ΕΠΑΘΛΟ τεύχος 97

Ναύπακτος Ζωντανό παραμύθι

Διαδρομές στα Πιέρια | Σύκα, φθινοπωρινός θησαυρός στο τραπέζι μας! | Αναζητώντας το αρχαιότερο χωριό στην Ευρώπη

ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014

Κυπαρισσία Η ωραία της Δύσης

Στον Άγριο Νότο της Εύβοιας

97

#

τιμή: 4,00 € www.epathlo.gr

6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

18

28

54

Εξώφυλλο: Καλλιανοί, Νότια Εύβοια Φωτογραφία: Μάρω Κουρή Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου Δημιουργικό: POSITIVE designlab Γιάννης Σουλτανίδης, Στεφανία Βολικάκη

θέματα 18

Ναύπακτος

Ζωντανό παραμύθι...

Άγριο Νότο 42 Στον της Εύβοιας

Αρχισυνταξία - photo editing: Θάλεια Νουάρου

28

Κυπαρισσία

Η ωραία της Δύσης

54 Διαδρομές στα Πιέρια

Σύκα 64 Αναζητώντας 70 το αρχαιότερο χωριό

Φθινοπωρινός θησαυρός στο τραπέζι μας!

στην Ευρώπη

80 Απόψεις: Σπίτι μου,

Στα φθινόπωρα του κόσμου...

14 Ατζέντα

Ιδέες, παρουσιάσεις, πολιτισμός

Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Χρήστος Κανατάς, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Αλεξία Τούλιου, Νίκος Υφαντής

Τμήμα συνδρομών: Φρόσω Αγγελοπούλου, Κατερίνα Μάρα

μόνιμες στήλες Αντί επάθλου

Επιμέλεια κειμένων - διορθώσεις: Συλβί Ρηγοπούλου

Διαφήμιση: Κωνσταντίνος Καλλιάνος

σπιτάκι μου...

9

Συντακτική ομάδα: Γιώργος Καλομοιρόπουλος, Ιφιγένεια Καμπουροπούλου, Χρήστος Κανατάς, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Γιώργος Παγούδης, Αλεξία Τούλιου

12 Ψιλά γράμματα

Ο μύθος της ανάπτυξης

76 Συνταγές Σύκα

82 Μια στάση εδώ

Εκτύπωση: ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ, Κιάτο Κορινθίας ΕΔΡΑ Μιδέας 5, 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ. 27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: € 20,00 Επιχειρήσεων - Νομικών προσώπων Εξωτερικού: € 50,00 Ο.Τ.Α.: € 65,00

Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

Εθνική Τράπεζα: 314 / 36897354

9

ΑΝΤΙ ΕΠΑΘΛΟΥ |

Θάλεια Νουάρου

Στα φθινόπωρα του κόσμου… …κι αν ήμουν πουλί, θα πετούσα γύρω από τη γη αναζητώντας διαδοχικά φθινόπωρα…

Τ

α καλύτερα ταξίδια μου τα έκανα Σεπτέμβρη. Ανάμεσα σε κίτρινα φύλλα, λιμάνια και γέφυρες, μακρινούς φάρους, μυστηριακά βουνά…

– στα χειρόγραφα των ποιητών, το χορό των μουσών και τα ολόγυμνα δέντρα Το φθινόπωρο για μένα είναι χαρά. Αναγέννηση και προσμονή, μικρές-μεγάλες υποσχέσεις μυρωδιά από βροχή και καινούρια τετράδια λιμναία καθρεφτίσματα, θαλασσινές αυλές, στέγες κεχριμπαρένιες – μια θάλασσα γυαλί στις μαβιές γραμμές των οριζόντων Είναι οι φίλοι που επιστρέφουν, που σμίγουν ξανά να αποχαιρετίσουν το καλοκαίρι – κι αυτό να μην τελειώνει… Ναύπακτος, Κυπαρισσία, Νότια Εύβοια, διαδρομές στα Πιέρια, σεργιάνι σε βυθισμένους οικισμούς, συμβολικές επιστροφές, παραμύθια δίχως τέλος... Η Ελλάδα με τέτοιο φυσικό και πολιτισμικό πλούτο –μ’ αυτή την ακτογραμμή, το κλίμα, τις αρχαιότητες, τους καρπούς της γης της– σε ένα παράλληλο σύμπαν είναι σίγουρα η χώρα με τους πιο ευτυχισμένους κατοίκους του κόσμου...

…and if I were a bird I would fly about the earth seeking the successive autumns…

G. Eliot (1819-1880)

12

ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Θάλεια Νουάρου |

Θάλεια Νουάρου, Αλεξία Τούλιου

Ο μύθος της ανάπτυξης …τα πουλιά φυτρώνουν, τα γουρούνια πετάνε, τα λουλούδια περπατάνε, οι άνθρωποι λένε πάντα ψέματα…

Ο

ι στίχοι αυτοί του Μίλτου Σαχτούρη μού ήρθαν στο νου όταν πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου ένα δημοσίευμα της Ινδής οικολόγου και ακτιβίστριας Βαντάνα Σίβα. Η διεθνώς γνωστή επιστήμονας και συγγραφέας δημοσίευσε στη The Guardian ένα άρθρο για το πώς τελικά η οικονομική ανάπτυξη έχει στραφεί κατά της ίδιας της ζωής. Μια έννοια που τελευταία έχει γίνει καραμέλα στο στόμα όλων αποτελεί για τη Σίβα μια φαντασίωση των οικονομολόγων – ένα παραμύθι των επιχειρηματικών κολοσσών και των πολιτικών, που προσπαθούν να μας πείσουν ότι θεωρείται και συνώνυμο της προόδου... Η ανάπτυξη, ο πλούτος των εθνών μετριέται διεθνώς από το ΑΕΠ, το δείκτη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Η Σίβα μάς υπενθυμίζει

ότι το ΑΕΠ –το δήθεν ισχυρότερο δεδομένο της εποχής μας– βασίζεται σε ένα τεχνητό και πλασματικό κριτήριο, σύμφωνα με το οποίο αν καταναλώνεις ό,τι παράγεις, δεν παράγεις τίποτα: Στην πραγματικότητα δηλαδή, η λεγόμενη «ανάπτυξη» μετράει τη μετατροπή της φύσης σε χρήμα και των φυσικών πόρων σε εμπόρευμα. Υπό την έννοια αυτή, οι φυσικοί κύκλοι της ανανέωσης του νερού και των τροφών θεωρούνται κατεξοχήν αντιπαραγωγικοί! Οι αγρότες του πλανήτη, που παρέχουν το 72% της τροφής μας, δεν παράγουν. Το ίδιο και οι γυναίκες που καλλιεργούν τη γη ή ασχολούνται με τα οικιακά. Ένα θαλερό δάσος δεν συνεισφέρει στη μεγέθυνση της οικονομίας, παρά μόνο αν υλοτομηθεί και τα δέντρα του πωληθούν ως ξυλεία. Το νερό, ένας κοινόχρηστος πόρος όταν προστατεύεται και μοιράζεται

13 δωρεάν σε όλους, δεν συνεισφέρει στην οικονομική μεγέθυνση (…) Οι φυσικοί σπόροι, όταν αναπαράγονται και πολλαπλασιάζονται φυσικά, θεωρείται πως δεν προσφέρουν ανάπτυξη. Αντίθετα, όταν μεταλλάσσονται, κατοχυρώνονται και «κλειδώνουν» γενετικά, τότε συντελούν στην οικονομική μεγέθυνση – αφού γι’ αυτήν το μόνο που μετρά είναι η κερδοφορία. Δεν έχει καμία σημασία αν η φύση φτωχαίνει και η βιοποικιλότητα διαβρώνεται. Η ιδιωτικοποίηση του νερού, του ηλεκτρισμού, της υγείας, της εκπαίδευσης δημιουργεί ανάπτυξη. Η φτώχεια που δημιουργεί εξαναγκάζοντας τους ανθρώπους να δαπανούν μεγάλα ποσά σε πράγματα που πρωτύτερα ήταν διαθέσιμα ως κοινά αγαθά δεν έχει καμία απολύτως σημασία για τους οικονομικούς δείκτες... Η Σίβα τονίζει πως οι λέξεις οικονομία και οικολογία έχουν παρόμοια ετυμολογία και παράγονται από τη ελληνική λέξη «οίκος» - νοικοκυριό: Για όσο καιρό η οικονομία επικεντρωνόταν στο νοικοκυριό, αναγνώριζε και σεβόταν το γεγονός πως εξαρτιόταν από τους φυσικούς πόρους και ασχολιόταν με το πώς να ικανοποιήσει τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες μέσα στα όρια της οικολογικής τους ανανέωσης. Σήμερα όμως η οικονομία έχει αποσυνδεθεί από τους οικολογικούς περιορισμούς και τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες. Έτσι, το κυρίαρχο μοντέλο της οικονομικής ανάπτυξης στράφηκε τελικά εναντίον μας. Το περιβάλλον καταστρέφεται ενώ η φτώχεια και η ανέχεια επεκτείνονται διαρκώς: Όταν η οικονομία μετριέται με αποκλειστικό κριτήριο τις κεφαλαιακές ροές, τότε οι πλούσιοι γίνονται

πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Το αποτέλεσμα: βία. Πλήθος πολεμικών συρράξεων για τη διεκδίκηση πετρελαίου, νερού, τροφίμων είναι η πραγματικότητα στην οποία οδήγησαν οι απαιτήσεις του κυρίαρχου αυτού μοντέλου της οικονομίας. Βία κατά της γης, κατά των ανθρώπων και των φτωχότερων κρατών, και παρά τους άφθονους φυσικούς ή πολιτιστικούς τους πόρους... Η Σίβα καταλήγει πως η αύξηση των χρηματικών ροών μέσω της καθιέρωσης του ΑΕΠ οδήγησε στην αποσύνδεση της οικονομίας από τις πραγματικές αξίες. Πικρή αλήθεια το γεγονός ότι η «ανάπτυξη» που όλοι επικαλούνται δεν δημιούργησε παρά συσσώρευση του πλούτου στους λίγους οδηγώντας σταδιακά στο τέλος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης. Τέλος, αναφέρει νομπελίστες οικονομολόγους που παραδέχονται πως πράγματι ο δείκτης του ΑΕΠ δεν εκφράζει όλες τις πλευρές της ανθρώπινης κατάστασης υπογραμμίζοντας την ανάγκη να κατασκευαστούν νέα εργαλεία έκφρασης της ευημερίας των εθνών: Για να αναζωογονήσουμε την πραγματική ευημερία, χρειαζόμαστε οικονομίες που να λειτουργούν διαφορετικά από τμήματα ενός παγκόσμιου σουπερμάρκετ (…) Γιατί όταν εμπορευματοποιηθεί και χρηματιστεί κάθε πλευρά της ανθρώπινης ζωής, αυτή θα γίνεται ακριβότερη – και οι άνθρωποι φτωχότεροι... * Το πρωτότυπο κείμενο της Βαντάνα Σίβα (Vandana Shiva) μπορείτε να το διαβάσετε εδώ: http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/ nov/01/how-economic-growth-has-become-anti-life

14 Ιδέες, παρουσιάσεις, πολιτισμός ΑΤΖΕΝΤΑ

Η Αρχαία Ολυμπία αλλάζει όψη

Εντοπίστηκε το πέρας του Γυμνασίου της Αρχαίας Ολυμπίας, ενός εντυπωσιακά μεγάλου μνημείου, που είχε μήκος όσο ένα στάδιο (186 μέτρα), ενώ σώζεται επίσης η συνέχεια της ανατολικής στοάς του μνημείου, που σταδιακά αποκαλύπτεται σε όλο του μεγαλείο. «Μετά το πέρας των ερευνών, ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας θα έχει διαφορετική εικόνα από τη σημερινή, η οποία όμως θα είναι πιο κοντά σε εκείνη της αρχαιότητας» δήλωσε η Γενική Γραμματέας του ΥΠΠΟΑ, Λ. Μενδώνη. Το αρχαίο Γυμνάσιο βρίσκεται στα βορειοδυτικά του ιερού της Ολυμπίας, δίπλα στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου, ο οποίος έχει καταστρέψει μέρος του μνημείου, που χρονολογείται γύρω στο 2ο αι. π.Χ. Το Γυμνάσιο εξυπηρετούσε τις προπονήσεις των αθλητών για τα αγωνίσματα δρόμου και το πένταθλο, ενώ στον μεγάλο υπαίθριο χώρο του, μήκους περίπου 220 μ. και πλάτους 100 μ., γινόταν η προπόνηση στο ακόντιο και το δίσκο. Στα δύο άκρα του δαπέδου της στοάς, που έχει το μήκος του ολυμπιακού σταδίου, σώζονται δύο αυλακώσεις που όριζαν την αφετηρία και το τέρμα, ώστε οι δρομείς στις προπονήσεις τους να διανύουν ακριβώς την ίδια απόσταση. Έως την ολοκλήρωση του έργου αναμένεται να έχουν ερευνηθεί άλλα 60 τ.μ., ενώ θα δημιουργηθεί νέα είσοδος και μια εναλλακτική διαδρομή για τους επισκέπτες, οι οποίοι θα έχουν τη μοναδική ευκαιρία να παρακολουθούν τους αρχαιολόγους επί το έργον!

Αθήνα Στα βήματα του Αριστοτέλη Ο αρχαιολογικός χώρος του Λυκείου του Αριστοτέλη άνοιξε τις πύλες του για το κοινό. Πρόκειται για ένα χώρο εξαιρετικά σημαντικό από αρχαιολογικής άποψης, καθώς το Λύκειο, μαζί με την Ακαδημία Πλάτωνος και το Κυνόσαργες, ήταν τα τρία αρχαιότερα γυμνάσια της πόλης. Όπως πληροφορούν οι ενημερωτικές πινακίδες για τη λειτουργία του χώρου, το 335 π.Χ. ιδρύθηκε η Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλη, σε μια κατάφυτη εκτός των τειχών της πόλης περιοχή, μεταξύ των ποταμών Ηριδανού και Ιλισού, δίπλα στο ιερό του Ηρακλή Παγκράτους και του Λυκείου Απόλλωνος, από το οποίο πήρε το όνομά της και η Σχολή. Οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα μέσα σε ένα ήσυχο και κατάφυτο τοπίο να περιηγηθούν στο χώρο με τα απομεινάρια της Παλαίστρας, ενός τμήματος του Γυμνασίου που περιλάμβανε μεταξύ άλλων το Λύκειο όπου δίδαξε ο φιλόσοφος, το έργο του οποίου θεωρείται το απόγειο της ελληνικής φιλοσοφίας. Ο χώρος θα λειτουργεί καθημερινά 8 το πρωί με 8 το βράδυ, ενώ προβλέπεται να είναι ανοιχτός και το Σαββατοκύριακο, με είσοδο είτε από την οδό Ρηγίλλης είτε από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Από τη Γερμανία στην Ελλάδα Τουλάχιστον 10.600 αρχαιότητες που προέρχονται από ανασκαφικές δραστηριότητες στην Ελλάδα και είχαν μεταφερθεί στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Δεύτερου

Χιλιάδες αρχαιότητες Παγκόσμιου Πολέμου, επέστρεψαν πίσω στον τόπο καταγωγής τους. Πρόκειται για

9.765 όστρακα γραπτής κεραμικής, 676 οστέινα αντικείμενα οργανικής προέλευσης,

επιστρέφουν καθώς και λίθινα εργαλεία από οψιανό. Τα επαναπατρισθέντα αντικείμενα είχαν εξαχθεί παράνομα από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου

στον τόπο τους Πολέμου ύστερα από αρχαιολογικές έρευνες που διεξήχθησαν από τα ναζιστικά

στρατεύματα κατοχής τον Δεκέμβριο του 1941. Ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κ. Τασούλας ευχαρίστησε τους επιστήμονες κι όλους όσοι μετείχαν στην προσπάθεια αυτή, ενώ αναφέρθηκε στον πρόσφατο επαναπατρισμό και των δύο κυκλαδικών αρχαιοτήτων και την επιστροφή του αρχαιολογικού υλικού από τη Μαγούλα Βισβίκη. Ύστερα από 73 χρόνια οι αρχαιότητες θα μεταφερθούν πλέον στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο κι έπειτα στις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων.

Έρευνα του ΙΤΕΠ για τον τουρισμό Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Έρευνας Περιφερειακής Κατανομής της Ετήσιας Τουριστικής Δαπάνης, που διενήργησε το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος και ειδικότερα το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), ο εσωτερικός τουρισμός συνεχίζει να συρρικνώνεται με δυσμενείς συνέπειες στις επιδόσεις των ξενοδοχείων που βασίζονται, κατά κύριο λόγο, σε Έλληνες πελάτες. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι διανυκτερεύσεις των Ελλήνων στα ξενοδοχεία μειώθηκαν κατά 18,6% το 2012 σε σχέση με το 2011. Με τα μέχρι στιγμής στοιχεία, η ίδια τάση συνεχίζεται και το 2014 υπό το βάρος της οικονομικής ύφεσης στην Ελλάδα και της μείωσης της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων. Επιπλέον, τα ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν ότι από το 2008 έως το 2013 στον κλάδο καταλύματος-εστίασης χάθηκαν συνολικά 20.400 θέσεις απασχόλησης (μείωση κατά 6,6%). Σημειωτέον ότι στον κλάδο των κατασκευών, η μείωση της απασχόλησης ανέρχεται σε 57% και στη μεταποίηση σε 37%, γεγονός που, σύμφωνα με τη μελέτη, αποδεικνύει ότι ο τουριστικός κλάδος παρουσιάζει εξαιρετική ανθεκτικότητα στη συγκράτηση των θέσεων απασχόλησης.

