάτινα, βροχές ατέρμονες

Δημήτρης Ηλιόπουλος Έμπνευση αντλώ από τα πάντα…

78 Ητωνγιορτή σπόρων

Τμήμα συνδρομών: Φρόσω Αγγελοπούλου, Κατερίνα Μάρα

μόνιμες στήλες 9

Το Έπαθλο του μήνα

Την άνοιξη αν δεν την βρεις, την φτιάχνεις

12 Ατζέντα

Ιδέες, παρουσιάσεις, πολιτισμός

82

Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Χρήστος Κανατάς, Μάρω Κουρή, Νίκος Λασκαρίδης, Κων/νος Νικήτας, Θάλεια Νουάρου, Χρήστος Παναγιωτόπουλος, Μπέττυ Πίκουλα, Ι. Παυλάκης, Ανδρέας Στρατηγάκης, Αλεξία Τούλιου

11 Ψιλά γράμματα Το μικρό ψάρι

80 Συνταγές

Πιάσαμε λαβράκι!

Μια στάση εδώ

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167

Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

Εκτύπωση: ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ, Κιάτο Κορινθίας ΕΔΡΑ Μιδέας 5, 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ. 27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: € 20,00 Επιχειρήσεων - Νομικών προσώπων Εξωτερικού: € 50,00 Ο.Τ.Α.: € 65,00 Εθνική Τράπεζα: 314 / 36897354 Τράπεζα Πειραιώς: 5500018321433

9

ΤΟ ΕΠΑΘΛΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ Κείμενο: Θάλεια Νουάρου | Φωτογραφία: Αλεξία Τούλιου

Την άνοιξη αν δεν την βρεις, την φτιάχνεις …Δανείζομαι φράσεις. Είναι που συχνά τελευταία νιώθω πως όλα έχουν ειπωθεί. Νιώθω εξαντλημένη. Από τις ατελείωτες συζητήσεις –τα ψέματά τους–, τα τηλεοπτικά ουρλιαχτά· για τις εκλογές, τα νομοσχέδια, την επικείμενη ανάπτυξη· για εμάς χωρίς εμάς… Αναρωτιέμαι: Χωρούν οι ιδέες στον καθολικισμό του κεφαλαίου; Πώς μοιάζουν οι σύγχρονες δικτατορίες; Είναι η χαρά επιλογή; Τι συμβαίνει τελικά με εμάς; Νιώθουμε μαζί σαν ένα; Μπορούμε ακόμα να μετατρέψουμε το τίποτα σε κάτι; Στους καιρούς που διανύουμε, οι απαντήσεις λιγοστεύουν κι η αλήθεια φαντάζει πιο θολή από ποτέ. Ο μεγαλύτερος εχθρός είναι ο εαυτός μας. Μην το ξεχνάς. Βία γεννάει η βία. Βία κι ο αθόρυβος ανθρωπάκος. Βία κι η σιωπή. Και όμως, είναι φορές που αρνούμαι. Βρίσκω διέξοδο στους ποιητές. Κοιτάζω στα μάτια τα παιδιά που γελούν, που ονειρεύονται σαν ο κόσμος να τους ανήκε από πάντα. Μέσα στη φαιδρότητα των ημερών –ας με συγχωρήσει κάποιος– βλέπω ακόμη ομορφιά: Στις αρχαιότητες, στα κάστρα τα παλιά, στους μακρινούς φάρους και στα θαλασσινά ξωκλήσια. Στην ιόνια ντοπιολαλιά και στο ουράνιο τόξο κάποιου καταρράκτη. Στον άνθρωπο: Στις κοινότητες που παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Στους παραδοσιακούς

καλλιεργητές, στους πεζοπόρους. Σ’ αυτούς που μοιράζουνε την τέχνη τους – για τη χαρά του δοσίματος και μόνο γι’ αυτήν. Σ’ αυτούς που στήνουν μια σκηνή, νύχτα σ’ ένα φαράγγι, κι ονειρεύονται τον δικό τους ουρανό. Ρομαντικοί, ποιητές, δημιουργοί, ταξιδευτές, άνθρωποι ωραίοι… Θα μου πεις, κι η ομορφιά πουλιέται κι ενίοτε ξεπουλιέται στο βωμό της παγκόσμιας οικονομικής Κατοχής. Θα σου απαντήσω πάλι με Ελύτη: Η ομορφιά μπορεί να πουλιέται. Στις τράπεζες όμως δεν κατατίθεται ποτέ. Κέρκυρα, Μονεμβασιά, Αρχαία Κερύνεια, Μεθώνη, Πάντα-Βρέχει. Κάτω απ’ τον ίδιο ουρανό, κι αυτή την άνοιξη κάπου θα συναντηθούμε…

11

ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Κείμενο - Φωτογραφία: Θάλεια Νουάρου

Το μικρό ψάρι Ν

όμος τη φύσης και της κοινωνίας: Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό. Με το μικρό, όμως, τι γίνεται αλήθεια; Είναι πράγματι αθώο; Και, τελικά, αρκεί η συμμετοχή του στην τροφική αλυσίδα – εύκολη λεία για τους καρχαρίες; Το δικό μας μικρό ψάρι διαθέτει αυτογνωσία. Είναι έξυπνο και δεν φαντασιώνεται πως είναι κάτι άλλο από αυτό που είναι. Έχει συναίσθηση του ρόλου του, της τάξης του, της υπόστασής του. Στον δικό του ηθικό κώδικα, διαθέτει συνείδηση. Σ’ αυτά όλα ίσως να διαφέρει κάπως από την υπόλοιπη αγέλη. Σε καμία περίπτωση δεν νιώθει αθώο ούτε καλύτερο από τα άλλα ψάρια, αφού με τον τρόπο του συμμετέχει κι αυτό στο σύστημα της ζούγκλας του βυθού. Για κάποιους εργάζεται – για μεγαλύτερα ψάρια, που του δίνουν τροφή και του πουλάνε προστασία. Κι ας του το παίζουν φίλοι, ξέρει καλά πως φιλίες δεν υπάρχουν ανάμεσα στα θαλασσινά αρπακτικά. Τα λεφτά βρόμικα, αλλά είναι πολλά. Έχει πειστεί όμως ότι προορίζονται να παλέψουν για κάτι, να προσφέρουν σε κάποιον –να τον σώσουν ίσως– κι ας μην είναι κι αυτός άμοιρος καμίας ευθύνης. Δεν κρατά λοιπόν τίποτα για τον εαυτό του, ό,τι βγάζει τα προσφέρει για τον σκοπό που ‘χει υποσχεθεί, κάνοντας δεύτερη δουλειά προκειμένου να επιβιώσει. Γεμάτο ενοχές, σε μια τελματώδη καθημερινότητα, το μικρό ψάρι αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην ιδιοτέλεια και την υπόσχεση. Υπάρχει όμως ένα θέμα. Τον τελευταίο καιρό, όλα τα ψάρια κολυμπούν σε νερά μολυσμένα. Στις θάλασσες της Μεσογείου υπάρχει μια γενικότερη θολούρα. Δύσκολα ξεχωρίζεις ποιος είναι τι. Ποιο ψάρι συνεργάζεται με ποιο, ποιανού τα συμφέροντα εξυπηρετεί. Ανάμεσά τους και τα νερόφιδα, τα ύπουλα ερπετά του βυθού. Αυτά έχουν βρει πρόσφορη τη βρομιά των νερών, και σκορπίζουν τα αυγά τους παντού. Από τη μία οι χάνοι, από την άλλη οι πλάτες των μεγάλων ψαριών, έχουν γίνει πολλά κι επικίνδυνα… Και παρ’ ότι το μικρό ψάρι νόμιζε πως δεν πιάνεται εύκολα κορόιδο, καθώς του ’ταζαν πως είναι με το μέρος του, πως παλεύουν μαζί για τον ίδιο σκοπό, στο τέλος το εξαπατούν.

Το μικρό ψάρι απογοητεύεται. Δεν πιστεύει πια σε τίποτα. Μόνο ψέμα και υποκρισία η κοινωνία του βυθού. Ύστερα κοιτάζει στα μάτια και τα άλλα μικρά ψάρια, και τα λυπάται. Βουτηγμένα στα χρέη, έχουν ξεπουλήσει τα πάντα για την απληστία των μεγάλων ψαριών. Τελευταία, και την αξιοπρέπειά τους. Δική τους είναι, σκέφτεται, ας την κάνουν ό,τι θέλουν. Για σκέψου, όμως, έφτασαν να μην το νιώθουν, ότι μαζί πουλάνε και το ίδιο τους το παιδί… Αυτό ήταν, βαλτώσαμε, σκέφτεται. Και ευθύνη έχουν όλα τα ψάρια – και μικρά και μεγάλα. Κάτι πρέπει να κάνει, του είναι αδύνατο πια να κλείνει τα μάτια σ’ όλο αυτό. Ένα μικρό ψάρι, βέβαια, δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, κι ούτε του άρεσε να ζει με αυταπάτες. Μπορεί όμως να φυτέψει μια ελπίδα, κάπως να εξιλεωθεί. Μετά ας φύγει, χαμένο ήταν έτσι κι αλλιώς. Μόλις έπαυε να τους είναι χρήσιμο, τα μεγάλα ψάρια θα το κατασπάραζαν αμέσως… Πριν φύγει, όμως, θα φροντίσει να σώσει εκείνο το παιδί. Το μοναδικό αθώο ψάρι του βυθού…

* Η τελευταία σκηνοθετική δουλειά του Γιάννη Οικονομίδη, Το μικρό ψάρι, ήταν υποψήφια για τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου. Ωμή και ταυτόχρονα τρυφερή, μπορεί να ερμηνευτεί ως μια σπαρακτική κραυγή-αλληγορία πάνω στη σύγχρονη πραγματικότητα.

12 Ιδέες, παρουσιάσεις, πολιτισμός ΑΤΖΕΝΤΑ

Άργος, Καλαμάτα «Δικαίωμα στη μουσική» από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

Είκοσι πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας, μεταξύ των οποίων το Άργος και η Καλαμάτα, είχαν τη μοναδική ευκαιρία να επωφεληθούν της δράσης «Δικαίωμα στη μουσική», μιας πρωτοβουλίας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, που υλοποιείται χάρη στην ευγενική δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Δωρεάν συναυλίες και σεμινάρια σε μαθητές ωδείων και μουσικών σχολείων, ακροάσεις για υποτροφίες ταλαντούχων σπουδαστών αλλά και επιδότηση για την αγορά μουσικού οργάνου συμπεριλήφθηκαν στο φετινό φιλόδοξο πρόγραμμα της ΚΟΑ, που ολοκληρώθηκε με εξαιρετική επιτυχία. Στο Άργος, οι μαθητές του Μουσικού Σχολείου Αργολίδας και του Δημοτικού Ωδείου Άργους είχαν τη μοναδική ευκαιρία να συμπράξουν με τα μέλη της πιο ιστορικής και σημαντικής Συμφωνικής Ορχήστρας της χώρας μας. Στην Καλαμάτα, στο κατάμεστο Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο, το κοινό απόλαυσε μια ανεπανάληπτη συναυλία από 28 σπουδαστές και 19 μουσικούς της Κρατικής Ορχήστρας με μαέστρο τον Νίκο Χαλιάσα. Με πρωτοβουλία του Δήμου, αντί εισόδου συγκεντρώθηκαν φάρμακα για τους ανασφάλιστους και αναξιοπαθούντες συμπολίτες μας. Άξια πολλών συγχαρητηρίων η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, που μέσα από το σπουδαίο κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο της επιμένει ότι η μουσική δεν είναι μια πολυτέλεια που προορίζεται μόνο για μυημένους ή προνομιούχους, αλλά ένα αγαθό στο οποίο μπορούν και πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι.

Άστρος Μικροί... ποιητές Οι αγωνίες, οι φόβοι και οι προβληματισμοί των εφηβικών ψυχών αλλά και η αρμονία, η ομορφιά, η αλήθεια τους αποτυπώνονται με ενθουσιασμό, πάθος και ευαισθησία στο «Ποιείν»: μια πρωτότυπη ποιητική συλλογή, πνοή στα νεανικά οράματα, την αμεσότητα και την ειλικρίνεια της έκφρασης από το 1ο ΕΠΑΛ Άστρους, που μας έχει συνηθίσει σε σημαντικές πρωτοβουλίες και δράσεις. Μέσα από εκατό ποιήματα, εκατό μαθητές μοιράζονται μαζί μας ένα ονειροπόλο και ελπιδοφόρο ταξίδι στη νεότητα, τη φιλία, τη χαρά, την ομορφιά της φύσης, του έρωτα, της αγάπης, της ζωής. Τοποθετήσεις για την Ελλάδα της κρίσης, τη μοναξιά, τη βία στα γήπεδα, το σχολείο, το μέλλον, τον κόσμο προσφέρουν συγκίνηση, χαμόγελο, αισιοδοξία... Το βιβλίο, που προλογίζει ο Τίτος Πατρίκιος και εικονογραφεί ο Σπύρος Ορνεράκης, διατίθεται από το 1ο ΕΠΑΛ Άστρους. Οι νέοι μάς χρειάζονται όσο κι εμείς. Δεν έχουμε παρά να τους στηρίξουμε.

Αρχαία Μεσσήνη Υποψήφια για μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς Η Αρχαία Μεσσήνη, ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Ελλάδας, συμπεριλαμβάνεται στον εθνικό κατάλογο που θα υποβληθεί στην UNESCO με σκοπό την ένταξή της στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στις εργασίες αναστήλωσης του μνημείου, που έγιναν από τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη, έρχεται να προστεθεί νέα μελέτη, που εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και αφορά την κατασκευή στέγαστρου το οποίο θα ανακαλεί μέρος της ανατολικής και βόρειας στοάς του Γυμνασίου, όπως ήταν στην αρχαιότητα. Το στέγαστρο, μια ελαφριά μεταλλική κατασκευή, θα είναι πλήρως εναρμονισμένο με τον περιβάλλοντα χώρο και δεν θα επιβαρύνει το μνημείο.

Τουρισμός για όλους Από τα τέλη Μάρτη τέθηκε σε ισχύ η δεύτερη φάση του προγράμματος «Τουρισμός για όλους», ενός κοινωνικού θεσμού που δίνει τη δυνατότητα σε χιλιάδες ανθρώπους να κάνουν διακοπές με πολύ χαμηλό κόστος. Το πρόγραμμα αφορά επιδότηση 5 διανυκτερεύσεων, που θα πραγματοποιηθούν έως τις 30 Ιουνίου του 2014, και θα ισχύσει μέχρι εξαντλήσεως των δελτίων. Πληροφορίες για τις προϋποθέσεις, τα δικαιολογητικά, τις τιμές και τα συμμετέχοντα καταλύματα στα κατά τόπους ΚΕΠ, στα γραφεία και την ιστοσελίδα του ΕΟΤ.

Αθήνα Στο Λουτρό των Αέρηδων Στην οδό Κυρρήστου, σε μία από τις πιο ιστορικές και γραφικές γειτονιές της Αθήνας, την Πλάκα, η Ελλάδα του χθες αναβιώνει μέσα από ένα πρωτότυπο μουσείο για τη χρήση και την ιστορία των χαμάμ. Το «Λουτρό των Αέρηδων», το καινούριο απόκτημα του ανανεωμένου Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, επιχειρεί μέσα από μια βιωματική και ψυχαγωγική προσέγγιση να μας μεταδώσει την ιεροτελεστία του λουτρού. Και τα καταφέρνει. Φυσικό περιβάλλον, ευφάνταστα σκηνικά, αντικείμενα και οπτικοακουστικά εφέ μάς μεταφέρουν σε άλλο χωροχρόνο. Το «Λουτρό των Αέρηδων», ένα από τα «τρία ευχάριστα χαμάμια» του 1667 στην Αθήνα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, είναι σήμερα το μοναδικό από τα δημόσια λουτρά της Αθήνας που σώζεται. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για τους μεγάλους αλλά και για τα παιδιά, που μέσα από διαδραστικές εφαρμογές και εκπαιδευτικά παιχνίδια ενημερώνονται για μία από τις καθημερινές συνήθειες των ανθρώπων της παλιάς Ελλάδας.

Δήμος Ευρώτα Ανταλλακτική Οικονομία ενάντια στην κρίση Μια εναλλακτική πρόταση κοινωνικής οικονομίας από τον Δήμο Ευρώτα, που φημίζεται για τις κοινωνικές δράσεις του, έλαβε την πολυπόθητη έγκριση από τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς. Η ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών χωρίς χρήμα, που εφαρμόζεται ήδη σε πολλά μέρη της χώρας, δίνει αξία στα τοπικά προϊόντα και μπορεί να βοηθήσει οικογένειες και επιχειρήσεις να επιβιώσουν με αξιοπρέπεια... Ένα πρόγραμμα με γνώμονα την κοινωνική προσφορά και την αλληλεγγύη, το «φάρμακο» για τις ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες, που τελικά μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των επιπτώσεων της κρίσης.

