De stem 66 jaarg nr. 1, april 2014

KONINKLIJK HEERLENS MANNENKOOR ST.-PANCRATIUS sinds 1878 Erepreses:

dr. P.F.G. Depla, burgemeester van Heerlen

Preses:

mr. J.J.A.M. Amkreutz

Secretariaat:

Koninklijk Heerlens Mannenkoor Sint-Pancratius Postbus 283 6400 AG Heerlen

Secretaris:

L.G. Arets Tel.: 045-5113682 E-mail: secretaris@pancratiuskoor.nl

Website: www.pancratiuskoor.nl Banknummer: NL75RABO0119995077 1988: 1991: 1997: 1997: 2001:

Zilveren diploma Internationaal Korenfestifal Budapest Limburgs koor van het jaar categorie mannenkoren Limburgs koor van het jaar categorie mannenkoren Eerste prijs categorie mannenkoren Internationaal Mannenkorenfestival Apeldoorn Zilveren diploma categorie mannenkoren Musica Sacra Praga Festivalprijs voor orginaliteit en varieteit repertoire van concerten in Praag

Kun je zingen?

Zing dan met ons mee in het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius!

Kom a.s. donderdag tussen 20.00 en 22.30 uur geheel vrijblijvend kijken en luisteren in de Beerkompanie, Pancratiuspein 46 te Heerlen.

Voor actuele informatie zie onze website: www.pancratiuskoor.nl

JAARGANG 66 - NUMMER 1 - APRIL 2014

BESTE LEZER, Voor u ligt de nieuwste editie van De Stem. Achter ons ligt de viering van ons 135-jarig jubileum. In de laatste uitgave van dit blad werd stilgestaan bij ons jubileumconcert op 24 november Ons koor heeft daarna het jaar 2013 muzikaal afgesloten met het kerstconcert op 21 december.

Een concert door twee Heerlense jubilarissen, namelijk ons koor en het 100-jarige Bernardinuscollege. Een groot aantal musicerende leerlingen en docenten van Bernardinus zetten die avond hun beste beentje voor. Soms individueel en veelal samen met ons koor. De mix van jong en oud(er) bleek een juiste chemie tot stand te brengen. Een chemie die reageerde tot een verbinding, die zeer in de smaak viel van publiek en musici en die zeker voor herhaling vatbaar is.

Als gevolg van onze laatste workshop en koorklas konden recent zes nieuwe leden worden geinstalleerd. Het is inmiddels de vierde keer dat ons koor met succes een workshop organiseert.

Opmerkelijk is dat er elke keer een groep nieuwe zangers uit voortkomt die anders is dan de vorige.

De overeenkomst is echter dat sprake is van en-

COLOFON De Stem van Pancratius is het periodiek van het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius en verschijnt drie keer per jaar.

Redactiecommissie: Paul Franken jr., Leo Klinkers, Koos Linders, Hub Slenders, Jo Vroomen Tekstverwerking: Leo Klinkers Lay-out: Leo Klinkers Druk: Drukkerij L’Ortye Inlichtingen Hub Slenders advertenties: telefoon 045-535 23 03 Redactieadres: l.klinkers@planet.nl

thousiaste nieuwe leden die niet alleen welkom zijn, maar ook een versterking betekenen voor onze club.

Binnenkort, namelijk op 11 mei a.s., introduceert ons koor een nieuw event in Parkstad Limburg Theaters, waarvan wij hopen dat het vanwege het succes zal kunnen worden opgenomen in ons vaste jaarprogramma. In het kader van de Internationale Dag van de Verpleging willen wij met ons Florence Nightingale Concert onze waardering uiten voor de mensen die werkzaam zijn in de zorg en vooral de vele vrijwilligers en mantelzorgers. Samen met de bekende pianist en entertainer Jan Vayne en jong muzikaal talent uit de regio zal die avond een prachtig en gevarieerd concert neergezet worden.

Overigens is het natuurlijk geen toeval dat de datum van dit concert vrijwel samenvalt met de naamdag van Sint-Pancratius en de geboortedag van Florence Nightingale (beide op 12 mei).

Recent zijn diverse organisaties in de zorgsector benaderd voor de sponsoring van dit concert en met name het sponsoren van de entreebewijzen voor vrijwilligers en mantelzorgers .

Indien ook u graag aanwezig wilt zijn bij dit concert, dan volstaat een telefoontje of (nog beter) een e-mail naar onze secretaris (045-511 36 82 respectievelijk secretaris@pancratiuskoor.nl). De tickets kosten in de voorverkoop â‚Ź 17,50 per stuk.

Uiteraard wil ik ook dit keer namens ons koor iedereen bedanken, die ons koor een warm hart toedraagt en met name onze sponsoren en begunstigers.

Het bestuur van het KHM St.-Pancratius namens deze, Jos Amkreutz preses 1

VAN DE REDACTIE...

In memoriam

eerste tenor geïnstalleerd, is 21 jaar jong.

Op 27 februari jl. overleed ons rustend lid, lid van verdienste en bas Jan Kroes. Hij was 44 jaar actief zanger van ons koor.

Bogoroditse Devo

De eerste repetitie in het nieuwe jaar De eerste repetitie in het nieuwe jaar vond plaats op 9 januari. Tradiegetrouw duurt deze kort, waarna we elkaar en de uitgenodigde partners alle goeds voor het nieuwe jaar kunnen toewensen.

Met ingang van het seizoen 2013-2014 heeft het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius het Bogoroditse Devo op het programma staan, het zeer bekende Ave Maria uit de Vespers van Rachmaninov.

Zangersportret Jussi Björling, tenor

Kerstconcert 2013

Grote operazangers lukt het bijna nooit naast het operavak ook succes te hebben in de klassieke Liedkunst.

Jussi Bjőrling lukte dat wel.

In een overvolle Pancratiuskerk te Heerlen vond op 21 december 2013 het jaarlijkse kerstconcert plaats: een combinatie met het jubilerende Bernardinuscollege.

Gesang eines welken Baumes und der Sonne

Goed nieuws voor onze begunstigers Wanneer een schenker in 2014 toezegt minimaal 5 jaar een schenking te willen doen aan onze vereniging, dan geniet hij of zij voor elke geschonken euro 100% aftrek. Geen drempel dus!

Verslag Ledenraadpleging december 2013 De resultaten van een enquête, gehouden in december 2013: waardevolle informatie waarmee het bestuur aan de slag kan.

Pancratius in concert In april en mei twee bijzondere concerten: zaterdag 26 april het Koningsdagconcert in de Krönungssaal van het Rathaus Aachen en zondag 11 mei het Florence Nightingale Concert in het Parkstad Theater Heerlen.

Nieuwe leden stellen zich voor Sekoy ter Horst, op 7 november als volwaardig lid en

De fascinerende cantate Gesang eines welken Baumes und der Sonne is gecomponeerd door de Japanse componist en Orff-leerling Kan Ishii. Het KHM St.Pancratius heeft dit werk al eerder, zo’n 15 jaar geleden, onder leiding van de toenmalige dirigent Hans Luesink uitgevoerd Zuid-Afrika Pancratianen maken indrukwekkende reizen: een reisverslag van José en Rien, Cees en Eveline, die enthousiast verhalen over hun reis naar Zuid-Afrika.

Het damescomité Het damescomité is weer hard aan het werk om met zijn acties weer een mooi jaar voor het koor te maken.

Kung Liljekonvalje Het KHM St.-Pancratius maakt opnieuw kennis met de Zweedse muziektraditie. Het zet het rijke en gevoelige Kung Liljekonvalje van David Wikander op zijn repertoire.

Akerstraat 5 - Heerlen

Telefoon: 045-5715550

2

tot en mei in SCHUNCK*

graukunst un Dominique ue panhuysen. kijk mam!

Hadassah emmerich. mmerich. Corporeal Aad ad de haas. graďƒžek collectiepresentatie lectiepresentatie in stadhuis jan der er der ploeg. Wallpainting nr. 370 John kĂśrmeling. meling. Kroonluchter vanaf juni in schunck* unck*

Marc volger. ik verzamel paul van an der eerden. tussenbeelden aad de haas. tekenen nen aan de wand en verder in schunck*

100 jaar bieb. Een eeuw w bi bibliotheek in Heerlen!

Lunchpauzeconcerten lezingen ....................

Bongerd 18 Heerlen www.schunck.nl +31(0)455772200

3

IN MEMORIAM JAN KROES BAS lid van verdienste * 12 december 1934 te Heerlen †27 februari 2014 te Hoensbroek Jan was een optimistisch mens, die van het leven hield en van de mensen om hem heen. Hij was een echt gezelligheidsmens.

Jan Kroes werd op 12 december 1934 geboren in de Heerlense wijk Passart. Na de lagere school bezocht hij de ambachtsschool waar hij zich bekwaamde in het schildersvak.

Dit vak oefende hij vele jaren uit, maar hij wisselde van beroep door als schiethouwer in de staatsmijn Emma te gaan werken. De lonen waren hier veel hoger.