Δες το αλλιώς!

Δέλτα Αξιού

Φεστιβάλ για την ανακύκλωση

Οι χελώνες των Αλυκών

Σύμφωνα με έρευνα της «Public Issue» που διεξήχθη για λογαριασμό της «WWF Ελλάς», το ποσοστό των Ελλήνων που ανακυκλώνουν τουλάχιστον μία φορά το μήνα έχει αυξηθεί κατά 28% σε σχέση με το 2007. Το ποσοστό υπολογίζεται σήμερα στο 86%, ενώ το 58% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι ανακυκλώνει σε καθημερινή βάση. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλύτερη ζωή», που χρηματοδοτεί το «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης μια σειρά από δράσεις σχετικές με την ανακύκλωση, που θα κορυφωθούν το διάστημα 24-28 Σεπτεμβρίου, οπότε και θα διοργανωθεί φεστιβάλ με τίτλο «Δες το αλλιώς!» Το φεστιβάλ θα περιλαμβάνει βιωματικά εργαστήρια και παιχνίδια για μικρούς και μεγάλους, με σκοπό την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την επαναχρησιμοποίηση και την ανταλλαγή των υλικών αγαθών.

Βρήκαν λέει τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το θεό τους δεν έχουν με τον ΕΝΦΙΑ οι κερατάδες @kobis1970

Ο Βρετανός ερπετολόγος Άντριαν Χέιλι επισκέφθηκε για ακόμη μία χρονιά την περιοχή των Αλυκών Κίτρους για να μελετήσει τους πληθυσμούς της μεσογειακής χελώνας. Η περιοχή, που εντάσσεται στο Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα, φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό του είδους, και μάλιστα στις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις παγκοσμίως, με 45-100 ζώα ανά 10 στρέμματα! Ο Άντριαν, που επισκέπτεται την περιοχή τακτικά εδώ και τριάντα χρόνια, έχει μαρκάρει περίπου 6.000 ζώα, κάποια από τα οποία ξανασυναντά σε επόμενες εξορμήσεις του. Γι’ αυτό και γνωρίζει πως η μεσογειακή χελώνα μπορεί να ζήσει έως και 50-60 χρόνια, σχεδόν όσο και ο άνθρωπος! Η μεσογειακή χελώνα είναι ένα από τα τρία είδη χερσαίας χελώνας που ενδημούν στην Ελλάδα, και ο σημαντικότερος εχθρός της σήμερα είναι τα… οχήματα. Γι’ αυτό, όσοι οδηγούν το όχημά τους στην περιοχή των Αλυκών Κίτρους θα πρέπει να κινούνται προσεκτικά και με χαμηλές ταχύτητες…

...μη μου μιλάς για καλοκαίρια, για τον ΕΝΦΙΑ και για αστέρια! @axlg

16 Ιδέες, παρουσιάσεις, πολιτισμός ΑΤΖΕΝΤΑ

Λαογραφικό Πελοποννησιακό Ίδρυμα

Αλέξανδρος Μαλλιάς

Οι «Νύφες» στο Φουγάρο

Η άλλη κρίση: η μαρτυρία ενός πρέσβη

Μετά την επιτυχή παρουσίασή της στο Μουσείο Μπενάκη, η έκθεση «Νύφες - Παράδοση και μόδα στην Ελλάδα» μεταφέρεται στο Φουγάρο. Η έκθεση εντάσσεται στον εορτασμό των 40 χρόνων από την ίδρυση του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος και εκτός από τα 65 νυφικά - δημιουργίες ιστορικών ελληνικών οίκων και διεθνών ονομάτων του χώρου, που παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Μπενάκη, θα περιλαμβάνει επίσης 35 νυφικά που θα εκτεθούν για πρώτη φορά στο Φουγάρο. Το φωτογραφικό υλικό που συμπληρώνει την έκθεση προέρχεται από τη Φωτοθήκη του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος, τα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη και τους πολυάριθμους φίλους που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση για αποστολή οικογενειακών γαμήλιων φωτογραφιών. Παράλληλα με την έκθεση, πραγματοποιείται η ετήσια συνάντηση της Ενδυματολογικής Επιτροπής του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM) (7-10 Σεπτεμβρίου: Φουγάρο, Ναύπλιο & 11-13 Σεπτεμβρίου: Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», Αθήνα) με θέμα «Η πολιτική του ενδύματος». Την οργάνωση έχει αναλάβει το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα και η Ελληνική Εταιρεία Ενδυμασιολογίας, με την υποστήριξη της Ελληνικής Επιτροπής του ICOM και του Φουγάρου, και αποτελεί μέρος μιας σειράς εορταστικών εκδηλώσεων για την 40ή επέτειο από την ίδρυση του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα γίνουν στη Fougaro The Gallery Nafplion (Ασκληπιού 98, Ναύπλιο) το Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου, με αφορμή την ετήσια συνάντηση της Ενδυματολογικής Επιτροπής του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, έως την Κυριακή 9 Νοεμβρίου, θα παρουσιαστούν νυφικά ενδύματα από τις συλλογές του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος –προερχόμενα από δωρεές–, που αναδεικνύουν σχέδια και διακοσμητικά στοιχεία από περίτεχνα νυφικά του 19ου αιώνα έως πρωτοποριακά νυφικά ενδύματα του 21ου αιώνα. Πέρα από την ανάδειξη της ποικιλίας των σχημάτων και των διακοσμητικών στοιχείων που παρουσιάζουν τα νυφικά ενδύματα, η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει και την ιδιαίτερη κοινωνική και βιωματική λειτουργία του νυφικού φορέματος. Η ιδιαίτερη μνεία στις γυναίκες που τα φόρεσαν φωτίζει την προσωπικότητα της καθεμιάς, ενώ ταυτόχρονα αποτυπώνονται και οι ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες της εκάστοτε εποχής. Χορηγός επικοινωνίας είναι το «Έπαθλο».

Μετά από 35 χρόνια θητείας στο Υπουργείο Εξωτερικών, διπλωματικές αρχές βαλκανικών χωρών και των ΗΠΑ, ο «Πρέσβης επί τιμή» Αλέξανδρος Μαλλιάς καταγράφει τις σκέψεις και τις εμπειρίες του διεισδύοντας στις βαθύτερες πτυχές του σύγχρονου βαλκανικού ζητήματος. Στο βιβλίο καταθέτει τις απόψεις του για το Μακεδονικό και τις νέες ισορροπίες στα Βαλκάνια αλλά και την «Αραβική άνοιξη», τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις και το «Ευρωπαϊκό όραμα» κάνοντας ταυτόχρονα αυτοκριτική για τις ευθύνες του ίδιου αλλά και της γενιάς του για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα. «Έχοντας αυτά κατά νου, πρέπει να μην ακούτε αυτούς που προς το παρόν σας ευχαριστούν, ενώ καθόλου δεν φροντίζουν για το μέλλον, ούτε αυτούς που λένε πως αγαπούν το λαό, αλλά καταστρέφουν το κράτος…» Ισοκράτης. Από τον πρόλογο του βιβλίου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ινφογνώμων.

18

ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ Αλεξία Τούλιου |

Νίκος Υφαντής, Αλεξία Τούλιου

Αν με ρωτούσατε γιατί να πάει κανείς στη Ναύπακτο, η απάντηση θα ’ταν απλή: για να συμμετέχει σ’ ένα παραμύθι, όχι προερχόμενο από κάποιο μύθο, που απλώς υπάρχει ή συντηρείται, αλλά σ’ ένα ολοζώντανο παραμύθι, φτιαγμένο από εικόνες...

19

Ναύπακτος

Ζωντανό παραμύθι…

20 Ναύπακτος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Δ

ιαθέτω μία μέρα για να γνωρίσω το Λεπάντο. Μια πόλη που χτίστηκε αμφιθεατρικά, να κοιτάει πάντοτε τη θάλασσα. Κατεβαίνω αποφασισμένη να τη μάθω κι επιχειρώ την πρώτη μου επαφή με το κάστρο. Χτισμένο σε υψόμετρο 200 μέτρων, κατασκευάστηκε από τους Δωριείς κατά τον 12ο αιώνα π.Χ. και οχυρώθηκε την εποχή της Α’ Ενετοκρατίας. Αποτελεί κτίσμα φρουριακής αρχιτεκτονικής, καθώς ήταν το μοναδικό στην Ευρώπη που διέθετε πέντε αμυντικές ζώνες προστασίας. Σ’ ένα από τα διαζώματά του, στην περιοχή Βεζίρ Τζαμί, σώζεται αναπαλαιωμένο το αρχοντικό της οικογένειας Τζαβέλα, τυπικό δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής της ύστερης οθωμανικής περιόδου. Ανατολικά, σε κυκλικό προμαχώνα, στέκει από το 1914 ο πύργος του ρολογιού ή «Σεραφείμ», όπως συνηθίζουν να τον αποκαλούν οι ντόπιοι, προς τιμή του κατασκευαστή του, μητροπολίτη Σεραφείμ Δομβοΐτη.

Είναι ακόμη πρωί και η θέα από το κάστρο μοναδική. Οι κεραμοσκεπές σαν ανατολίτικο χαλί απλώνονται απ’ άκρη σ’ άκρη και είναι στιγμές που θαρρείς πως στάζουν κεχριμπάρι σαν παιχνιδίζουν με τις ακτίνες του ήλιου. Η ματιά μου παλεύει ν’ ακολουθήσει ένα ένα τα λιθόστρωτα σοκάκια, τα οποία διακόπτονται από τον σύγχρονο οδικό ιστό. Από ψηλά διακρίνεται ο τρούλος του Φετίχ Τζαμιού, που βρίσκεται μαζί με το ενετικό λιμάνι στο τελευταίο διάζωμα του κάστρου. Ο χώρος είναι επισκέψιμος και συχνά φιλοξενεί εκθέσεις καλλιτεχνών. Η μέρα προχωράει κι εγώ κατηφορίζω στην έσω πόλη. Βόρεια της πλατείας του λιμανιού συναντώ τον Πύργο του Μπότσαρη. Καλοδιατηρημένος, ξεχωρίζει με τους λευκούς δαντελένιους πυργίσκους του. Τον 15ο αιώνα λειτουργούσε ως διοικητήριο για να περιέλθει, μετά την απελευθέρωση, στην κατοχή του στρα-

Η θέα από το φρούριο τηγού Νότη Μπότσαρη. Σήμερα αποτελεί μουσειακό χώρο με μόνιμα εκθέματα αφιερωμένα στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, που ήταν μάχη-ορόσημο λόγω της διττής σπουδαιότητάς της για την παγκόσμια ιστορία. Πέρα από την ιστορική της αξία, μιας που ξεριζώθηκε η βαθιά πεποίθηση πως οι Τούρκοι είναι άτρωτοι στη θάλασσα, παρουσιάζει και ναυπηγική σημασία. Είναι η στιγμή που ο Ιάσονας ολοκληρώνει ένα ταξίδι 2.500 ετών για να παραδώσει τη σκυτάλη στον Αίολο. Είναι η στιγμή που το κουπί δίνει τη θέση του στο πανί ανοίγοντας πλέον ένα μεγάλο κεφάλαιο για το μέλλον της ιστιοπλοΐας. Η αναπαράσταση της ιστορικής ναυμαχίας, που πραγματοποιείται το Σαββατοκύριακο κοντά στην επέτειο της 17ης Οκτωβρίου, υπόσχεται ένα φαντασμαγορικό υπερθέαμα σε όσους έχουν την τύχη

21

Το κάστρο της Ναυπάκτου πνιγμένο στο πράσινο

Ο πύργος του Μπότσαρη. Εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής κτίριο που σήμερα στεγάζει το Μουσείο της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου

Η σκάλα που οδηγεί στον πύργο του ρολογιού

22 Ναύπακτος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Το κάστρο φλέγεται κατά την αναπαράσταση της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου

Εικόνα που σου δίνει την εντύπωση ότι ζεις πραγματικά τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου

Εντυπωσιακή εικόνα από την αναπαράσταση της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου, που συγκεντρώνει πλήθος κόσμου κάθε χρόνο να βρεθούν στη Ναύπακτο εκείνες τις ημέρες. Υπό τον ήχο κανονιοβολισμών, ιστιοφόρα εισέρχονται στην πύλη του λιμανιού. Μουσικές πλημμυρίζουν τον τόπο, ενώ όσοι καταφέρνουν να σκαρφαλώσουν στους προμαχώνες έχουν την ευκαιρία να αποδώσουν χαιρετισμό στον σπουδαίο Ισπανό πολεμιστή, ποιητή και λογοτέχνη Μιγκέλ ντε Θερβάντες, του οποίου το άγαλμα στολίζει το λιμάνι. Συμμετέχοντας ενεργά στη ναυμαχία ως υπαξιωματικός, θυσίασε το αριστερό του χέρι «προς δόξαν του δεξιού»,

όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος, αφήνοντας παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά με το κλασικό του έργο «Δον Κιχώτης». Παραμερίζοντας την ιστορία, ξεναγούμαι στο εσωτερικό του Πύργου του Μπότσαρη χαζεύοντας αντίγραφα σημαντικών πινάκων που στολίζουν κάθε τοίχο του. Περιπλανιέμαι ανάμεσα στην επίτευξη της αρμονίας ενός Τιτσιάνο και τη δραματική αποτύπωση του Τιντορέτο, μέχρι να έρθει η ώρα να περάσω κάτω από την εξωτερική καμάρα της αυλής,

πραγματοποιώντας τη μετάβαση από το χτες στο σήμερα. Πίσω από το δημαρχείο, σε ένα νεοκλασικό διώροφο κτίριο, στεγάζεται και λειτουργεί η Παπαχαραλάμπειος Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου. Πρόθυμος και περήφανος, ο διευθυντής της βιβλιοθήκης κ. Γιάννης Χαλάτσης μού παρουσίασε τον υπερσύγχρονα εξοπλισμένο χώρο, που διαθέτει εκτός των άλλων διαδραστικό πίνακα και στούντιο για ψηφιακή εγγραφή και επεξεργασία ήχου, προσφέροντας μέσα από εκπαιδευτικές δράσεις την ευκαιρία έκφρασης σε νέους και παιδιά. Έξω από τη λογική των δημοσιοϋπαλληλικών στερεοτύπων, το προσωπικό με δική του πρωτοβουλία προωθεί τις τέχνες και τον πολιτισμό, εξυπηρετώντας

23

τις ανάγκες όχι μόνο των ντόπιων αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Σήμερα χρηματοδοτείται από το «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Συνεχίζοντας τη βόλτα μου, συναντώ τον επιβλητικό ναό του Αγίου Δημητρίου, πολιούχου της πόλης. Το έθιμο θέλει κάθε Μεγάλη Παρασκευή ο επιτάφιός του να συναντά αυτόν την Αγίας Παρασκευής και σε μια κατανυκτική πομπή οι πιστοί να τους συνοδεύουν ευλαβικά υπό το φως των κεριών –καθώς ο ηλεκτροφωτισμός διακόπτεται– με προορισμό το φλεγόμενο λιμάνι.