Δέλτα Έβρου Ένας υγροβιότοπος γεμάτος ζωή Ένας από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, το Δέλτα του Έβρου, προσφέρει τροφή και καταφύγιο σε χιλιάδες πουλιά όλες τις εποχές του χρόνου. Σύμφωνα με τον Φορέα Διαχείρισης του Δέλτα, οι μετρήσεις του Φεβρουαρίου ήταν πρωτοφανείς. Συνολικά καταμετρήθηκαν 6.100 κύκνοι, πάνω από 4.100 καστανόπαπιες και 3.300 νανόκυκνοι, αριθμοί που αποτελούν τη μέγιστη μέτρηση για το Δέλτα και την Ελλάδα. Ο ουρανός του Έβρου γεμάτος εντυπωσιακά υδρόβια πουλιά να χρωματίζουν τον ουρανό…

Βγαίνουμε στις αγορές να δανειστούμε γιατί δεν μπορούσαμε να δανειστούμε επειδή ζούσαμε με δανεικά κι επιτέλους τώρα θα δανειστούμε για να ζούμε με δανεικά! @avgerinosx

Μελιτόκρασο υδρόµελο "Ένα τοπικό ηδύποτο που έφτιαχναν οι Βατικιώτεσ µελισσοκόµοι προ αµνηµονεύτων ετών. Κατά την µυθολογία το έπιναν οι νεόνυµφοι τον πρώτο µήνα του γάµου τουσ και για αυτό ονοµάζεται ο µήνασ αυτόσ «µήνασ του µέλιτοσ», κατά δε τον προ-Ιπποκρατικό γιατρό Ηρόδικο το ποτό φηµιζόταν και για τισ φαρµακευτικέσ του ιδιότητεσ. Παρασκευάζεται απο µέλι και νερό ενώ το εξαίσιο άρωµα και σαγηνευτικό χρώµα του οφείλονται στη χρήση 3 ειδών µελιού; ανθέων, θυµαρίσιο και ρεικίσιο. Καταναλώνεται ωσ λικέρ και πίνεται ευχάριστα σε κανονική θερµοκρασία η ελαφρώσ παγωµένο."

Sotirale-Bio Βιολογικά και Παραδοσιακά προϊόντα Παρασκευάσ Σωτήραλησ - Κάµποσ Βοιών-Λακωνία Τηλέφωνα: +30 27340 47625 - 6978 981096 email: info@sotirale-bio.com | web: http://www.sotirale-bio.com

Μια µπουκιά και ένα καιρό, ήταν το Μόνε Μόνε, ενα µαγικό παραµύθι, ένα ταξίδι σε χρόνουσ αλλοτινούσ. Ανανεωµένο Μόνε Μόνε...ελάτε να ανακαλύψουµε ξανά την χαρά τησ καλήσ παρέασ, µε ένα ποτη..ράκι θαλασσινούσ µεζέδεσ και γεύσεισ καµωµένεσ από αγνά υλικά του τόπου µασ, Περι ορέξεωσ τέλεια ορεκτικά..απ'όλα έχει ο µπαξέσ στην σαλάτα.. κύλησε ο τέντζερησ και βρήκε το τηγάνι στα κρεατικά.. στου γυαλού τα µεζεδάκια, σε θαλασσινά και γεύσεισ µε την σέσουλα. Πίνουµε και καφεδάκι από νωρίσ το πρωί! Μόνε Μόνε σαλπάρει πάλι και σασ περιµένει

Μεζεδοπωλείο - Καφέ - Μπαρ

Πλάκα Νεάπολησ, Νεάπολη τηλ. 2734029143 - 694 5334745 www.monemone.gr

16

ΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ Κείμενο: Θάλεια Νουάρου | Φωτογραφίες: Μπέττυ Πίκουλα, Χρήστος Παναγιωτόπουλος

Μονεμβασιά

Διαδρομές για… φίλημα στην άκρη της Ευρώπης

Από τον θρυλικό φάρο του Καβομαλιά μέχρι το φαράγγι Μπαλογκέρι και τους νερόμυλους των Ταλάντων, τα μονοπάτια της Μονεμβασιάς σε ταξιδεύουν στον απύθμενο πλούτο της περιοχής. Αγνάντεψε από ψηλά τις αμμουδιές της Πλύτρας, περιπλανήσου στα πλακόστρωτα καταμεσής του ρέματος του Λάρνακα, απόλαυσε τον καφέ σου σ’ ένα παλιό μοναχικό κελί με θέα το Τσιρίγο… Συναρπαστικές διαδρομές με ολοκαίνουργια σηματοδότηση συνδυάζουν ιδανικά βουνό με θάλασσα αποκαλύπτοντας τις άγνωστες γωνιές του Δήμου Μονεμβασιάς, που μας πάει πέρα από τη διάσημη καστροπολιτεία…

17

Στο δρόμο για το φάρο του Καβομαλιά

18

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

19

Μ

πορεί από τη φήμη της να «κλέβει» λίγο ο παραμυθένιος βράχος. Ίσως όχι άδικα, μα σίγουρα αυτό είναι μόνο ένα μέρος της όλης εικόνας. Γιατί η ευρύτερη περιοχή του Δήμου Μονεμβασιάς προσφέρεται για πάμπολλες περιηγητικές και γεωλογικές εξερευνήσεις, που έχουν να προτείνουν κάτι διαφορετικό: ένα προσκύνημα στη φύση, τον άνθρωπο και το τοπίο· σεργιάνι σε μια ιστορία ξεχασμένη, μια καθημερινότητα παλιά… Διασχίζοντας τα μονοπάτια που για χρόνια αποτελούσαν μοναδικό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των χωριών, άλλοτε στα ορεινά κι άλλοτε μια ανάσα απ’ την ακτογραμμή, αναρίθμητες πεζοπορικές διαδρομές –με σύμμαχο την εξαίρετη θέα– καθαρίζουν το πνεύμα, γαληνεύουν την ψυχή, ανταμώνουν με μύθους και ιστορήσεις αλλιώτικες.

Αγναντεύοντας τα πλοία στον Καβομαλιά, το ακρωτήριο Μαλέα δηλαδή, με τα ξεχασμένα μοναστήρια στο απέραντο γαλάζιο, βαδίζοντας στα βουνά αγκαλιά με το Μυρτώο, γνωρίζοντας πανέμορφα χωριά κι άγνωστα φαράγγια, κοιτώντας πώς αλέθει το σιτάρι ο παλιός νερόμυλος, αναπνέοντας θαλασσινό αεράκι πάνω σ’ ένα ακρωτήρι στην άκρη του πελάγους…

Προφήτης Ηλίας

Καβομαλιάς Στο Μικρό Άγιο Όρος Από τη μία, ο ορεινός όγκος της Κρίθινας σχηματίζει με τις απολήξεις του τους απόκρημνους βράχους του Καβομαλιά, με τους ορμητικούς νοτιάδες και τα παλιά πειρατικά ορμητήρια. Από την άλλη, η Νεάπολη με τα ήρεμα νερά και τον εύφορο κάμπο της έρχεται σε αντίθεση

Η θέα από την Αγία Ειρήνη

20 Τα μονοπάτια της Μονεμβασιάς

Το γραφικό Κυπαρίσσι

© Ι. Πουλάκης

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

με την αγριότητα του υπόλοιπου τοπίου. Βρισκόμαστε στα Βάτικα, με τις σκήτες, τα ξωκλήσια και τα βυζαντινά μοναστήρια που κάποιος κάποτε αποκάλεσε «Μικρό Άγιο Όρος». Τα περισσότερα χωριά είναι χτισμένα σε απότομες πλαγιές και τα άσπρα σπίτια τους με τα στενά δρομάκια θυμίζουν γραφικούς νησιώτικους οικισμούς… Η κλασικότερη και πιο γνωστή διαδρομή είναι αυτή που καταλήγει στο φάρο του ακρωτηρίου του Μαλέα, το δεύτερο νοτιότερο πεζοπορικό άκρο της Γηραιάς Ηπείρου, μετά το Ταίναρο. Είναι η διαδρομή Δ10, που ξεκινά από τα Βελανίδια, το πανέμορφο χωριό με το νησιώτικο χρώμα, και διασταυρώνεται με τα μονοπάτια Δ11 και Δ13, που οδηγούν στο γραφικό λιμανάκι του Προφήτη Ηλία και στην Αγία Μαρίνα. Διασχίζοντας την

21 ακτογραμμή, περνάς τα ξωκλήσια της Παναγίας και του Αγίου Θωμά, απ’ όπου ξεκινά το μονοπάτι προς τον λιθόχτιστο φάρο, στη μύτη του Μαλέα. Ατενίζοντας το πέλαγος, καταλήγεις έπειτα από 3,5 χλμ. στον ιστορικό φάρο –κακό δαίμονα των απανταχού θαλασσοπόρων– με τη βουή του ανέμου, τα αφρισμένα κύματα και το συνεχές πέρασμα των πλοίων να πλέκουν ένα από τα πιο φοβερά θεάματα που η φύση μπορεί να προσφέρει στον άνθρωπο… Μονή Αγίας Ειρήνης Όπως παλιά… Είναι γνωστό ότι από το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας ξεκινά η εξόρμηση για το φημισμένο απολιθωμένο δάσος του Αγίου Νικολάου –το θαύμα

της λακωνικής γης– με τους εκατοντάδες γιγάντιους κορμούς ηλικίας εκατομμυρίων ετών να συνθέτουν ένα παλαιοντολογικό μνημείο παγκόσμιας σπουδαιότητας. Ίσως όμως να μη γνωρίζεις ότι από το ίδιο σημείο ξεκινά και το παραλιακό μονοπάτι Δ14 προς στη μονή της Αγίας Ειρήνης, στο ακρωτήριο Μαλέα. Εδώ που η καθημερινή βιοπάλη ανταμώνει την ξεγνοιασιά, την εσωτερική γαλήνη… Κρεμασμένο κυριολεκτικά πάνω στο βράχο, δεν υπάρχει ψαράς ή ναυτικός που να μη γνωρίζει τούτο τον τόπο προσευχής και λατρείας του θεού ή της φύσης, στην τελευταία άκρη της ηπειρωτικής Ελλάδας. Όποιος θέλει μπορεί να διανυκτερεύσει στα παλιά κελιά των μοναχών, χωρίς ρεύμα, αλλά με όλα τα απαραίτητα. Καθαρά σεντόνια, γκάζι, ζάχαρη και καφέ…

με θέα το Τσιρίγο, την Κρήτη, τα Αντικύθηρα και τα ποντοπόρα πλοία που αρμενίζουν ασταμάτητα μια ανάσα απ’ τη στεριά... Κλειδιά θα ζητήσετε από τον τοπικό σύλλογο. Θα είναι χαρά τους να σας φιλοξενήσουν. Χιονοβούνι - Ορεινά μυστικά πάνω απ’ την ακτή Δεν μπορείς εύκολα να φανταστείς ότι τόσο κοντά στο θαλασσινό Κυπαρίσσι, με τις ασπρισμένες αυλές και τη νησιώτικη αρχιτεκτονική, υπάρχει ένα ελατοσκέπαστο βουνό που προσφέρεται για καταπράσινες πεζοπορίες. Επτά συνολικά διαδρομές γεφυρώνουν τα παραδοσιακά χωριά της περιοχής, διασχίζοντας ολόκληρο το βουνό, που είναι ενταγμένο στο δίκτυο Natura. Απρόσμενο σεργιάνι στην ορεινή φύση του Ζάρακα, που αγκαλιάζει το άγριο τοπίο του Πάρνωνα. Γεμάτο ελατόφυτα τοπία, ρεματιές, ξωκλήσια, παλιά καλντερίμια κι ανεμόμυλους στην αγκαλιά του Μυρτώου... Μια πραγματικά πανέμορφη διαδρομή, που διασχίζει το Χιονοβούνι, είναι αυτή που ξεκινά από την Κρεμαστή κι ανηφορίζοντας μέσα στο ελατοδάσος φτάνει στο διάσελο του βουνού, στα 1.000 μ. υψόμετρο, για να καταλήξει έπειτα στον οικισμό του Λαμπόκαμπου. Είναι η διαδρομή Χ1, που στην πορεία της διασταυρώνεται με δύο ακόμη μονοπάτια (Χ2 και Χ3). Το πρώτο, γνώριμο σε πολλούς ορειβάτες, ένωνε παλιά την Κρεμαστή με το Κυπαρίσσι. Το δεύτερο, μέσα από παλιά καλντερίμια και βράχους με τις χαρακτηριστικές

Παραλία Μπαλογκέρι. Η καλύτερη ανταμοιβή μετά τη δύσκολη διάσχιση του φαραγγιού

22 Τα μονοπάτια της Μονεμβασιάς ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Κορυφή της Στρογγύλας. Με θέα τον κάμπο των Μολάων

«πόρτες», ενώνει το Κυπαρίσσι με τον μικρό οικισμό του Χάρακα. Όποιο δρόμο κι αν διαλέξεις, κατά τη διάρκεια της ανάβασης, η θέα προς τον κόλπο του Κυπαρισσιού είναι καταπληκτική, ενώ ο ήχος των κουδουνιών από τα αμέτρητα αιγοπρόβατα που βόσκουν στις πλαγιές μοιάζει με ουράνια μελωδία. Από τη Ρειχιά, το τρίτο από τα χωριά του Ζάρακα, ξεκινά και το μονοπάτι Ζ1 για το φαράγγι Μπαλογκέρι. Μια απείρου κάλλους διαδρομή ανάμεσα σε πικροδάφνες και τους πανύψηλους, κάθετους σχηματισμούς των κόκκινων βράχων, όπου βρίσκουν καταφύγιο πολλά αρπακτικά πουλιά. Η διάσχιση του φαραγγιού, που καταλήγει στη μαγευτική ομώνυμη παραλία, μπορεί να έχει μια πρόσθετη δυσκολία, αποτελεί όμως σίγουρα εμπειρία ζωής...

Μολάοι - Στο φαράγγι του Λάρνακα Δίπλα από την πλατεία των Μολάων βρίσκεται η είσοδος του μονοπατιού Μ1 για το Φαράγγι του Λάρνακα, έναν μικρό παράδεισο που αποζημιώνει όσους τον εξερευνήσουν. Μια διαδρομή-αποκάλυψη, στολισμένη με μικρά γεφυράκια και ξύλινα σκαλοπάτια. Σε ορισμένα σημεία έχουν τοποθετηθεί σχοινιά, βοηθητικά στην αναρρίχηση. Η διαδρομή περνά διαδοχικά από τρεις νερόμυλους, το ξωκλήσι της Παναγίτσας και τη ρεματιά απ’ όπου ξεκινά η ανάβαση στην κορυφή Στρογγύλα, στα 915 μ. υψόμετρο. Για όποιον φτάσει στην κορυφή, η θέα προς τον Λακωνικό κόλπο, τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα είναι πραγματικά απίστευτη...