Na het sluiten van de mijnen nam hij zijn oude beroep als schilder weer op. Toen hij door een TIA getroffen werd, was het voor hem onmogelijk om nog ladders te beklimmen, zodat hij dit beroep moest opgeven.

woorden nodig: was een man van daden en daarbij zeer attent en zorgzaam, ook later voor zijn kleinkinderen. Zijn behulpzaamheid leek onbegrensd.

Nog steeds bewaren Nic en Mia Sijstermans mooie en leuke herinneringen aan de weekjes met Jan en Marianne in een huisje in Nederland of Duitsland. Ze maakten lange wandelingen en bezichtigden mooie bezienswaardigheden. Tijdens deze tochten werd er ook heel wat afgelachen.

Samen speelden ze vele middagen rummikub,

Toch bleef hij actief en als vrijwilliger gaf hij met veel enthousiasme vele rondleidingen in kasteel Hoensbroek. Zijn oude beroep kwam hem goed van pas bij de vele restauraties en schilderwerkzaamheden die hij in dat kasteel uitvoerde.

Hij huwde met Marianne Westerink, samen kregen ze twee zonen. Met haar wandelde en fietste Jan graag. Thuis verzorgde hij met grote liefde zijn vogeltjes in de volière. Hij had niet veel 4

Tijdens een van de vele koorreizen

middagen die heel gezellig waren. Het geldpotje dat gespekt werd naar het aantal punten dat overbleef, zorgde ervoor - als de inhoud de moeite waard was - dat ze konden genieten van een lekker uit-etentje.

Jan beschikte over een diepe, warme bas-bariton stem en het was daardoor vanzelfsprekend dat hij lid werd van verschillende koren, die uiterst vereerd waren met zijn bijzonder zangtimbre. Daarnaast bracht hij bij vele gelegenheden prachtige liederen voor zijn dierbaren ten gehore. Bovendien vond hij de Gregoriaanse gezangen bijzonder om te mogen zingen.

In 1968 werd hij lid van het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius. Zijn fraaie stem viel heel snel op, waardoor hij gevraagd werd om als solist op te treden, in de tijd dat Eric Hermans en na hem Hans Luesink dirigent van het koor was.

Als ik aan Jan denk, klinken zijn prachtige solo’s weer in mijn oren. Fraai klonk zijn stem in Landkjenning van Edvard Grieg, een lied dat de legendarische reis verhaalt van Olaf Tryggvason naar Noorwegen en wij als koor in het Noors zongen.

Ook tijdens onze kerstconcerten soleerde Jan heel vaak, zoals in Jan Nieland’s O, Alderliefste kind en in Adolphe Adam’s Cantique de Noël.

Dat zijn behulpzaamheid onbegrensd leek, kwam duidelijk tot uiting tijdens de koorreis naar Noorwegen. Henk en Diny Eleveld, ook zangersvrienden, wilden vanwege Henks gezondheid niet aan de koorreis deelnemen. Jan haalde hen over toch mee te gaan, want met een rolstoel zou dat zeker lukken. Tijdens de hele reis ontfermde Jan zich over Henk en zijn rolstoel.

Met het voortschrijden der jaren kreeg Jan te maken met steeds meer lichamelijke ongemakken.

Toch bleef hij de wekelijkse repetities bezoeken, totdat hij in 2012 aangaf dat het niet meer ging.

Een zeer geëmotioneerde Jan Kroes bij zijn afscheid als zanger

Tijdens het Cecilafeest op 10 november van dat jaar werd hij in het zonnetje gezet en na 44 jaar nam een zeer geëmotioneerde Jan afscheid als actief zanger, maar hij gaf wel te kennen lid van het koor te willen blijven.

Het was bijzonder spijtig dat het gevraagde Heerlens Bruidskoor, een koor van leden en oud-leden van het KHM St.-Pancratius, door een onverantwoorde bezetting van de zangstemmen i.v.m. de voorjaarsvakantie de dankdienst voor zijn leven muzikaal niet kon omlijsten. In de druk bezette Grote St.-Jan te Hoensbroek zong op 4 maart de Schola van Welten en Heerlerbaan o.l.v. Sjef Konieczny de Gregoriaanse gezangen van de Requiemmis, gezangen die Jan zelf zo vaak gezongen heeft. Tijdens de communie soleerde zijn vriend Nic Sijstermans met het Panis Angelicus.

Jan blijft in onze herinnering voortleven als een optimistisch mens, een gezelligheidsmens en een zanger met een bijzonder zangtimbre. We wensen Marianne, de kinderen en kleinkinderen veel sterkte met de verwerking van dit zeer pijnlijke verlies.

Leo Klinkers

In paradisum dedúcant te Angeli: in tuo advéntu suscipiant te Mártyres, et perdúcant te in civitátem sanctam Jerúsalem: chorus Angelórum te suscipiat, et cum Lázaro quondam páupere aetérnam hábeas réquiem.

Mogen engelen u naar het paradijs brengen: mogen de heilige martelaren u bij uw komst begroeten en u in de heilige stad Jeruzalem geleiden: mogen de engelenkoren u opnemen, en met de eens zo arme Lazarus zij eeuwige rust uw deel.

5

De eerste repetitie in het nieuwe jaar vond plaats op 9 januari. Tradiegetrouw duurt deze tot 21.30 uur, waarna we elkaar en de uitgenodigde partners alle goeds voor het nieuwe jaar kunnen toewensen.

Tijdens deze eerste repetitie liet onze dirigent John Gerits ons al ‘proeven’ aan nieuwe werken die de muziekcommissie op het programma heeft gezet. Elders in dit nummer vindt u uitgebreide informatie over Rachmaninov’s Bogoroditse Devo, Kan Ishii’s Gesang eines welken Baumes und die Sonne en David Wikander’s Kung Liljekonvalje.

Het wordt zeker mede hierdoor weer een spannend muzikaal jaar.

Onze preses Jos Amkreutz blikte in zijn nieuwjaarstoespraak terug op ons jubileumjaar 2013, waarin het koor zijn 135-jarig bestaan vierde. Geheel in de stijl van de culturele lente, waarvan in Heerlen gesproken wordt, hebben we ons jubileum met tal van evenementen gevierd.

In september was er op kasteel Terworm een matineeconcert. Mede dankzij het goede weer bezorgden we onze gasten en sponsoren een mooie muzikale middag, waarin we een voorproefje gaven van hetgeen in de steigers stond, het grootse jubileumconcert van november.

Hoewel een aantal leden enkele kritische kanttekeningen plaatste bij het jubileumconcert, meent het bestuur dat we kunnen terugkijken op een geslaagd concert, in samenwerking met Guido Die6

deren, zijn vrouw Wendy en zijn voltallige orkest.

Afgaande op de reactie van het publiek en de sponsoren was men in absolute meerderheid het erover eens dat het KHM St.-Pancratius hun een mooie concertavond bezorgd had. Dat werd zeker versterkt aan het eind van het concert toen het 750 talrijke publiek ‘we want more’ riep.

Het jaar 2013 werd door ons koor afgesloten met een kerstconcert in de Pancratiuskerk, waarin we met een groot aantal leerlingen van het 100-jarige Bernardinuscollege een sfeervol concert gaven, waarvan Koos Linders elders in dit blad een uitgebreide impressie geeft.

Tijdens het kerstconcert werd Jeu Knubben voor zijn verdiensten de gouden Pancratiusring uitgereikt. Hij is hiermee de negende drager van de hoogste onderscheiding die ons koor kent.

Ook in 2013 steeg het aantal leden. Dankzij diverse inspanningen en de georganiseerd workshops lukt dat nu weer voor het vierde achtereenvolgende jaar, hetgeen van uitermate belang is voor de

continuïteit van onze vereniging. Helaas moesten we om diverse redenen van enkele leden afscheid nemen. Vervolgens stond de voorzitter even stil bij die leden voor wie het jaar 2013 door overlijden of door ziekten een minder mooi jaar was.

Gelukkig constateerde hij dat de meeste van die ziekte hersteld of aan de betere hand zijn.

Naast deze terugblik keek Jos Amkreutz ook vooruit door activiteiten voor het jaar 2014 aan te kondigen, die niet alleen in Heerlen maar ook daar buiten zullen plaatsvinden. Zo zijn er plannen voor het Koningsconcert op 26 april in de Krönungssaal Rathaus Aachen. Op 11 mei staat in het Parkstad Theater Heerlen het Florence Nightingale concert op het programma, een concert voor met name de vrijwilligers in de zorg en voor mantelzorgers.

Het jaar 2015 wordt het jaar van de Mijnen. Op initiatief van de gemeente Heerlen vinden dan kleine en grote activiteiten plaats van zowel amateurs als professionals. In samenwerking met anderen beziet het bestuur de mogelijkheden om hieraan mee te werken. We willen weten waar we muzikaal staan: deelnemen aan een concours is

voor zowel bestuur als muzikale staf een wens.

We willen ons koor profileren door gebruik te maken van moderne communicatiemiddelen, de social media. Onze Facebookpagina is inmiddels al in de lucht, waardoor we sneller, goedkoper en doeltreffender een grotere en bredere groep mensen kunnen benaderen en aanspreken. Dankzij het werk van Jo Vroomen oogst onze website op dit moment al veel lof.