Το ιστιοφόρο Αργώ συμμετέχει στην αναπαράσταση

24 Ναύπακτος

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Παραλία Ψανή, παιχνίδια δίπλα στο κύμα

Το άγαλμα του πυρπολητή Γιώργου Ανεμογιάννη

Άξιο επίσκεψης είναι και το Μουσείο Φαρμάκη με την ιδιωτική συλλογή εκθεμάτων από τον αγώνα της Επανάστασης του 1821. Πλάι στο κύμα… Είναι ευτυχία να βρέχεται ένας τόπος από θάλασσα, που καθαρίζει την ψυχή πετώντας βότσαλο βότσαλο κάθε έγνοια, σου εξασφαλίζει την επιβίωση και υπενθυμίζει πού βρίσκεται η ομορφιά

της ζωής. Δυο βήματα από την πόλη βρίσκονται οι παραλίες της Ναυπάκτου. Αριστερά το Γρίμποβο και δεξιά η Ψανή. Κοινό χαρακτηριστικό τους τα αιωνόβια πλατάνια κοντά στο κύμα. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες πεζοδρομούνται δίνοντας την ευκαιρία σε ντόπιους και τουρίστες να απολαύσουν μακριά από το θόρυβο της πόλης μια «ελληνική» βόλτα. Ψαροταβέρνες, εστιατόρια, καφετέριες και παιδικές χαρές συνθέτουν κατά μήκος

το παραλιακό σκηνικό, ικανοποιώντας όλα τα γούστα. Τα παιδικά γέλια, η θαλασσινή αύρα, η μυρωδιά του φρέσκου παραγαδίσιου ψαριού, ο κρυστάλλινος ήχος του πάγου στα ποτηράκια του ούζου σε παρασύρουν να συμμετέχεις σε μια μικρή γιορτή αισθήσεων. Και γιατί όχι, να αφεθείς τόσο μέχρι και να ερωτευτείς πίνοντας νερό από τη «βρύση της αγάπης» στην ανατολική πλευρά του Γριμπόβου, όπου σύμφωνα με το μύθο λουζόταν κάποτε η Αφροδίτη, θεά του έρωτα, και έπειτα οι θνητοί, με την ελπίδα να τους φανερωθεί το άλλο τους μισό. Βόλτα στο λιμάνι Πεπεισμένη πως κάθε κομμάτι της πόλης αναδεικνύεται σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, επέλεξα την «μπλε» ώρα, λίγο πριν πέσει το σκοτάδι, για να επισκεφτώ το ενετικό λιμάνι. Νομίζω του ταιριάζει και ίσως να συμφωνούσε κι αυτό μαζί μου, καθώς είναι η ώρα που ρίχνει πάνω του τους προβολείς, στολισμένο, λαμπερό και έτοιμο να συγχρωτιστεί κι αυτό με τους θαμώνες των μπαρ σε ξέφρενη διασκέδαση ως το χάραμα, που πάλι θα ξεπροβοδίσει τους αλιείς με την ευχή μιας καλής ψαριάς και την προσμονή της επιστροφής. Σε ένα από τα πολλά καφέ του λιμανιού θέλησα να κάνω έναν απολογισμό της βόλτας μου στη Ναύπακτο. Μιας βόλτας μέσα από εικόνες που με ταξίδεψαν σε άλλη εποχή και –τι πιο όμορφο για το τέλος– να κουρνιάσω στην αγκαλιά του λιμανιού, εκεί που καταλήγουν όλα. Κι έτσι παραμυθιασμένη να κοιτάω το μόνιμο σκηνικό με τη θάλασσα ν’ ανοίγει την αυλαία για να παρακολουθήσω ξανά το έργο «η ναυμαχία της Ναυπάκτου» ή, ακόμα καλύτερα, θέατρο σκιών. Ξέρετε, σαν να ’ναι ο πυργίσκος στ’ αριστερά η καλύβα του Καραγκιόζη και ο πυρπολητής Ανεμογιάννης, που απέτυχε να

25 Αντανάκλαση του λιμανιού σε ένα από τα τραπεζάκια των δεκάδων καφέ και μπαρ της πόλης

κάψει την τουρκική ναυαρχίδα, να στέκει απειλητικός προς το Σαράι του Πασά. Γη και ύδωρ Πώς θα ’θελα να μου δινόταν η ευκαιρία να ξυπνάω κάποιες μέρες του χρόνου μέσα σ’ αυτές τις αντικρινές της θάλασσας αυλές και να πίνω τον καφέ μου ευλογημένη για το σπάνιο κοίταγμα που μου χαρίστηκε. Η Ναύπακτος δεν είναι μόνο μια πολιτεία που κοιτά τη θάλασσα, είναι και ένα κομμάτι-κατάληξη της Πίνδου. Αν βάλεις μέτωπο προς το κάστρο, αντιλαμβάνεσαι ότι αν η θάλασσα σου προσφέρει αυτή της την απεραντοσύνη, πίσω σου υπάρχει ένα βουνό, μια ραχοκοκαλιά και άλλα χίλια μυστικά, με αέρηδες και δέντρα, περάσματα και θρύλους. Κι

ένα κάστρο να κοιτάει τα χαμηλά με μια πιο ευρεία ματιά. Και καταλαβαίνεις ότι Ναύπακτος θα πει ένα στρίμωγμα, μια αγκαλιά, ένας όμορφος οντάς, που σε περιορίζει μεν αλλά στις εξόδους του σου προσφέρει όλα τα καλά: γη και ύδωρ. Είναι μέρος για ποιητές – το δίχως άλλο, αφού ο Θερβάντες αφιέρωσε εδώ σώμα και ψυχή αποδεικνύοντας περίφημα το ρητό «άμ’ έπος, άμ’ έργον».

Λεπτομέρεια αρχοντικού στη Ναύπακτο

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Μην ξεχάσετε να επισκεφθείτε τον Γυναικείο Συνεταιρισμό Ναυπάκτου στην πλατεία του λιμανιού. Θα δοκιμάσετε το παραδοσιακό γλυκό αμύγδαλο, πρωτότυπες μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού καθώς και ζυμαρικά, σπιτικά λικέρ, μέλι, βότανα, τσίπουρο και κρασί. (τηλ.: 26340-24254 & 6932195682)

28

ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ |

Θάλεια Νουάρου

Φροντισμένοι ελαιώνες, παράκτια πευκοδάση κι αμμουδιές στο τιρκουάζ του πελάγους. Λιθόκτιστα καλντερίμια σ’ ανεβάζουν σε κάστρα και πλατείες πεντάμορφες – γεμάτες κρήνες, πλατάνια και τ’ άσβεστα σημάδια μιας ιστορίας μακραίωνης. Στο φως της δύσης αγναντεύουν αμφιθεατρικά τα πέτρινα κεραμιδόσπιτα, τον απέραντο κάμπο, τις θάλασσες του Ιονίου... Από εκεί ψηλά, ως άλλος Κλεμανσό, ίσως αντικρίσεις κι εσύ το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα των ταξιδιών σου...

29

Κυπαρισσία

Η ωραία της Δύσης

30 Κυπαρισσία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Ηλιοβασίλεμα από το Κάστρο

Θ

αρρείς πως εδώ ο θεός δεν τσιγκουνεύτηκε. Ξόδεψε ολόκληρη την παλέτα των χρωμάτων του για να ζωγραφίσει έναν από τους ωραιότερους καμβάδες της φύσης. Τόπος πλούσιος κι ευλογημένος, προικισμένος με όλα τα καλούδια μιας γης εύφορης, πλανεύτρας, συνάντησε τον άνθρωπο που κλήθηκε να γράψει επάνω του την ιστορία, να σμιλέψει με τον καιρό ετούτο το μαγευτικό τοπίο... «Αρκαδιά» η κυπαρισσένια… «Απειρόφρονη και απειρόκαλη», όπως χαρακτηριστικά την αποκαλεί ο Στάθης Παρασκευόπουλος στα βιβλία του, η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Από το 5000 π.Χ. στην ίδια θέση, η Κυπαρισσία αναφέρεται από τον Όμηρο ανάμεσα στις πόλεις της Πελοποννήσου που συμμετείχαν στον Τρωικό Πόλεμο. Το 455 π.Χ., έπειτα από ένα μεγάλο σεισμό, πολλοί Κυπαρισσιώτες φτάνουν στη Μεσσήνη της Κάτω Ιταλίας όπου οικοδομούν πόλη με την

ονομασία Θουρία και δίνουν στις βρύσες της ονόματα από τον τόπο τους: Θουρία και Διονυσιάδα από τη Διονυσιάδα πηγή που αναφέρει ο περιηγητής Παυσανίας στη θέση του σημερινού σιδηροδρομικού σταθμού, κοντά στην ακτή του Αϊ-Λαγούδη. Στην ίδια θέση αναφέρεται και η ύπαρξη ναού του Δαφνίου Απόλλωνα. Το 1926 βρέθηκε στην περιοχή ανατολικά του σταθμού μαρμάρινη κεφαλή που αποδίδεται στο θεό Απόλλωνα ή Διόνυσο, και χρονολογήθηκε από τον 4ο αι. π.Χ., την εποχή δηλαδή της μεγάλης ακμής της πόλης. Ήταν το 369 π.Χ., όταν ο Επαμεινώνδας καταφθάνει από τη Θήβα προκειμένου να εκμεταλλευτεί τα εύφορα εδάφη της. Την οχυρώνει και ιδρύει εδώ το επίνειο της Αρχαίας Μεσσήνης, που αναδεικνύεται σε σπουδαίο λιμάνι της περιοχής. Κατά τον 10ο αιώνα, εγκαταστάθηκαν στην πόλη πολλοί Αρκάδες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Τότε πρωτοσυναντάμε και την ονομασία Αρκαδιά. Την ίδια περίοδο,

στη θέση της αρχαίας ακρόπολης κατασκευάστηκε το βυζαντινό φρούριο που τον 13ο αιώνα ανακατασκευάστηκε από τους Φράγκους. Κατά τον 18ο αιώνα η Κυπαρισσία αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις και λιμάνια της Πελοποννήσου. Φημιζόταν μάλιστα για το εξαιρετικό μετάξι της, που το εξήγαγε μέχρι την Τραπεζούντα, και λέγεται πως ξεπερνούσε σε ποιότητα ακόμη κι αυτό των Ινδιών. Η ονομασία Αρκαδιά την συντροφεύει μέχρι την απελευθέρωση της πόλης, οπότε ο Όθωνας θα της δώσει ξανά την πρώτη ονομασία της. Η «διπλή πολιτεία» κατά τον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο είναι σήμερα μια πόλη 8.000 κατοίκων, γεμάτη ελαιώνες, αμέτρητα κυπαρίσσια και κατάφυτους κάμπους, που απλώνεται από τις θάλασσες του Κυπαρισσιακού κόλπου μέχρι τους πρόποδες του όρους Ψυχρό ή Αιγάλεω. Η Άνω Πόλη, πρώτος και διατηρητέος σήμερα οικισμός της Κυπαρισσίας, ξεκίνησε γύρω στο 1880 να κατεβαίνει σταδιακά προς τη θάλασσα, όπου και δημιουργή-

Λιθόστρωτοι σκαλόδρομοι στην Άνω Πόλη

Στην πλατεία της Αρκαδιάς

Με θέα το Ιόνιο, άποψη της Άνω Πόλης

31

32 Κυπαρισσία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

θηκε η σύγχρονη όψη της Κυπαρισσίας, με την όμορφη ρυμοτόμηση, την πλούσια εμπορική ζωή και τις αμμουδιές του Κυπαρισσιακού στα πόδια της. Σαν ζωγραφιά Ανηφορίζουμε στα στενά του διατηρητέου οικισμού, που είναι το κόσμημα της Κυπαρισσίας. Μια πόλη παλιά, γεμάτη γραφικά καλντερίμια, σκαλόδρομους και γειτονιές, αμφιθεατρικές πλατείες, διατηρητέα κτίρια κι αναρίθμητα μνημεία – διάσπαρτα ίχνη της ιστορίας της. Μια πόλη ζωντανή, γεμάτη παιδιά, ντόπιους, επισκέπτες και περιποιημένα μαγαζάκια, αποπνέει ευθύς αμέσως άρωμα από παλιά Ελλάδα. Τα «αδερφομοίρια», όπως χαρακτηριστικά τα αποκαλούν, τρία σπιτάκια στη σειρά με κοινή τοιχοδομία, μας υποδέχονται στις ανηφοριές της Άνω Πόλης. Κάπου εδώ θα αφήσουμε το αμάξι για να περιηγηθούμε σε δρόμους… παλιούς, γεμάτους διατηρητέα αρχοντικά και λιθόκτιστα σπιτάκια

με κεραμοσκεπές. Κάτω απ’ το φως και τη δροσιά του απογεύματος, η πόλη φαίνεται να φορά τα καλύτερά της. Προσεγγίζοντας το ιστορικό κέντρο, βλέπουμε στα αριστερά μας το Ηρώο, με την πανέμορφη θέα. Από κάτω μας, το πάλαι ποτέ κτίριο του ξενοδοχείου «Μορφεύς», που στις αρχές του 20ού αιώνα φιλοξένησε τον Ζορζ Κλεμανσό. Οδεύουμε προς την πλατεία της Αρκαδιάς, κομβικό σημείο της Άνω Πόλης. Σύγχρονα καφέ, παραδοσιακά καφενεία, ταβερνάκια και μεζεδοπωλεία με την ψητή γουρουνοπούλα σε πρώτο πλάνο. Μυρωδιές που κεντρίζουν και τα πιο απαιτητικά ρουθούνια. Κάτω από την παχιά σκιά του πλάτανου, οι επισκέπτες απολαμβάνουν τσιπουράκι με τις παραδοσιακές σπεσιαλιτέ της περιοχής: ψητό ταλαγάνι, παστό-καγιανά και ντόπια λουκάνικα καπνισμένα με φασκόμηλο. Στα δεξιά μας κατηφορίζει το διάσημο Μεγάλο Καλντερίμι. Κάθε δεύτερη βδομάδα του Αυγούστου, πλημμυρίζει από επισκέπτες και παλαιοπώλες απ’

ολόκληρη τη χώρα, που έρχονται να σμίξουν στο υπαίθριο Παζάρι των Αντικών. Από εδώ ένα άλλο καλντερίμι θα μας οδηγήσει στην εκκλησιά των Εισοδίων με την περίφημη βενετσιάνικη πύλη στ’ αντικριστά της, και την εγχάρακτη χρονολογία του 1787. Διασχίζουμε το «Σταυροπάζαρο», εδώ που κάποτε σταύρωναν οι δρόμοι της παλιάς αγοράς, κι ανηφορίζουμε προς την οδό Ελένης Χαμέρη, μιας Ελληνοπούλας που από τα κάλλη της θέλχτηκε ο Αγάς. Ο δρόμος περνά από την Παζαρόβρυση, μία από τις 14 καλοδιατηρημένες κρήνες που συναντάμε διάσπαρτες στην Άνω Πόλη. Από κάτω μας τα (περιφρονημένα) Οθωμανικά Χαμάμ, κι από πάνω ο ναός της Αγία Τριάδας. Θα τον επισκεφθούμε μέσω του μεγάλου πέτρινου σκαλόδρομου για να απολαύσουμε την αμφιθεατρική θέα και να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια μέσα στο ιερό, τμήμα αρχαίου κίονα πάνω στον οποίο τοποθετείται η Αγία τράπεζα του ναού! Ανάμεσα στα ιερά που αναφέρει ο Παυσανίας κατά την περιήγησή του στην

33 πόλη ήταν άλλωστε κι αυτό της «Κυπαρισσίας» Αθηνάς. Η οδός Χαμέρη μάς περνά από το υποστυλωμένο αρχοντικό με τα στοιχεία της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, που αποτελεί το μοναδικό του είδους του σε ολόκληρη τη νοτιοδυτική Πελοπόννησο. Έχουμε φτάσει στην πλατεία του Κάστρου με τον ιστορικό πλάτανο, τις οθωμανικές κρήνες και την αναστηλωμένη οικία του έπαρχου Παλαμά, αδερφού του Κωστή Παλαμά, που έζησε εδώ για κάποιο διάστημα αντλώντας έμπνευση από τη θέα της Πισωρούγας, της παλιάς γειτονιάς με τις κρήνες και την όμορφη θέα των ελαιώνων. Ακριβώς δίπλα, τα ερείπια του μεγάλου τούρκικου τζαμιού. Κάτω από τον ιστορικό πλάτανο θα δείτε την προτομή του οπλαρχηγού Γιαννάκη Γκρίτζαλη, του πρώτου κοινωνικού επαναστάτη της ελεύθερης Ελλάδας κατά της κυβέρνησης του Όθωνα. Ο Γκρίτζαλης εκτελέστηκε και με αφορμή το γεγονός, ο Όθωνας μετέφερε την πρωτεύουσα της Μεσσηνίας από την Κυπαρισσία στην Καλαμάτα. Βρισκόμαστε πια μπροστά στην είσοδο του Κάστρου, ενός από τα πιο αξιόλογα φράγκικα φρούρια που διασώζονται στις μέρες μας. Σήμα κατατεθέν της Κυπαρισσίας, το αλλοτινό «κτίσμα των γιγάντων» ήρθε στα ελληνικά χέρια το 1830, μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Σύμφωνα με τον περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, το 1668 το φρούριο αριθμούσε στο εσωτερικό του 80 σπίτια και 50 μαγαζιά, ενώ εδώ βρίσκονταν και τα δημόσια λουτρά της πόλης. Στολίδι σήμερα της Κυπαρισσίας, αποτελεί έναν ακόμη ιδανικό τόπο για να απολαύσεις το ηλιοβασίλεμα. Τη θέα της δύσης τη γευτήκαμε «αφ’ υψηλού» και από το ομώνυμο καφέ με φόντο τους γιγάντιους πλίνθους της αρχαίας ακρόπολης, που βρίσκονται στη βάση του

34 Κυπαρισσία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Γαλάζιες λιβελούλες στον διαμορφωμένο χώρο που σε υποδέχεται στο φαράγγι

Στον Παλιό Νερόμυλο

Στο εσωτερικό του αναστηλωμένου τάφου της Περιστεριάς

φρουρίου. Από τη Δεξαμενή, το πιο ψηλό σημείο της Άνω Πόλης, με το Μνημείο της Αρκαδιανής Μητέρας και το κάστρο σε πρώτο πλάνο, ο Κλεμανσό είδε το δικό του αγαπημένο ηλιοβασίλεμα. Αγναντεύοντας τη θάλασσα κι ολόκληρο τον Τριφυλλιακό κάμπο να απλώνεται στα πόδια μας, διαπιστώνω πως απ’ όποια μεριά της Άνω Πόλης κι αν ατενίσεις ετούτη εδώ τη θέα, απλά δεν τη χορταίνεις! Η Περιστεριά και το Φαράγγι με τους σταλακτίτες Πέντε χιλιόμετρα από την Κυπαρισσία, σε μια περιοχή γεμάτη ελαιώνες, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Περιστεριάς. Τρεις διάσπαρτοι θολωτοί τάφοι της προ-μυκηναϊκής περιόδου, ο ένας μάλιστα αναστηλωμένος, αποτελεί ένα εντυπωσιακά επιβλητικό

μνημείο που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείτε. Οι «Μυκήνες της δυτικής Πελοποννήσου» θεωρούνται το αρχαιότερο δείγμα θολωτών τάφων στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τα χρυσά ευρήματα που βρέθηκαν στις ανασκαφές αποκάλυψαν τον πλούτο των κατοίκων της Περιστεριάς αλλά και τη σχέση τους με τη Μινωική Κρήτη. Δίπλα ακριβώς από τον αρχαιολογικό χώρο, βρίσκεται το Φαράγγι με τους σταλακτίτες. Μέσα από ένα εύκολο και σκιερό μονοπάτι, γεμάτο πυκνότατη βλάστηση από θάμνους αλλά και πανύψηλα δέντρα, προσεγγίσαμε σε δέκα περίπου λεπτά μια ειδυλλιακά διαμορφωμένη περιοχή: ξύλινα γεφύρια περνούν πάνω από τα νερά του ποταμού και τα κλαδιά που κρέμονται από ψηλά. Εδώ βρήκαμε παγκάκια αλλά και βρύση να ξεδιψάσουμε. Οι περισσότεροι κάπου εδώ σταματούν και παίρνουν το δρόμο της επιστροφής.