Τάλαντα Στους νερόμυλους της λήθης Μία ακόμα εντυπωσιακή διαδρομή, η Α1, διασχίζει το ρέμα που ξεκινά από τα Τάλαντα, το γραφικό χωριουδάκι στο «φαράγγι του Μπαλή», όπου παλιότερα λειτουργούσαν πάνω από δέκα νερόμυλοι εξυπηρετώντας τους κατοίκους της νότιας Λακωνίας. Ύστερα τα νερά λιγόστεψαν κι οι νερόμυλοι έπαψαν να λειτουργούν… Από το δρόμο του χωριού ξεκινά το πλακόστρωτο μονοπάτι που οδηγεί στον πρώτο ανακαινισμένο μύλο της περιοχής, που λειτουργεί ακόμη επιδεικτικά αλέθοντας σιτάρι κάθε Κυριακή. (Οργανωμένες επισκέψεις γίνονται κατόπιν συνεννόησης). Η διαδρομή διασχίζει την κοίτη του ρέματος, συναντά ένα μικρό

23 καταρράκτη και 11 συνολικά εγκαταλειμμένους μύλους, δείγματα προβιομηχανικών εγκαταστάσεων μιας άλλης εποχής… Το μονοπάτι καταλήγει στην απέραντη αμμουδερή παραλία της Χαραχιάς. Ακρωτήρι Ξυλής Με θέα τον Λακωνικό Εύκολες, σύντομες και συνάμα συναρπαστικές, δύο διαδρομές στην περιοχή του όρμου της Ξυλής χαρίζουν ως ανταμοιβή ένα τοπίο απρόσμενο, με εξαιρετική θέα στον κάμπο των Μολάων και τον Λακωνικό κόλπο. Το μονοπάτι Α2 προς το φάρο στο ακρωτήρι της Ξυλής ξεκινά από το Καραβοστάσι, τον γραφικό παραθαλάσσιο οικισμό δίπλα από

την Πλύτρα και, διασχίζοντας τη μικρή χερσόνησο πλάι στο κύμα, προσφέρει άπλετη θέα στη θάλασσα. Στην απόληξη σχεδόν της χερσονήσου, ο χωματόδρομος τελειώνει και από εκεί ένα μονοπάτι οδηγεί πάνω από τα βράχια στο φάρο της Ξυλής. Το μονοπάτι Α3, προς τον εντυπωσιακό λόφο του Παλαιόκαστρου, ξεκινά από τα Παπαδιάνικα, στο δρόμο προς την παραλία της Δαιμονιάς. Μέσα από ξερολιθιές και ελαιώνες, το μονοπάτι ανταμώνει με ένα θολωτό τάφο και σε μόλις 1 χλμ. φτάνει στη ρίζα του λόφου απ’ όπου ξεκινούν τα παλιά λιθόστρωτα σκαλοπάτια για την κορυφή, με τα ερείπια του παλιού κάστρου και το μεγάλο οροπέδιο με τη φανταστική θέα…

Φαράγγι του Λάρνακα. Μια ανάσα από την πλατεία των Μολάων

Οι μυλόπετρες ξαναγυρίζουν μετά από δεκαετίες

Στο μονοπάτι για το Ξυλί

24 Τατηςμονοπάτια Μονεμβασιάς

Στις γειτονιές του Μεσαίωνα Αρκετές ακόμη μεμονωμένες διαδρομές αποκαλύπτουν στον επισκέπτη και τον φυσιολάτρη άγνωστα λημέρια της Μονεμβασιάς. Πορεία θαλασσινή μέχρι το παραμυθένιο Σπήλαιο της Καστανιάς και τον αρχαιολογικό

χώρο του Ζάρακα, παλιά λιθόστρωτα που φτάνουν ως τον εγκαταλειμμένο οικισμό Λογγάρι, ελατόσκεπα μονοπάτια για την ιστορική Παλιόχωρα. Διαδρομές… για φίλημα με θρύλους και ψιθύρους, στις γειτονιές του Μεσαίωνα. Όλες τις εποχές του χρόνου. Εσύ ακόμη περιμένεις;

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ • Οι σηματοδοτήσεις έχουν ολοκληρωθεί ενώ τοποθετήθηκαν πινακίδες ένδειξης των κατευθύνσεων κάθε διαδρομής με τον κωδικό που αντιστοιχεί σε καθεμία από αυτές.

• Τα χαρακτηριστικά λευκά και κόκκινα σημάδια θα τα εντοπίσεις στις μικρές πινακίδες που είναι καρφωμένες σε βράχους, δέντρα ή άλλα σταθερά σημεία.

• Από την επίσημη (και πληρέστατη) ιστοσελίδα του Δήμου Μονεμβασιάς www.monemvasia.gr θα προμηθευτείτε τους χάρτες όλων των διαδρομών, καθώς και αναλυτικές πληροφορίες για το μήκος, το υψόμετρο, τη σήμανση και τη δυσκολία τους.

Χτισµένο πάνω στην παραλία της Μονεµβασιάς, σε µια υπέροχη τοποθεσία µε θέα το Βράχο, το Ξενοδοχείο Pramataris αποτελεί ιδανικό µέρος για διακοπές όλες τις εποχές του χρόνου. Παραδοσιακό διώροφο κτίριο, δίπλα στη θάλασσα, λίγο πρίν τη γέφυρα που οδηγεί στο κάστρο της Μονεµβασιάς αποτελείται από 18 δωµάτια δίκλινα, τρίκλινα και σουίτες.

Σε ένα ιδιαίτερο σημείο, στην αρχή της γέφυρας που συνδέει το κάστρο της Μονεμβασιάς με την ομώνυμη πόλη, θα συναντήσετε την ψαροταβέρνα Τράτα. Εδώ οι θαλασσινοί μεζέδες, τα ολόφρεσκα ψάρια από το καΐκι μας και οι δροσερές φρέσκες σαλάτες δικής μας παραγωγής έχουν την τιμητική τους και σίγουρα θα δυσκολευτείτε να επιλέξετε ανάμεσα στις προτάσεις του καταλόγου. Ελάτε λοιπόν κι απολαύστε εξαίσιες γεύσεις με θέα το “ Υπερνεφελές Κάστρο” του Μοριά.

32

ΜΕΘΩΝΗ Ιφιγένεια Καμπουροπούλου |

Νίκος Λασκαρίδης, Κωνσταντίνος Νικήτας

© Νίκος Λασκαρίδης

Η θέα απ’ το μπαλκόνι μας στη θάλασσα που λαμπυρίζει, μας αποζημιώνει για το πρωινό ξύπνημα. Ώρα για την πολυπόθητη επίσκεψη στο φημισμένο κάστρο. Η σκέψη μας ήδη ταξιδεύει σε άλλες εποχές, τότε που η καστροπολιτεία της Μεθώνης έσφυζε από ζωή. Εύκολα μπορεί κανείς να φανταστεί το λιμάνι γεμάτο καράβια, άλλα να ξεφορτώνουν εμπορεύματα κι άλλα να κάνουν τον απαραίτητο ανεφοδιασμό για να συνεχίσουν το μακρινό ταξίδι τους προς την Ανατολή...

33

Μεθώνη

Ταξίδι στο χρόνο…

34 Μεθώνη

© Νίκος Λασκαρίδης

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Αιώνες θαλασσοδέρνονται τα τείχη του κάστρου «Μια επίσκεψη στο κάστρο της Μεθώνης επιβάλλεται»! Αυτό ήταν αρκετό για να ξεκινήσουμε για τον επόμενο ταξιδιωτικό προορισμό μας. Μετά από μια πανέμορφη διαδρομή μέχρι την Καλαμάτα κι από εκεί ως την Πύλο, ο δρόμος μάς φέρνει στο νοτιοδυτικό άκρο της Πελοποννήσου, στη γραφική Μεθώνη, με το επιβλητικό κάστρο-φύλακα του νοτιότερου άκρου της. Στα φρούρια της Μεσογείου Από τα αρχαία χρόνια ήδη η γεωγραφική θέση της Μεθώνης καθόρισε και τη μοίρα της. Είχε στρατηγική σημασία για τους Ρωμαίους, που την ενίσχυσαν με καλύτερες οχυρώσεις, ενώ αργότερα έγινε ορμητήριο των Βυζαντινών. Σημαντικό εμπορικό σταθμό αποτέλεσε όμως κυρίως κατά την περίοδο της Ενετοκρα-

τίας (13ος-15ος αιώνας). Τότε η πόλη γνώρισε μεγάλη ακμή, καθώς τα πλοία από τη Βενετία με προορισμό τους Αγίους Τόπους σταματούσαν εδώ για ανεφοδιασμό. Τότε ήταν που χτίστηκε και το επιβλητικό κάστρο, το οποίο πολλοί λαοί στο πέρασμα του χρόνου προσπάθησαν να κατακτήσουν. Φράγκοι, Ενετοί, Οθωμανοί επιχείρησαν να περάσουν τη βαθιά τάφρο και την –ξύλινη τότε– γέφυρα για να βρεθούν μπροστά στην εντυπωσιακή πύλη και να μπουν μέσα θριαμβευτές. Μπροστά σε αυτή τη μνημειακή πλέον πύλη στεκόμαστε κι εμείς, αιώνες αργότερα, ως απλοί επισκέπτες, αφού πρώτα έχουμε διασχίσει την εντυπωσιακή πέτρινη γέφυρα με τα δεκατέσσερα τόξα, που την ενώνει με την ξηρά θυμίζοντας την ολοκληρωτική απελευθέρωση του τόπου από τους κατακτητές. Στην είσοδο του κάστρου, αριστε-

ρά και δεξιά, τα τείχη υψώνονται ισχυρά με δύο μεγάλους προμαχώνες, απ’ όπου πολεμούσαν οι υπερασπιστές του. Στη βόρεια πλευρά, μάλιστα, όπου οι προμαχώνες επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ένα σκεπαστό πέρασμα, το ύψος του τείχους φτάνει τα 11 μέτρα περίπου. Πόσοι και πόσοι άνθρωποι στο πέρασμα του χρόνου έτρεξαν να προστατευτούν πίσω από αυτά τα στιβαρά τείχη, οικοδομημένα από καλά πελεκημένες πέτρες και αρχαία υλικά. Το κάστρο απλώνεται σε έκταση 93 στρεμμάτων, γεγονός που το καθιστά ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου, και είναι χτισμένο πάνω σε αρχαία τείχη. Αποτελείται από δύο τμήματα, το βόρειο, που είναι πολύ καλά οχυρωμένο, καθώς εκεί έμενε ο εκάστοτε στρατιωτικός διοικητής, και το νότιο, όπου βρισκόταν η πόλη. Μετά την κεντρική πύλη, ανοίγε-

Κάθε σημείο κι ένας άγρυπνος φρουρός… © Νίκος Λασκαρίδης

ται ένας δρόμος θολοσκέπαστος, που οδηγεί μέσα από άλλες πύλες στο εσωτερικό του κάστρου. Εκεί βρισκόταν το κατοικημένο μέρος και χωριζόταν από το βόρειο τμήμα με ένα εγκάρσιο τείχος χαμηλού ύψους με πέντε πύργους. Εδώ υπάρχουν δείγματα της ζωής των κατοίκων του: ερείπια από σπίτια όπου έμεναν οι εκάστοτε άρχοντες, από τη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Σοφίας, αρκετές δεξαμενές και έναν πλακόστρωτο δρόμο, που οδηγούσε στην πύλη της θάλασσας. Ένας γρανιτένιος κίονας με κιονόκρανο στην κορυφή στέκει αγέρωχος και καμαρωτός, σαν να αναπολεί περασμένα μεγαλεία, τότε που ίσως στήριζε το φτερωτό λιοντάρι της Βενετίας ή την προτομή του Μοροζίνι, από τον οποίο η πόλη πολιορκήθηκε το 1686 κι επανήλθε στα χέρια των Βενετών. Βλέπουμε επίσης ερείπια από τουρκικά λουτρά από την εποχή των Οθωμανών κατακτητών, σε διάφορες φάσεις της ιστορίας, γύρω στα 1500 και μετά ξανά το 1715. Αγέρωχη σώζεται και η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, που λέγεται ότι την κατασκεύασαν οι Γάλλοι, αφού απελευθέρωσαν για τελευταία φορά την πόλη από τους Οθωμανούς το 1828, μετά από επανειλημμένες άκαρπες προσπάθειες των Ελλήνων να το κατακτήσουν και πάλι. Επιθαλάσσιο οχυρό Μετά την απαραίτητη περιπλάνησή μας στον οχυρωματικό περίβολο, κατευθυνόμαστε προς τη νότια πλευρά, όπου μας υποδέχεται μία ακόμα επιβλητική πύλη με δύο ψηλούς πύργους και μια εξέδρα, που τους ενώνει. Από το άνοιγμα που σχηματίζεται, ξεκινάει ένας πλακόστρωτος διάδρομος πάνω από μια πέτρινη γέφυρα, και μας οδηγεί στο μικρό επιθαλάσσιο οχυρό, το Μπούρτζι. Οι πολλαπλές ταράτσες και οι πολεμίστρες,

© Νίκος Λασκαρίδης

35

Ανθρώπινα μνημεία - μάρτυρες της ιστορίας του κάστρου

36 Μεθώνη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Παραλία Κρητικά

που κάποτε προστάτευαν την είσοδο του λιμανιού, σήμερα προσφέρουν απλόχερη θέα προς τη Μεθώνη και τα γύρω νησιά, που τόσο όμορφα στολίζουν τα καταγάλανα νερά του Ιονίου. Ένας περίπατος στην ακτή, πίσω από το Μπούρτζι, μας επιφυλάσσει μια ωραία έκπληξη: μια μικρή όαση με καταπράσινα νερά, που το καλοκαίρι είναι ιδανική για βουτιές. Όμως τα κύματα, που σκάνε στα βράχια, μας θυμίζουν ότι τώρα θα αρκεστούμε στο να θαυμάσουμε την άγρια θέα τους. Θέα που κόβει την ανάσα, όταν η θάλασσα είναι πραγματικά φουρτουνιασμένη και λυσσομανάει αλύπητα πάνω στα τείχη του κάστρου. Από εδώ, το κάστρο μοιάζει με ασπίδα, που προστατεύει περήφανα την ενδοχώρα και το μόνο που ζητάει είναι το ενδιαφέρον μας για τη συντήρησή του, ώστε να συνεχίσει να στέκει αλώβητο στο πέρασμα του χρόνου. Η πόλη σήμερα Ήσυχη, μικρή, επίπεδη, με καλή ρυμοτομία, που τη χρωστάει στους μηχανικούς του Γαλλικού Εκστρατευτικού Σώματος του Γάλλου Στρατάρχη Μεζόν, ο οποίος και την απελευθέρωσε για τελευταία φορά από τους Οθωμανούς το 1828. Οι κάτοικοί της, αν και λιγοστοί –γύρω στους 1.000– απολαμβάνουν μια ήρεμη ζωή με φόντο τα γαλαζοπράσινα νερά του Ιονίου και με θέα το νησιωτικό σύμπλεγμα των Οινουσσών. Τρία μικρά νησάκια, η Σαπιέντζα, η Σχίζα και η Αγία Μαρίνα, με σπάνιο φυσικό περιβάλλον και εξωτική ομορφιά, περιμένουν τους επισκέπτες του καλοκαιριού να τα ανακαλύψουν. Στο νησιωτικό αυτό σύμπλεγμα ανήκει μάλιστα και το χαρακτηριστικό νησάκι με το σχήμα καρδιάς, που κοσμεί τις διαφημίσεις του ΕΟΤ, σήμα κατατεθέν για την Ελλάδα! Οι βόλτες μέσα στην πόλη ενδεί-

37

Η θέα του κάστρου από την ακτή

Ο φάρος της Σαπιέντζας

Πανοραμική άποψη της Μεθώνης

38 Μεθώνη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

© Νίκος Λασκαρίδης

Εντυπωσιακή είσοδος σε ένα εντυπωσιακό κάστρο

κνυνται για να πάρουμε κι εμείς μια μικρή γεύση από την ηρεμία που επικρατεί παντού και να χαλαρώσουμε από τους γρήγορους ρυθμούς της μεγαλούπολης. Διώροφα «κεραμιδόσπιτα» με τις ασβεστωμένες αυλές και τα λουλουδιασμένα μπαλκόνια τους αγναντεύουν τη θάλασσα, που στολίζει το πανέμορφο κάστρο. Γραφικά δρομάκια με παλιά αρχοντικά οδηγούν σε όμορφες πλατείες διακοσμημένες με

αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και σε γραφικές ταβέρνες με απολαυστικές τοπικές συνταγές. Όμορφες παραλίες, που περικυκλώνουν την πόλη, βρίσκονται σε κοντινές αποστάσεις φέρνοντας στο νου, ξέγνοιαστο, το καλοκαίρι. Μπροστά στο γραφικό λιμανάκι, με φόντο το Κάστρο, συναντάμε μια όμορφη αμμουδιά με πεντακάθαρα νερά, που στολίζεται με ταβερνάκια πάνω στο κύμα. Εδώ, απολαμβάνουμε το υπέροχο

ηλιοβασίλεμα και το τοπίο, που μεταμορφώνεται μαγευτικά την ώρα του δειλινού, και θαυμάζουμε σε πρώτο πλάνο το ιστορικό κάστρο να στεφανώνεται με τις γλυκές αποχρώσεις από το φως του ήλιου, που χάνεται στη θάλασσα. Καθώς νυχτώνει, το σπουδαίο αυτό αξιοθέατο φωτίζεται από τους προβολείς, και το μαγευτικό σκηνικό συμπληρώνεται με τη γλυκιά γαλήνη που βασιλεύει στην όμορφη Μεθώνη…

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ • Το κάστρο της Μεθώνης είναι επισκέψιμο καθημερινά, εκτός Δευτέρας, 8.30-15.00.

• Αξίζει να επισκεφθείτε τα ερείπια του καθολικού ναού του Αγίου Λέου, τον καταποντισμένο οικισμό της Μέσης Εποχής του Χαλκού στον όρμο της Μεθώνης, το Καποδιστριακό Σχολείο, το τοξωτό λιθόκτιστο γεφύρι, που έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, και τα δυο ενετικά πηγάδια, ένα στην πλατεία Λιμαρίζι κι ένα στην πλατεία Συγγρού.

• Σε κοντινή απόσταση με το αυτοκίνητο βρίσκονται πολλές χρυσαφένιες αμμουδιές: Κρητικά, Λάμπες, Μακρυνάμμος, Φοινικούντα,

Ζάγκα-Μέμι κ.ά., οι περισσότερες οργανωμένες, με ομπρέλες, καφέ, ταβέρνες, θαλάσσια σπορ και κάμπινγκ.