In zijn afronding bedankte de preses namens het bestuur iedereen voor zijn inzet, betrokkenheid, steun en goedbedoelde meningen in 2013. Naast de muzikale staf voor het welslagen van het jubileumconcert noemde hij Cor Duijf die met succes veel subsidiekranen wist aan te boren. Hij daagde iedereen uit om met het bestuur van 2014 een geslaagd verenigingjaar te maken: zijn er kleine fricties, meld die het bestuur.

Op het welslagen van een muzikaal 2014 dronken we heelijk gekoelde drankjes in de Beerkompanie, waar nog uren een gezellige sfeer heerste.

Leo Klinkers

‘Als je niet graag doet wat je doet en niet doet wat je wél graag doet, dan heb je wanklank boven muziek verkozen.’

Kahlil Gibran

7

KERSTCONCERT 2013 Een jubileumconcert van een 100- en van een 135-jarige

In een overvolle Pancratiuskerk te Heerlen vond op 21 december 2013 het jaarlijkse kerstconcert plaats.

Deze keer was gekozen voor een combinatie met het jubilerende Bernardinuscollege te Heerlen. Het is altijd al de intentie geweest van het Pancratiuskoor om jong talent een podium te bieden en de viering van het 100-jarig bestaan van het college bood daartoe alle gelegenheid.

‘Bernardinus’ en ‘Pancratius’ In 1913 vereerden koningin Wilhelmina en prins Hendrik de Vroedvrouwenschool aan de Akerstraat in Heerlen met een bezoek en bracht de Zangvereeniging St.-Pancratius het koninklijk paar een aubade. In datzelfde jaar, aan diezelfde Akerstraat, openden de paters Franciscanen Sint-Bernardinus, een driejarige HBS met Voorbereidende Klas. Nu, in 2013, is

Het koperensemble van het college

8

het Bernardinuscollege een gemeenschap van drie afzonderlijke scholen: havo, atheneum en gymnasium en is het aangewezen als Technasium.

Het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius’en het Bernardinuscollege hebben elkaar in de loop van hun lange geschiedenis van respectievelijk 135 en 100 jaar menigmaal ontmoet. Op Gemeentedagen in Heerlen verzorgde het koor het muzikale gedeelte en hielden docenten of directieleden van het college gloedvolle speeches over de ontwikkeling van Heerlen van dorp tot stad. Veel personeelsleden van het college waren (en zijn) actieve zangers in het koor en bekleedden er bestuursfuncties.

Jaarlijks organiseert het koor een studiedag in het gebouw van de school en draagt het muzikaal bij aan de viering van Allerzielen. Het koor verzorgt tevens concerten in de Bernardinuskapel.

Tijdens het jubileumconcert van het KHM St.Pancratius op 24 november 2013 werd al ruimte gegeven aan jong Bernardijns muzikaal talent.

Dit jubileum-kerstconcert was opnieuw een uiting

van muzikale samenwerking tussen Bernardinus en Pancratius. Het programma stond onder leiding van de dirigenten John Gerits (KHM St.Pancratius), Wim Vluggen, Martin Gerards en Hub Pittie, alle drie als docent verbonden aan het Bernardinuscollege. Augustine Boshouwers (oud-Bernardijn!), vaste begeleidster en repetitor van KHM St.-Pancratius, verzorgde als vanouds de begeleiding, in dit geval van enkele solisten en van het koor.

zong Pieter Nass het klassieke Cantique de Noel.

Pieter nam in 2012 al deel aan het kerstconcert en bij die gelegenheid werd in het programmaboekje vermeld dat zijn stem ‘op breken stond’. Inderdaad was de stem van Pieter gebroken. Na afloop van het concert maakten toehoorders uit het publiek de opmerking dat ‘de stem van Pieter veel interessanter was geworden’. Gelukkig blijft hij zangles volgen, zodat we in de toekomst nog van hem zullen horen.

De ouverture De binnenkomst van het publiek werd heel sfeervol begeleid door een koperensemble van het college, dat oude kerstliederen speelde en de juiste stemming in de kerk bracht. Na het welkomstwoord door de rector van het college, Ralph Henssen, begon het programma. Heel verrassend, want niet aangekondigd, begonnen enkele leerlingen van het college met een oud Oostenrijks gebruik: van achter uit de kerk komt een groepje zangers naar voren. Eén van hen begint met een traditioneel Oostenrijks kerstlied en naarmate de zangers naar voren komen, vullen zij de eerste zanger met hun gezang aan. Het was tegelijk buitengewoon indrukwekkend en intiem: een mooi begin van het programma.

Het Bovenbouwkoor, aangevuld met enkele docenten, vervolgde het programma met Syahamba, een ritmisch Afrikaans lied en de spiritual Ride the Chariot. Begeleid door Augustine Boshouwers

Johanna Amkreutz en Celine Prevos

Milcah en Philip Huynh brachten vervolgens een Amerikaans kerstlied ten gehore. Zij werden gevolgd door Joanna Amkreutz aan de piano en Celine Prevos op hobo met het gevoelige Gabriels Hobo van Ennio Moricone, het beroemde thema uit de film The Mission waarin missionaris Gabriel op zijn hobo speelt om vriendschap te sluiten met de Indianen. Amy Schillings zong vervolgens

Het Bovenbouwkoor Bernardinuscollege

9

The Holy City, daarbij begeleid door Augustine Boshouwers.

Toen was het de buurt aan het KHM. St.-Pancratius met de traditionele Echo Carol en Bring Him Home uit Les Miserables in een bewerking van J. Leavitt, gevolgd door La Vergine Degli Angeli, uit Verdi’s La Forza del Destino. La Vergine is het bekende gebed van Leonora en de Franciscaner monniken, waarin zij Maria vragen Leonora onder haar beschermende mantel te nemen. Het koor zong de partij van de monniken, de Berardijnse Joanna Amkreutz zong de solo. Een mooie symboliek voor wie het voelen wil: was Bernardinus niet opgericht door Franciscanen?

Na de pauze

Amy Schillings

Amy nam in oktober 2013 deel aan de bijzondere workshop Liedkunst en Literatuur tijdens het festival Vocallis. Deze workshop bestond uit een minimasterclass door bariton Maarten Koningsberger en pianist Roger Braun voor scholieren van diverse middelbare scholen. Amy Schillings vertegenwoordigde samen met Joanna Amkreutz (piano) het Bernardinuscollege. Zij zong toen de aria Ach ich fühl’s uit Mozarts Zauberflöte. Let op deze namen: Amy en Joanna, ook van hen zullen we nog horen!

Na een korte pauze speelde het koperensemble van het Bernardinuscollege enkele delen uit de Music for the royal Fireworks van Handel, gevolgd door de leerlingen Jenna Waasdorp, Luca Fiori, Jop Willemsen, Laura Winkens met Fairytale of New york van The Pogues/Mc call. Begeleid door haar moeder op piano, speelde Eline Hensels op cello een deel uit het Cello concert in B dur van L. Boccherini. Eline is een begaafde celliste. Ook in 2012 nam zij deel aan het kerstconcert en maakte toen grote indruk. Het warme, welhaast bronzen geluid van de cello deed in de kerk een speld horen vallen. Wie anders dan Rutger Kopland heeft het geluid van de cello zo treffend beschreven: De stem van een cello Waaraan het geluid van een cello doet denken de cellist Widlund vertelde me dat er in dit instrument iets huist - een stem een al heel oude stem waarnaar je zoekt als je speelt en die je herkent als je haar vindt misschien is het dat waarom ik moet denken aan de oudste geluiden die ik ken, zoals neuriën, zingen, kreunen, huilen en ook aan de kleuren van een woud in de herfst alsof je het heimwee hoort van de cello naar zijn plek van herkomst

Augustine Boshouwers

10

Het volgende blokje muziek kwam voor rekening van het KHM St.-Pancratius: Dostojno jest van Bortniansky, Weihnacht ist Heut’ van Sonnet,

het Ave Maria van Caccini in een bewerking van Liebergen en de spiritual The Gospel Train.

Daarna nam Wim Vluggen van John Gerits de baton over om beide koren te dirigeren in het Stille nacht van H. Lingerhand en het Benedictus uit K. Jenkins’ The Armed Man, a Mass for Peace. The armed man is de titel van een mis gecomponeerd door de componist Karl William Jenkins (Wales) met als ondertitel A Mass for Peace. Het stuk was oorspronkelijk opgedragen aan de slachtoffers van de Kosovo-crisis, die plaats vond terwijl Jenkins aan zijn compositie werkte. Net als eerder het War Requiem van Benjamin Britten is het in wezen een antioorlog stuk. Ook net als Britten’s werk is het opgebouwd rond de vaste gezangen uit de Romeinse liturgie, die gecombineerd wordt met andere bronnen, onder andere teksten uit de Koran en de Mahabarata (Hindoeïsme).

Het Benedictus is een gebed van hoop, een oproep tot vrede: gezegend Hij, die komt in de naam van de Heer, door de profeet Jesaja in de kersttijd aangekondigd als de Vredevorst. Het is een ingetogen en in het Hosannah jubelend gebed, dat ingeleid wordt door de piano (Augustine Boshouwers) en de cello (Eline Hensels).