Στο φαράγγι με τους σταλακτίτες

Όμως το φαράγγι με τους σταλακτίτες ξεκινά από αυτό ακριβώς το σημείο. Για να το προσεγγίσεις, πρέπει να βουτήξεις στα παγωμένα ημι-στάσιμα νερά, που φτάνουν σε ύψος μέχρι περίπου τους γοφούς σου. Βάλτε το μαγιό σας και τολμήστε το! Στα επόμενα 40 μέτρα σάς περιμένει ένα σπάνιο κι εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο. Μέσα σε ένα επιβλητικότατο σπηλαιοφαράγγι –μια βαθιά σχισμή στη γη– μικροί καταρράκτες ρέουν συνεχώς σμιλεύοντας με τον καιρό στους βράχους και τις διαμορφωμένες σπηλιές υπέργειους σταλακτίτες! Τρένα, τέχνη και ο Παλιός Νερόμυλος Φεύγοντας από την Άνω Πόλη, μην ξεχάσετε να περάσετε από τον Παλιό Νερόμυλο, για να πείτε ένα γεια στο μυλωνά-Νάσο. Θα δείτε πώς αλέθει ο μύλος το σιτά-

ρι, θα γευτείτε πρωινό με ροφήματα βοτάνων από τον κήπο του μυλωνά, σπιτικά αυγά και τηγανόψωμα από το αλεύρι του μύλου. Εμείς κεραστήκαμε μια υπέροχη σπιτική λεμονάδα με φρέσκο δυόσμο κι απολαύσαμε την ξενάγηση στο χώρο. Ο «παλιός νερόμυλος» είναι ο δέκατος από μια σειρά μύλων που υπήρχαν στην περιοχή τον προηγούμενο αιώνα κι έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο. Έχει υπάρξει αρχηγείο του ΕΑΜ, ταβέρνα, καφενές, μπακάλικο, τόπος συνάντησης σπουδαίων προσωπικοτήτων και σήμερα έχει μεταμορφωθεί σε ένα μικρό μουσείο-σεργιάνι στις μνήμες του τόπου. Στον παλιό σταθμό της πόλης συναντήσαμε το «Τρενοτέχνειον», έναν πολιτιστικό πολυχώρο που ίδρυσε ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Νίκος Καλογερόπουλος. Τέχνη, έκφραση και εικαστικές παρεμβάσεις στα παλιά τρένα! Στο χώρο

διοργανώνονται μεταξύ άλλων εκθέσεις, σεμινάρια και πολλές συναυλίες. Αμμουδιές, χελωνάκια, παράκτια πευκοδάση… Η Κυπαρισσία φημίζεται για την απέραντη ακτογραμμή της, που γλείφει το Ιόνιο. Καρτελά, Σανί, Καλόνερο και Αϊ-Γιαννάκης: αχανείς ακτές γεμάτες πεύκα κι αμμόλοφους. Εξίσου όμορφες και οι παραλίες του Αϊ-Λαγούδη πίσω από τη σύγχρονη πόλη της Κυπαρισσίας. Στον Αϊ-Γιαννάκη, πίσω από τον ομώνυμο σταθμό, συχνάζουν και οι χελώνες Καρέτακαρέτα. Το 2013, ο Κυπαρισσιακός κόλπος συγκέντρωσε τις περισσότερες φωλιές σε όλη τη Μεσόγειο και η περιοχή προστατεύεται από το δίκτυο Natura. Βρήκαμε τις

35

Παραλία Σανί στις ατέλειωτες αμμουδιές...

Έκφραση και τέχνη από το Τρενοτέχνειον

36 Κυπαρισσία

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

φωλιές τους σημαδεμένες με την ένδειξη «Μην ενοχλείτε». Την περίοδο του καλοκαιριού, νωρίς το πρωί ή όταν σουρουπώνει, είναι πολύ πιθανό να δείτε τις χελώνες στην ακτή! Ο σιδηροδρομικός σταθμός του Αϊ-Γιαννάκη αποτελεί σταθμό ενημέρωσης του Συλλόγου «Αρχέλων» για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας, όπου πέρα από την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού, οργώνονται μεταξύ άλλων οικοξεναγήσεις στον κόσμο της Καρέτα και τα οικοσυστήματα της περιοχής… Από τον Αϊ-Γιαννάκη ξεκινά και το περίφημο Δάσος της Ελαίας. Ένα από τα τελευταία παράκτια δάση της χώρας μας, που μέχρι πρότινος χρησιμοποιούνταν ως ημι-οργανωμένος χώρος για ελεύθερους κατασκηνωτές. Ένας ολοζώντανος παράδεισος, ένα σπάνιο κι ωφέλιμο οικοσύστημα, που τους χώραγε όλους. Τον τελευταίο καιρό στην τοποθεσία έχουν χαραχτεί δρόμοι κι έχουν αναρτηθεί απαγορευτικές πινακίδες με τη σήμανση «ιδιωτικός χώρος». Έκταση 450 στρεμμάτων έχει πουληθεί σε ιδιώτη ενώ στα σκαριά βρίσκεται σχέδιο για τη δημιουργία 55 τουριστικών κατοικιών σχεδόν επάνω στη θάλασσα.

Την περίοδο που βρεθήκαμε εκεί, ανταλλάξαμε γνώμες, μοιραστήκαμε τις απόψεις και τις αγωνίες των ντόπιων και της πολιτείας για την ιδιωτικοποίηση της ακτής και το μέλλον του τόπου. Η τοπική κοινωνία φαίνεται να προβληματίζεται, να συζητά, να παίρνει πρωτοβουλίες, να αντιστέκεται. Οι Σειρήνες του «κέρδους» είναι πολλές. Σε μια περιοχή με τέτοιο φυσικό και πολιτισμικό απόθεμα, ο πλούτος βρίσκεται ήδη εδώ και οι δρόμοι για την ουσιαστική αξιοποίησή του είναι πολλοί. Τα παιδιά μας δεν θα κληρονομήσουν βίλες – το μόνο σίγουρο. Γι’ αυτό και πρέπει να γίνει κατανοητό απ’ όλους τι ακριβώς επιθυμούμε και τι είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε στο βωμό του χρήματος. Ευχαριστούμε τον Ανδρέα Κίζιλη, πρόεδρο του Συλλόγου για την Προστασία και Αναβίωση της Άνω Πόλης Κυπαρισσίας, για την πρόσκληση και τη φιλοξενία, το δάσκαλο και συγγραφέα Στάθη Παρασκευόπουλο για την όμορφη ξενάγηση στην Άνω Πόλη, τον ξενώνα «Τέρψη» και το ξενοδοχείο «Ίριδα» για την άνετη διαμονή μας.

Σύλλογος για την Προστασία και Αναβίωση της Άνω Πόλης της Κυπαρισσίας

O

Σύλλογος για την Προστασία και Αναβίωση της Άνω Πόλης της Κυπαρισσίας σκοπεύει στην αποκατάσταση και διατήρηση του παραδοσιακού της χαρακτήρα της Άνω Πόλης. Οι δράσεις κι οι πρωτοβουλίες του εντάσσουν την Άνω Πόλη της Κυπαρισσίας στον κορμό της σύγχρονης πόλης ως ένα ζωντανό και αναπόσπαστο κομμάτι της. Ο Σύλλογος προβάλει την Άνω Πόλη της Κυπαρισσίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ώστε πέρα από αντικείμενο ιστορικής και πολιτιστικής έρευνας να αποτελέσει άξονα κοινωνικής, οικονομικής και τουριστικής ανάπτυξης. Συμμετέχει ενεργά στην ίδρυση του λαογραφικού μουσείου, οργανώνει πολιτιστικές βραδιές κι αναβιώνει έθιμα και παραδόσεις στηρίζοντας την κοινωνική ζωή της πόλης, τους μαθητές, τα γράμματα και τις τέχνες. Τέλος, μεριμνά για την προστασία του περιβάλλοντος καθώς και για την περιφρούρηση, τη διατήρηση και την αποκατάσταση των υπαρχόντων έργων και μνημείων της. τηλ.: 27610-22251 • email: infoapka@gmail.com https://www.facebook.com/www.apka.gr

42

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ |

Μάρω Κουρή

Άγνωστη γη, ανεξερεύνητη, προκλητική. Μας προσκαλεί στις μυθικές βουνοκορφές της, στα δελεαστικά φαράγγια της με καταρράκτες και λίμνες, στα θρυλικά δρακόσπιτα και στις εξωτικές απέραντες παραλίες της. Ήρεμη, καταπράσινη, κι αλλού άγρια κι ανεμοδαρμένη. Τόπος έμπνευσης!

43

Στον Άγριο Νότο της Εύβοιας

44 Στον Άγριο Νότο της Εύβοιας ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Αρχαιολογικό Μουσείο Καρύστου

Τ

ο Μαρμάρι «κοιτάζει» αμφιθεατρικά προς τους Πεταλιούς, ένα σύμπλεγμα μικρών –μα ιδιόκτητων– νησιών όπου σας πηγαίνουν βαρκάρηδες για να βουτήξετε στα γαλαζοπράσινα νερά και να ξαπλώσετε στις χρυσαφένιες παραλίες. Το Μαρμάρι και η Κάρυστος μέρα και νύχτα σφύζουν από ζωή. Η Κάρυστος, μέχρι το 1833, που «ενώθηκε» η Εύβοια με την Ελλάδα, βρισκόταν μέσα στο μεσαιωνικό κάστρο Καστέλο Ρόσσο, που είχαν καταλάβει οι Οθωμανοί. Το κάστρο δεσπόζει υπέροχα στις παρυφές της Όχης ενώ κοντά αξίζει να δροσιστείτε στο ρέμα Πλατανίτσα, που διασχίζει το χωριό Μύλοι –από τους πολλούς νερόμυλους που κάποτε συντηρούσε– με τις πετρόχτιστες κρήνες, τα παλιά αρχοντικά και τα τοξωτά γεφύρια. Ανατολικά του λιμανιού στην Κάρυστο δεσπόζει το ενετικό Μπούρτζι. Απέναντι στο

νεοκλασικό του Γιοκάλειου Πνευματικού Ιδρύματος στεγάζεται η βιβλιοθήκη και το αρχαιολογικό μουσείο όπου την κατοίκηση του τόπου από τα προϊστορικά χρόνια έως τη ρωμαϊκή περίοδο «προδίδουν» αρχαϊκά ευρήματα από τα δρακόσπιτα της Όχης και των Στύρων. Η Κάρυστος ξεχωρίζει για τη ρυμοτομία, τον παραλιακό πεζόδρομο με τις μουριές, όπου δεν σταματάς να βολτάρεις την ώρα του δειλινού, τα ταβερνάκια και τα ουζερί με θέα τη θάλασσα, με καρέ που εναλλάσσονται όταν αμαξάδες περνούν μπροστά σου. Στη γραφική πάροδο Σαχτούρη συναντάμε μερακλίδικα μαγαζάκια και μαγειρεία όπου μοσχοβολάνε οι μυρωδιές της κλασικής ελληνικής κουζίνας. Ψαράδες, ψαροντουφεκάδες και δύτες, μικροί και μεγάλοι, οργανώνουν διαγωνισμούς όλο το χρόνο. Μια ιδέα είναι να σαλπάρετε με το παραδοσιακό

καΐκι «Άγιος Ανδρέας» του καπετάν Μανόλη Μοσχόβη με τις επτά κλασικές ναυτικές κουκέτες, για μια κρουαζιέρα στα διάφανα νερά των Πεταλιών, στα μυστικά ακρογιάλια του Κάβο Ντόρο ή σε όποιο ελληνικό νησί επιθυμείτε. Ανεβαίνοντας στην Όχη Με θέα προς το Αιγαίο και σε υψόμετρο 1.398 μ. έδωσαν το πρώτο τους ερωτικό ραντεβού ο Δίας με την Ήρα. «Οχεία» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει συνεύρεση. Στον κεντρικό δρόμο από την Κάρυστο προς τον Πλατανιστό και 3 χλμ. μετά το χωριό Μετόχι, ανεβαίνουμε προς Καστανόλογγο. Μετά από 8,5 χλμ. στρίβουμε δεξιά στη διχάλα και ύστερα από 1,5 χλμ. ακόμα φτάνουμε στο τελευταίο υπεραιωνόβιο καστανόδασος της Εύβοιας, που δυστυχώς είναι ό,τι απέμεινε από τα τόσα που κάλυπταν την Όχη. Χαθείτε

45

Κάρυστος, παραλία Μπούρος

Ανεβαίνοντας στην Όχη

46 Στον Άγριο Νότο της Εύβοιας ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Στα Δρακόσπιτα της Όχης

μέσα του, στις εικόνες ενός παραμυθιού. Ανηφορίζετε δέκα λεπτά στο σημαδεμένο μονοπάτι ως το ορειβατικό καταφύγιο (1.050 μ.) με το τρεχούμενο νερό. Κι από εδώ ένα σημαδεμένο επίσης μονοπάτι ανεβαίνει στο διάσελο και μετά από μία ώρα περίπου διασχίζοντας

αρκουδοπούρναρα, ίταμους (μαύρο έλατο) κι ενδημικά φυτά αλπικής ζώνης, φθάνουμε στην κορυφή της Όχης με τα τεράστια βράχια. Ξαποσταίνουμε στο εκκλησάκι του προφήτη Ηλία, που πανηγυρίζει στις 2 Αυγούστου. Από το ιερό, τα κόκκινα σημάδια και οι στοιβαγμένες πέτρες

Πανωχώρι

47

μάς «κατεθύνουν» προς το σημαντικότερο δρακόσπιτο της Νότιας Εύβοιας, που χτίστηκε πριν από 3.000 χρόνια. Μια πεζοπορία που προτείνω ανεπιφύλακτα είναι προς την Πύλη του Άρμενου, όπου φθάνουμε σε μία ώρα το πολύ,

από τα τρία δρακόσπιτα των Στύρων, που χτίστηκαν από τους Δρύοπες με ασήκωτες πέτρες, στη θέση Πάλλη Λάκα. Συνεχίστε το δρόμο που σας έφερε ως τα δρακόσπιτα, στρίψτε αριστερά στο χωματόδρομο του υψώματος Κλιόσι (682 μ.) και μπείτε στο σημαδεμένο μονοπάτι... όπου

αναδίδονται αρώματα κέδρων και θυμαριών. Ανεβαίνετε τα καρυστινής πέτρας σκαλοπάτια και περνάτε στο βουνό όπου ήταν κτισμένη η αρχαία ακρόπολη των Στύρων από τους Ερετριείς τον 4ο αιώνα π.Χ. για συνοριακή φύλαξη. Μετά από μια ελικοειδή διαδρομή 20 λεπτών, αιωρούμαστε πάνω

48 Στον Άγριο Νότο της Εύβοιας ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Χρυσή Άμμος Χρυσή Άμμος από τον Νότιο Ευβοϊκό, τον κόλπο του Μαραθώνα και ολόκληρη την ανατολική ακτογραμμή της Αττικής, στην κυκλώπεια Πύλη του Άρμενου. Στον αγροτικό δρόμο που γίνεται φιδίσιος προς το ακρωτήρι του Καφηρέα ή Κάβο Ντόρο συναντάμε χωριά με μια μοναδική, κινηματογραφική προσωπικότητα. Λίγο μετά τον Πλατανιστό τρέχουν άφθονα νερά κι ένας μικρός καταρράκτης. Mετά το Πανωχώρι μάς ομορφαίνει την ψυχή η εικόνα του μοναχικού γεφυριού που καθρεφτίζεται στη ρεματιά με τα πλατάνια, ενώ ένας νερόμυλος