• Με ένα σκαφάκι που θα νοικιάσετε από τη Μεθώνη, επισκεφθείτε τις αντικρινές Οινούσσες, που είναι ενταγμένες στο δίκτυο NATURA: τον σπάνιο βιότοπο της Σαπιέντζας με τον πέτρινο φάρο της και την παραμυθένια ακτή της, τη Σχίζα με το περίφημο σπήλαιο, και την Αγία Μαρίνα με το όμορφο εκκλησάκι και το μεγάλο πανηγύρι ανήμερα του εορτασμού της, με όργανα, γουρουνοπούλες και τους επισκέπτες που κατασκηνώνουν και διανυκτερεύουν στην ακτή.

Η επιχείρηση είναι πιστοποιημένη με ISO 9001:2008 από τον φορέα Lloyd’s registers

Απολυμάνσεις - Απεντομώσεις Μυοκτονίες σε οικιακούς & επαγγελματικούς χώρους Χημικά - Απολυμαντικά Μέσα ατομικής προστασίας

Φείδωνος 31 - 212 00 Άργος τηλ. & fax: 27510 - 63228 κιν. 6936 324107 e-mail: antipest@hol.gr

42

ΚΕΡΚΥΡΑ Κείμενο - Φωτογραφίες: Μάρω Κουρή

Βρέθηκα εκεί πρώτη φορά γυμνασιοκόριτσο, ανάμεσα σε αρτίστες απ’ όλο τον κόσμο, που ζωγράφιζαν πορτρέτα περαστικών πάνω στα υπαίθρια καβαλέτα τους, στη βενετσιάνικη πλατεία Πλακάτα. Έμαθα να φτιάχνω κοσμήματα, τα πουλούσα στους τουρίστες, κι ύστερα με την αδερφή μου δραπετεύαμε σε ατέλειωτες βόλτες στα φιδίσια καντούνια, που όμοιά τους δεν είχαμε ξαναδεί. Φανταζόμασταν κοντέσες κι ιππότες σκηνοθετώντας ολόκληρες ταινίες...

43

Αρχοντούπολη Κέρκυρα

44 Κέρκυρα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Το ανάκτορο των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου Το εξαιρετικό Μουσείο Ασιατικής Τέχνης

Ε

ίναι μια πόλη μαγική. Κινηματογραφική. Με τρενάκι, ποδήλατο ή μια ρομαντική άμαξα περιηγηθείτε στις απίθανες πλατείες, τα χαριτωμένα καφέ, τα πολυδαίδαλα σοκάκια –τα καντούνια– μιας πόλης που, σε αντίθεση με άλλους ελληνικούς τόπους, φαίνεται να εμπνεύστηκε περισσότερο από τη Δύση παρά από την Ανατολή… Είναι εξάλλου Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Στη μεγαλύτερη πλατεία των Βαλκανίων Αν το πρώτο πράγμα που θέλεις να ζήσεις στην κινηματογραφική αυτή πόλη, με την άλλοτε βενετσιάνικη κι άλλοτε βυζαντινή αύρα, δεν είναι ένας καφές στο αριστοκρατικό Λιστόν, στην υπέροχη Σπιανάδα, τότε τι είναι; Από την ιταλική λέξη spianata, η μεγαλύτερη πλατεία των Βαλκανίων είναι καταπράσινη. Στον

περίπατό σας, ευωδιάζουν λογιών δέντρα και λουλούδια, δροσίζουν την ατμόσφαιρα άφθονα νερά σιντριβανιών, και σας ψυχαγωγούν οι μουσικές που παίζουν οι ξακουστές κερκυραϊκές φιλαρμονικές στο πανέμορφο κιόσκι. Η Σπιανάδα στολίζεται στα βόρεια από το επιβλητικό ανάκτορο των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου όπου στεγάζεται το εξαιρετικό Μουσείο Ασιατικής Τέχνης και η Πινακοθήκη, ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό κτίριο του ευρωπαϊκού διαφωτισμού στην Ελλάδα. Δεν φιλοξένησε τυχαία εδώ, το 1994, ο Αντρέας Παπανδρέου τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ. Το κομψό κτίσμα ανεγέρθηκε το 1824 με τόνους πωρόλιθου που μεταφέρθηκαν από τη Μάλτα μαζί με ειδικούς λιθοξόους. Κατασκευάστηκε σκόπιμα ως ακάλυπτος χώρος, εκτεθειμένος στους κανονιοβολισμούς από το παλιό φρούριο, ώστε κανένας εχθρός να μην μπορεί να το απειλήσει μέσω στεριάς. Το Λιστόν, ΒΔ της Σπιανάδας, που χτίστηκε στα πρότυπα της παριζιάνικης οδού Ριβολί το 1810, από τον Mathieu de Lesseps –γιο

45 του σχεδιαστή της διώρυγας του Σουέζ– είναι το ιδανικό σημείο για περαντζάδες και ραντεβού. Απολαμβάνοντας τον καφέ σας κάτω από τις επιβλητικές τοξοστοιχίες και τα μεγάλα φανάρια, θα παρακολουθήσετε αγώνες κρίκετ σε ειδικό τερέν. Στις αρχές του εικοστού αιώνα, οι Κερκυραίοι ζήλεψαν τους Άγγλους και ζήτησαν να το διδαχθούν. Πάνω από 200 παιδιά προπονούνται εδώ από το 1997, από την Ελληνική Ομοσπονδία Κρίκετ. Μυρωδιές και χρώματα Κατηφορίζοντας προς τα Μουράγια, η ματιά μας συναντά τα βουνά της Ηπείρου, την κορυφογραμμή του Παντοκράτορα και το τιρκουάζ του Ιονίου. Θαλασσινές μυρωδιές φαγητών ξεπηδούν από ψαροταβέρνες και από νοικοκυριά. Σπιτικές ντόπιες γεύσεις, όπως σουπιές με κρεμμύδι και ντόπιο ξίδι, αλλά και το αξεπέραστο μπουρδέτο από φρέσκια σκορπίνα… αναστατώνουν τις αισθήσεις. Περιπλανιόμαστε στις ρούγες με την ώχρα, τις κόκκινες και τις λουλακί αποχρώσεις, με τις απλωμένες μπουγάδες της παλαιότερης γειτονιάς Καμπιέλο: τσαντσαμίνια, γαρδένιες, βασιλικός, αρμπαρόριζα, γιασεμιά και αγιόκλημα σκαρφαλώνουν στους νωπούς τοίχους των βενετσιάνικων πολυκατοικιών με τα ανάγλυφα οικόσημα. Μια διατηρητέα γειτονιά 3.000 κατοίκων, με χαριτωμένα μικρά καφέ. Οι κουζίνες των νοικοκυριών συναγωνίζονται μεταξύ τους ζαλίζοντας τους περαστικούς με τα αρώματα κανέλας, δάφνης και γαρίφαλου της τσιγαριστής παστιτσάδας. Πολυδαίδαλα σοκάκια σε πλανεύουν οδηγώντας σε απίθανες πλατειούλες, άγνωστες στο συφερτό των τουριστών, όπως της Παναγίας της Κρεμαστής με το πέτρινο πηγάδι. Δεν θα ξεχάσω ένα κολατσιό… αλλοτινής εποχής,

Μον Ρεπό

Αρχαιολογικό Μουσείο Παλαιόπολης με συνοδευτικό κουμκουάτ, που δοκίμασα σε ένα αριστοκρατικό στέκι της πλατείας. Η μεγαλοπρεπής εκκλησία έχει γεωμετρική διακόσμηση, μαρμάρινο τέμπλο με θυρώματα που κοσμούνται με μοτίβο φύλλων αμπέλου, προσκυνητάρια πέτρινα και εντυπωσιακές

πελώριες αγιογραφίες του 18ου αιώνα διά χειρός του σπουδαίου Σπυρίδωνα Σπεράντζα. Απόρθητα φρούρια Στην πλατεία Νέση, προς το νέο φρούριο, εκτίθεται ένα μνημείο-

46 Κέρκυρα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Κουμ κουάτ, το κερκυραιϊκό φρούτο σε γλυκό ή λικέρ

γλυπτό για τους Εβραίους του νησιού που σκοτώθηκαν στα κρεματόρια. Η εκκλησιά της Παναγίας της Τενέδου μοιάζει με μικρογραφία του καθεδρικού της Φλωρεντίας. Για μια συναυλία αλλά και για την ακαταμάχητη θέα της πόλης μπροστά απ’ τον ορίζοντα του Ιονίου, ανεβαίνω για πολλοστή φορά στο νέο φρούριο, που χτίστηκε το 1587 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Ferrante Vitelli, για να προφυλάσσει τους οικισμούς που ήταν έξω από το παλιό. Με παράκτια οχυρά, ενώθηκε με το παλιό κάνοντας την Κέρκυρα απόρθητη. Η εξερεύνησή του είναι μια περιπέτεια. Αφού δοκιμάσουμε την τοπική τζιτζιμπίρα, το αναψυκτικό με την ενέργεια της πιπερόριζας (τζίντζερ), ανηφορίζουμε από τον προμαχώνα των επτά ανέμων, πάνω από τη θάλασσα, μες στα θολωτά περάσματα με τις πολεμίστρες και τα πυροβολεία, για να καταλήξουμε πάνω στη σιδερένια σκάλα που οδηγεί στην κορυφή. Σε δίκορφη χερσόνησο ήταν χτισμένη η βυζαντινή πόλη Κορυφώ ή Κορφώ, από όπου και το όνομα

Corfu. Εκεί φθάνουμε διασχίζοντας το γεφύρι πάνω από την αμυντική τάφρο Κόντρα Φόσα, το τεχνητό κανάλι όπου σήμερα δένουν τα ψαροκάικα. Σαν αρχαίος δωρικός ναός προβάλλει η λιτή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Ξαποσταίνουμε στον Ιστιοπλοϊκό όμιλο, κάτω από το Παλιό Φρούριο, πλάι στο κύμα, με μεσογειακές γεύσεις, όπως φιλέτο πιπεράτο και θαλασσομακαρονάδα. Στο παλιό μαγέρικο της πλατείας Σαρόκου, οι γεύσεις μετατρέπονται σε πιο τοπικές: παστιτσάδα με κόκορα, ντολμάδες και στιφάδο. Ο ασκητικός Άγιος Σπυρίδωνας Σπάνια εκκλησία με βαρύ διάκοσμο, μαρμάρινο τέμπλο, χρυσά και αργυρά πολυκάντηλα, που θαρρώ αδιάφορο θα άφηναν τον ασκητικό άγιο Σπυρίδωνα. Αφιερώστε χρόνο στις μοναδικές αγιογραφίες και τις παραστάσεις της οροφής (ουρανία). Ο άγιος δεν γνώρισε ποτέ στην επίγεια ζωή του το Ιόνιο. Γεννήθηκε στην Κύπρο και μόνο δύο φορές ταξίδεψε: στη

Νίκαια της Βιθυνίας και στην Αντιόχεια. Έγινε ωστόσο ιερό παλλάδιο στο νησί, όπου φυγαδεύτηκε το σκήνωμά του από την Κωνσταντινούπολη, τρία χρόνια μετά την άλωσή της διασχίζοντας την τουρκοκρατούμενη ηπειρωτική Ελλάδα πάνω σε μια άμαξα με σανό. Ήταν ποιμενάρχης, πάντοτε ταπεινά ντυμένος μένοντας μακριά από τα εγκόσμια της εκκλησίας κι έγινε γνωστός για τη φιλανθρωπία και τις θεραπείες που απλόχερα πρόσφερε στο συνάνθρωπο. Είχα τη χαρά να παρακολουθήσω τη λιτάνευσή του τη Λαμπρή, στα στενά της πόλης, όπου ο κόσμος από τα μπαλκόνια ραίνει με αρώματα και ροδοπέταλα. Το ομορφότερο Πάσχα στην Ελλάδα Έστω και μία φορά στη ζωή σας, αξίζει να βιώσετε το Μεγαλοβδόμαδο στην Κέρκυρα, ακολουθώντας κατανυκτικά τις φιλαρμονικές με τα χάλκινα να παίζουν τα πένθιμα εμβατήρια του Βέρντι και του Σοπέν, κάτω από το ημίφως

Άποψη της παλαιάς πόλης. Στο βάθος, το καμπαναριό του Άγιου Σπυρίδωνα Η θέα από το φρούριο

Η γειτονιά Καμπιέλο Η ζωή στα καντούνια της πόλης

47

48 Κέρκυρα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Ανάσταση στην Κέρκυρα, με φόντο το Κάστρο και τη Σπιανάδα

των κρεμαστών βενετσιάνικων φαναριών. Στον Άγιο Νικόλαο των Γερόντων, στο Καμπιέλο, το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής οι ιερουργοί στην Αποκαθήλωση σηκώνουν ψηλά το σώμα του Εσταυρωμένου, οδηγώντας τα μάτια προς το τέμπλο και το περίτεχνο ξύλινο ταβάνι. Οι εικόνες του τέμπλου είναι αγιογραφημένες από τον Εμμανουήλ Τζάνες. Ο ναός είναι παμπάλαιος, του 14ου αιώνα, και γι’ αυτό ονομάζεται «των γερόντων». Τα χαράματα του Μεγάλου Σαββάτου, στην Παναγία των Ξένων, πραγματοποιείται η αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ευαγγέλιο κατά την Ανάσταση του Χριστού. Οι πιστοί βροντούν τα πόδια τους στο έδαφος. Οι πολυέλαιοι σείονται. Το ίδιο πρωί, ο επιτάφιος και το λείψανο του πολιούχου πρωτοστατούν με την περιφορά τους στα καντούνια, όπου αντηχούν ο πένθιμος Αμλέτος του Faccio, η ηρωική του Beethoven κ.ά. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου μία Ανάσταση γιορτάζεται στην Άγιος Σπυρίδωνας

πόλη μες στη Σπιανάδα. Το πρωί της πρώτης Ανάστασης, από τα μπαλκονάκια τους οι Κερκυραίοι πετάνε να σπάσουν οι «μπότηδες» –οι Κερκυραϊκές πήλινες στάμνες– ακολουθώντας την πρώτη στάμνα που πέφτει από το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα. Το Αχίλλειο και η θρυλική πριγκίπισσα Το θρυλικό ανάκτορο με τα χάλκινα αγάλματα του Δία και της Ήρας, τη φοβερή νωπογραφία του Giuzepe Callope στην οροφή με την αναπαράσταση των τεσσάρων εποχών και την τεράστια ελαιογραφία «Ο θρίαμβος του Αχιλλέα» στον πρώτο όροφο, που απεικονίζει τον Αχιλλέα να σέρνει το πτώμα του Έκτορα με το άρμα του. Ο εντυπωσιακός πίνακας, που φιλοτεχνήθηκε από τον Αυστριακό ζωγράφο Franz Matsch το 1892, αποτελεί πόλο έλξης στο Αχίλλειο. Τα πιο φωτογραφημένα γλυπτά, όμως, είναι ο Αχιλλέας Θνήσκων του Herter, με τον Αχιλλέα να σφαδάζει και να

49

Άγιος Γεώργιος στο νέο φρούριο της πόλης

Αχίλλειο προσπαθεί να αφαιρέσει το βέλος μετά το χτύπημα που δέχτηκε στη φτέρνα, και το οκτάμετρο ορειχάλκινο γλυπτό του Αχιλλέα Νικώντα. Ορθώνονται και τα δύο στους ολάνθιστους, εξωτικούς κήπους με θέα το σμαραγδί του Ιονίου. Το Αχίλλειο ανεγέρθηκε το 1884-1891 από την αυτοκράτειρα

της Αυστρίας Ελισάβετ (Σίσι) που λάτρευε την ελληνική μυθολογία και ήρθε στο νησί για να ζήσει το πένθος της μετά το θάνατο του γιου της, μέχρι την τραγική δολοφονία της. Στο Γαστούρι βρήκε τη βίλα Βράιλα, και έδωσε εντολή να γκρεμιστεί το οίκημα και να χτιστεί ένα νέο. Ο Ιταλός αρχιτέ-

κτονας Raffaele Caritto ανέλαβε να το σχεδιάσει. Η Σίσι θαύμαζε ιδιαίτερα τον ήρωα Αχιλλέα και προς τιμήν του ονόμασε την έπαυλη «Αχίλλειο». Εδώ, λειτούργησε το πρώτο καζίνο μετά τον πόλεμο, που ευτυχώς το 1988 μετατράπηκε σε μουσείο.

50 Κέρκυρα

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Κέρκυρα, Κέρκυρα με το Ποντικονήσι… Το σήμα κατατεθέν του νησιού. Ο ασβεστωμένος δρομίσκος διασχίζει το νερό ως την Παναγία των Βλαχερνών, μοναστηράκι του 17ου αιώνα. Απέναντι, το καταπράσινο Ποντικονήσι, όπου βρέθηκα ακολουθώντας την πλωτή λιτανεία που ξεκινά με τα πόδια από το χωριό Βιρός και καταλήγει με καΐκι στο βυζαντινό ξωκλήσι του Παντοκράτορα, τη Δευτέρα του Πάσχα. Παιδιά και γέροι πάνω στο στολισμένο με χρωματιστές κορδέλες καΐκι, με οδηγό την εικόνα, ψαλμοί και κεράσματα μες στο υδάτινο στοιχείο… Και οι ντόπιοι φορούν τα «καλά τους»!