KHM St.-Pancratius

Dirigent Vluggen heeft het werk al eens in zijn geheel uitgevoerd. Indrukwekkend, gewoon indrukwekkend. Dat bleek ook uit de doodse stilte na de uitvoering, toen de dirigent nog niet afsloeg, maar zijn handen nog even omhoog hield. Pas nadat hij, in een heel kleine beweging, een einde maakte aan de muziek (ook stilte is muziek!), barstte het applaus los.

Apotheose Na afloop dankte preses Jos Amkreutz de medewerkers en de aanwezigen voor dit mooie concert. In zijn dankwoord noemde hij velen, en een enkele bij naam: Jeu Knubben, die het koor de laatste jaren vanuit een dal weer bergopwaarts had geleid. Jeu kreeg met recht de gouden Pancratiusring uitgereikt.

Natuurlijk is er dan de nazit en het napraten.

Het programma zat goed in elkaar, alleen: een kerstconcert zou je toch moeten afsluiten met het Stille Nacht, om de toehoorders met die melodie in het hoofd de kersttijd te laten beginnen.

De dirigenten waren tevreden met het concert.

‘Pancratius heeft een mooie koorklank’, zo merkte een van hen op. ‘Zowel in de fortissimo’s als in de pianissimo’s voelen jullie de muziek aan.’, zo zei een ander. ‘Jullie dirigent heeft jullie beschaving bijgebracht.’ ? Bij navraag bedoelde deze laatste de discipline én het gedisciplineerd zingen. O!

Eline Hensels tijdens het Benedictus

Uit het publiek kwamen vooral bewonderende opmerkingen over het Dostoino jest, het Ave Maria en The Gospeltrain. Dat waren dan ook stukken waar veel op gerepeteerd was, die ‘zaten’, waarbij 11

blijven de aandachtspunten. Waarvan acte, voor het volgende jaar. Er is nog veel te doen.

Koos Linders Fotografie: Gabriëlle Vroomen

Jeu Kubben ontvangt de Gouden Pancratiusring

we niet afhankelijk waren van het papier en samen met de dirigent MUZIEK konden maken. Want ondanks al deze laudatio’s blijft het van belang zelfkritisch te zijn, ook na een goed bevonden concert: opletten, de maten tellen, kijken naar de dirigent, luisteren naar elkaar en door zelfstudie je partij eigen te maken, zodat je niet voortdurend met je snufferd in de partituur zit. Dit zijn en

Wim Vluggen, Martin Gerards, Hub Pittie en Truus Somers vormen gezamenlijk de vakgroep Muziek en Culturele en Kunstzinnige Vorming van de scholen van het Bernardinuscollege. Daarnaast is Wim Vluggen docent Schoolmuziek en Koorscholing aan het Conservatorium Maastricht. Wim Vluggen leidde tal van koren, op dit moment is hij dirigent van het Universiteitskoor Maastricht, het vrouwenkoor Femmeuze en het Collegium Musicum Rodense. In Eys dirigeert hij Mozarts Krönungsmesse tijdens de jaarlijkse Muziekdagen.

Hub Pittie is tevens als docent slagtechniek en instrumentkunde verbonden aan het Conservatorium Maastricht. Hij dirigeerde diverse orkesten en koren in de regio. Op dit moment leidt hij het Collegium Musicum van de Technische Hochschule in Aken.

Voor dit concert tekenden Martin Gerards en Truus Somers voor de technische organisatie en de begeleiding van de Bernardijnse zangers en zangeressen, zowel de leerlingen als de medewerkers.

Vanouds de bekende plek voor

BOEKEN TIJDSCHRIFTEN EXCLUSIEVE WENSKAARTEN

BOEKHANDEL (v/h boekhandel Winants)

NU OOK LUXE SCHRIJFWAREN WATERMAN - PARKER - LAMY loop eens binnen voor een (hernieuwde) kennismaking Raadhuisstraat 2 6411 HM Heerlen tel. 045-5711840 e-mail: info@bijhetraethuys.nl website: www.bijhetraethuys.nl

12

GOED NIEUWS VOOR ONZE BEGUNSTIGERS EN… ONZE PENNINGMEESTER de Belastingdienst maakt het namelijk leuk om te geven Doet u als schenker (natuurlijk persoon) aan onze vereniging een gift, dan kunt u deze in uw belastingaangifte aftrekken. Helaas geldt daarbij voor u op dit moment nog een drempelbedrag.

Deze drempel (van grof gezegd 1% van het totale belastbare gezinsinkomen) geldt niet wanneer u zich als schenker verbindt om minimaal 5 jaar een gift aan ons koor te doen. Tot 2014 was voor een dergelijke schenking een notariële akte nodig. Vanaf 2014 hoeft de notaris hiervoor niet meer te worden ingeschakeld, wat de schenking natuurlijk een stuk makkelijker en goedkoper maakt.

Dus wanneer een schenker in 2014 toezegt minimaal 5 jaar een schenking te willen doen aan onze vereniging, dan geniet hij of zij voor elke geschonken euro 100% aftrek. Geen drempel dus!

Deze verandering biedt natuurlijk ook mogelijkheden voor de sponsors van onze vereniging en voor de leden van onze Club van 100. De stap naar een periodieke giftenaftrek is voor hen immers minder groot.

En voor ons als vereniging is een periodieke schenking nog waardevoller. Wij krijgen hierdoor meer zekerheid over onze toekomstige inkomsten.

Voor de geïnteresseerde lezer vermelden wij hierna de voorwaarden waaraan de hier bedoelde ‘periodieke gift’ moet voldoen: • • •

De verplichting tot schenking moet in een schenkingsovereenkomst zijn vastgelegd.

In dat contract moet vermeld staan dat de periodieke giften minimaal jaarlijks worden uitgekeerd over een periode van ten minste vijf jaar. Maandelijks mag natuurlijk ook.

De giften zijn vaste en gelijkmatige periodieke uitkeringen, die uiterlijk bij overlijden van de schenker eindigen.

Bent u geïnteresseerd en wilt u meer informatie, dan volstaat een mailtje naar onze secretaris (secretaris@pancratiuskoor.nl) of een telefoontje met onze preses Jos Amkreutz (06-54 93 60 35).

Uiteraard draagt onze vereniging zorg voor een duidelijke schenkingsovereenkomst, die aan alle eisen voldoet.

13

VERSLAG LEDENRAADPLEGING DECEMBER 2013 In december 2013 heeft het bestuur een enquête t.b.v. een ledenraadpleging van het ‘Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius’ uitgevoerd. In dit artikel wordt een samenvattend verslag gedaan van de resultaten van deze enquête en enkele beslispunten zullen in de jaarvergadering in april 2014 ter discussie gesteld worden. De respons van de enquête bedraagt bijna 60% en dat is goed.

Algemeen In het algemeen voldoet het zingen bij het koor, met een score van 93%, zeer goed aan de verwachtingen van de leden. De communicatie van bestuur naar leden krijgt met 71% tevredenheid een ruime voldoende. Een respectabele 29% is dus niet zo tevreden over de communicatie bestuur-leden, dit behoeft verbetering en hiervoor worden, verspreid over bijna alle onderdelen van de ledenraadpleging, verbeteringsvoorstellen gedaan.

Veel kan opgelost worden door goed naar leden te luisteren, duidelijke informatie te geven, openheid en het afleggen van verantwoording.

Ruim 40% van de leden is niet bereid om een hogere contributie van € 15,- per maand te betalen.

Dit lijkt dan ook niet direct de aangewezen weg om het financieel draagvlak van de vereniging te verbeteren.

Er worden suggesties gedaan om met optredens en sponsoring meer inkomsten te genereren. Vanuit de ervaring met het jubileumconcert weten we dat dit niet gemakkelijk is.

Het bestuur zal de ‘kwestie’ van het financiële draagvlak van de vereniging op de ledenvergadering voorleggen aan de leden. Indien we als koor een stap willen maken, dan zal er geïnvesteerd moeten worden in muziekscholing, stemvorming en partijrepetities. Dit geldt des te meer voor de ambitie ‘op concours gaan’.

Oefenfaciliteiten Circa 60% van de leden is ontevreden over het repetitielokaal bij de Beerkompanie hoewel vrijwel iedereen beseft dat het niet gemakkelijk is om een goede en betere oplossing te vinden. Er bestaat eensgezindheid m.b.t. de bezwaren (te krap, slechte lucht, ’s zomers te warm, slechte akoestiek, geen optimale kooropstelling). Het feit dat 14

het repetitielokaal geen huur kost, de centrale ligging (ook t.o.v. het station) en de barvoorziening van de Beerkompanie wordt door velen gewaardeerd.

Het bestuur zal met de eigenaar van de Beerkompanie overleg voeren over een relatief eenvoudige verbouwing van de huidige oefenlocatie. Er zal ook naar de (toekomstige) parkeersituatie gekeken worden. Indien dit niet het gewenste resultaat oplevert, zal naar een andere locatie gezocht moeten worden.

Zo’n 78% van de leden vindt de werksfeer op de repetitie goed, het beeld is echter genuanceerd. Er worden over de werksfeer repetities veel opmerkingen gemaakt zoals teveel geklets, te weinig discipline, te weinig concentratie, te weinig puntjes op de i, enz. Ook hier zijn uitersten van houd het plezierig tot meer inzet en passie.