49 λειτουργεί ακόμη. Παραπάνω, οι τολμηροί κολυμπάμε στη φυσική πισίνα και νιώθουμε γύρω μας το αέναο χάδι των πολύχρωμων πεταλούδων. Στάση στο καφενείο του χωριού Αντιάς, με τους γέροντες και τις γυναίκες του χωριού να σφυρίζουν αντί να μιλούν, και να κάνουν συζητήσεις με ευκρίνεια περιμένοντας τον ταχυδρόμο με τη... σύνταξή τους. Από βουνό σε βουνό και για ολόκληρους αιώνες, οι Αντιώτες επικοινωνούσαν με σφυρίγματα, με τη μεγάλη εμβέλεια του αντίλαλού τους. Το 2000 εμφανίστηκαν στο Μέγαρο Μουσικής σε μια συνάντηση παραδοσιακής μουσικής, και χωρίστηκαν σε δύο αντικριστές ομάδες για να... κουβεντιάσουν σφυρίζοντας. Το θρυλικό ακρωτήρι Κάβο Ντόρο είναι το δυσκολότερο πέρασμα των ελληνικών θαλασσών για τους ναυτικούς, κι έχει απέναντί του τη βραχονησίδα Αράπης. Το φαράγγι του Δημοσάρη είναι μαγευτικό, κατάφυτο, το μήκος του φτάνει τα 10 χλμ. και η τετράωρη κατάβαση του μονοπατιού ξεκινά από το διάσελο του Πετροκάναλου (όπου φθάνετε οδικώς) και περνά από τα λίγα κατοικημένα αγροτόσπιτα του οικισμού των Λενοσαίων. Η πεζοπορία κάποτε γινόταν σε λιθόστρωτο και ήταν η μοναδική σύνδεση των χωριών του Καφηρέα με την Κάρυστο – εξού και η ονομασία του από το βυζαντινό επάγγελμα του «δημοσιάριου», που ήταν υπεύθυνος συντήρησης της «δημοσίας οδού». Μετά από 1,5 χλμ., ένας χωματόδρομος φθάνει στο χωριό Καλλιανοί και μέσα από τις εκβολές του ρέματος καταλήγουμε στη σμαραγδένια ομώνυμη παραλία. Σε

Λιμνιώνας, Φαλάγκρα

50 Στον Άγριο Νότο της Εύβοιας ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

εβδομαδιαία βάση οργανώνονται καταβάσεις στο φαράγγι, και πολλές ακόμη δραστηριότητες, όπως καταδύσεις στους Πεταλιούς κ.ά. Τα οικοσυστήματα της Όχης και του Καφηρέα εντάσσονται στο πανευρωπαϊκό δίκτυο προστασίας Natura. Το καλύτερο σάς το φυλάω πάντοτε για το τέλος. Οι παραλίες: από τη μια μεριά του Αιγαίου, ασυναγώνιστες, παρθένες, άγριας ομορφιάς, σε έλκουν, όπως κάνει άλλωστε πάντα η απείραχτη φύση, προσκαλώντας ελεύθερους κατασκηνωτές. Στον Ευβοϊκό, ήρεμες, καθαρές, ιδανικές για οικογένειες με παιδιά, οργανωμένες μεν αλλά χωρίς την υπερβολή και την πολλή βαβούρα. Εδώ, βιώνει κανείς τις καλές, αλλοτινές εποχές της δεκαετίας του ’60 και στις

ταβερνούλες το φρέσκο ψάρι και τα μαγειρευτά αφήνουν αξέχαστη αίσθηση. Μόλις απέναντι από τη Ραφήνα, ένας τόπος χαρισματικός για εξορμήσεις και οικονομικές διακοπές, με αμέτρητες προτάσεις, που δεν προλαβαίνεις να τις εκπληρώσεις όλες σε μία φορά.

Γιαννίτσι Φρυγάνι Μαρµάρι

Καλλιανού φα ∆η ράγ µό γι σα ρη

Καφηρέας ή Κάβο Ντόρo

Αµυγδαλιά

Αντιά Επανοχώρι

Κάρυστος

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ • Για να διανυκτερεύσετε στο καταφύγιο της Όχης, επικοινωνήστε με τον κύριο Νίκο Γκίκα στο τηλέφωνο: 6936365435.

• Για οργανωμένες καταβάσεις στο φαράγγι, καταδύσεις στους Πεταλιούς κι άλλες δραστηριότητες, επικοινωνήστε με το πρακτορείο South Evia Tours (τηλ.: 22240-26200 & 29010).

Ποτάμι

54

ΠΙΕΡΙΑ |

Χρήστος Κανατάς

Πυκνή βλάστηση, νερά παντού και μια εξωπραγματική πανίδα εμπλουτίζουν τους πανέμορφους γείτονες του Ολύμπου με τέτοιο κάλλος, που τίποτα δεν έχουν να ζηλέψουν από τον ιερό γίγαντα της πατρίδας μας. Σπάνια έχεις δει βουνά τόσο πράσινα, φύση τόσο ζωντανή…

55

Διαδρομές στα Πιέρια

56 Πιέρια

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Η θέα της λίμνης Πολυφύτου από την Καστανιά H Καστανιά από ψηλά

Ό

πως κάθε χρόνο τα τελευταία 5 χρόνια, έτσι και φέτος βρέθηκα στα Πιέρια με αφορμή το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Αιωροπτερισμού, που λαμβάνει χώρα κάθε φορά στο όρος Τίταρος της οροσειράς των Πιερίων, και συγκεκριμένα στην Παλιά Καστανιά Κοζάνης. Καστανιά Είναι ένα υπέροχο χωριό σε 1.000 μέτρα υψόμετρο, με θέα που σου κόβει την ανάσα, είτε τη μέρα είτε τη νύχτα. Μπροστά σου απλώνεται η μαγευτική τεχνητή λίμνη Πολυφύτου, που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970 για την υδροηλεκτρική εκμετάλλευση του Αλιάκμονα, του μεγαλύτερου σε μήκος ποταμού μας – αμιγώς επί ελληνικού εδάφους. Στο βάθος διακρίνεται η οροσειρά του Βέρμιου και η Κοζάνη, που τη νύχτα κάνει, με τα πολυάριθμα φώτα της, ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία της στο τοπίο. Στο μέσο της λίμνης δεσπόζει η επιβλητική Υψηλή γέ-

φυρα των Σερβίων, μήκους 1.370 μέτρων, που ενώνει τα Σέρβια με τον οδικό άξονα της Κοζάνης. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ότι η γραμμή της δεν είναι ευθεία αλλά καμπύλη. Στους χώρους που φιλοξενούμαστε υπάρχει κι ένα πολύ όμορφο λαογραφικό μουσείο, ενώ λίγο ψηλότερα βρίσκεται και το μοναδικό ταβερνάκι του χωριού, δίπλα στο οποίο υπάρχει και πηγή με γάργαρο δροσερό νεράκι. Στα εκ των ων ουκ άνευ είναι να απολαύσεις το τσιπουράκι σου με μεζέ στο τραπέζι δίπλα στην πηγή ακούγοντας το τραγούδι του τρεχούμενου νερού. Το βουνό είναι κατάφυτο, πνιγμένο κυριολεκτικά στο πράσινο. Πλούσια βλάστηση το σκεπάζει ολόκληρο. Και φυσικά αποτελεί ιδανικό τόπο για να μαζέψεις βότανα ή μανιτάρια. Μαζέψαμε τσάι του βουνού, αχιλλεία και βαλσαμόχορτο. Αλλά και το ζωικό βασίλειο κάνει έντονη την παρουσία του στο βουνό. Τη μέρα πολύ συχνά βλέπεις γεράκια, τσαλαπε-

τεινούς ή πέρδικες. Με το αυτοκίνητο το βράδυ πολλές φορές συναντάς αλεπούδες, κουνάβια ή κουκουβάγιες. Επίσης μαγευτική είναι η εικόνα των πυγολαμπίδων, που αφθονούν κοντά στο χωριό! Παντού μελίσσια, λουλούδια, πεταλούδες και… υπερμεγέθεις ακρίδες, αράχνες και σκαθάρια… Στη νεότερη λίμνη της χώρας… Κατά την πορεία του Αλιάκμονα προς τη θάλασσα, πριν από τη λίμνη Πολυφύτου, έχει δημιουργηθεί μια νέα λίμνη με ηλικία μόλις 2 ετών. Ακριβώς πριν από την αρχή της κατασκευάστηκε το νέο υδροηλεκτρικό Φράγμα. Είναι το 5ο κατά σειρά και αυτή είναι η 5η λίμνη που δημιουργούν τα νερά του ποταμού. Το φράγμα ονομάζεται Φράγμα του Ιλαρίωνα, και αντίστοιχα και η νεότευκτη λίμνη, και το όνομα οφείλεται στη Μονή Ιλαρίωνος, η οποία βρίσκεται κοντά στο φράγμα. Η δημιουργία μιας τεχνητής

Η νέα λίμνη από τη σκήτη του οσίου Νικάνωρος

λίμνης, όπως ο καθένας μας το καταλαβαίνει, αλλάζει εντελώς το τοπίο. Καταπίνει στην κυριολεξία κάποιες ομορφιές και δημιουργεί νέες. Έτσι, με τη γέννηση της λίμνης του Ιλαρίωνα, εξαφανίστηκε το κόκκινο φαράγγι του Αλιάκμονα, ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση Λογκά Ελάτης, καθώς και η σιδερένια γέφυρα που ένωνε το χωριό της Ελάτης με το μοναστήρι της Ζάβορδας, η οποία λόγω των έντονων βροχοπτώσεων πλημμύρισε προτού προλάβει να αποσυναρμολογηθεί, όπως ήταν σχεδιασμένο. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι, με χρηματοδότηση της ΔΕΗ, μεταφέρθηκε πάνω σε ράγες ολόκληρη η βυζαντινή εκκλησία της Ιεράς Μονής Τορνικίου Γρεβενών ώστε να μην καταποντιστεί από τα νερά! Ξεκινήσαμε με ένα φίλο να γνωρίσουμε τη νεότερη λίμνη της Ελλάδας. Με κατεύθυνση προς τη νότια πλευρά της, αφού περάσαμε την Ελάτη, αντικρίσαμε στην απέναντι μεριά της λίμνης το μοναστήρι της Ζάβορδας ή του Οσίου Νικάνω-

57

58 Πιέρια

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Πλατανόδασος Ρύμνιου

59

ρος, το οποίο και μας τράβηξε την προσοχή, έτσι όπως δεσπόζει στην κορυφή ενός υψώματος. Συνεχίζοντας περάσαμε τη γέφυρα που ενώνει τα χωριά Παναγιά και Παλιουριά, και βρεθήκαμε στη βόρεια πλευρά της λίμνης. Από εκεί συνεχίσαμε το δρόμο για το μοναστήρι. Φτάνοντας συναντήσαμε δυο εργάτες οι οποίοι μας είπαν ότι ο μοναδικός μοναχός της μονής απουσίαζε, επομένως η μονή ήταν κλειστή. Να αναφέρουμε εδώ ότι η μονή παρέμεινε κλειστή για 20 χρόνια και μόλις τα τελευταία δέκα χρόνια κατοικεί εκεί ο ένας και μοναδικός μοναχός της. Οι ίδιοι μάς πληροφόρησαν για την τοποθεσία της σκήτης καθώς και για τα έργα που είχαν κάνει για να δημιουργηθεί νέα πρόσβαση στο ασκηταριό, αφού τμήμα του παλιού μονοπατιού βρίσκεται πλέον κάτω από τα νερά της λίμνης! Στα έργα περιλαμβάνονται δύο μεταλλικές γέφυρες καθώς και μεταλλικά σκαλοπάτια. Ακολουθώντας τις οδηγίες τους, ανεβήκαμε από το δρόμο προς το μοναστήρι, και στη διασταύρωση στρίψαμε δεξιά προς το μέρος όπου κατευθύνονται τα λεωφο-

ρεία. Στο δεξί μας χέρι, λίγο πριν από την παράπλευρη είσοδο του μοναστηριού, βρισκόταν η αφετηρία του μονοπατιού. Σήμανση δεν υπήρχε ακόμη και η αίσθησή μας ήταν ότι πρέπει να είμαστε από τους πρώτους επισκέπτες της σκήτης από αυτό το νέο μονοπάτι, που ήταν εντυπωσιακά περιποιημένο, με κουπαστές και συρματόσχοινα προστασίας στις απότομες κλίσεις του. Σύντομα, ύστερα από δεκάλεπτη κατάβαση, βρεθήκαμε στη σκήτη όπου μόνασε ο άγιος Νικάνωρ για 16 χρόνια, στις αρχές του 16ου αιώνα, και κατόπιν ίδρυσε το μοναστήρι. Παρατηρώντας παλιότερες φωτογραφίες της σκήτης αντιλαμβάνεται κανείς τη μεταβολή που έγινε στο φυσικό τοπίο. Η σκήτη ορθωνόταν 100 μέτρα ψηλά, σε κάθετο βράχο πάνω από το ποτάμι, ενώ τώρα είναι παραλίμνια. Σκέφτεται κανείς ότι ευτυχώς ήταν στο κατάλληλο ύψος ώστε να μην καταποντιστεί κι αυτή από τα νερά! Και στις δύο περιπτώσεις, η τοποθεσία της ήταν και είναι εντυπωσιακή. Το εσωτερικό της σκήτης αποτελείται από δύο επίπεδα, που διαχωρίζονται από ξύλινο δάπεδο.

60 Πιέρια

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Στο βάθος βρίσκεται το ναΐδριο του Αγίου Γεωργίου με πολύ ωραίες αγιογραφίες στα τοιχώματα. Αφού προσκυνήσαμε και απολαύσαμε το φυσικό τοπίο, επιστρέψαμε και συνεχίσαμε οδηγώντας σε χωματόδρομο κι έχοντας στα δεξιά μας τη βορεινή πλευρά της λίμνης με κατεύθυνση προς την Αιανή Κοζάνης. Είναι χαρακτηριστικό ότι συμβουλευόμενοι το gps, αυτό μας κατεύθυνε κάποια στιγμή προς διαδρομή που βρισκόταν κάτω από τα νερά! Δεν δυσκολευτήκαμε βέβαια να διακρίνουμε τον νέο δρόμο, που είχε διανοιχτεί για να αντικαταστήσει τον παλιό, και περνώντας την Αιανή συνεχίσαμε προς το Ρύμνιο, μέσω της ομώνυμης γέφυρας, στην αρχή της λίμνης Πολυφύτου. Πλατανόδασος Ρύμνιου Φτάνοντας στο Ρύμνιο, κάναμε μια στάση στο πανέμορφο αν και όχι και τόσο γνωστό πλατανόδασος. Αυτό που το κάνει εντυπωσιακό είναι ότι πολλά πλατάνια βρίσκονται κυριολεκτικά μέσα στα

νερά της λίμνης! Ένας πλούσιος υδροβιότοπος όπου συγκεντρώνονται πλήθος πτηνών, όπως ερωδιοί, αργυροπελεκάνοι, ακόμη και φλαμίνγκο κάποιες εποχές του χρόνου. Το υδάτινο άρωμα των πλατανιών σε συνδυασμό με τη μαγική ηρεμία του τοπίου συνθέτουν μια αξέχαστη εμπειρία για τον επισκέπτη. Η βόλτα μας τελείωσε απολαμβάνοντας τη θέα στην ταβέρνα «Τα Ίμια» στο Ρύμνιο με μπαλκόνι προς την υπέροχη λίμνη Πολυφύτου. Ο ιδιοκτήτης μάς εξιστόρησε πώς απέδρασε, 12 χρονών, από το μέλλον μιας ζωής στο χωριό, για να καταλήξει πυγμάχος στην Αμερική με προπονητή τον περίφημο Μοχάμεντ Άλι και να επιστρέψει περίπου την εποχή που συνέβησαν τα Ίμια, οπότε και άνοιξε την ομώνυμη ταβέρνα μαγεμένος από την υπέροχη θέα της περιοχής. «Σκεπασμένο» φαράγγι Βελβεντού Από τις διαδρομές μας δεν θα μπορούσε να λείπει μια περιήγηση

στο περίφημο φαράγγι του Βελβεντού με τις δροσερές λιμνούλες και τα κελαρυστά καταρρακτάκια του. Το επισκέφτηκα ένα απόγευμα και η ακατέργαστη γοητεία του με αποζημίωσε! Οδεύοντας προς το Βελβεντό και περνώντας μέσα από το χωριό, ακολουθείς τις ταμπέλες που σε κατευθύνουν προς το φαράγγι. Μετά από σύντομη πορεία λίγων χιλιομέτρων, παρκάρεις το μεταφορικό σου μέσο δίπλα σε μια δεξαμενή. Από εκεί ξεκινά βατό μονοπάτι το οποίο διατρέχεται σε όλη τη διαδρομή του από υδάτινο κανάλι, στην αρχή παράπλευρα και κατόπιν υπόγεια. Επειδή στο σημείο αυτό το νερό καλύπτεται, το φαράγγι λέγεται και «σκεπασμένο». Έπειτα από σύντομη και εύκολη πορεία διακρίνεις στα αριστερά σου το ξύλινο παρατηρητήριο, που από τη μία πλευρά του έχει θέα στη λίμνη και από την άλλη στον μεγάλο καταρράκτη του ποταμού. Συνεχίζοντας, πολύ σύντομα φτάνεις σε διαμορφωμένους χώρους αναψυχής, όπου είναι και το τέλος του λιθόστρωτου μονοπατιού.