Μεγαλοβδόμαδο στην Κέρκυρα με τους ήχους της φιλαρμονικής Ποντικονήσι, λιτανεία στην Παναγιά Βλαχέρνα

52

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ Κείμενο - Φωτογραφίες: Χρήστος Κανατάς

Δεν είναι λίγοι αυτοί που μένουν άφωνοι μπροστά στο μεγαλείο του... Άγρια και παραδεισένια συνάμα, η μοναδική γοητεία του σε σαγηνεύει. Φαίνεται πως ο Δημιουργός είχε μεγάλα κέφια όταν έπλαθε αυτό το αριστουργηματικό καλλιτέχνημα της φύσης, κι εμείς είμαστε απίστευτα τυχεροί, που μας το χάρισε να το απολαμβάνουμε…

53

Φαράγγι Πάντα-Βρέχει Πέπλα υδάτινα, βροχές ατέρμονες…

54 Φαράγγι Πάντα-Βρέχει Εναλλακτικό

Αγναντεύοντας την απεραντοσύνη της οροσειράς της Πίνδου

Π

ρώτη μου εικόνα από το φαράγγι Πάντα-Βρέχει ήταν μια αφίσα του δασαρχείου Ευρυτανίας. Μια εικόνα ονειρική στο στενότερο σημείο του Κρικελλοπόταμου όπου τα νερά της απόκρημνης Καλιακούδας βρίσκουν διέξοδο, σχηματίζοντας καταρράκτες που χύνονται από μεγάλο υψόμετρο μέσα στο ποτάμι. Τόσο η μαγευτική απεικόνιση όσο και το μυστηριακό του ονόματος μού δημιούργησαν έντονη την επιθυμία να βρεθώ κοντά του. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε... Μιας όμως και το όνειρο πραγματοποιήθηκε, μοναδική επιθυμία ήταν πλέον να μπορώ να βρίσκομαι στον σπάνιο αυτό τόπο κάθε χρονιά, ξανά και ξανά… Πέρα από την άγρια ομορφιά του, που εντυπώνεται βαθιά στη μνήμη, η επίσκεψη στο ΠάνταΒρέχει παίρνει μυθικές διαστάσεις και λόγω του δυσπρόσιτου της διαδρομής. Βαθιά μέσα στην καρδιά των άγριων ευρυτανικών οροσειρών, απ’ όποια μεριά και να το προσεγγίσεις, χρειάζεται να οδηγήσεις για μία με μιάμιση

ώρα σε χωματόδρομο καλής έως μέτριας βατότητας και στη συνέχεια να διασχίσεις το φαράγγι σε μια 40λεπτη πεζοπορική διαδρομή, μπαίνοντας πολλές φορές στα κρύα νερά του Κρικελλοπόταμου, που φτάνουν σε ύψος μέχρι τη μέση σου! Όλο αυτό το τολμηρό εγχείρημα φαντάζει σχεδόν απαγορευτικό για μεγάλο μέρος ταξιδιωτών. Κρίμα... Γιατί όσοι καταφέρουν να φέρουν σε πέρας τη δύσκολη μα συναρπαστική αυτή αποστολή, αποζημιώνονται και με το παραπάνω... Ανταμοιβή πρώτη: η ίδια η διαδρομή προς το φαράγγι, που διασχίζει μια περιοχή ανεκτίμητης φυσικής ομορφιάς. Πράσινη, με όλη τη σημασία της λέξης... Οδηγείς μέσα σε κατάφυτες δασωμένες πλαγιές, άλλοτε ανεβαίνεις κι άλλοτε κατεβαίνεις, πότε περνάς από ποτάμια και πότε βρίσκεσαι ψηλά να αντικρίζεις το μεγαλείο των βουνών, συναντώντας πανέμορφα γραφικά χωριουδάκια. Συχνά ερημωμένα ή με ελάχιστους εναπομείναντες κατοίκους, θα τα δεις πνιγμένα

κυριολεκτικά στο πράσινο… Κοντινότερα στο φαράγγι, η Ροσκά (στα νότια) και τα Δολιανά (βόρεια) κι έπειτα η Καστανούλα, τα Ψιανά και ο Κοντός ή Κοντίβα, ένα χωριό εγκαταλειμμένο, που δεν απέκτησε ποτέ οδική πρόσβαση και το επισκέπτεσαι μόνο από μονοπάτι που ξεκινά από τα Δολιανά. Στην ευρύτερη περιοχή του Καρπενησίου, υπάρχουν αρκετά σημεία αφετηρίας που οδηγούν σε διαφορετικές διαδρομές προσέγγισης του φαραγγιού. Αυτό δίνει το πλεονέκτημα να ακολουθήσει ο επισκέπτης διαφορετική πορεία κατά την επιστροφή κυκλώνοντας ουσιαστικά όλη την περιοχή μέσα από χωμάτινα και γραφικότατα οδικά μονοπάτια. Δική μας επιλογή εκκίνησης ήταν η Δομνίστα, ο ορεινός οικισμός που φωλιάζει στα 1.000 μέτρα υψόμετρο, νοτιοανατολικά της Ευρυτανίας. Διανύεις 25 χλμ. μέσα από το πυκνό ελατόδασος σε μια εξαιρετική διαδρομή καλής βατότητας. Στην πορεία, συναντάς

55 με τη σειρά τα χωριά Σκοπιά, Άγιος Χαράλαμπος, Καστανούλα και Ροσκά. Τα τελευταία χρόνια, ο δρόμος διανοίγεται προκειμένου να ασφαλτοστρωθεί, απόδειξη της σπουδαιότητας που έχει το φαράγγι ως φυσικό αξιοθέατο για την ευρύτερη περιοχή. Σταθμός της περιήγησής μας, το σημείο όπου ο δρόμος συναντά τον Κρικελλοπόταμο: Μια πανέμορφη τοποθεσία στο σμίξιμο δύο ποταμιών, γεμάτη πλατάνια και ιδανικούς χώρους για να στήσεις σκηνή. Κοιτάζοντας ψηλά παρατηρείς την ξύλινη κρεμαστή γέφυρα που ενώνει τα δύο χωριά του φαραγγιού. Η γέφυρα μαζί με τα βραχώδη τοιχώματα του φαραγγιού, που αρχίζουν να ορθώνονται μετατρέποντας τον ποταμό σε στενό διάδρομο, δημιουργούν και τον πυλώνα εκκίνησης της πεζοπορίας. Εδώ βρίσκεται και το δεύτερο σκέλος της ανταμοιβής, που δεν είναι άλλο παρά η ίδια η πορεία μέσα στο ποτάμι. Απαραίτητος εξοπλισμός: μαγιό, παπούτσια –που δεν σε νοιάζει αν βραχούν (αναπόφευκτο άλλωστε!)– και, φυσικά, πετσέτα. Αναγκαστικά πρέπει να μπεις στο νερό, να σκαρφαλώσεις σε βράχια και να κοπιάσεις προκειμένου να διασχίσεις το ωραιότερο ίσως φαράγγι της χώρας μας. Πλησιάζοντας την παραμυθένια τοποθεσία, οι πρώτοι καταρράκτες σε υποδέχονται και η φύση οργιάζει. Ατενίζοντας από μακριά τα τρεχούμενα νερά του ΠάνταΒρέχει, μια έντονη προσμονή να φτάσεις στον τελικό προορισμό σε κατακλύζει. Απομένουν μόλις 100 μέτρα δυσκολίας... Όταν τελικά βρεθείς εκεί, πραγματικά μένεις εκστατικός θαυμάζοντας ένα πραγματικό μνημείο της φύσης, που όμοιό του δεν πιστεύω ότι υπάρχει. Τα νερά κατά την πτώση τους, διαχέονται στον αέρα σε αμέτρητες δροσοσταλίδες διαιωνίζοντας

Ο επιβλητικός, πανύψηλος καταρράκτης του Πάντα-βρέχει

56 Φαράγγι Πάντα-Βρέχει Εναλλακτικό

Βόλτα στην αερογέφυρα που ενώνει Ροσκά και Δολιανά μια γλυκιά βροχή που σε κάνει να θέλεις να τραγουδήσεις! Τα τρεχούμενα νερά όμως παίζουν τη δική τους μουσική… Μια πρωτόγνωρη αίσθηση χαράς σε κυριεύει... Νεραϊδότοπος αληθινός, θαρρείς πως αερικά και ξώθια θα ξεπηδήσουν από παντού. Το κρύο ντους στην ατέρμονη «βροχή», το κολύμπι στα κρυστάλλινα νερά του ποταμού, η φρεσκάδα του παρθένου αυτού τοπίου αναζωογονούν όλες τις αισθήσεις, δημιουργούν ψυχική ανάταση... Μικρά ουράνια τόξα εμφανίζονται ξαφνικά, παράλληλα με τα φωτεινά υδάτινα πέπλα των ηλιόλουστων καταρρακτών. Ιδιαίτερα όταν ο ήλιος μεσουρανεί στο υψηλότερο δυνατό σημείο διεισδύοντας βαθύτερα στα

στενά τοιχώματα του φαραγγιού, φωτίζει με έναν υπέροχο τρόπο τα τρεχούμενα νερά, δημιουργώντας ένα θέαμα μαγευτικό. Δυστυχώς, οι περισσότεροι επισκέπτες κάθονται για λίγο κι έπειτα αποχωρούν. Αν όμως περάσεις ολόκληρη τη μέρα σου εκεί που… πάντα βρέχει, στ’ αλήθεια θα με θυμηθείς! Πλούσια βλάστηση υπάρχει σε όλο το μήκος του φαραγγιού. Η φύση στα καλύτερά της... Βρύα, αγριολούλουδα, σπάνια φυτά, υδρόβια βλάστηση που αιωρείται από ψηλά... Συχνά θα συναντήσεις νερόφιδα, καβούρια ή βατράχια: Τα μικροσκοπικά βατραχάκια που υπάρχουν παντού στο ποτάμι αποτελούν ένα πρωτόγνωρο παιχνίδι για τα παιδιά (και όχι

μόνο…), που διασκεδάζουν απίστευτα στην προσπάθειά τους να τα πιάσουν! Η επιστροφή από την άλλη μεριά του Κρικελλοπόταμου αποτελεί μία από τις πιο ιδιαίτερες ορεινές διαδρομές της χώρας, καθώς ανηφορίζει με συνεχείς στροφές στην απόκρημνη Καλιακούδα, και από τα 650 μ. υψόμετρο σκαρφαλώνει στα 1.750 μ., στο διάσελο του βουνού. Η θέα εδώ είναι επιβλητική. Ατέλειωτες ευρυτανικές βουνοκορφές: Βελούχι, Χελιδόνα, Τυμφρηστός, Παναιτωλικό… Ολόκληρη η κεντρική Πίνδος ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια σου. Δυστυχώς ο δρόμος εδώ είναι δυσκολότερος και ακατάλληλος για χαμηλά αυτοκίνητα. Από το διάσελο κι έπειτα καλυτερεύει και η διαδρομή γίνεται ομαλότερη, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να κατευθυνθείς προς το Μεγάλο Χωριό ή την Ανιάδα. Η καλύτερη εποχή για να επισκεφθείς το Πάντα-Βρέχει είναι η άνοιξη, το καλοκαίρι και οι αρχές του φθινοπώρου, δηλαδή από Μάιο μέχρι Οκτώβρη. Νωρίτερα ή αργότερα, η στάθμη των νερών είναι πολύ υψηλή, κάνοντας την πρόσβαση μέσα από το ποτάμι από δύσκολη έως επικίνδυνη. Καλύτερος μήνας με διαφορά είναι ωστόσο ο Ιούνιος, γύρω στα μέσα με τέλη του μήνα, κοντά στο θερινό ηλιοστάσιο. Τότε η ημέρα είναι μεγάλη, το φως άπλετο, τα νερά περισσότερα... Καλύτερη ώρα να βρεθείς στο Πάντα-Βρέχει είναι το πρωί, εξίσου όμορφα όμως είναι και το απόγευμα, που το φως έρχεται από την αντίθετη μεριά δημιουργώντας μια εικόνα εντελώς διαφορετική. Οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, το ζητούμενο τελικά είναι ένα: Να βρεθείς εκεί! Στο ΠάνταΒρέχει. Το πολυτιμότερο διαμάντι στην απέραντη κοσμηματοθήκη της απαράμιλλης ευρυτανικής φύσης….

Το φαράγγι όπως το χαιδεύουν οι ακτίνες του ήλιου ...

57

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

• Ακούγεται παράδοξο, όμως για να επιχειρήσεις να επισκεφθείς το φαράγγι, δεν πρέπει να βρέχει! Στα βουνά της Ευρυτανίας, εκεί που κάνει χαρά Θεού, μια ξαφνική μπόρα δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο, ακόμη και μες στο κατακαλόκαιρο. Μια δυνατή βροχή, ακόμα και αρκετά χιλιόμετρα μακριά, μπορεί να φουσκώσει τα νερά του ποταμού και να κάνει την κατάσταση άκρως επικίνδυνη… Γι’ αυτό, πριν ξεκινήσεις, μελέτησε καλά τις καιρικές προγνώσεις.

• Η Δομνίστα, το Κρίκελλο, το Μεγάλο Χωριό και η Ανιάδα διαθέτουν οργανωμένη διαμονή και μπορεί να αποτελέσουν αφετηρία για την επίσκεψη στο φαράγγι. Στη Ροσκά θα βρείτε ταβέρνα, αλλά και τον κοινοτικό ξενώνα, που έχει διαμορφωθεί στο χώρο του παλιού δημοτικού σχολείου και λειτουργεί τους καλοκαιρινούς μήνες.

• Η κατασκήνωση αποτελεί πάντα μία επιλογή – ίσως την καλύτερη για να απολαύσει κανείς ολοκληρωτικά το τοπίο. Πέρα από το σημείο κοντά στη γέφυρα του Κρικελλοπόταμου, για σκηνή προσφέρεται και ο προαύλιος χώρος του Αγίου Αθανασίου στη Ροσκά.

∆υτική Φραγκίστα

Αγ. Τριάδα Βελούχι

Λ. Κρεµαστών

ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ Κορυσχάδες

60

ΑΡΧΑΙΑ ΚΕΡΥΝΕΙΑ Κείμενο - Φωτογραφίες: Ανδρέας Στρατηγάκης

Αρχαία Κερύνεια Χαμένες πατρίδες

Βαφτισμένη στην καταστροφή και μπολιασμένη με την απώλεια, το όνομα Κερύνεια στην Ελλάδα και την Κύπρο επιμένει να μετρά το χρόνο με το δικό του μοναδικό τρόπο διεκδικώντας –σε πείσμα των καιρών– την ύπαρξη, την αυθεντικότητα και τη δικαιοσύνη.