Hier lijkt verbetering noodzakelijk en mogelijk zonder dat de plezierige werksfeer geweld aangedaan wordt. Dit vraagt van ieder ook eigen verantwoordelijkheid.

Activiteiten, optredens en concerten Zo’n 68% van de leden vindt dat we meer in de regio moeten optreden. Hiervoor worden vele suggesties gedaan. Het begrip regio is wellicht verwarrend geweest. Voor sommigen is dat Heerlen en zijn wijken, weer anderen bedoelen Parkstad maar ook Zuid-Limburg, Duitsland en de Benelux worden genoemd.

Ook m.b.t. het organiseren van grote concerten is er grote eensgezindheid, zo’n 78% wil dit graag en sommigen willen meer dan één groot concert per jaar, het liefst zelfs 2-3 grote concerten.

Het bestuur werkt op dit moment aan een meerjarenplanning voor concerten en optredens. Als het lukt om een meerjarige programmering te hante-

ren, dan krijgen we meer voorbereidingstijd voor optredens en concerten. Meer voorbereidingstijd betekent ook naar de kosten en baten kunnen kijken, betere repetitieplanning en naar verwachting meer inkomens uit optredens voor de vereniging kunnen realiseren.

Op concours gaan wordt door 68% ondersteund, maar er worden door ervaren zangers enkele indringende opmerkingen gemaakt. Je kunt je afvragen of iedereen begrijpt wat de beslissing om aan een concours deel te nemen betekent in termen van oefenen, thuis studeren en tijd vrijmaken. Gezien het feit dat de helft van de leden niet bereid c.q. in staat is om meer tijd voor het koor vrij te maken, kan dit een lastige ambitie worden.

Bij de beoordeling van de verschillende activiteiten krijgt de activiteit Poefele Zitting als enige een onvoldoende. Het kerstconcert en het Einde Seizoen (laatste repetitie voor zomervakantie) krijgen met een 7,7 de hoogste waardering.

Het Jubileumconcert wordt met 7,5 gewaardeerd waarbij het hoogste cijfer een 10 en het laagste cijfer een 5 is, er zitten hier dus belangrijke verschillen in de waardering.

Toekomst De vraag over Ambitie scoort bijzonder hoog. Circa 93% zegt dat ze hun koor- en zangambitie goed kwijt kunnen bij Pancratius. Er worden wel allerlei opmerkingen geplaatst die duiden op een wens om wat meer gevarieerd met het aanwezige talent bij het koor om te gaan, zoals in kleinere groepjes of in ensembles zingen, meer solo optredens stimuleren en meer samenwerking met andere muziek-vormen (fanfares, pop band, big band enz.) nastreven.

Het bestuur zal de muzikale staf vragen om aan deze wens van de leden concrete invulling te geven. Hiervoor bestaat nog geen plan en in het verleden is gebleken dat het varieren met kleinere of andere uitvoeringsvormen soms door zangers ook negatief beoordeeld wordt, niets menselijks is ons immers vreemd.

Er bestaat bij 41% van de leden de bereidheid om in commissie- en projectwerk mee te helpen.

Ook wil zo’n 29% van de leden meewerken aan

het thema Verjonging en daarvoor worden ook suggesties gedaan. Daar lijkt nog niet het ‘ei van Columbus’ bij te zitten maar de opmerkingen illustreren dat het belang van verjonging wordt onderschreven.

Vooral meer samenwerking met middelbare en hogere scholen in de regio waarmee het koor de ouders van leerlingen/studenten kan bereiken (30/40/50 plussers), wordt vaak genoemd. Ook een meer ambitieus Jongerenkoor-plan of samenwerking met een jongerenkoor wordt genoemd.

Per saldo kunnen we dus voor dit soort (project) werk rekenen op voldoende vrijwilligers.

Als we het koor op ‘sterkte’ willen houden, dan zullen we, gezien de leeftijdsopbouw van het koor, permanent nieuwe leden moeten werven. Dat betekent dat we voortdurend nieuwe zanger in het koor moeten integreren. Het verschil in geoefendheid van zangers zal dus blijven bestaan. Vanuit deze overweging is extra scholing zeer wenselijk en vraagt het bestuur zich af hoe dit structureel kunnen financieren.

Er zijn in totaal zo’n 125 opmerkingen gemaakt van ga zo door tot positief kritisch. Deze opmerkingen en het integrale verslag van de ledenraadpleging is op het ledendeel van de website van Pancratius geplaatst en kunnen dus in detail nagelezen worden. De belangrijkste conclusies zoals hierboven geformuleerd zullen op de ledenvergadering van april 2014 aan de orde gesteld worden.

Voor het bestuur heeft de enquête waardevolle informatie opgeleverd waarmee het aan de slag kan.

Iedereen wordt hartelijk bedankt voor de geleverde inbreng.

Henk Vos

Bert Paffen

Postbus 32081 6370 JB LANDGRAAF Mobiel 06-22235929 Kantoor 045-5317953 E-mail info@paffenbewind.nl Web www.paffenbewind.nl KVK 56049722

15

PANCRATIUS IN CONCERT In april en mei staan twee bijzondere concerten op het programma van het ‘Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius’. Zaterdag 26 april het ‘Koningsdagconcert’ in de Krönungssaal van het Rathaus Aachen en zondag 11 mei het ‘Florence Nightingale Concert’ in het Parkstad Theater Heerlen.

Koningsdagconcert Dit jaar wordt voor het eerst de nieuwe Koningsdag gevierd en met het concert in de Krönungssaal willen we deze nieuwe nationale feestdag met Nederlanders, vrienden en aanhang uit de gehele Euregio vieren. Ter gelegenheid hiervan hebben we van het stadsbestuur van Aken toestemming gekregen voor een optreden op deze historische locatie.

Krönungssaal Rathaus Aachen

Het stadhuis van Aken stamt uit de 14de eeuw en is gebouwd op de plek van de Pfalz van Karel de Grote. Samen met de Dom (werelderfgoed Unesco) en de Katschhof is dit het historisch hart van Aken. Op de locatie van de Kröningssaal zijn tussen 914 en 1531 in totaal 31 koningen gekroond en jaarlijks wordt hier de Karlspreis uitgereikt.

Een bijzondere locatie met een grote Europese geschiedenis en traditie.

Het concert vindt plaats op zaterdag 26 april van 16.00-17.30 uur en voor aanhang, vrienden en sponsoren van Pancratius bestaat gelegenheid om 14.30 uur deel te nemen aan een rondleiding door het stadhuis. De entree voor het concert bedraagt voor aanhang en vrienden van Pancratius € 5,- en voor alle overige gasten € 10,-, de kassa is open vanaf 15.30 uur. Het concert is een prachtige gelegenheid om familie, vrienden, kennissen of collega’s uit Aken uit te nodigen. Zeg het voort! Kaar16

tjes kunnen gereserveerd worden via secretaris@ pancratiuskoor.nl en op de dag van het concert bij de kassa vanaf 15.30 uur tegen betaling opgehaald worden.

Florence Nightingale Concert Op zondag 11 mei organiseert Pancratius het eerste Florence Nightingale Concert in het Parkstad Limburg Theater te Heerlen. Een ode aan alle mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg in Parkstad. Samen met pianist Jan Vayne, onze eigen Augustine Boshouwers, de Kumulus Bigband en jonge talentvolle solisten uit de regio heeft de muziekcommissie en de muzikale staf een prachtig concertprogramma gemaakt. We maken voor het concert gebruik van de klankkamer van het theater en hopen daarmee een mooi afwisselend vocaal en muzikaal programma te kunnen presenteren De naamdag van Pancratius en de verjaardag van Florence Nightingale valen samen op 12 mei.

Deze dag is de Internationale Dag van de Verpleging en daaruit is het idee ontstaan voor het Florence Nightingale Concert. Florence Nightingale kreeg de bijnaam Lady with the Lamp, voor de soldaten op het slagveld was zij letterlijk en figuurlijk een teken van hoop. Het KHM St.-Pancratius wil met het concert een ode brengen aan al die mensen die als mantelzorger of vrijwilliger in de zorg werkzaam zijn.

Jan Vayne, pianist

Bedrijven en particulieren kunnen voor dit concert kaartjes aan mantelzorgers en vrijwilligers doneren. Deze kaartjes worden door het Steunpunt Mantelzorg Parkstad verdeeld over mensen die een avondje uit verdienen. In de voorverkoop zijn tot nu toe 110 kaartjes verkocht aan de Stichting FSI, MC Atrium, APG en de Meander Zorggroep. De kaartjes voor dit concert kosten € 17,50 en daarvan doneert Pancratius 10% aan de Nationale Dag voor de Zorg die jaarlijks op 10 november in Parkstad gevierd wordt. We hopen dat be­ drijven vrienden, aanhang en sponsoren voor een ‘volle bak’ gaan zorgen en vele mantelzorgers en

vrijwilligers een moment om van te genieten kunnen beleven. Het concert vindt plaats op zondag 11 mei om 20.00 in de grote zaal van het Parkstad Theater te Heerlen.