61

Καταρράκτες στο Σκεπασμένο Βελβεντού

Από εδώ όμως αρχίζουν τα πιο ωραία και τα πιο δύσκολα! Ακολουθώντας το παλιό μονοπάτι, το οποίο λέγεται πως φτάνει έως το χωριό Καταφύγι, διασχίζεις ένα από τα ωραιότερα ελληνικά φαράγγια, συναντώντας συνέχεια υπέροχες φυσικές πισίνες με ολοζώντανους μικρούς καταρράκτες να τις τροφοδοτούν, και όσο προχωράς, η μία εικόνα ομορφιάς διαδέχεται την άλλη! Μαγεμένος, συναντώντας τουλάχιστο μια ντουζίνα βάθρες με τα καταρρακτάκια τους, προχώρησα περίπου μισή ώρα προς τα πάνω. Όμως το φως άρχισε να μειώνεται και μαζί να αυξάνεται ο κίνδυνος να χάσω μες στο σκοτάδι το δρόμο του γυρισμού, οπότε αναγκαστικά σηματοδοτήθηκε η επιστροφή μου! Ανεκπλήρωτη έμεινε για την επόμενη φορά η επιθυμία για τη συνέχεια της πορείας προς τις πηγές του ποταμού…

Κατασκευάζουμε ηλιακούς Θερμοσίφωνες από το 1979 Τα προϊόντα μας εξάγονται σε 47 χώρες Πιστοποίηση κατά ISO 9001:2008 & Solar Keymark Ρομποτική τεχνολογία Laser υψηλής απόδοσης

ΔΗΜΑΣ ΑΕΒΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΗΛΙΑΚΩΝ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΩΝ 2o χλμ Άργους - Ναυπλίου, Άργος 21200, Τηλ. 27510 29110 - 27510 20920, Fax 27510 62671

www.dimas-solar.gr

info@dimas-solar.gr

64

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Δρ. Α. Σίμωσι |

Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων

Αναζητώντας το αρχαιότερο χωριό στην Ευρώπη Η αποκάλυψη ενός βυθισμένου νεολιθικού οικισμού ο οποίος πιθανόν βρίσκεται κοντά στο σπήλαιο Φράγχθι αποτελεί στόχο της ομάδας Ελλήνων και Ελβετών επιστημόνων που εδώ και δύο χρόνια πραγματοποιούν υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στον όρμο της Κοιλάδας στην Αργολίδα. Η έρευνα ξεκίνησε την 1η Αυγούστου 2014 υπό τη διεύθυνση της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, η οποία μετέχει με το εξειδικευμένο καταδυόμενο προσωπικό της.

Σ

την αποστολή θα χρησιμοποιηθεί ένα διεθνές σύμβολο της σύγχρονης τεχνολογίας, το μεγαλύτερο καταμαράν στον κόσμο, που κινείται αποκλειστικά με ηλιακή ενέργεια, το σκάφος “MSTuranorPlanetSolar”, το οποίο θα μετατραπεί σε επιστημονικό εργαστήριο για τους Έλληνες και Ελβετούς αρχαιολόγους και άλλους επιστήμονες που θα πραγματοποιήσουν από κοινού την αποστολή εξερεύνησης. Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι θα ανακαλύψουν, μέσω εναλί-

ων αρχαιολογικών ανασκαφών, έναν βυθισμένο οικισμό δίπλα στο Φράγχθι, το οποίο αποτελεί και ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια στην Ευρώπη, καθώς κατοικήθηκε για 35.000 χρόνια περίπου, από την Παλαιολιθική ως και τη Νεολιθική Εποχή. Η αποστολή TerraSubmersa πραγματοποιείται υπό τη διεύθυνση της Ελληνικής Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ και με τη συνεργασία του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών

(ΕΛΚΕΘΕ), της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα, και του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Στόχος είναι να μελετηθούν στον Αργολικό κόλπο οι περιοχές οι οποίες κατά τα προϊστορικά χρόνια βρίσκονταν πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αλλά σήμερα έχουν πλέον βυθιστεί. Το σκάφος MSTuranorPlanetSolar ξεκίνησε την 1η Αυγούστου, ήμερα της εθνικής εορτής της Ελβετίας, περνώντας διαδοχικά από τρία λιμάνια: Ερέτρια, Ζέα και Ναύπλιο,

65

όπου διοργανώθηκαν εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό. Το κύριο ερευνητικό έργο της αποστολής, που άρχισε στις 18 Αυγούστου, ολοκληρώνεται στις 12 Σεπτεμβρίου. Οι γεωφυσικές μετρήσεις θα γίνουν κυρίως από το σκάφος “MSTuranorPlanetSolar”, προκειμένου να αναδημιουργηθεί όσο γίνεται καλύτερα η τοπογραφία των περιοχών που κάποτε βρίσκονταν πάνω από το νερό. Στην έρευνα θα βοηθήσει σημαντικά και το σκάφος «Αλκυών» του ΕΛΚΕΘΕ, που επιχειρεί και σε αβαθείς παράκτιες περιοχές. «Το πρόγραμμα TerraSubmersa, που θα εστιάσει στον Αργολικό κόλπο για τον εντοπισμό του παλαιότερου χωριού σε ολόκληρη την Ευρώπη, αποτελεί στην ουσία μια κατάδυση στην ίδια την Ιστορία αυτού του τόπου, που δεν έπαψε ποτέ να εμπνέει, να ακτινοβολεί και να σε προσκαλεί να τον ανακαλύψεις εκ νέου», δήλωσε ο Υπουργός ΠΕΚΑ, Γιάννης Μανιάτης. «Η Αργολίδα, το μεγαλύτερο ανοικτό αρχαιολογικό πάρκο του κόσμου, με τις Πολύχρυσες Μυκήνες, την αρχαιότερη συνεχώς κατοικούμενη PlanetSolar, το μεγαλύτερο καταμαράν στον κόσμο, που κινείται αποκλειστικά με ηλιακή ενέργεια, θα μετατραπεί σε επιστημονικό εργαστήριο για τους Έλληνες και Ελβετούς αρχαιολόγους

Ταφή νεκρού κατά τη Μεσολιθική Περίοδο, που γινόταν στο πλάι, μέσα στην κατοικία σε μικρό βάθος και χωρίς κοσμήματα, 40.000 ετών από το σπήλαιο Φράγχθι

66

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

πόλη της Ευρώπης, το Άργος, την πρώτη πρωτεύουσα της χώρας, το Ναύπλιο, την αρχαία Λέρνη, όπου ο μυθικός Ηρακλής πραγματοποίησε τον δεύτερο άθλο του, το πιο φημισμένο αρχαίο θέατρο, αυτό της Επιδαύρου, τα Κυκλώπεια τείχη της Τίρυνθας και τόσα άλλα μοναδικής σημασίας τοπόσημα, έρχεται τώρα να αποκαλύψει τα πρώτα προϊστορικά βήματα του Homo sapiens στη Μεσόγειο». Ο κ. Μανιάτης, που στις 23 Ιουνίου συναντήθηκε με τον Πρέσβη της Ελβετίας στην Ελλάδα, Lorenzo Amberg, χαρακτήρισε το πρόγραμμα καινοτόμο ως προς την επιστημονική δράση του, με διεθνές κύρος και απήχηση, ενώ τόνισε πως τέτοιου είδους δράσεις μπορούν να αναδείξουν το πλούσιο πολιτισμικό και αρχαιολογικό απόθεμα της χώρας μας. «Τα λόγια αυτά φανερώνουν τη μεγαλύτερη σημασία της έρευνας. Ίσως είναι η πρώτη φορά που η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων θα ερευνήσει τον αρχαιότερο βυθισμένο οικισμό, γι’ αυτό και το κέρδος θα είναι μεγάλο» σημειώνει η προϊσταμένη δρ. Α. Σίμωσι.

χωριό Κοιλάδα της Ερμιόνης, σε μικρή απόσταση από το Πόρτο Χέλι, επειδή στον ίδιο χώρο βρέθηκαν διαδοχικά στρώματα της Παλαιολιθικής και της Μεσολιθικής περιόδου (το στρώμα της Μεσολιθικής έχει πάχος 4 μ.). Τα σποραδικά ανθρωπολογικά λείψανα του μεσολιθικού στρώματος του σπηλαίου ανήκαν, κατά τον ανθρωπολόγο J. L. Angel, σε άνδρες και γυναίκες γενικά βραχύσωμους (ύψος 1,56 μ. οι άνδρες και 1,35-1,39 μ. οι γυναίκες). Αυτό προκύπτει από ταφή ανδρός – πιθανότατα ο αρχαιότερος σκελετός, που σώθηκε πλήρως και ανάγεται στην πρώιμη μεσολιθική φάση. Οπωσδήποτε λοιπόν η έρευνα αυτή βεβαιώνει την ύπαρξη της σπουδαίας αυτής περιόδου στην Ελλάδα, και προσφέρει τη δυνατότητα να μάθουμε πώς έληξε η τελευταία παλαιολιθική φάση και πώς την διαδέχθηκαν οι επόμενες. Το σπήλαιο Φράγχθι στην Αργολίδα της Πελοποννήσου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες

Αποκαλυπτική υπήρξε η έρευνα στο σπήλαιο Φράγχθι, κοντά στο

αρχαιολογικές θέσεις ολόκληρων των Βαλκανίων. Οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν από το Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα το 1967-1979 αποκάλυψαν πλούσια αρχαιολογικά κατάλοιπα και ίχνη κατοίκησης από την Ανώτερη Παλαιολιθική, που σημαίνει την έλευση του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens) στην Ευρώπη και την εξαφάνιση του ανθρώπου του Νεάντερταλ (Homo neanderthalensis), έως και το τέλος της Νεολιθικής περιόδου. Τα πρώτα προϊστορικά κατάλοιπα στο σπήλαιο τοποθετούνται στις αρχές της Ανώτερης Παλαιολιθικής. Το σπήλαιο κατοικήθηκε περισσότερο από 35.000 χρόνια, από την Παλαιολιθική έως την Νεολιθική Εποχή. Κατά την τελευταία αυτή περίοδο, φαίνεται ότι το σπήλαιο χρησίμευσε ως δευτερεύων βοηθητικός οικισμός ενός άλλου, ο οποίος βρισκόταν χαμηλότερα στο λόφο και πιο κοντά στην ακτή, καθώς τότε το επίπεδο της θάλασσας ήταν πιο χαμηλό και δεν έφτανε ως το σπήλαιο, όπως συμβαίνει τώρα – πρόκειται για τον οικισμό που η έρευνα φιλοδοξεί να αποκαλύψει στο βυθό. Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, κατά τη διάρκεια των αμερικανικών ανασκαφών στο σπήλαιο Φράγχθι, πραγματοποιήθηκαν θαλάσσιες μετρήσεις στον όρμο της Κοιλάδας, σε αναζήτηση αυτού του νεολιθικού οικισμού, όμως οι εργασίες δεν είχαν συνεχιστεί. Το 2012, με χρήση σύγχρονης

Έρευνες βυθομετρίας στο βυθό του Φράγχθι

67

τεχνολογίας (mono beam echo sounder), ομάδα Ελλήνων και Ελβετών αρχαιολόγων κατάφερε να βελτιώσει τις προηγούμενες μετρήσεις, να δημιουργήσει λεπτομερή χάρτη της επιφάνειας του βυθού, και επομένως να ανοίξει το δρόμο για μελέτη και ανασκαφή στην περιοχή το 2014. Η υποβρύχια έρευνα διενεργείται από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με την Ελβετική Σχολή στην Ελλάδα, υπό τη διεύθυνση της δρ. Α. Σίμωσι (Προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων). Στην έρευνα λαμβάνουν μέρος από ελληνικής πλευράς η καταδυόμενη αρχαιολόγος Δ. Κουτσούμπα, ως επιστημονική εκπρόσωπος, και οι καταδυόμενοι τεχνικοί βυθού της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, Ζ. Λ. Μερσενιέ, Γ. Οικονομόπουλος, Π. Τσαμπουράκης, Σ. Μουρέας και Α. Πατσούρου. Από ελβετικής πλευράς, την ευθύνη έχει ο J. Beck, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Κατά την έρευνα διενεργήθηκαν εργασίες κυρίως βυθομετρίας, καθώς και δειγματοληψίας ιζήματος, ώστε φέτος να πραγματοποιηθεί η υποβρύχια ανασκαφή, που θα εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για έναν τόσο σημαντικό τόπο.

Η είσοδος του σπηλαίου

68

ΑΠΟΨΕΙΣ Ιωάννης Μπούλιας

Από τις Συρακούσες στην Πελοπόννησο - ένα συμβολικό ταξίδι

Το δρομολόγιο Ελλάδα-Ιταλία ήταν γνωστό και καθιερωμένο. Είχε έρθει λοιπόν η ώρα να ανταποδοθεί απ’ τους Ιταλούς η αρχαία ελληνική σχέση με την Ιταλία…

Τ

ο 2009, στην Ιταλία, έγινε γνωστή η αναβίωση του αργοναυτικού ταξιδιού από τον Βόλο (Ιωλκός) προς τη μυθική και πανέμορφη Γεωργία (Κολχίδα). Αμέσως, ορισμένοι Συρακούσιοι Ιταλοί, απόγονοι αρχαίων Κορινθίων, συνταράχθηκαν. Στο μυαλό τους γεννήθηκε η σκέψη να αναβιώσει ένα συμβολικό ταξίδι από τις Συρακούσες, αρχαία αποικία της Κορίνθου και νυν Siracusa της Ιταλίας, προς τη μητρόπολη Κόρινθο. Με τον τρόπο αυτό, θα αναβίωνε η αντίστροφη θαλάσσια πορεία των αρχαίων Κορινθίων, οι οποίοι το 735 π.Χ., υπό τον οικιστή Αρχία, είχαν αναχωρήσει από την Κόρινθο, είχαν φτάσει στη Σικελία και είχαν ιδρύσει τις Συρακούσες, πόλη η οποία έμελλε να εξελιχθεί σε βασίλισσα της Μεσογείου. Αρχαιότερα, τον 13ο αιώνα π.Χ., με αφετηρία το αρκαδικό Παλλάντιον είχαν αποπλεύσει από την Κυλλήνη της Ηλείας Αρκάδες υπό τον Εύανδρο, κι όταν έφτασαν στην ιταλική χερσόνησο είχαν ιδρύσει τη Ρώμη. Αντίστοιχο ταξίδι, έστω ληστευμένος και ναυαγός, είχε κάνει περί το 600 π.Χ. και ο ποιητής-κιθαρωδός Αρίων, που χάρη σε ένα δελφίνι, βρέθηκε από τη Σικελία στη Λακωνία και μετά στην Κόρινθο. Στις Συρακούσες και τη λοιπή Ιταλία έσπευδε βυζαντινός στρατός για προστασία από επιδρομές βαρβάρων. Αφού προς τη Γεωργία ναυπηγήθηκε ένα μινυακόμυκηναϊκό σκαρί, το ταξίδι των Συρακουσίων σχεδιάστηκε διαφορετικό: Είχε το χαρακτήρα ιστιοπλοϊκού αγώνα με σκάφη ανοικτής θαλάσσης, υπό το σύνθημα Ritorno a Corinto (Επιστροφή στην Κόρινθο). Στον αγώνα, δέκα μεγάλα σκάφη απέπλευσαν από τις Συρακούσες με πορεία προς τα

ελληνικά ύδατα. Πώς έρχονται τα πράγματα! Ένα έτος πριν φτάσει στη Γεωργία, το 2009, η βολιώτικη Αργώ είχε παρεμποδιστεί απ’ τους Τούρκους να πλεύσει εκεί, με αποτέλεσμα να στραφεί προς Κόρινθο, Ιτέα, Πάτρα, Ιόνιο. Στα ίδια χνάρια πάτησαν εφέτος οι Συρακούσιοι ιστιοπλόοι, αποτίνοντας φόρο τιμής στους αδικημένους αργοναύτες του 2008. Μολονότι τα σκάφη τους διέθεταν κινητήρα, ο κανονισμός του αγώνα ήταν σαφής: πλους με φυσικά μέσα, άρα μόνο με ιστία. Πρώτα έπιασαν Κεφαλονιά, όπου έθεσαν εαυτούς στο πλευρό των σεισμόπληκτων κατοίκων. Στη συνέχεια βγήκαν στην Πάτρα, απ’ όπου ταξίδεψαν οδικώς, μέχρι το λίκνο του Αθλητισμού, την Ολυμπία. Αφού κατέβηκαν στην Ιτέα, απ’ όπου επισκέφθηκαν τους Δελφούς, κατέπλευσαν πανηγυρικά στην Κόρινθο! Κατά την άφιξή τους, ο Andrea Ferrini είπε με νόημα: Ακούσαμε τις Σειρήνες να μας καλούν, τον Αρίωνα να μελωδεί και πήραμε χρησμό της Πυθίας για να εκτελέσουμε το εγχείρημα! Τα κομψότατα ιστιοπλοϊκά παρέμειναν στην Κόρινθο επί ημέρες και οι Ιταλοί γνώρισαν από κοντά τις Μυκήνες, την Επίδαυρο, το Ναύπλιο, τη Σπάρτη και την Αθήνα, καθώς και τη μητροπολιτική κορινθιακή γη. Εδώ, έλαμψε μια καλλιεργημένη Γεωργιανή: η νεαρή Σάλο Χβίτια, η οποία το 2009 είχε πρωτοστατήσει στην υποδοχή της βολιώτικης Αργούς στη Γεωργία. Φέτος συναναστράφηκε τους Ιταλούς, τους περιέγραψε το ταξίδι της αρχαίας αλλά και της νέας Αργούς και τους μίλησε για την πατρίδα της, προβάλλοντας με πάθος τα δίκαια του ελληνισμού και της Γεωργίας!