Ο

δρόμος στριφογυρίζει στην απότομη πλαγιά, κερδίζοντας μέτρο το μέτρο την απόσταση από την Αρχαία Κερύνεια. Δίπλα μας, η κοίτη του Κερυνίτη ποταμού, που κυλά προς τον Κορινθιακό κόλπο μέσα από το θεαματικό φαράγγι του. Πριν από το χωριό Μαμουσιά Αχαΐας, ακολουθούμε τη σχετική σήμανση φτάνοντας στον αρχαιολογικό χώρο. Πρώτα αντικρίζουμε το ταφικό μνημείο Ηρώο, εξ αποστάσεως δυστυχώς, λόγω της διαμόρφωσης του γύρω χώρου και της περιοριστικής κατασκευής της Αρχαιολογίας. Στο

λόφο δίπλα στο Ηρώο, βρίσκεται ο τελικός προορισμός μας, ο οχυρωμένος αρχαίος οικισμός σε στρατηγική θέση, ελέγχοντας το στενό πέρασμα προς τα οροπέδια με σημερινή ονομασία Προφήτης Ηλίας και Άγιοι Ασώματοι. Κερύνεια: ένα όνομα, μια ιστορία Η Αρχαία Κερύνεια, μαζί με άλλες σημαντικές πόλεις της περιοχής, ήταν δημιούργημα των αχαϊκών φύλων κατά την εγκαθίδρυσή τους στην περιοχή της Αχαΐας.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, οι Αχαιοί Κηφέας και Πράξανδρος επιστρέφοντας από τον Τρωικό Πόλεμο ίδρυσαν την ομώνυμη πόλη στις βόρειες ακτές της Κύπρου, και μάλιστα σε τοποθεσία που μοιάζει αρκετά με αυτή όπου βρισκόταν η Αρχαία Κερύνεια και η Αρχαία Ελίκη. Το χειμώνα του 373 π.Χ., ένας τρομακτικός σεισμός ισοπέδωσε όλες τις αχαϊκές πόλεις της περιοχής, μεταξύ αυτών και την Αρχαία Κερύνεια, που παρέμεινε πλέον ως ανάμνηση σε άγνωστη τοποθεσία. Μετά από πολύχρονες

61

Μνημειώδες ταφικό κτίσμα (3ου αιώνα π.X.) με οκτώ ιωνικούς ημικίονες, ψευδόθυρα και ανάγλυφες ασπίδες. Πίσω από το Ηρώο βρέθηκε τάφος με πλούσια κτερίσματα

αρχαιολογικές έρευνες, η θέση της επιβεβαιώθηκε τη δεκαετία του ’70 σε εγχάρακτη πινακίδα με το όνομα «Καρυν»-αίων, που βρέθηκε κοντά στο χωριό Μαμουσιά. Η ανασκαφή έχει κηρυχθεί συστηματική και στην ευρύτερη περιοχή βρέθηκαν αρχαίοι ναοί, θέατρο, νεκροταφείο και φυσικά το Ηρώο. Κατά τραγική ειρωνεία, την ίδια δεκαετία ταύτισης της θέσης της Αρχαίας Κερύνειας (1974), η ακμάζουσα κυπριακή Κερύνεια αντιμετώπισε την καταστροφή που δεν λεγόταν «Εγκέλαδος» αλλά «Αττίλας», και για 40 χρόνια αποτελεί σύμβολο ενάντια στην τουρκική κατοχή. Κερυνιώτισσα είναι η Τιτίνα Λοϊζίδου, η οποία

Δημόσιο κτίριο, τμήμα του κεντρικού δρόμου και του οχυρωματικού τείχους της Αρχαίας Κερύνειας

62 Χαμένες πατρίδες Αρχαία Κερύνεια

Θέα από το οροπέδιο των Αγίων Ασωμάτων

ανάγκασε το τουρκικό κράτος να υποκλιθεί στο Δίκαιο κερδίζοντας την προσφυγή στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά της τουρκικής κατοχής. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί το μοναδικό αρχαίο ναυάγιο «Κερύνεια» (σώζεται το 70% του σκάφους), που ανακαλύφθηκε το 1965 ένα χιλιόμετρο από το λιμάνι της κυπριακής Κερύνειας. Το 1985 κατασκευάστηκε αντίγραφο του αρχαίου πλοίου, το «Κερύνεια ΙΙ», που ταξίδεψε σε όλα τα μεγάλα λιμάνια (Νέα Υόρκη - ΗΠΑ, Αμβούργο - Γερμανία, Σεβίλλη - Ισπανία, Νάρα - Ιαπωνία) ως σύμβολο τερματισμού της κατοχής, ενώ από το 2002 ένα νέο πιστό αντίγραφο, το «Κερύνεια Ελευθερία» οργώνει τις θάλασσες στο όνομα του Δικαίου και της Δημοκρατίας. Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται η αρχαία κρήνη,

δεξαμενή, ένα ευμέγεθες δημόσιο κτήριο και αναλημματικός τοίχος, ενώ ψηλότερα υπάρχουν απομεινάρια του αρχαίου θεάτρου, από το οποίο σώζεται τμήμα του τοίχου της σκηνής και η δεξιά πάροδος. Το κοίλο του έχει διάμετρο 44 μέτρα. Δυστυχώς πολλά σημαντικά κτίσματα (θέατρο, ναοί κ.ά.) είναι επιχωμένα για την προστασία τους, ενώ λόγω έλλειψης πόρων, η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων δεν έχει τη δυνατότητα αποψίλωσης του χώρου. Το σύνολο των αρχαίων αντικειμένων που έχουν βρεθεί στην Αρχαία Κερύνεια εκτίθεται στο Μουσείο Αιγίου. Οροπέδιο Προφήτη Ηλία Αγίων Ασωμάτων Ακολουθώντας οδικώς το χωματόδρομο πίσω από το Ηρώο, μπαίνουμε σε ένα φυσικό

63

Το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων

Ο οικισμός της Κερύνειας

64 Χαμένες πατρίδες Αρχαία Κερύνεια

οροπέδιο με φροντισμένους αμπελώνες. Η διαδρομή προσφέρει μαγευτικές εικόνες αφαιρετικής αισθητικής επάνω στο οροπέδιο, και πληθωρική θέα προς το φαράγγι των ποταμών Κερυνίτη και Βουραϊκού, και προς τον Κορινθιακό κόλπο. Στο οροπέδιο υπάρχει και το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, δίπλα στους αρχαίους ναούς, ενώ στις βόρειες εσχατιές του οροπεδίου, σε εκπληκτική τοποθεσία, βρίσκεται το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων. … θάλασσα αλήθειας Όταν έφτασε η κατάλληλη ώρα, μαζί με το φως, αποχαιρετήσαμε το χώρο που φιλοξένησε αυτό το μικρό κομμάτι της ζωής μας με την υπεροψία της δημιουργικότητας που θέλει τη σκέψη μας να μένει προκλητικά ακέραια απέναντι στην κάθε προσωπική Κερύνεια της ζωής μας. Ίσως γιατί το νόημα της Κερύνειας και των χαμένων πατρίδων μας είναι ακριβώς αυτό: κατεστραμμένη ή κατεχόμενη, η Κερύνεια είναι πλασμένη πάντα να ταξιδεύει στη θάλασσα της αλήθειας και της δικαιοσύνης, ελεύθερη και ισχυρή.

Δύση του ήλιου πάνω από το οροπέδιο της Αρχαίας Κερύνειας

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ • Η απόσταση της Αρχαίας Κερύνειας είναι 12-19 χλμ. (20-30 λεπτά) από το Διακοπτό και το Αίγιο, αντίστοιχα.

• Η πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο είναι αρκετά απαιτητική λόγω της απότομης γεωμορφολογίας του εδάφους, ενώ κατά τόπους υπάρχουν πυκνές συστάδες δέντρων και χλοοτάπητας αρκετά μεγάλου ύψους.

• Η σήμανση «Αρχαιολογικός χώρος Κερύνειας» ισχύει έως το Ηρώο, και μετά από αυτό δεν έχει ουσιαστική χρησιμότητα.

• Σε απόσταση 15-30 χλμ. βρίσκεται η Βιλιβίνα με το φαράγγι της και η Πλατανιώτισσα με τη μοναδική εκκλησία της Παναγίας Πλατανιώτισσας, που βρίσκεται εξ ολοκλήρου μέσα στον κορμό πλάτανου. Το μικρό χωριό διαθέτει υποδομή εστίασης σε έναν πανέμορφο χώρο με άφθονα νερά. Επίσης, σε απόσταση 30 περίπου χλμ., με τα 10 εξ αυτών χωματόδρομο, βρίσκεται η Κάτω Ζαχλωρού και λίγο μακρύτερα τα Καλάβρυτα.

66

ΜΙΚΡΟ ΧΩΡΙΟ Κείμενο - Φωτογραφίες: Μάρω Κουρή

Μικρό χωριό

Στην παραλία Βαθύ

Φ

θάνουμε γρήγορα από τον καινούργιο και καλοστρωμένο δρόμο της Αρεόπολης. Για τους παραδοσιακούς ταξιδευτές, προτείνω την παλιά διαδρομή μέσω Γύθειου, για μια στάση σε ένα από τα αμέτρητα μεζεδοπωλεία με τα… κρεμάμενα χταπόδια! Εκεί όπου τα πολύχρωμα ψαροκάικα και τα εξαιρετικά νεοκλασικά κτίρια ενώνονται σε έναν σουρεαλιστικό αντικατοπτρισμό πάνω στα νερά του λιμανιού. Λίγα χιλιόμετρα προτού φτάσουμε στην αριστερή στροφή προς Βαθύ Αγερανού, περνάμε από την επιβλητική, φυσική είσοδο της Μάνης, που δεν είναι παρά ένα δασωμένο φαράγγι με τα ερείπια του κάστρου του Πασαβά. Εδώ, όπου ποτέ δεν έκανε πασάς κουμάντο. Το γαλλικό «pas avant»

είναι το «μη παρέκει» που αναφώνησαν οι Φράγκοι ιππότες, όταν πολεμώντας σ’ αυτό το φαράγγι τους Μανιάτες, τράπηκαν σε φυγή. Μόλις στρίψουμε (αριστερά) για Αγερανό, ακολουθούμε τις πινακίδες, μέχρις ότου ο δρόμος καταλήξει περνώντας μέσα από ελαιώνες στην είσοδο του φιλόξενου Μικρού Χωριού. Η εξαιρετική οικοδέσποινα Θεοδώρα μάς υποδέχεται. Από τη βεράντα μας απολαμβάνουμε τη θέα της θάλασσας… Τη νύχτα, τα κύματα μας νανουρίζουν, όπως και το γλυκό κελάρυσμα ενός χειροποίητου σιντριβανιού μαζί με τα τριζόνια. Τέτοια ώρα συνήθως έρχονται στην αμμουδιά με τους ευκάλυπτους και τα αρμυρίκια οι, σπάνιες πλέον, θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα για να

Ένα παραθαλάσσιο και κατάφυτο συγκρότημα κατοικιών, χτισμένο με την αρχιτεκτονική γραφικού χωριού, περιμετρικά, γύρω από έναν μεγάλο και ολάνθιστο κήπο με ελιές και δέντρα, στην άκρη της κρυσταλλένιας παραλίας Βαθύ στην ανατολική Μάνη. σκάψουν τις φωλιές όπου θα κρύψουν τα αυγά τους. Ξακουστός φυσικός παράδεισος το Βαθύ, με εθελοντές που καταφθάνουν από όλο τον κόσμο προκειμένου να φροντίσουν τις φωλιές. Η απόλυτη ξεκούραση στις ξαπλώστρες κάτω από ψάθινες ομπρέλες στην παραλία, όπου δεν διέρχονται αυτοκίνητα, διασφαλίζοντας το άνετο παιχνίδι των παιδιών, που παίζουν ανέμελα στην παχιά σκιά των δέντρων… Το Μικρό Χωριό έχει γίνει φάρος εξορμήσεων προς τη Μάνη. Επισκεφθείτε τον καλοδιατηρημένο οικισμό της Αρεόπολης, το Λιμένι, απολαύστε τη συγκλονιστική θέα προς το Οίτυλο, το Καραβοστάσι, τη χιλιοφωτογραφημένη Βάθεια με τα πυργόσπιτα, το Ταίναρο, τα μυσταγωγικά σπήλαια του Διρού, μα κυρίως τους Μανιάτες που προσφέρουν φραγκόσυκα και λούπινα – το αγαπημένο… σνακ των αρχαίων Ελλήνων. Ο κύριος Νικηφόρος, ο άνθρωπος που δημιούργησε το Μικρό Χωριό, είναι ντόπιος και είναι χαρά του να μιλά για τα υπέροχα –και όχι τουριστικά– μέρη του τόπου. Αφού σας φιλέψει κάτι από το μποστάνι του Μικρού Χωριού, ή ένα μεζέ από τα χεράκια του, θα σας ανοίξει χάρτες για το γραφικότατο κοντινό χωριουδάκι Καρβελά, τις παραλίες με τα ταβερνάκια, Καμάρες, Κότρωνας, Σκουτάρι, μα και για το χωριό του: την πανέμορφη Άρνα, με τον πελώριο, αγέρωχο πλάτανο, τις πηγές με τα τρεχούμενα νερά και τα... εξαίρετα ψητοπωλεία της πλατείας με σαγηνευτική θέα σε όλα τα χωριά του Ταΰγετου. Τα μέρη εδώ κρατούν ακόμη γνησιότητα, ελληνικότητα, χαρά, δροσιά, ταπεινοφροσύνη. Οι άνθρωποι διατηρούν ακόμη αυτήν τη μανιάτικη λευτεριά. Θα σας τονώσουν, θα σας γεμίσουν με όρεξη. Όρεξη για Ζωή!

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΜΙΚΡΟ ΧΩΡΙΟ

Το συγκρότημα αποτελείται από τέσσερις δίχωρες ισόγειες κατοικίες 60 τ.μ., δύο δίχωρες ορόφου 65 τ.μ. και τέσσερα μονόχωρα στούντιο (δίκλινα ή/και τρίκλινα). Όλες οι κατοικίες διαθέτουν βεράντα, πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα, τραπεζαρία για τέσσερα άτομα και, φυσικά, κλιματισμό και τηλεόραση. Τα δίχωρα σπίτια του ισογείου είναι ανεξάρτητα, έχουν μία διπλή κρεβατοκάμαρα και ένα άνετο καθιστικό με δύο μονά κρεβάτια. Δραστηριότητες για παιδιά Κούνιες, πιγκ πογκ και ποδηλατοδρομίες… Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες, ανάλογα με την ηλικία, και με οδηγό-ειδικό συνεργάτη μας εξερευνούν την περιοχή με ποδήλατα.

H ομάδα ΑΡΧΕΛΩΝ εκπαιδεύει τους μικρούς φίλους μέσα από βιωματικό παιχνίδι και προβολή ντοκιμαντέρ, να αναγνωρίζουν τα ίχνη και τη φωλιά της χελώνας καρέτα-καρέτα, αλλά και να προστατεύουν τα χελωνάκια που γεννιούνται μόνα

τους, εκεί, στη φωλιά της παραλίας. Τα πιτσιρίκια μαθαίνουν ικαριώτικο, χασάπικο, καλαματιανό, μπάλο έως και ταγκό και επίσης… ζυμώνουν τοπικά λαλάγγια. Γάμος, Βάφτιση, Γιορτή Ναι, είστε μέσα στο βαθύ γαλάζιο του πελάγους κι ένας δρομίσκος πάνω στο λόφο με τις βαλανιδιές και τις καστανιές οδηγεί στο ξωκλήσι του Τίμιου Σταυρού, όπου πραγματοποιούνται ονειρεμένα μυστήρια με πανοραμική θέα στα χρώματα της δύσης. Το «Μικρό Χωριό» μπορεί άνετα να φιλοξενήσει τους καλεσμένους σας, ενώ ο όμορφος κήπος του αποτελεί ιδανική επιλογή για τη δεξίωσή σας. Για περισσότερες πληροφορίες, απευθυνθείτε στην κυρία Θεοδώρα Κουρή, τηλ. 6936 974134, και στο διαδίκτυο: www.mikroxorio.gr & www.facebook.com/MikroXorio

70

ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΡΓΑ Κείμενο: Θάλεια Νουάρου | Φωτογραφίες: Θάλεια Νουάρου

Δημήτρης Ηλιόπουλος

Έμπνευση αντλώ από τα πάντα…

Υπερδραστήριος, πολυτάλαντος, γεμάτος ζωντάνια και πάθος για δημιουργία, ο Δημήτρης Ηλιόπουλος δηλώνει πως «δεν ησυχάζει πουθενά». Ζωγράφος, αγιογράφος και συλλέκτης, οι καλλιτεχνικές του ανησυχίες τον ώθησαν να ασχοληθεί παράλληλα με τη διακόσμηση, το θέατρο και το χορωδιακό τραγούδι, ενώ το δραστήριο πνεύμα του δεν άφησε έξω τις γλώσσες, τη διδασκαλία, την ιατρική, τις επιχειρήσεις...