Het is deze dag tevens Moederdag, dus een dubbele reden om dit te vieren! De grote zaal van het Parkstad Limburg Theater biedt plaats aan 900 gasten. Zeg het voort! Kaartjes kunnen besteld worden via secretaris@pancratiuskoor.nl.

Henk Vos

DANKWOORD VOOR HET ONTVANGEN GOUDEN PANCRATIUSRING Het was een vreemde gewaarwording toen ik na afloop van het kerstconcert naar voren sloop om de preses voor het slotwoord nog enkele mededelingen toe te fluisteren, maar daar de kans niet meer toe kreeg omdat hij mezelf naar voren vroeg en ook nog Gonny erbij wilde hebben.

Ik was even verbaasd als verbouwereerd, omdat ik geen enkele notie had wat mij te wachten stond. Toen ik te horen kreeg dat mij, vanwege bijzondere verdiensten, de Gouden Pancratiusring werd toegekend, was ik letterlijk met stomheid geslagen. Ik zit niet snel om een woord verlegen, maar dit ging allemaal zo snel dat ik daar niet meer aan toekwam.

Graag wil ik daarom hierbij nog even stilstaan bij deze buitengewone onderscheiding die mij is toebedeeld.

Na mijn Koninklijke onderscheiding in 2003 (125-jarig jubileum van het koor) en de benoeming tot Lid van verdienste in 2004 verwachtte ik dit in het geheel niet meer. Eerbetoon is hartverwarmend, maar heeft tegelijkertijd iets betrekkelijks, omdat dit nooit een drijfveer tot inzet kan zijn.

Ik heb mij altijd met passie ingezet voor het koor, omdat ik vind dat we de morele plicht hebben om dit culturele erfgoed, dat ons koor best genoemd mag worden, voor de stad Heerlen te behouden om het vervolgens in ongeschonden staat aan de volgende generatie door te geven, net zoals wij het destijds van onze voorgangers hebben overgenomen. En dan gaat het niet alleen om het bij elkaar houden van de vereniging in zowel goede maar vooral in moeilijkere tijden, maar ook om het kwalitatieve niveau zo goed mogelijk op peil proberen te houden. En dat kan nooit iemand alleen. Ik ook niet. Daarvoor is samenwerking nodig. En gelukkig herbergt onze vereniging meer mensen die het Pancratius-DNA in hun lijf hebben. Dezen vormen de intrinsieke waarde waar onze vereniging op steunt. Respect en waardering voor de normen en waarden die het hart van onze vereniging vormen. Ik zal die ring dan ook altijd namens hen dragen, die zich eveneens met grote toewijding voor het reilen en zijlen van ons koor hebben ingezet of dat nog steeds doen. Voor de wijze van samenwerking wil ik een ieder hiervoor mijn oprechte dank betuigen.

Na het drukke jubileumjaar en de overdracht van een aantal taken aan onze nieuwe preses, wilde ik het dit jaar iets rustiger aan doen. Maar ja, omdat adel nu eenmaal verplicht, het bloed kruipt waar het niet gaan kan en omdat ik geen vrede heb met half werk, zal het voorlopig nog moeilijk genoeg blijven om hieraan daadwerkelijk invulling te geven.

Tot slot wil ik het bestuur en de initiatienemers in het bijzonder bedanken voor het toekennen van dit uitzonderlijke kleinood. Een onderscheiding die in mijn beleving de voorgaande (zonder hieraan afbreuk te doen) overstijgt, omdat deze de belichaming van Pancratius zelf is.

Jeu Knubben

17

NIEUWE LEDEN STELLEN ZICH VOOR Even voorstellen De redactie vroeg me een stukje over mijzelf voor ons blad De Stem van Pancratius te schrijven, waar ik graag aan voldoe. Op 31 maart word ik 21 jaar, ben geboren en getogen in Kerkrade en heb een zus van 17 jaar.

reserveringen voor het restaurant en verstrekt hun de nodige informatie over de stad Maastricht en haar omgeving. Als ik deze stage goed afrond, behaal ik in juni, na een studie aan het Arcus College, het diploma Frontoffice manager/Hoofd informatie.

Door mijn topografische kennis verdiep ik me in landen en reizen. Vaak ben ik hiervoor uren op Google Earth. Ook vind ik het leuk om flinke fietstochten te maken. In de zomermaanden fiets ik regelmatig langs verschillende routes naar Maas-tricht en terug. Daarnaast is het Duitse grondgebied voor mij bekend terrein.

Naast deze hobby’s ben ik een liefhebber van lekker eten en drinken. Italië behoort tot een van mijn lievelingsbestemmingen. Al jaren bezoek ik dit schitterende land waarvan de geschiedenis, de cultuur en de folklore me blijven boeien. Daarnaast vind ik Schotland ook een prachtige bestemming.

Zo ben ik de afgelopen 5 jaren tijdens de vrije dagen met carnaval daar op vakantie geweest.

Ik kom uit een muzikaal gezin: mijn vader speelt orgel en in een ver verleden klarinet, evenals mijn moeder. Mijn zus speelt dwarsfluit en piano en ikzelf speel viool. Mijn ouders zingen beiden in het pas opgerichte MOKLA-ensemble, waar jullie zeker nog veel van zullen horen. Ikzelf zing daar ook.

Op dit moment loop ik als duty manager stage bij Crowne Plaza Maastricht. Dit betekent dat ik met de vaste duty manager acties moet ondernemen als zich bijzonderheden voordoen, bijvoorbeeld klachten bespreken en oplossen, alert zijn bij calamiteiten en ongevallen. Daarnaast heb ik tijdens mijn dienst ook te maken met werkzaamheden als portier. Zo parkeer en rijd ik de auto’s van gasten voor, breng hun bagage naar de kamers, maak

Naast het bezoeken van deze favoriete landen zijn cruisevakanties voor mij een geweldige beleving. Inmiddels heb ik al vier cruises gemaakt en veel rederijen en afvaarten staan nog op mijn verlanglijstje. Daardoor kan ik al heel wat vertellen over schepen en rederijen, te meer daar ik me in mijn vrije tijd verdiep in de laatste ontwikkelingen op dat gebied, want eenmaal be-smet met het cruisevirus, dan kom je daar niet meer van af.

Als jongste lid voel ik me thuis in het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius en ik hoop dat ik nog lang met mijn stem de eerste tenoren mag versterken.

‘Een viool heeft veel weg van een vrouw, kan net zo wispelturig zijn, maar als je de goede snaar weet te raken dan kun je er alles mee doen.’

Theo Olaf 18

Sekoy ter Horst

DANKBETUIGING Op het Ceciliafeest van 9 november 2013 viel mij de eer te beurt om een insigne opgespeld te krijgen door de heer Amkreutz, preses van het koor.

Het damescomité bestond 25 jaar en ik ben er vanaf het begin lid van geweest. Wat dat betreft, ben ik de enige die er zó lang bij is.

Ook de voorzitter van het damescomité heeft me in het zonnetje gezet, hoewel ik daar eigenlijk helemaal niet van houd.

Langs deze weg wil ik iedereen hartelijk danken voor de lof die mij is toegezwaaid.

Ook wil ik mijn collega’s van het damescomité danken voor de fijne samenwerking al die jaren.

Ik neem meteen de gelegenheid waar om een oproep te doen aan de echtgenotes van de zangers om zich aan te melden als lid van het damescomité. Het zou fijn zijn als er nieuwe mensen en dus nieuwe ideeën zouden komen.

Nogmaals heel hartelijk dank voor het erelidmaatschap en de cadeaus en hartelijke groeten.

Annie Beckers

ich zieë d’r dirigent noe

weer zjweie..! optiek mayk van beek Bautscherweg 68 | 6418 EP Heerlen | 045 - 566 09 90 www.maykvanbeek.nl 19

BOGORODITSE DEVO SERGEI RACHMANINOV (1873-1943) Het KHM St.-Pancratius heeft ‘Bogoroditse Devo’ uit de Vespers van Rachmaninov op het repertoire gezet.

Dit artikel bevat achtergrondinformatie over De Vespers, de Mariaverering in christelijke tradities en de orthodoxe iconografie van Maria.

Door velen worden de Vespers tegenwoordig beschouwd als een hoogtepunt in de Russische geestelijke muziek. Tijdens zijn leven stond de niet bijster religieuze Rachmaninov vooral bekend als een virtuoos pianist en gewaardeerde dirigent die daarnaast componeerde: veel orkestmuziek, kamermuziek en pianowerken, maar nauwelijks kerkmuziek. Het op muziek zetten van delen uit de complexe Russisch-Orthodoxe liturgie vormde een grote uitdaging voor Rachmaninov. Hij diende rekening te houden met de beperkte mogelijkheden van de zangstem. En doordat hij ditmaal niet prat kon gaan op virtuoos uiterlijk vertoon, moest hij zich wel concentreren op de expressie van spirituele emoties.

Sergei Rachmaninov 1873-1943

‘Als God bestaat neemt hij het Sergej Rachmaninov hopelijk niet kwalijk dat de componist zelden een kerk betrad. Rachmaninov deed in 1915 iets veel belangrijkers: hij componeerde een 15-delig koorwerk dat het vermogen bezit om een verstokte godloochenaar te laten twijfelen.’ Aldus begint een recensent in De Volkskrant zijn recensie van een uitvoering van de Vespers van Rachmaninov.