70

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΗΣ |

Θάλεια Νουάρου

Σύκα

Φθινοπωρινός θησαυρός στο τραπέζι μας! Το πρώτο που μου έρχεται στο νου, η μυρωδιά τους. Μυρωδιά καλοκαιριού, απομεσήμερο τέλη τ’ Αυγούστου, αρώματα «σούμας» και «παστελαριάς». Ύστερα εκείνη η γεύση από γλυκό «συκαλάκι», κορυφαία έμπνευση ανάμεσα στα γλυκά του κουταλιού. Φρέσκα ή ξερά, τα σύκα αποτελούν εξαιρετικής ποιότητας υλικό όχι μόνο για γλυκά αλλά και για αλμυρά πιάτα. Γνωστά από την αρχαιότητα, έχουν πάμπολλες χρήσεις αλλά και μοναδικές ιδιότητες…

Γ

νωστή στα μέρη μας από τους προϊστορικούς χρόνους, είναι ένα δέντρο που μπορεί να επιβιώσει σε πολύ ξηρά εδάφη. Συχνά αυτοφυής, γεννήθηκε στη Μεσόγειο κι είναι συνυφασμένη με το τοπίο της. Η Ficus carica είναι δένδρο φυλλοβόλο, με ύψος που φτάνει τα 2-5 μέτρα και διάρκεια ζωής 50-60 χρόνια. Η συκιά είναι ένα ιδιαίτερο δέντρο για το φυτικό βασίλειο. Τα πολυάριθμα και μικροσκοπικά της άνθη βρίσκονται κλεισμένα μέσα στο ίδιο το σύκο ενώ συνήθως έχει τα θηλυκά άνθη της σε ξεχωριστά δέντρα από τα αρσενικά! Τα σύκα της αρσενικής συκιάς ή αγριοσυκιάς, οι «ορνοί» όπως λέγονται στη

λαϊκή παράδοση, δεν τρώγονται, γίνονται όμως υπέροχο γλυκό συκαλάκι, ενώ περιέχουν τα αρσενικά άνθη που είναι απαραίτητα για τη γονιμοποίηση των θηλυκών. Η «συκή» στην αρχαιότητα Οι παλαιότεροι καρποί συκιάς, και μάλιστα αποξηραμένοι, βρέθηκαν στη μινωική Κρήτη και συγκεκριμένα στις Στέρνες Χανίων. Απανθρακωμένα σύκα έχουν βρεθεί επίσης στον προϊστορικό οικισμό Πολιόχνη της Λήμνου. Για την ελληνική μυθολογία, η πρώτη «συκέη» ή «συκή» φύτρωσε στην Αθήνα

με διαταγή της θεάς Δήμητρας. Σύμφωνα με άλλο μύθο, η πρώτη συκιά καθώς και η ονομασία της προέρχεται από τον Τιτάνα Συκέα όταν η μητέρα του, η Γη, τον μεταμόρφωσε σε δέντρο προκειμένου να τον γλιτώσει από την οργή του Δία... Αγαπημένα φρούτα των Αθηναίων, την εποχή του Σόλωνα η εξαγωγή τους απαγορευόταν αυστηρά προκειμένου να προστατευθεί η ποικιλία. Κάπως έτσι φτάσαμε στους συκοφάντες, «τους επ’ αμοιβή καταδίδοντες τον παρανόμως εξάγοντα σύκα». Επειδή συχνά οι κατηγορίες αυτές ήταν άτοπες –όποιος ήθελε να κάνει κακό σε κάποιον άλλον

71

τον κατηγορούσε ψευδώς για λαθρεμπόριο σύκων– η λέξη χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα για εκείνους που κατηγορούν αναίτια τους άλλους. Ο Πλίνιος αναφέρει 29 ποικιλίες σύκων. Ανάμεσά τους εξαιρετικής ποιότητας ήταν τα σύκα Αττικής, τα λεγόμενα «Λακωνικά» που εξαγόταν στην Ασία. Από τον Ηρόδοτο μάλιστα αναφέρεται ότι ο Ξέρξης ξεκίνησε την

εκστρατεία κατά της Ελλάδας για να κατακτήσει τους συκεώνες της Αττικής αφού πρώτα είχε δοκιμάσει ξερά σύκα από την Αθήνα. Φημισμένα ήταν επίσης και τα ροδίτικα αγριόσυκα, τα λεγόμενα «Βασιλικά», που καλλιεργούνται ακόμη σήμερα στο Μαρκόπουλο Αττικής. Τα σύκα μαζί με την ελιά, το μέλι και το αμπέλι αποτελούσαν τη βάση της αρχαίας γαστρονομίας

ενώ μνημονεύονται και στα φημισμένα για τη λιτότητά τους πυθαγόρεια γεύματα. Λόγω της υψηλής θρεπτικής τους αξίας, οι «ισχάδες», δηλαδή τα ξερά σύκα, αντικαθιστούσαν συχνά στην αρχαιότητα το ψωμί. Στα φύλλα της συκιάς τύλιγαν οι αρχαίοι κρέας ή ψαρικά για να τα ψήσουν στη χόβολη. Από τον Αριστοτέλη και τον Διοσκουρίδη γνωρίζουμε επίσης ότι χρησιμοποιούσαν το

72 Σύκα

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΗΣ

λευκό υγρό τη συκιάς για να πήξουν το γάλα και να το κάνουν τυρί. Προκειμένου μάλιστα να το διατηρήσουν, το τύλιγαν κι αυτό σε συκόφυλλα. Οι συνταγές της γιαγιάς Καθώς είναι καρπός ευαίσθητος, με μικρή διάρκεια ζωής, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας συνήθιζαν να αποξηραίνουν τα σύκα ώστε να τα απολαμβάνουν ως γλύκισμα το χειμώνα. Στην Κέρκυρα, τα σύκα παντρεύονται με μούστο και μυρωδικά και τυλίγονται μέσα σε συκόφυλλα, αμπελόφυλλα, φύλλα καρυδιάς ή καστανιάς. Είναι οι λεγόμενες συκομαΐδες, ένας εξαιρετικός μεζές για τσίπουρο, ούζο ή ρακή, αλλά και εξαίσιο συνοδευτικό για τον καφέ. Στο μείγμα των μπαχαρικών χρησιμοποιείται μαραθόσπορος, κανέλα ή γαρίφαλο, πιπέρι και

ξύσμα λεμονιού ή πορτοκαλιού. Αντί για μούστο, χρησιμοποιείται κατά τόπους πετιμέζι μαζί με τσίπουρο, ούζο ή λικέρ μαστίχας. Αγαπημένος φίλος των ξερών σύκων είναι τα καρύδια, τα αμύγδαλα και τα φιστίκια Αιγίνης. Στη Χίο, αφού τα ανοίξουν, τα πασπαλίζουν με σουσάμι, τα γεμίζουν με αμύγδαλα και τα ξανακλείνουν, τα ενώνουν σε ένα και τα φουρνίζουν μαζί με φύλλα δάφνης. Είναι οι παραδοσιακές «παστελαριές». Το τοπικό τσίπουρο του νησιού, η παραδοσιακή «σούμα», αποτελεί ένα αλκοολούχο απόσταγμα από σύκα ξεραμένα στον ήλιο, στο οποίο προστίθενται διάφορα άλλα αρωματικά φρούτα και μικρή ποσότητα μαστίχας. Στη Λέσβο, η συκαλευριά γίνεται με εκχύλισμα ή βράσμα μαυρόσυκων, στο οποίο έχουν προστεθεί μυρωδικά όπως βασιλικός, ρίγανη,

θυμάρι, αρμπαρόριζα. Από αυτό φτιάχνονται και τα λουκούμια του νησιού ενώ με αλεσμένα σύκα διάφορων ποικιλιών που ζυμώνονται μαζί με ξηρούς καρπούς παρασκευάζονται και τα ιδιαίτερα θρεπτικά συκοπάστελα, που τα συναντάμε και στην Εύβοια. Από τις άγριες ή αρσενικές συκιές φτιάχνεται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας το (πράσινο) γλυκό συκαλάκι και η μαρμελάδα σύκου. Τα σύκα αυτά πρέπει να μαζευτούν αυστηρά τις πρώτες μέρες του Μάη γιατί αργότερα χαλάνε. Γλυκό μπορούμε να φτιάξουμε και με θηλυκά, μαυρόσυκα κι άλλες ποικιλίες, όμως η χαρακτηριστική πικρή γεύση των αγριόσυκων καθώς και το μοναδικό τους άρωμα φτιάχνουν κατά τη γνώμη μας το καλύτερο γλυκό απ’ όλα όσα έχουμε δοκιμάσει.

73

74 Σύκα

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΗΣ

Φυσική υπερτροφή Το σύκο μαζί με άλλα φρούτα, την ελιά και το σκόρδο υπήρξαν τα «αναβολικά» των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους για τους Ολυμπιακούς Αγώνες ενώ το χρησιμοποιούσαν και ως φυσικό… αφροδισιακό. Διόλου τυχαίο, αφού η βιταμίνη Β6 που περιέχει επιδρά στο ορμονικό σύστημα ανεβάζοντας τα επίπεδα σεροτονίνης στον οργανισμό συντελώντας στην καλή διάθεση αλλά και την απελευθέρωση της λίμπιντο. Οι ιατρικές ιδιότητες των σύκων ήταν γνωστές από την εποχή του Ιπποκράτη και σήμερα η σύγχρονη ιατρική τεκμηριώνει τη συμβολή τους στην καλή υγεία. Πλούσια σε σάκχαρα, τα σύκα παρέχουν πολλή και άμεση ενέργεια χωρίς όμως να μας επιβαρύνουν με λίπη και χοληστερόλη. Οι φυτικές τους ίνες είναι ιδιαίτερα ευεργετικές για την καλή λειτουργία του εντέρου, προστατεύουν από τον καρκίνο του μαστού, κατεβάζουν τα επίπεδα χοληστερόλης ενώ σε συνδυασμό με μια ισορροπημένη διατροφή βοηθούν στον έλεγχο του σωματικού βάρους. Πλούσια σε αντιοξειδωτικά, φλαβονοειδή, πολυφαινόλες και βιταμίνες Α, Κ, C, E, δρουν κατά των ελεύθερων ριζών, συμβάλλουν στην καλή υγεία του δέρματος, ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού και προστατεύον τις αρτηρίες από αθηροσκλήρωση συντελώντας και στην καλή λειτουργία της καρδιάς. Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί έχουν αποδείξει ότι η κατανάλωση σύκων μπορεί να ρίξει τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Η πηκτίνη που περιέχουν βοηθά επίσης στη μείωση της χοληστερίνης. Επιπλέον, τα σύκα περιέχουν πολύ μικρή ποσότητα νατρίου και πολύ υψηλή ποσότητα καλίου και μαγνησίου, με αποτέλεσμα να βοηθούν πολύ

στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και στην αποφυγή της υπέρτασης. Τα φύλλα της συκιάς, με τη μορφή εκχυλίσματος ή αφεψήματος, βοηθούν στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και ενδείκνυνται για τους διαβητικούς. Τόσο φρέσκα όσο και αποξηραμένα, είναι πολύ καλή πηγή μετάλλων και σιδήρου (100 γρ. καλύπτουν το 30% των ημερήσιων αναγκών μας σε σίδηρο). Η κολλώδης ουσία των σύκων βοηθά πολύ όταν έχουμε ερεθισμένο λαιμό ενώ το γάλα της συκιάς είναι καταπραϋντικό για τα τσιμπήματα. Προσοχή: Μην το παρακάνετε με την κατανάλωση των σύκων, ιδιαίτερα αν έχετε ευερέθιστο έντερο καθώς και προβλήματα με τα νεφρά ή τη χοληδόχο κύστη. Καλό είναι επίσης να γνωρίζουμε ότι τα σύκα, και ιδιαίτερα τα ξερά, δίνουν πολλαπλάσιες θερμίδες σε σχέση με άλλα φρούτα (249 θερμίδες ανά 100 γρ.), οπότε πρέπει να αποφεύγουμε τις υπερβολές... Η καλλιέργεια του σύκου σήμερα Στη σύγχρονη Ελλάδα, μοσχεύματα συκιάς ήρθαν από τη Σμύρνη το 1908 και μοιράστηκαν σε αγρότες της Μεσσηνίας. Από το 1930 ως το 1935 έχουμε τα χρόνια της ακμής της καλλιέργειας της συκιάς στο νομό. Οι λεγόμενες τσαπέλες εξάγονταν στις χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Την περίοδο εκείνη, η παραγωγή σύκων στη Μεσσηνία ανήλθε σε 10.200 τόνους, ενώ υπήρχαν εργοστάσια παραγωγής σύκων σε 6 κοινότητες της περιοχής, όπου μέχρι σήμερα συναντάμε περισσότερες από 25 ποικιλίες σύκων. Οι σπουδαιότερες ελληνικές ποικιλίες σήμερα θεωρούνται τα μαύρα και τα λευκά Βασιλικά, τα Σμυρναίικα, τα Καλαματιανά, τα

75 Πολίτικα, τα μαύρα Μαρκοπούλου και τέλος τα σύκα της Κύμης. Οι «Ασκάδες» της Κύμης, δύο ξερά σύκα, ανοιγμένα και ενωμένα σε ένα, είναι πιστοποιημένα με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Κι ενώ πριν από είκοσι χρόνια η χώρα μας καταλάμβανε τη δεύτερη θέση στη λίστα της παγκόσμιας παραγωγής σύκου, με περίπου 90.000 τόνους ετησίως, σήμερα δεν ξεπερνά τους 20.000 τόνους το χρόνο, ενώ στο 1/3 έχει μειωθεί και η παραγωγή ξερών σύκων. Όπως λένε οι καλλιεργητές, «είναι αδύνατον να ανταγωνιστούμε σε ποσότητες χώρες όπως την Τουρκία και την Αίγυπτο, διαθέτουμε όμως συγκριτικό

πλεονέκτημα στον τομέα της ποιότητας –της γεύσης–, γεγονός που μας δίνει τη δυνατότητα να στοχεύσουμε σε πιο απαιτητικό κοινό». Πράγματι, σήμερα η καλλιέργεια τη συκιάς φαίνεται να ανακάμπτει. Τόσο η επιστροφή στην ύπαιθρο και οι ελάχιστες απαιτήσεις από πλευράς καλλιεργητικής φροντίδας όσο η εξαιρετική ποιότητα των καρπών σε συνδυασμό με τη διεθνώς αυξημένη ζήτηση συντελούν προς την κατεύθυνση αυτή. Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί το χωριό Ταξιάρχης της Βόρειας Εύβοιας, όπου η αποκλειστική παραγωγή σύκων Σμυρναίικης ποικιλίας αποτελεί πυλώνα της τοπικής οικονομίας κι όλο και περισσότεροι νέοι επιστρέφουν

και ασχολούνται αφενός με την καλλιέργεια κι αφετέρου με τη μεταποίηση προϊόντων σύκου. Από το 1928 στο χωριό λειτουργεί συνεταιρισμός αλλά και νέες οικοτεχνίες που φτιάχνουν συκόμελο, γεμιστά σύκα με καρύδι και κανέλα, σοκολατάκια σύκου, συκοπάστελα κ.ά. Τον περσινό Μάιο, τα ξερά σύκα Ταξιάρχη καταχωρήθηκαν από την ΕΕ στη λίστα των προϊόντων ΠΟΠ «Η ελληνική παραγωγή σύκων –που σε χώρες της βόρειας Ευρώπης γίνονται ανάρπαστα– θα μπορούσε στο μεγαλύτερο μέρος της να πιστοποιείται ως βιολογική» δηλώνει σε ένθετο της Καθημερινής ο Μενέλαος Γερονικολός, έμπορος-εξαγωγέας νωπών σύκων από τη Μεσσηνία.

76

ΣΥΝΤΑΓΕΣ Θάλεια Νουάρου |

Γιώργος Καλομοιρόπουλος

Οι σεφ προτείνουν… Ε

κτός από τη μαρμελάδα και το γλυκό του κουταλιού, που παραδοσιακά έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε, τα σύκα έχουν πολύ ευρύτερη γκάμα χρήσης στην κουζίνα μας. Η γλυκόξινη γεύση τους μπορεί να αποθεώσει σαλάτες, κρύα σνακ αλλά και ζεστές σάλτσες, που συνοδεύουν υπέροχα κρέατα ή πουλερικά. Ταιριάζουν πολύ με αλλαντικά ωρίμανσης και ήπιας γεύσης φρέσκα τυριά, όπως το μανούρι. Το σύκο δένει εξαιρετικά με χοιρινό, πάπια, κοτόπουλο, μοσχάρι ακόμη και συκώτι, ενώ με βάση τη μαρμελάδα μπορούμε να φτιάξουμε ευφάνταστες κρύες σάλτσες τύπου τσάτνεϊ. Τα φρέσκα σύκα μπορούμε να τα καραμελώσουμε, να τα προσθέσουμε σε τάρτες, αρτοσκευάσματα και κέικ. Αν μαζέψετε μόνοι σας τα σύκα, προσέξτε να είναι ώριμα, όχι όμως υπερβολικά. Τα μαύρα σύκα είναι γλυκύτερα από τα λευκά. Εφόσον κοπούν τα σύκα, δεν ωριμάζουν άλλο και διατηρούνται στο ψυγείο μόνο για 2-3 μέρες. Αν αγοράστε σύκα εμπορίου, καλό είναι να είναι συσκευασμένα ώστε να μην έχουν χτυπηθεί.