Μπρούντζινα αγαλματίδια διά χειρός Ηλιόπουλου

Χ

αμογελαστό και φιλόξενο, γεμάτο ενέργεια και άφθονο χιούμορ, τον συναντήσαμε στην γκαλερί που διατηρεί επί της οδού Αιπύτου, στην Καλαμάτα. Τρεις όροφοι γεμάτοι τέχνη: Δημιουργίες από κοσμήματα που συνδυάζουν περίτεχνα το παλιό με το σύγχρονο, μικρογλυπτά από μπρούντζο, εκατοντάδες σπάνια συλλεκτικά αντικείμενα και τα ζωγραφικά του έργα, που περιλαμβάνουν από πορτρέτα, τοπία και νεκρές φύσεις μέχρι αφαιρετικούς και αλληγορικούς πίνακες, ψηφιδωτά, και φυσικά τις περιζήτητες αγιογραφίες του επάνω σε κεραμίδι... Πώς συνδυάζονται στ’ αλήθεια όλα αυτά, από πού αντλείτε την έμπνευσή σας; «Πάντα μου άρεσε να πειραματίζομαι. Κάθε έργο αντιπροσωπεύει και μια περίοδο της ζωής μου. Έμπνευση αντλώ από τα πάντα. Από τον ήλιο, που κάθε μέρα δύει στο χωράφι μου, στη Βέργα. Από το φως, τα ζώα μου, τη θάλασσα, τους ανθρώπους, τη φύση, την ίδια τη ζωή». Πώς προέκυψε η σχέση σας με τη ζωγραφική; Πότε αντιληφθήκατε ότι πρέπει να ασχοληθείτε με την τέχνη αυτή; «…Κάποια χρονιά, τη μέρα του Ερυθρού Σταυρού, μας βάλανε στο σχολείο να φτιάξουμε τον Ερίκο Ντινάν. Κι έφτιαξα ένα πορτρέτο, σαν να ’ταν όμοιο με ώριμου ζωγράφου…» Ήτανε μόλις στην Πέμπτη δημοτικού. «Από κει πήρα φόρα. Αργότερα μπήκα στα χρώματα κι έκανα διακοσμητικές παρεμβάσεις σε βιτρίνες…» Το αποτέλεσμα άρεσε και αυτή η αποδοχή και η αναγνώριση τού έδινε κίνητρο να συνεχίζει. Μπήκε στην Καλών Τεχνών, όπου είχε την ευκαιρία να λύσει τις απορίες του, να καλλιεργήσει το ταλέντο του, να εξελίξει την τεχνική του, να ανοίξει τους ορίζοντές του… Άξιο απορίας πώς ένας απόφοιτος της Καλών Τεχνών σπούδασε παράλληλα Ιατρική και, παρά το πλούσιο καλλιτεχνικό βιογραφικό του, με ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με πολλές συμμετοχές σε διεθνή εικαστικά δρώμενα και επιτυχίες που θα ζήλευαν πολλοί, διέπρεψε παράλληλα ως διευθυντικό στέλεχος στο υποκατάστημα της Alpha Bank στην Καλαμάτα. Πώς συνδυάζεται η τέχνη με τα οικονομικά; «Δεν ήθελα να μου προσάψουν το προσωνύμιο του καλλιτέχνη που δήθεν δεν έχει δουλέψει ποτέ στη ζωή του. Κοιμόμουν ελάχιστα, όλη νύχτα ζωγράφιζα, στις 5 το πρωί κολυμπούσα στη θάλασσα, στις 7 βρισκόμουν στην τράπεζα κι έκανα τη δουλειά μου με κέφι και όρεξη…» Σήμερα, συνταξιούχος πια, συνεχίζει με πάθος τη

Αγιογραφία σε κεραμίδι

72 Δημήτρης Ηλιόπουλος ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΡΓΑ

ζωγραφική, ενώ αφιερώνει χρόνο στο χωράφι, τα ζώα του και τις πεζοπορίες, διδάσκοντας παράλληλα ιταλικά, ζωγραφική και χορωδιακό τραγούδι στα νέα παιδιά… Τελικά το ταλέντο είναι έμφυτο ή καλλιεργείται; «Μπορείς να καλλιεργήσεις, να βελτιώσεις την τεχνική σου αλλά ή το ’χεις ή δεν το ’χεις. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν το κάτι άλλο, μια “πινελιά”, που τους ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους… Πολλοί τελείωσαν την Καλών Τεχνών και δεν έκαναν τίποτα, πολλοί δεν τελείωσαν καμία σχολή και έχουν κάνει αριστουργήματα…» Άνθρωπος μοναδικός και ασυμβίβαστος, ενοχλούνταν όταν οι καθηγητές έδειχναν να επιβάλλουν το προσωπικό τους στιλ. «Δεν ήθελα να ενταχθώ στο στιλ κανενός. Το στιλ είναι προσωπικό θέμα». Αυτή ήταν μάλλον και η συνταγή της επιτυχημένης του ζωγραφικής καριέρας. Τα χρόνια της νεότητας, με συμμετοχές σε διεθνείς Μπιενάλε, εκθέσεις στο εξωτερικό και σπουδαίες γκαλερί της Αθήνας, τα διαδέχθηκε η ενασχόλησή του με την αγιογραφία, η οποία και τον καθιέρωσε.

Αγιογραφία σε κεραμίδι

Πώς προέκυψε η αγιογραφία; «Ήταν πριν από 20 χρόνια περίπου, λίγο μετά το σεισμό της Καλαμάτας. Παίζαμε με τον ερασιτεχνικό θίασο σε ένα χωριό στην ορεινή Αρκαδία. Εκεί βρήκα ένα κεραμίδι κι ένας φίλος μου μου πρότεινε ότι θα ’ταν ωραίο να ζωγράφιζα πάνω μία εικόνα». Έτσι κι έγινε. Όταν το έργο τελείωσε, όλοι θεώρησαν ότι πρόκειται για μια παμπάλαιη αντίκα. Συλλογή από σπάνια λιβανιστήρια

73

Μοναδικά, διαχρονικά κοσμήματα διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους

Μπρούντζινο αγαλματίδο του Σάντερς Όταν κοιμούνται οι άγγελοι, πεθαίνουν οι άνθρωποι - ο ζωγράφος επί τον έργον «Το κεραμίδι είναι ένα ιδιαίτερο υλικό, γνήσιο, γήινο, παλιό και ταυτόχρονα μοντέρνο, εντέλει διαχρονικό… Δεν δίνει το ύφος της κλασικής εικόνας, μοιάζει πράγματι με αντίκα…» Στις αγιογραφίες του δημιουργεί τις δικές του φόρμες. Ακολουθεί βυζαντινές συνταγές, όμως οι φιγούρες του χαρακτηρίζονται από κάτι διαφορετικό και καινούργιο: το προσωπικό του ύφος. Οι μορφές των αγίων του είναι γλυκές, οι άγγελοί του είναι παρηγορητές και όχι τιμωροί. Χαρακτηριστικό τους τα μεγάλα μάτια και η απουσία της ρυτίδας από το μέτωπο. «Όλοι σού χαμογελάνε, είναι σαν να σου λένε: εμείς είμαστε εδώ, μη σε νοιάζει…» Αγιογραφίες του έχουν τυπωθεί σε χριστουγεννιάτικές κάρτες της Unicef, της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών και άλλων φιλανθρωπικών φορέων, ενώ η γνωστή «Σαμαρίνα» του φιλοξενείται μόνιμα στη Δημοτική Πινακοθήκη της Καλαμάτας. Χαζεύω παλιότερα έργα του, δημοσιεύματα, τις φωτογρα-

φίες του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τη Βούλα Πατουλίδου και άλλους Ολυμπιονίκες μας, τους τίτλους των έργων του… «Το φεγγάρι του Βοσπόρου», «Τα πάντα με καπέλο» και «7 μέρες ειρήνης», επηρεασμένα από το Κυπριακό. «Θαμμένα σ’ ένα όνειρο» με την μπετονιέρα που θάβει για πάντα τη νεοκλασική ομορφιά. Η μορφή της γυναίκας στο έργο του κυριαρχεί, ως μάνα, ως σώμα, ως κορίτσι ή Παναγιά… Θαυμάζει απεριόριστα τον Νταλί: «Ο Νταλί με διαλύει. Δείχνει περίτρανα ότι ξέρει να ζωγραφίζει. Μπορεί με φόρμες κλασικές να εκφράζεται μοντέρνα, δίνοντας κλασικά έργα από άλλη οπτική γωνία. Ξέρει να παίζει, ξέρει να δημιουργεί. Με έχει επηρεάσει». Είναι ένας παθιασμένος συλλέκτης, καθώς στους τρεις ορόφους της γκαλερί του αναβιώνει ένας μικρόκοσμος βυζαντινής τέχνης και μια σπάνια συλλογή λαογραφικής κληρονομιάς. Κάθε αντικείμενο και μια αίσθηση, μια ιστορία… Κριτήριό του όχι απα-

74 Δημήτρης Ηλιόπουλος ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΡΓΑ

ραίτητα η παλαιότητα ή η αξία του αντικειμένου, αλλά η αισθητική, το προσωπικό του γούστο, «η αίσθηση που έχεις όταν το πιάνεις στα χέρια σου και το αγγίζεις…».

Οι άγγελοί μου είναι παρηγορητές και όχι τιμωροί. Όλοι σου χαμογελάνε, είναι σαν να σου λένε: Εμείς είμαστε εδώ, μη σε νοιάζει…

© Ανδρέας Στρατηγάκης

Ποιο ήταν το πρώτο σας αντικείμενο; «Ένα παμπάλαιο ασημένιο αρτοφόριο που αγόρασα τυχαία από ένα κατάστημα με αντίκες… πριν από 20 χρόνια περίπου… Μου το πούλησαν πάμφθηνα ως κουτί θυμιάματος». Περασμένο με πολλαπλά στρώματα μπογιάς, τίποτα δεν φανερώνει την πραγματική αξία του…

Ένα ασημένιο αρτοφόριο, το πρώτο αντικείμενο της συλλογής

Η λαογραφική του συλλογή περιλαμβάνει σπάνια αυθεντικά παραδοσιακά κοσμήματα, τσαντάκια και πουγκιά από συρμάτινη δαντέλα, που φορούσαν οι αστές του προηγούμενου αιώνα, και εξαρτήματα παραδοσιακών φορεσιών… Ένα θρακιώτικο στέμμα, ένα γιαννιώτικο κέντημα, αληθινό έργο τέχνης, ένα σπάνιο ολόμαλλο κορινθιακό κοντογούνι, ένα ασημοκέντητο επιγονάτιο... Συχνά, μάλιστα, όταν βρίσκει αντικείμενα σπασμένα ή κατεστραμμένα, τα συνδυάζει με ορυκτές πέτρες δημιουργώντας πρωτότυπα και διαχρονικά κοσμήματα. Το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής καταλαμβάνουν φορητές εικόνες και αντικείμενα βυζαντινής τέχνης. Μας ξεναγεί στις ιστορίες τους. Μια εικόνα του 14ου αιώνα, μια άλλη από τον Πανάγιο Τάφο, που πρώτη φορά άλλαξε χέρια το 1906… Ένας σταυρός, που βρέθηκε μέσα σε ερείπια στα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας και ήταν δώρο από τα βαφτιστήρια του, κι ένα θυμιατό από την Αργεντινή. Περίτεχνα βασιλικά τάματα και μεταξύ τους ένα της βασίλισσας Αμαλίας… Τα κοκάλινα «κούφια» μπαστούνια, με τα οποία οι βυζαντινοί καλόγεροι μετέφεραν στα κρυφά μεταξοσκώληκα από την Κίνα. Καπέλα τελετών από την Καππαδοκία, με το σήμα της Αυγής του Δαρείου, που σκέφτεται να τα δανείσει στο Εθνικό Θέατρο, χειρόγραφα Ευαγγέλια από την Υπαπαντή, μια ζώνη με θήκη για τη Θεία Κοινωνία, απ’ όπου κοινωνούσαν οι ετοιμοθάνατοι στην Επανάσταση του ’21, και δύο δαχτυλίδια –ένα κόκκινο κι ένα μαύρο– που τα έστελναν σε βυζαντινούς κρατουμένους ως επίσημη ανακοίνωση για το αν θα ελευθερωθούν ή θα πεθάνουν… Ο κατάλογος φαίνεται ατελείωτος… από το σκαλιστό αραβικό φανάρι του 1175 και τους πανάρχαιους σφραγιδόλιθους από τη Συρία μέχρι τα μπρούντζινα αγαλματίδια του Σάντερς, τις θαλασσινές του πέτρες και το πρώτο ελληνικό σφραγισμένο σπιρτόκουτο, με κοινό παρανομαστή όλων την αισθητική, την τέχνη, την ιστορία τους… Φεύγοντας τον ρωτώ για τη σχέση του με τη θρησκεία. «Δεν είμαι καθόλου συντηρητικός και, παρότι θρησκευόμενος, δεν ήμουν ποτέ θρησκόληπτος. Πιστεύω στις ιδέες του χριστιανισμού, στη διδασκαλία της αγάπης, όπως την κήρυξε ο Χριστός. Αγάπη, δικαιοσύνη, να βοηθάς το διπλανό σου... Μακάρι να τις τηρούν κι εκείνοι που τις διδάσκουν…»

76

ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Κείμενο - Φωτογραφίες: Ανδρέας Στρατηγάκης

Αρχαία τεχνολογία της Ελλάδας Όταν οι Έλληνες άνοιγαν το δρόμο της επιστήμης Φ

ιλοσοφία, Τέχνες και Δημοκρατία: Αυτές είναι οι έννοιες που έρχονται συνήθως στο μυαλό όταν σκεφτόμαστε τους Αρχαίους Έλληνες. Όμως, στα παρασκήνια της ιστορίας, τα άγνωστα αλλά εξαιρετικά εντυπωσιακά επιτεύγματα αφορούν την τεχνολογία των προγόνων μας. Τεχνολογία που έθεσε τις βάσεις για την επιστημονική και μηχανολογική ανάπτυξη ολόκληρης της ανθρωπότητας. Σε αυτό το αντικείμενο δραστηριοποιείται το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά (www.kotsanas.com), εκθέτοντας πληθώρα ανακατασκευασμένων εφευρέσεων και τεχνολογικών επιτευγμάτων των Αρχαίων Ελλήνων και προκαλώντας θαυμασμό ή ακόμα και δέος στον επισκέπτη. Ορισμένα από τα 350 εκθέματα που περιλαμβάνει το Μουσείο, είναι τόσο πολύπλο-

κα, που χρειάζεσαι αρκετό χρόνο για να προσεγγίσεις έστω τις βασικές αρχές λειτουργίας τους. Το μουσείο βρίσκεται στο Κατάκολο Ηλείας, αλλά υπάρχουν πολλές περιοδεύουσες εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μία από αυτές πραγματοποιήθηκε πρόσφατα και στην Αθήνα. Την επισκεφθήκαμε και σας παρουσιάζουμε ενδεικτικά μερικά από τα μοναδικά της εκθέματα. Η είσοδος σε όλες τις περιπτώσεις είναι δωρεάν. Μηχανισμός των Αντικυθήρων Ανακαλύφθηκε σε ναυάγιο ανοικτά των Αντικυθήρων, και η κατασκευή του χρονολογείται μεταξύ 150-100 π.Χ. Θεωρείται η αρχαιότερη γνωστή κατασκευή με γρανάζια και για πολλές δεκαετίες

αποτελεί αντικείμενο εξειδικευμένης επιστημονικής μελέτης. Η χρήση του αφορούσε την κίνηση των ουράνιων σωμάτων, όπως του Ήλιου και της Σελήνης, μαζί με μετρητές ημερολογίων. Ο πρώτος κτιριακός αυτοματισμός: Αυτόματο άνοιγμα θυρών μετά από θυσία Το αυτόματο άνοιγμα των θυρών έδινε στους πιστούς της εποχής την ψευδαίσθηση του θαύματος, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για κατασκευή του Ήρωνα του Αλεξανδρέα. Στην εφεύρεση αυτή, η θερμοκρασία από τη φωτιά της θυσίας μετέδιδε τη θερμότητα σε ένα σφραγισμένο δοχείο νερού, το οποίο συνδεόταν μέσω σωλήνα με ένα δεύτερο δοχείο. Έτσι, το νερό «βάραινε» το

77

Αυτόματο άνοιγμα θυρών

Ο πολυβόλος καταπέλτης Κωδικοποιημένη τηλεγραφία

Η ύδραυλις του Κτησίβιου

δεύτερο δοχείο, το οποίο σε συνδυασμό με ένα μηχανισμό μετάδοσης της κίνησης με αντίβαρα και σχοινιά «άνοιγε» την πόρτα. Όταν η θυσία τελείωνε, ακολουθούσε η αντίστροφη διαδικασία, και η πόρτα έκλεινε. Η πρώτη κωδικοποιημένη τηλεγραφία με γραμματικούς χαρακτήρες Απλό και ευφυές σύστημα επικοινωνίας. Στο κέντρο της φωτογραφίας, φαίνεται ο πίνακας ταξινόμησης του ελληνικού αλφάβητου. Από το απέναντι κτίριο, με τον αριθμό των πυρσών αποστέλλεται ο αριθμός στήλης (αριστερά) και ο αριθμός γραμμής (δεξιά). Στην εμφανιζόμενη περίπτωση, «τηλεγραφείται» το γράμμα «Ν». Αλλάζοντας τον αριθμό των πυρσών,

Μηχανισμός Αντικυθήρων

αριστερά και δεξιά, σχηματίζονται λέξεις και προτάσεις. Με το κατάλληλο προσωπικό, τα δύο «κέντρα επικοινωνίας» λειτουργούν σειριακά δίνοντας απαντήσεις στο αποστελλόμενο μήνυμα ή, παράλληλα, αποστέλλοντας ταυτόχρονα διαφορετικά μηνύματα!

των πλήκτρων-βαλβίδων γινόταν με τη βοήθεια ελαστικών ράβδων από σφεντάμι.

Η ύδραυλις του Κτησίβιου

Αυτοματοποιημένο σύστημα που εξασφάλιζε ταχύτατη συνεχή ρίψη βελών. Βασική τεχνολογική καινοτομία ήταν η ξύλινη αλυσίδα που κινούνταν επάνω σε δύο πεντάγωνους αλυσοτροχούς. Το όπλο αυτό παραγγέλθηκε από τους Ρόδιους και αποτελούσε την τεχνολογική κορωνίδα των αμυντικών συστημάτων της εποχής. Στη σύγχρονη εποχή, η επίπεδη αλυσίδα μετάδοσης κίνησης αποτελεί συνηθισμένο και βασικό εξάρτημα πλήθους μηχανημάτων.