Met ingang van het seizoen 2013-2014 heeft het KHM St.-Pancratius het Bogoroditse Djevo op het programma staan, het zeer bekende Ave Maria uit de Vespers van Rachmaninov. Dit is niet het eerste Rachmaninov-werk op het repertoire: All

by Myself is een ballade gebaseerd op het Adagio Sostenuto van het 2e Pianoconcert in C mineur van Rachmaninov.

20

Rachmaninovs Vespers voldoen geheel aan de behoefte van Tsjaikovski en tijdgenoten om meer Russische elementen te verweven in de westerse kerkmuziekstijl. Zeer vernieuwend voor die tijd is Rachmaninovs gebruik van traditionele eenstemmige Russische gezangen, Znamennyj zang, gezongen door een koor met extra diepe basstemmen. De kritische Rachmaninov was tevreden over zijn Vespers. Bij zijn eigen begrafenis werd zijn lievelingsstuk uitgevoerd, nummer 5: God, laat nu uw dienaar in vrede vertrekken.

Vespers De vespers ofwel het avondgebed behoren tot de grote getijden in de Rooms-Katholieke en Orthodoxe kerk. Zij worden gebeden tussen 5 en 6 uur in de vooravond. Het woord komt uit het Latijn vesper, dat avond betekent. In enkele protestantse kerken, onder andere de Anglicaanse, wordt de term gebruikt voor de avonddienst.

De andere grote getijden zijn de metten (rond middernacht), de lauden (bij zonsopgang) en de completen (tussen 20.00 uur en 21.00 uur).

Het liturgisch schema van de vespers in de orthodoxe liturgie ziet er als volgt uit:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Priidite, poklonimsya.

Kom, laat ons bidden.

Dit is de oproep tot gebed.

Blagoslovi, dushe moya, Gospoda.

Prijs de Heer, o mijn ziel.

Uit de Griekse liedtraditie Blazhen muzh.

Gezegend is de mens.

Svete tikhiy.

O vriendelijk licht.

Lied uit de Kiev-traditie Nïne otpushchayeshi.

Laat nu Heer, Uw dienaar in vrede gaan.

Bogoroditse Devo.

Het Ave Maria

Bogoroditse Devo, raduisya, Blagodatnaya Marie, Gospod s' toboyu: Blagoslovyena tyh v' zhenakh, Y blagoslovyen plod chreva Tvoyego, yako Spasa rodila yesi dush nashikh.

Verheugt u, moeder van God (lett.: goddragende) Maria, vol van genade De Heer is met u Gij zijt de gezegende onder de vrouwen En gezegend is de vrucht van uw schoot, Want gij hebt geboorte gegeven aan de Redder van onze zielen.

7.

8.

9.

Slava v vïshnikh Bogu.

Glorie aan God in de hoogte De hexapsalmos (zes psalmen).

Khvalite imya Gospodne.

Looft de naam van de Heer.

Blagosloven yesi, Gospodi.

Gezegend zijt Gij, o Heer. 8, 9, 12, 13 en 14 zijn voorbeelden van Znamennyj zang: unisone kerkzang die oorspronkelijk uit Byzantium komt. Het zijn vloeiende, evenwichtige melodieën.

10. Voskreseniye Khristovo videvshe.

De verrijzenis van Christus.

11. Velichit dusha moya Gospoda.

Het Magnificat:

mijn ziel prijst groot de Heer.

12. Velikoye slavosloviye.

De Grote Doxologie: de grote lofzang van God, te vergelijken met de prefatie in de Latijnse Westerse liturgie.

13.

14.

Tropar'. Dnes spaseniye.

Vandaag is de redding gekomen.

Tropar'. Voskres iz groba.

Gij zijt opgestaan uit het graf.

Een troparion is een vers van een of meer strofen, waarin het thema van de dag wordt bezongen. Aan het einde van de vespers is het eveneens een soort wegzending.

15. Vzbrannoy voyevode.

Aan u, grote aanvoerder.

Uit de Griekse liedtraditie De vespers vormen één grote lofzang op God, Christus en Maria. God wordt onder andere aangeduid als Gospodar en Voyevod. In het dagelijks taalgebruik van Slavische volkeren of van mensen, van wie de taal door het Slavisch is beïnvloed, betekent Gospodar, heer des huizes, gastheer. Wanneer je in Roemenië ergens te gast bent geweest doe je de gastvrouw geen groter genoegen dan door haar bij het vertrek te zeggen dat zij een Gospodarină excellentă is, een voortreffelijke gastvrouw.

De vroege geschiedenis van de Slavische volkeren in Oost-Europa wordt bepaald door de krijgsheren, lokale veldheren die Voivod werden genoemd. In die range tussen gastheer en krijgsheer bewegen zich de beelden van God en Christus.

Christus is de Pantokrator, de heerser over alles.

Streng kijkt hij vanuit de hoogste koepel in de kerk op ons, gewone stervelingen, neer. Hij is als een Byzantijnse keizer, een alleenheerser, aan wie alleen maar onderwerping mogelijk is.

Hoe deze twee te bereiken? Dat was (en is) voor de gelovigen de vraag. Een onbereikbaar verre God, een byzantijnse Christus, een bijna onmogelijke opgave. Ook voor de westerse middeleeuwse mens was dit een vraag, tot hij het antwoord vond.

God bereik je via zijn zoon. Als je die zoon niet bereikt, dan lukt het zeker via zijn moeder. Per Mariam ad Iesum, door Maria tot Jezus, dat werd de slogan. Zeker, zij was niet goddelijk, maar wel bijna, voor veel gelovigen zo-goed-als. Zij was op z’n minst Gods Moeder en, in de orthodoxe traditie ook de Godbarende: zo vader/moeder zo zoon, zo zoon zo vader/moeder.

Geen wonder dat er over de hele wereld bedevaartplaatsen en genadeoorden van Maria zijn.

21

Iconen van Maria In het orthodoxe christendom nemen iconen (het woord is afgeleid van het Griekse eikoon, dat onder meer beeltenis, gelijkenis en portret betekent) een centrale plaats in. De keizers plachten hun portretten naar verschillende rijksdelen te zenden om aldaar de herinnering aan hen levend te houden, maar vooral ook om zichzelf door middel van hun portret aanwezig te doen zijn. Het is de neoplatonische denkwijze, waarin de verschijnselen verwijzen naar de ideeën, de afdrukken naar de oerbeelden, die de basis vormt van de gedachtegang omtrent deze betekenis van het portret.

Basilius de Grote (4e eeuw) zei over de betekenis van het keizerportret: “In de afbeelding zit de idee en de gestalte van de keizer; de gelijkenis is in beide gevallen dezelfde.” De kerkvader legt daarop de verbinding met het christelijk portret, de christelijke icoon, en concludeert dat degene die de beeltenis vereert, in die beeltenis dan ook het oerbeeld vereert, want de beeltenis is de gestalte van het oerbeeld en zijn idee.

Lerros For Fellows Gardeur Bugatti Ben Barton Van Gils Pierre Gardin Gross Alberto State of Art Baileys Olymp

22

Hier wordt de orthodoxe opvatting omtrent de icoon nogmaals duidelijk: de icoon stelt degene die uitgebeeld wordt reëel tegenwoordig; de verering geldt niet het materiële voorwerp, maar het oerbeeld en de gelijkenis met het oerbeeld is wezenlijk in de uitbeelding. De icoon is, net als het evangelie, een verkondiging van de waarheid.

De namen die men in het Oosters christendom aan Maria geeft zijn zeer typerend: men noemt haar Panaghía (de Al-heilige) of Theotókos (de Godbarende) of Mètèr Theou (Moeder Gods). Bij bijna elke uitbeelding van de Moeder Gods staat als monogram ΜΡ ΘΥ, de afkorting van de titel Μ(ητή)ρ Θ[εο]ύ (Moeder Gods).

Platytera is één van de standaard icoontypes in de Orthodoxie. De officiële naam is de Moeder Gods van het Teken.

Maria wordt voorgesteld in de Byzantijnse gebedshouding, namelijk in de orante-houding (Panagia theotokos orans) met de armen opgeheven en de handen geopend. Ofwel wordt een staande

Nieuwe Dameskelder geopend Geleenstraat 34-36 & Promenade 33, hartje Heerlen ook vestigingen in Sittard en Deurne

Ledub Esprit Stones Tenson Mac Meyer Tom Tailor ‘S Oliver Tence Esprit Mac Soya

figuur afgebeeld, ofwel een borstbeeld. Vóór de borst van de Moeder Gods is er de beeltenis van Christus ofwel in een medaillon, clipeus genaamd ofwel zwevend zonder medaillon.

verschijnen. Zo ook toont de Maagd Maria dat zij zuiver genoeg is om God te ontvangen.

Hodegetria, zij die de weg wijst. De voorstelling lijkt slechts oppervlakkig op het moeder-metkind-type dat in de iconografie van de Westerse Christenheid zo populair werd. Op dit type van icoon is haast geen lichamelijk contact tussen Moeder en Kind; zij kijken elkaar niet aan.