Σαλάτα με σύκα, αχλάδι και σκοτύρι Ίου Υλικά: • Ένα μπολ πράσινα λαχανικά (σπανάκι και ρόκα), πλυμένα και τεμαχισμένα με το χέρι σε χοντρά κομμάτια • 6 σύκα αποξηραμένα • 1 αχλάδι • Ψίχα από 4-5 καρύδια • 1 κ.σ. ξανθή σταφίδα (προαιρετικά) • 100 γρ. σκοτύρι Ίου • 3 κ.σ. μπαλσάμικο • 3 κ.σ. ελαιόλαδο • 1 κ.γ. μουστάρδα • 1 κ.γ. μέλι Βάζουμε τα λαχανικά σε ένα μπολ. Κόβουμε τα σύκα και το αχλάδι σε λεπτές φέτες και τα προσθέτουμε πάνω στη σαλάτα μας. Ανακατεύουμε το μέλι με το ελαιόλαδο, το ξίδι και τη μουστάρδα, και τα χτυπάμε στο μπλέντερ ώστε να πάρουμε μια κρεμώδη σος. Προσθέτουμε στη σαλάτα το σκοτύρι θρυμματισμένο και τα καρύδια, και περιχύνουμε με τη σος. Αν θέλουμε, προσθέτουμε και μία κουταλιά της σούπας ξανθή σταφίδα. Μπορούμε να αντικαταστήσουμε το σκοτύρι με ένα κατσικίσιο τυρί ή μανούρι. Τέλος, μπορούμε να αντικαταστήσουμε το αχλάδι με μήλο, μανταρίνι ή πορτοκάλι.

77 Cheese cake με σύκα και ελληνικά τυριά

Υλικά: • 150 γρ. βούτυρο λιωμένο • 250 γρ. μπισκότα Digestive • 350 γρ. κρέμα γάλακτος • 200 γρ. ανθότυρο ανάλατο • 200 γρ. μανούρι • 100 γρ. ξινομυζήθρα • 60 γρ. ζάχαρη άχνη • 1 σφηνάκι λικέρ μαστίχας (προαιρετικά) Για τη σάλτσα σύκου • 1 κιλό φρέσκα σύκα, καθαρισμένα, και μερικά ακόμα για τη διακόσμηση • 4 κ.σ. μέλι • 3 κ.σ. κονιάκ • Χυμό από μισό πορτοκάλι Σε ένα μπολ ανακατεύουμε τα τριμμένα μπισκότα με το λιωμένο βούτυρο μέχρι να ενωθούν καλά, και ρίχνουμε το μείγμα σε τσέρκι διαμέτρου 22 εκ. Πιέζουμε καλά και ισιώνουμε την επιφάνεια με ένα κουτάλι. Ανακατεύουμε θρυμματισμένα τα τυριά, την κρέμα και τη ζάχαρη άχνη, και χτυπάμε μέχρι να ομογενοποιηθούν. Αν θέλουμε, προσθέτουμε στην κρέμα και το λικέρ μαστίχας. Φτιάχνουμε τη σάλτσα σύκου. Σε ένα μπλέντερ πολτοποιούμε τα σύκα μαζί με το μέλι, το χυμό πορτοκαλιού και το κονιάκ. Απλώνουμε στη βάση μπισκότου την κρέμα και από πάνω ρίχνουμε τη σάλτσα μας. Στολίζουμε με φρέσκα σύκα κομμένα στα δύο. Βάζουμε στο ψυγείο τουλάχιστον 1 ώρα, μέχρι να παγώσει καλά η κρέμα, και να σταθεί το γλυκό μας. Μπορούμε να φτιάξουμε το γλυκό και σε ατομικά γυάλινα ποτήρια, έτοιμα για σερβίρισμα.

Φιλέτο κοτόπουλο με ολόκληρα σύκα (πιάτο εμπνευσμένο από παραδοσιακή συνταγή της Καταλονίας) Υλικά: • ½ κιλό φρέσκα σύκα, ολόκληρα, με τη φλούδα τους • 3 κ.σ. μαύρη ζάχαρη • ½ φλιτζ. μπαλσάμικο • 1 φέτα λεμόνι • 1 ξυλάκι κανέλα, δάφνη και μπαχάρι • 6 φιλέτα κοτόπουλο (στήθος ή μπούτι) • ½ φλιτζ. Μαυροδάφνη • φλούδες από 1 λεμόνι • 6 φέτες προσούτο • 3-4 κ.σ. ελαιόλαδο • ½ φλιτζ. νερό ή ζωμό • αλάτι, πιπέρι (αρκετό) • 100 γρ. φρέσκο τυρί κρέμα (προαιρετικά) Σε μια κατσαρόλα βάζουμε τη ζάχαρη, το μπαλσάμικο, τη φέτα λεμονιού, την κανέλα, τη δάφνη και το μπαχάρι, και μόλις αρχίσουν να βράζουν, χαμηλώνουμε στο ελάχιστο και σιγομαγειρεύουμε για 5 λεπτά. Προσθέτουμε τα σύκα (ολόκληρα, με τη φλούδα τους), κλείνουμε το καπάκι, και συνεχίζουμε το μαγείρεμα για 10 λεπτά ακόμη. Αποσύρουμε τα σύκα και κρατάμε χωριστά τη μαρινάδα. Βάζουμε τα σύκα σε ένα μπολ μαζί με το κρασί και το ξύσμα λεμονιού. Χαράζουμε στη μέση τα φιλέτα μας, τα γεμίζουμε με μια κουταλιά τυρί, τα τυλίγουμε με το προσούτο και στερεώνουμε με οδοντογλυφίδα. Σε βαθύ τηγάνι ζεσταίνουμε το ελαιόλαδο και σοτάρουμε τα φιλέτα, γυρνώντας τα για 5 λεπτά, ώστε να ροδίσουν. Βγάζουμε τα σύκα από το μπολ και ενώνουμε το μείγμα με τη μαρινάδα που έχουμε κρατήσει χωριστά. Προσθέτουμε το μείγμα στο κοτόπουλο, αλατοπιπερώνουμε, ρίχνουμε το νερό ή το ζωμό, και μαγειρεύουμε σε μέτρια φωτιά για 25-30 λεπτά περίπου, μέχρι να καραμελώσει ελαφρά η σάλτσα μας και να ψηθεί το κοτόπουλο. Προσθέτουμε τα σύκα, σκεπάζουμε και μαγειρεύουμε για ένα τέταρτο ακόμη. Σερβίρουμε τα φιλέτα με 2-3 σύκα σε κάθε πιάτο και περιχύνουμε με τη σάλτσα.

ΚΩΣΤΑΛΑΜΠΡΟΣ

Έκθεση-Συνεργείο-Ανταλλακτικά: 3ο χλμ. Άργους-Ναυπλίου τηλ. 27510 62261, 27510 20430

80

ΑΠΟΨΕΙΣ Γιώργος Παγούδης |

Θάλεια Νουάρου

Σπίτι μου, σπιτάκι μου… Το δρόμο της εκποίησης κάθε περιουσιακού στοιχείου που διαθέτει ο μέσος Έλληνας και στη συνέχεια της προσφυγιάς δείχνει η κυβέρνηση σε εκατομμύρια πολίτες...

Μ

ετά από ενάμιση χρόνο παλινωδίες και επικοινωνιακά κόλπα, στο τέλος του 2013 η τριμερής τότε κυβέρνηση παρουσίασε τον νέο νόμο (Ν. 4223/31.12.2013) που θα αντικαθιστούσε το περιβόητο «χαράτσι» και τον ΦΑΠ. Ο νέος νόμος ήταν προϊόν τόσο προσεκτικής μελέτης… που μέχρι να παρουσιαστεί στην τελική του μορφή ανασκευάστηκε εκ βάθρων αρκετές φορές. Οι κακές γλώσσες λένε όμως ότι «ήρθε έτοιμος από... άγνωστη πηγή –γραμμένος μάλιστα στα… αγγλικά– και απλά στο Υπ. Οικονομικών έκαναν νομοτεχνική επεξεργασία των διατάξεων». Αποτέλεσμα: εν μέσω θέρους εκατομμύρια ιδιοκτήτες υποχρεώνονται στη καταβολή ενοικίου για να μένουν σπίτι τους… Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και αυτοί που έχουν κάτω από 9.000 ευρώ οικογενειακό εισόδημα, για τους οποίους δήθεν προβλέπονται ελαφρύνσεις, δεν πρέπει να έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές σε εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία, εξαιρώντας έτσι από την απαλλαγή τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

O ΕΝΦΙΑ συνοπτικά Μονιμοποιεί το «χαράτσι» μέσω της ΔΕΗ και διατηρεί τον ΦΑΠ (Φόρος Ακίνητης Περιουσίας) μέσω του συμπληρωματικού φόρου. Επίσης επιβάλλεται για πρώτη φορά «χαράτσι» και στα μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα. Για πρώτη φορά φορολογούνται αγροτεμάχια και «τακτοποιημένοι» ημιυπαίθριοι και αυθαίρετοι χώροι. Ακίνητα δηλαδή που στην πλειονότητά τους δεν δίνουν κανένα εισόδημα στον ιδιοκτήτη

και είναι αδύνατο να πληρωθούν από πολίτες με μειωμένους μισθούς και συντάξεις, μικρομεσαίους και ανέργους. Δεν προβλέπει αφορολόγητο όριο και δεν προστατεύει την πρώτη κατοικία και τη μικρή ιδιοκτησία. Δεν προστατεύει αυτούς που αντικειμενικά δεν μπορούν να πληρώσουν. Τα εισοδηματικά και τα άλλα κριτήρια που θεσπίζει ως προϋποθέσεις καθιστούν αδύνατη την ένταξη των πολιτών, αφού θα πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω τρεις προϋποθέσεις: • να μην έχουν συνολικό εισόδημα άνω των 9.000 ευρώ, πραγματικό ή τεκμαρτό, για άγαμο συν 1.000 για τη σύζυγο και για κάθε προστατευόμενο τέκνο (άνεργος με ένα σπίτι και αυτοκίνητο έχει τεκμαρτό εισόδημα πάνω από αυτό το όριο), • να μην υπερβαίνει η επιφάνεια των κτισμάτων συνολικά τα 150 τ.μ.

• να μην έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές στο Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία. Δηλαδή ΠΛΗΡΩΝΕΙ και αυτός που έχει οικονομική αδυναμία να ανταποκριθεί. Διπλασίασε το συντελεστή για τις μονοετείς καλλιέργειες (π.χ. σιτάρι και βαμβάκι, δηλαδή την κατηγορία που αποτελεί την πλειονότητα, όπου ο φόρος βάσης ξεκινάει από τα 2€/στρ. αντί του 1€/στρ. Οι εξαιρέσεις Από όλα αυτά βεβαίως εξαιρούνται οι επενδυτές που θα εκμεταλλευτούν ακίνητα που αγοράζουν από το Δημόσιο, όπως ο Αστέρας της Βουλιαγμένης. Τα χρυσά ακίνητα μέχρι να μεταβιβαστούν σε

81

τρίτους από τον επενδυτή θα εντάσσονται για τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ στην ευνοϊκότερη φορολογική ζώνη, δηλαδή θα πληρώνουν 3 ευρώ το στρέμμα για τα οικόπεδα και 1 ευρώ για τα εκτός σχεδίου, ενώ θα απαλλάσσονται εντελώς από τον συμπληρωματικό φόρο... Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα στους κατά τόπους εφόρους να απαλλάσσουν τις μεγάλες επιχειρήσεις ακόμα και από το φόρο που τους αναλογεί για τέσσερα χρόνια ανά δεκαετία αρκεί να μη χρωστούν ασφαλιστικές εισφορές και να παρουσιάζουν μειωμένο τζίρο σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές! Ο νέος φόρος ακινήτων συσσωρεύει νέα ληξιπρόθεσμα χρέη στα ήδη υπερχρεωμένα νοικοκυριά, αφού σύμφωνα με τα στοιχεία που είχε παραθέσει το ίδιο το Υπουργείο Οικονομικών, θα βεβαιωθούν 3,24 δις για να εισπραχθούν 2,65 δις περίπου. Συνεπώς, θα δημιουργηθούν 600 εκ. νέα ληξιπρόθεσμα χρέη, με 2 στους 10 φορολογούμενους να μην μπορούν να πληρώσουν. Παραδείγματα αδικιών-υπερβολών

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις αναφέρει σε σχετικό ρεπορτάζ και η εφημερίδα Τα Νέα: • στο χωριό Μεγάλα Καλύβια Τρικάλων, η εφορία υπολογίζει την αντικειμενική αξία των επτά στρεμμάτων, στα οποία ο ιδιοκτήτης σπέρνει σιτάρι, στα 815.569,60 ευρώ. Πέρυσι, για το ίδιο οικόπεδο, η αντικειμενική αξία ήταν στα 98.670,60 ευρώ.

• οικόπεδο στην Αίγινα με παλαιό σπίτι όπου κατοικεί ζευγάρι υπερήλικων αγροτών, φορολογείται για αξία 686.000 ευρώ, αντί 40.000 που είχε για τον ΦΑΠ. Φόρος 8.500 ευρώ, όση δηλαδή είναι ολόκληρη η σύνταξη του ΟΓΑ που λαμβάνουν και οι δύο.

• για 4,5 στρέμματα με ελιές σε ορεινό οικισμό με 13 κατοίκους υπολογιζόταν αντικειμενική αξία 13.500 ευρώ ως πέρυσι για τον ΦΑΠ. Φέτος για τον ΕΝΦΙΑ η αξία του υπολογίζεται σε 330.480 ευρώ. Και μέσα σε όλα αυτά, το υπουργείο Οικονομικών ζητά από το Σύλλογο «Το Χαμόγελο του Παιδιού» να πληρώσει ΕΝΦΙΑ 95.000 ευρώ για τα σπίτια όπου φιλοξενούνται τα παιδιά που στηρίζει.

Σε ορεινό χωριό της Αιτωλοακαρνανίας, στην Παλαιοχώρα Παρακαμπυλίων του δήμου Αγρινίου, φορολογούμενος συνταξιούχος του ΟΓΑ με αγροτεμάχια, το 2013 δεν πλήρωσε φόρο, καθώς η αξία τους ήταν 106.053,60 ευρώ. Το 2014 η αξία τους υπολογίστηκε στο ποσό των 897.391,20 ευρώ και ο φόρος είναι 4.782,33 ευρώ! Πρόκειται για ορεινό χωριό, όπου η πρόσβαση γίνεται μέσω χωματόδρομου, και είναι προφανές ότι η πραγματική αξία των «οικοπέδων» αυτών είναι σχεδόν μηδενική. (Πηγή: newsbeast.gr)

Μετά λοιπόν τις επικοινωνιακές φούσκες περί δικαιότερης φορολόγησης και τέλους του χαρατσιού, τα εκκαθαριστικά του taxisnet για τον ενιαίο φόρο ιδιοκτησίας ακινήτων προσγειώνουν στη σκληρή μνημονιακή πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα νόμο κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της τρόικας, που στοχοποιεί περαιτέρω τα μεσαία και ασθενέστερα στρώματα και αφήνει ανέπαφο τον πλούτο – πλούτο που κρύβεται σε Offshore εταιρείες, μοναστήρια και άλλα ευαγή ιδρύματα που μένουν στο απυρόβλητο.

82

Α

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ Γιώργος Παγούδης |

Νίκος Υφαντής

πό τις πλέον εμβληματικές εικόνες των ελληνικών θαλασσών, χτισμένοι σε απόκρημνα σημεία, αναβοσβήνουν αέναα οδηγώντας με ασφάλεια τα πλεούμενα στον προορισμό τους, εμπνέοντας ποιητές και λογοτέχνες… Πού καιρός για ποίηση. Σύμφωνα με νομοσχέδιο του υπουργείου Άμυνας, που συζητιέται ήδη από την αρμόδια επιτροπή της βουλής, οι φάροι θα μπορούν να διατεθούν σε ιδιώτες για να βάζουν επάνω τους… διαφημιστικές πινακίδες! Μπροστά στο γενικότερο ξεπούλημα, τι να πει κανείς... Ευχόμαστε οι αναμμένοι φανοί, που σηματοδοτούν την ορθή πορεία για τον απάνεμο προορισμό, να χαράξουν δρόμο και για την πολιτεία, που εδώ και χρόνια έχει βάλει πλώρη για τα βράχια…

Σας φτιάχνουμε τη διάθεση:

75

 με προσωπική εξυπηρέτηση  σε ένα ευχάριστο περιβάλλον  με μοναδικές προσφορές  και άριστη ποιότητα

καταστήματα κοντά σας

ΑΤΤΙΚΉ • ΑΡΓΟΛΙΔΑ • ΑΡΓΟΣΑΡΩΝΙΚΟΣ • ΕΎΒΟΙΑ • ΚΟΡΙΝΘΙΑ ΤHΛ. ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΠΕΛΑΤΩΝ: 210 5558832 Email: welcome@anedik.gr

www.kritikos-sm.gr www.facebook.com/KritikosSuperMarket