Το πρώτο πληκτροφόρο όργανο στον κόσμο και πρόγονος του εκκλησιαστικού οργάνου. Η λειτουργία του βασιζόταν σε πεπιεσμένο αέρα που ωθούνταν μέσω εμβόλων τα οποία κινούνταν με χειρομοχλούς. Μέσω ενός συστήματος διαχείρισης του αέρα, τα πλήκτρα τον ελευθέρωναν στον αντίστοιχο αυλό, που αναλόγως του μήκους του σχημάτιζε τον μουσικό φθόγγο. Η επαναφορά

Ο πολυβόλος καταπέλτης του Διονυσίου του Αλεξανδρέα. Η πρώτη εφαρμογή επίπεδης αλυσοκίνησης

78

ΓΝΩΣΗ, ΣΠΟΡΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Κείμενο: Θάλεια Νουάρου | Φωτογραφίες: Δαμιανός Νάκος

Η γιορτή των σπόρων…

«Αντί να στενοχωριέσαι για το σκοτάδι, άναψε ένα φως» Αναρωτηθήκαμε ποτέ τι σημαίνει βιοποικιλότητα; Γιατί οι πολυεθνικοί κολοσσοί επιχειρούν να ελέγξουν απολύτως τη διατροφή μας; Είμαστε ό,τι τρώμε. Και όπως εύστοχα σημειώνει ο Περιβαλλοντικός Πολιτιστικός Σύλλογος Μάνης, οφείλουμε με γνώση να υπερασπιστούμε το δικαίωμά μας στη σπορά, το δικαίωμα στην ελευθερία της τροφής μας…

Τ

α τελευταία χρόνια, γνωστές πολυεθνικές εταιρείες εμπορίας σπόρων και γενετικά τροποποιημένων οργανισμών ασκούν πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση να απαγορευτούν οι καλλιέργειες με σπόρους εκτός εμπορίου και να αρθούν οι απαγορεύσεις που έχουν επιβληθεί για τα μεταλλαγμένα προϊόντα. Επιθυμία λοιπόν της Ε.Ε. –προς χάριν των μονοπωλίων και της πολυπόθητης αύξησης της παραγωγής– είναι να απαγορευτεί η ελεύθερη διακίνηση των παραδοσιακών ντόπιων ποικιλιών με το αστείο, μάλιστα, επιχείρημα της δήθεν «ασφάλειας» του καταναλωτή. Με απλά λόγια, το νομοσχέδιο που είχε τεθεί προς ψήφιση από το Ευρωκοινοβούλιο, προέβλεπε πως όποιος καλλιεργητής επιχειρούσε να σπείρει και να εμπορευτεί ντόπιες ποικιλίες, θα περνούσε αυτόματα στην παρανομία (!). Ακούγεται παράλογο, αλλά στις συνθήκες της οικονομικής παγκοσμιοποίησης που βιώνουμε, αποτελεί μια πραγματικότητα. Ήδη οι Έλληνες παραγωγοί που χρησιμοποιούν και διατηρούν τοπικές ποικιλίες

σπόρων δεν μπορούν να εμπορευτούν τα προϊόντα τους αν δεν πάρουν «άδεια παρέκκλισης» από τη Δ/ νση Αγρ. Ανάπτυξης. Σε ό,τι αφορά την υγεία μας, δεν νομίζω ότι υπάρχει άνθρωπος σήμερα που θα εμπιστευόταν την ασφάλεια της τροφής του στους κερδοσκόπους. Σημειώνεται ότι η εμπορική αξία της εν λόγω αγοράς υπολογίζεται στα 45 δις δολάρια ετησίως, με τέσσερις εταιρείες να ελέγχουν το 58% της παγκόσμιας αγοράς. Σε ό,τι αφορά την ίδια τη φύση και τη διατήρηση των φυσικών πόρων –την ποικιλία της ζωής επάνω της– είναι γνωστές οι μακροχρόνιες συνέπειες που επιφέρει στον πλανήτη η καταστροφή των ειδών. Επιπλέον, σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής να αποτελεί τη βάση της οικονομίας και με την έντονη ποικιλομορφία των καρπών της γης της, κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό, όταν μάλιστα με τις κατάλληλες κινήσεις, θα μπορούσαν να τη μετατρέψουν σε μια χώρα με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον τομέα της διατροφής.

Ευτυχώς, οι αντιδράσεις ήταν πολλές και άμεσες. Δεκάδες συλλογικότητες και οργανώσεις ανά τη χώρα διεκδίκησαν για όλους εμάς το δικαίωμα της ελεύθερης σποράς, της ελευθερίας της τροφής. Στις αρχές Μαρτίου, υπερψηφίστηκε ομόφωνα από το Ευρωκοινοβούλιο η τροπολογία για την απόρριψη της πρότασης νομοθεσίας που θα υποχρέωνε του ευρωπαίους αγρότες να αγοράζουν σπόρους αποκλειστικά από πολυεθνικές. Το αισιόδοξο αυτό νέο υποδεχθήκαμε όλοι σαν μια πρώτη νίκη των πολιτών στον πόλεμο ενάντια στον έλεγχο της διατροφής. Όπως όμως μας ενημερώνει ο ΠΕΡΙ.ΠΟΛ.Ο. Μάνης, η νίκη ήταν προσωρινή, αφού σχεδόν ταυτόχρονα άνοιξε ξανά η συζήτηση για τα μεταλλαγμένα, με στόχο την ευκολότερη έγκριση για την καλλιέργειά τους στις ευρωπαϊκές χώρες, με πιθανή μάλιστα δυνατότητα απαγόρευσης στα κράτη-μέλη που θα αρνούνται να συμμορφωθούν. Ο αγώνας λοιπόν ενάντια στα υβρίδια και τα μεταλλαγμένα δεν σταματάει εδώ. Γιορτές ενημέρωσης και ανταλλαγής σπόρων, όπως αυτές που πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο στη Σπάρτη, το Γύθειο και την Καλαμάτα με πρωτοβουλία του ΠΕΡΙ.ΠΟΛ.Ο. Μάνης και με τη συμμετοχή πολλών πανελλαδικών οικολογικών δικτύων και καλλιεργητών, είναι το «φως» στο «σκοτάδι» που επιβάλουν Ε.Ε. και μονοπώλια. Σε κλίμα γιορτινό, δεκάδες άνθρωποι της γης ανταλλάσσουν και μοιράζονται δωρεάν αυθεντικούς σπόρους, έτσι ώστε οι ντόπιες ποικιλίες φυτών, πολλές από τις οποίες έχουν σχεδόν χαθεί, να μπορέσουν να επιβιώσουν. «Αυτά τα ταπεινά σποράκια που δίνονται χωρίς χρήματα από χέρι σε χέρι θα μπορούν να μας θρέψουν στα δύσκολα χρόνια που ζούμε και θα ζήσουμε» σημειώνει ο Π.Π.Ο., που με τις γιορτές αυτές φέρνει κοντά εκατοντάδες ανθρώπους από όλη την Πελοπόννησο. Στην Κοκκινόραχη Σπάρτης, οι καλλιεργητές αντάλλαξαν και μοίρασαν περισσότερα από 2.500 φακελάκια με σπόρους με ένα μονάχα όρο: ο καθένας να φυτέψει τους σπόρους, να τους διατηρήσει και να συνεχίσει να τους διαδίδει από χέρι σε χέρι ώστε να περάσουν χωρίς χρηματική συναλλαγή και στις επόμενες γενιές. Οι επισκέπτες που αγκάλιασαν τη γιορτή είχαν τη δυνατότητα να ακούσουν τις πολύ ενδιαφέρουσες ομιλίες των Παναγιώτη Κάτσαρη και Απόστολου Σελήνα για μια γεωργία χωρίς χημικά και μεταλλαγμένα. Στην ιστοσελίδα τού «Πελίτι», της Εναλλακτικής Κοινότητας για τη διάσωση και τη διάδοση σπόρων ντόπιων ποικιλιών, διαβάζουμε: «Είναι σημαντικό

να μπορούμε να βρούμε τα κοινά σημεία που μας ενώνουν και όχι αυτά που μας χωρίζουν. Είναι σημαντικό να δεχόμαστε και να σεβόμαστε τη διαφορετικότητα του άλλου. Αυτό ακριβώς είναι βιοποικιλότητα»… Ο πλούτος των σχέσεων, ο πλούτος των γεύσεων, ο πλούτος της ζωής. Ας μην αφήσουμε κανέναν να τον δηλητηριάσει.

Για προσεχείς εκδηλώσεις και για τις δράσεις του ΠΕΡΙ.ΠΟΛ.Ο. Μάνης, επισκεφθείτε: http://peripolomanis.blogspot.gr

80

ΣΥΝΤΑΓΕΣ του σεφ Γιώργου Καλομοιρόπουλου

Πιάσαμε λαβράκι! Τ

ο λαβράκι ή «λύκος της θάλασσας» είναι ένα ψάρι εκλεκτής νοστιμιάς. Το ωραίο, λευκό και κρουστό κρέας του το ανάγει σε ένα από τα κορυφαία θηράματα των ελληνικών θαλασσών. Ζει στις ακτές της θάλασσας αλλά και στις όχθες των ποταμών, καθώς έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται σε διάφορα επίπεδα αλμυρότητας. Όταν το λαβράκι μας είναι του γλυκού νερού, θα χρειαστεί να το αλατίσουμε περισσότερο. Το ξύσμα λεμονιού μαζί με τα ντοματίνια, το κρασί και τη μαραθόριζα αποτελούν ιδανικό συνδυασμό για το ψαράκι. Η φρεσκάδα του λεμονιού και το άρωμα του μάραθου απογειώνουν τη γεύση του φαγητού μας, που ταιριάζει ιδανικά με ουζάκι ή λευκό κρασί.

Λαβράκι στη λαδόκολλα με λαχανικά Συνταγή: Για 4 μερίδες Θα χρειαστούμε: • 800 γρ. λαβράκι φιλέτο • 150 γρ. πατάτες, κομμένες σε λεπτές φέτες • 200 γρ. φινόκιο (μαραθόριζα), κομμένο σε λεπτές φέτες • 350 γρ. ντοματίνια, κομμένα στη μέση • 20 γρ. χυμό λεμονιού • 8 γρ. ξύσμα λεμονιού • 140 γρ. κρεμμύδια φρέσκα, ψιλοκομμένα • λίγο μαϊντανό, τα φύλλα • 40 γρ. ελαιόλαδο • 80 γρ. βούτυρο • 25 γρ. κρασί λευκό • αλάτι • λίγο σχοινόπρασο κομμένο σε μπαστουνάκια • λίγο αλεύρι και νερό, για την κόλλα

Α

ναμειγνύουμε το φινόκιο, τα ντοματίνια, το χυμό και το ξύσμα λεμονιού, το φρέσκο κρεμμύδι, το μαϊντανό και το ελαιόλαδο, και τα αλατίζουμε.

Κόβουμε 4 κομμάτια χαρτί ψησίματος σε μέγεθος 30x40 εκ. Τοποθετούμε ένα κομμάτι χαρτί στην επιφάνεια εργασίας, με τη μεγαλύτερη πλευρά προς το μέρος μας. Βάζουμε στο κέντρο και δεξιά το 1/4 από τις πατάτες και από πάνω το 1/4 από το μείγμα λαχανικών. Αλατίζουμε το λαβράκι και από τις δύο πλευρές, τοποθετούμε το 1/4 της ποσότητας (δηλαδή 1-2 φιλέτα) πάνω στα λαχανικά, και πάνω του ακουμπάμε ένα κομμάτι βούτυρο. Το καταβρέχουμε με το 1/4 του κρασιού. Αναμειγνύουμε το αλεύρι με λίγο νερό, μέχρι να γίνει αραιός χυλός. Αλείφουμε τις άκρες του χαρτιού με το χυλό και φέρνουμε την αριστερή πλευρά του χαρτιού πάνω από το λαβράκι, ώστε να συναντήσει τη δεξιά πλευρά, καλύπτοντας το ψάρι. Σφραγίζουμε τις άλλες δύο πλευρές καλά και τις γυρνάμε προς τα μέσα. Βάζουμε όλους τους φακέλους σε ταψί και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο, στους 180°C. Όταν φουσκώσει το χαρτί ψησίματος, είναι έτοιμο. Ανοίγουμε ένα φάκελο προσεκτικά, ελέγχουμε και, αν το ψάρι είναι έτοιμο, ανοίγουμε και τους υπόλοιπους και σερβίρουμε. Αν δεν είναι έτοιμο, το ξαναβάζουμε για λίγη ώρα στο φούρνο.

81

Ο τέλειος ουζομεζές! Ο

βασιλιάς του καλοκαιριού ίσως δεν χρειάζεται περισσότερες συστάσεις. Μαγειρευτό, στο τηγάνι ή στα κάρβουνα, το καλαμάρι αποτελεί τον ιδανικό συνοδευτικό μεζέ για ουζάκι πλάι στο κύμα. Εδώ, προτείνεται γεμιστό με κατσικίσιο τυρί, πιπεριές και ούζο, να μοσχοβολήσει θάλασσα όλη η γειτονιά. Το κατσικίσιο τυρί θα δώσει μια πιο πλούσια, ιδιαίτερη γεύση από αυτήν της συνηθισμένης φέτας, «γεμίζοντας» κυριολεκτικά το καλαμάρι μας. Αν θέλουμε, μπορούμε αντί για το φούρνο να ψήσουμε το φαγητό μας στα κάρβουνα.

Καλαμάρι γεμιστό με κατσικίσιο τυρί, πιπεριές & ούζο

Συνταγή: Για 4 μερίδες Θα χρειαστούμε: • • • • • • • • • • •

4-5 καλαμάρια μεγάλα 400 γρ. κατσικίσιο τυρί ή γιδοτύρι 1 μικρή πράσινη πιπεριά, ψιλοκομμένη 1 μικρή κόκκινη πιπεριά, ψιλοκομμένη 1 μικρή κίτρινη πιπεριά, ψιλοκομμένη 2 σκελίδες σκόρδο 1 μικρό κρεμμύδι, ψιλοκομμένο λίγο μαϊντανό, ψιλοκομμένο 8 κ.σ. ελαιόλαδο 3-4 κ.σ. ούζο αλάτι, πιπέρι, ρίγανη

Π

λένουμε τα καλαμάρια, τα καθαρίζουμε εσωτερικά και αφαιρούμε τα πτερύγια, τα οποία τα κόβουμε σε κομματάκια για να τα χρησιμοποιήσουμε στο μείγμα μας. Ρίχνουμε το μισό ελαιόλαδο στο τηγάνι και σοτάρουμε καλά τα κομμένα πτερύγια, το κρεμμύδι, το σκόρδο και τις πιπεριές. Σβήνουμε με το ούζο, προσθέτουμε το μαϊντανό, αλάτι και πιπέρι. Ανακατεύουμε και τα αφήνουμε στη φωτιά 2-3 λεπτά ακόμη. Μόλις κρυώσει λίγο το μείγμα, προσθέτουμε το κατσικίσιο τυρί και ανακατεύουμε. Γεμίζουμε τα καλαμάρια με το μείγμα και κλείνουμε καλά με οδοντογλυφίδα. Ρίχνουμε το υπόλοιπο λάδι σε ένα πιρέξ, όπου και τοποθετούμε τα καλαμάρια. Σκεπάζουμε με αλουμινόχαρτο και ψήνουμε στους 180°C για 30 λεπτά περίπου, έπειτα βγάζουμε το αλουμινόχαρτο και τα αφήνουμε για 15 λεπτά ακόμα. Σερβίρουμε με λίγο ελαιόλαδο και ρίγανη.

82

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ

Φωτογραφία: Χρήστος Κανατάς

Επιμένω σ’ έναν άλλο κόσμο. Τον έχω τόσο ονειρευτεί, τόσο πολύ έχω σεργιανίσει μέσα του, που πια είναι αδύνατο να μην υπάρχει. Χρίστος Λάσκαρης

Ο Χρίστος Λάσκαρης ανήκει στους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Γεννήθηκε στο Χάβαρι Ηλείας το 1931. Έζησε κι εργάστηκε στην Πάτρα, όπου και πέθανε τον Ιούνιο του 2008, σε ηλικία 77 ετών. Ένας άνθρωπος σεμνός, αθόρυβος υπηρέτης του ποιητικού λόγου, βραβεύτηκε το 2007 με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη, στο Κάιρο.

Προσφορά Ασύρματο μοτέρ γαλλικού οίκου

170€

&

ΔΩΡΟ το τηλεχειριστήριο

Για τον καθένα, ελευθερία σηµαίνει κάτι διαφορετικό. Για εµάς, σηµαίνει να έχεις και το κεφάλαιό σου ελεύθερο και υψηλές αποδόσεις. Γι’αυτό δηµιουργήσαµε την Προθεσµιακή Κατάθεση «Απόδοση και Ελευθερία» που σου προσφέρει αυξανόµενο επιτόκιο, το κεφάλαιό σου διαθέσιµο κάθε µήνα και µηνιαία απόδοση τόκων, µε ελάχιστο ποσό κατάθεσης 5.000€.

T. 18 2 18, www.piraeusbank.gr