De Maagd Maria wijst naar haar Zoon: zij toont de mensen de weg naar Hem. In vergelijking met de Pantocrator vertoont Maria's kleding net de tegengestelde kleurensymboliek: zij draagt een blauw onderkleed (zij is in de eerste plaats mens), maar een rode mantel (want God heeft haar bekleed met de hemelse liefde). Op haar schouders en hoofd heeft zij veelal drie gouden sterren: deze symboliseren haar maagdelijkheid vóór, tijdens en na de geboorte van Christus.

Het kind heeft niets kinderlijks: het is een kleine volwassene, geboren met een volwassen geest, die in de linkerhand een boekrol (de Heilige Schrift) vasthoudt, en met de rechterhand een zegenend gebaar maakt (zoals de Pantocrator): dit is de Emmanuël (God-met-ons), de voorstelling van een baardeloze Christus, het symbool van de verlossing, van de tijdloze heilsbelofte van God. Een van de bekendste Hodegetria-iconen is de Panagia Vlahernitissa, de icoon die in Vlahernes,

Dit is geen voorstelling van moeder-met-kind-opschoot. Het is de afbeelding van de Moeder Gods met Christus in haar schoot. Wat uitgebeeld wordt is het voor eeuwige Woord Gods in de 'zinnebeeldige figuur' van Immanuel, met andere woorden de menswording van het Woord uit de Maagd Maria.

Er kan verwezen worden naar de profetie van Jesaia: "De Heer zelf zal u een teken geven: zie de Maagd wordt zwanger, en zij zal een zoon ter wereld brengen, en gij zult hem de naam Immanuël geven..." (Jesaja 7, 14).

De oorsprong van Maria's handgebaar ligt bij de oud-Griekse godsdienst: door zijn gewassen handpalmen te tonen, bewijst de biddende gelovige dat hij waardig is om voor de godheid te 23

Istanboel, vereerd wordt. Deze icoon zou de icoon zijn, die de redding van Constantinopel in 626 bewerkstelligde.

het lijden tonen: het kruis, de lans, de stok met de spons ... Van angst krimpt hij in elkaar, zodat op sommige iconen het sandaaltje van zijn rechtervoet valt.

De blik van de Moeder Gods is duidelijk bedroefd, maar gelaten: zij weet dat het lijden van haar zoon onvermijdelijk is, en reikt hem teder haar troostende hand. Omdat haar zoon met zijn kruisdood het lijden van de mensheid op zich nam, is zij op deze manier ook voor alle mensen de liefdevolle troosteres in nood.

De Kykkotissa is een variante van de Eleousa. Dit icoon-type is verbonden met het Cypriotisch-orthodoxe Kykkos-klooster in het Troodosgebergte.

De Moeder Gods steunt met haar linkerarm het

Eleousa-icoontype Byzantijns-Russische icoon (12e eeuw) detail

Eleousa betekent: zij die medelijden heeft. (Russisch: Vladimirskaya) Zittend op de linkerarm van de Moeder Gods steunt de Christus Immanuël met zijn wang tegen die van zijn moeder aan. Zij schrikt terug voor het lijdenslot dat Hem te wachten staat, vaak gesymboliseerd door de aartsengelen Michaël en Gabriël, die de symbolen van 24

Een andere variant van de Eleousa is de Moeder Gods Galaktotrofusa, de zogende Moeder. In Egypte waar de afbeelding van een zogende Isis met het Horuskind zeer populair was, kwam deze vorm zeer vroeg voor (vanaf 4de eeuw). Pas vanaf de 12de of 13de eeuw verscheen deze afbeelding in het Oosters christendom.

Terug naar Bogoroditse Devo. Dit intieme, liefdevolle en mystieke lied verdient een ingetogen benadering, een kort fortissimo om de ‘vrucht van haar schoot’ te bejubelen om daarna terug te keren naar de ingetogenheid.

Het lied is een regelrechte aanwinst voor ons repertoire en zal door het luisterende publiek zeker gewaardeerd worden.

Bronnen:

Christuskind. Met de rechterhand houdt ze zijn rechterpols vast. De hoofden zijn naar rechts gebogen en tegen elkaar aangevlijd. Opvallend zijn de blote, eerder speelse beentjes van het Kind.

• http://www.klassiekezaken.nl/recensies • Koos Linders ‘Gids kloosterreis naar Bukovina’ • Wilhelm Nyssen ‘Handbuch der Ostkirchenkunde.1984’ • Wikipedia

Koos Linders

25

ZANGERSPORTRET JUSSI BJŐRLING, TENOR de stem uit het hoge noorden Grote operazangers lukt het bijna nooit naast het operavak ook succes te hebben in de klassieke ‘Liedkunst’, recitals in concertzalen geven. Jussi Bjőrling is een van de weinige zangers die zowel de opera als de liedkunst trouw gebleven is. Een liederenavond met hem was een belevenis: hij trok volle zalen; met een pianist ‘heel sober’ musiceren, zodat het publiek aan zijn lippen hing. In Nederland was hij erg populair en geliefd, mede door de grammofoonplaat. Zo gaf hij in Amsterdam verschillende recitals en zong o.a. werk van Schubert, R. Staus, Brahms, Beethoven, Sibelius, Tosti en Grieg. holm was. Jussi maakte op 20 augustus 1930 een sensationeel debut als Ottavio uit Don Giovanni van Mozart in de Koninlijke Opera, waar hij 9 jaar aan verbonden bleef.

De eerste buitenlandse invitatie kwam in 1935 uit Wenen, waar hij de rol van Radames uit Verdi’s Aida zong. Jussi was een lirico-spinto tenor: hij zong zowel lyrische als dramatische rollen. Zijn naam werd steeds bekender, zodat er uitnodigingen volgden van alle belangrijke operahuizen in Europa: Wenen, Dresden, Praag, Rome en Parijs.

Toen de beroemde dirigent Toscanini de jonge zanger hoorde, kreeg hij meteen een contract voor Verdi’s Requiem.

Jussi Bjőrling 1911-1960

Johan, Jussi, Jonaton Bjőrling werd op 2 februari 1911 geboren in Stora Tuna, gelegen in het romantische berg- en boslandschap Dalarna in Zweden. Als zesjarige jongenssopraan trad hij reeds in het openbaar op, kreeg zangles van zijn vader Karl David, die zelf een verdienstelijk tenor was. Jussi behoorde tot de vierde generatie zangers in de familie Bjőrling. Op negenjarige leeftijd maakt hij in 1920-1921 met zijn vader en zijn broers Olle en Gősta als het Bjőrling Kwartet een tournee door Amerika. Die was zeer succesvol: er werden verschillende grammofoonplaten opgenomen, die nu niet alleen zeer zeldzaam, maar ook zeer kostbaar zijn. Enkele jaren daarna krijgt zijn stem het tenortimbre en het familie-ensemble wordt opgeheven In 1928 begon Jussi Bjőrling, 17 jaar oud, met zijn studie Solozang aan het conservatorium, waar hij les kreeg van die Zweedse tenor John Forsel, die ook directeur van de Koninklijk Opera van Stock26

Zijn grote doorbraak volgde in 1938, toen het rijkste operahuis van de wereld The Metropolitan Opera in New York hem contracteerde. Hij was toen 27 jaar en daarmee de jongste solist in de geschiedenis van dit huis. Het Amerikaanse publiek was, wat tenoren betreft, behoorlijk verwend. Zo zong Caruso 20 jaar in de Metropolitan en daarna brak de glorierijke periode van Benjamin Gigli aan. Als hoge C-tenor wist Jussi de Amerikanen, zowel in lyrische als dramatische rollen door zijn stijlgevoel en muzikaliteit te overtuigen, zonder de lyriek van de gepolijste klank van zijn timbre te verliezen. Zo schreef de Amerikaanse recensent Iving Kolodin: “Vanaf het begin bezit zijn stem een mooie glans en iets zilverachtigs; alles wat hij doet, is muzikaal.”

Met uitzondering van de oorlogsjaren 1940-1945 die hij in Zweden doorbracht, was Jussi Bjőling van 1938 tot 1959 de belangrijkste solist van de Metropolitan Opera, waar hij met veel succes debuteerde als Rodolfo uit La Bohême van Puccini.

Amerika had zijn Caruso en Gigli weer terug. Zijn repertoire bevatte naast de belangrijkste tenorpartijen uit de opera’s van Verdi en Puccini ook die

uit het Franse repertoire van Bizet, Gounod en Massenet.

In 1939 trad hij met veel succes voor het eerst op in de Covent Garden Opera in Londen. In datzelfde jaar gaf hij in het Concertgebouw in Amsterdam een recital. In 1945 verscheen zijn autobiografie Med Bagaget i strupen (Met de Keel als bagage). Hij heeft de gouden tijd van de grammofoonplaat meegemaakt en door zijn jarenlange platencontract bij Emi en RCA Victor was hij schatrijk geworden. Zijn vertolkingen in operawerken zijn nog altijd verkrijgbaar, nu op cd, waarin hij samenwerkte met alle grote dirigenten, zangers en zangeressen van zijn tijd. Zijn jongste broer Gösta (1912-1957) was als tenor verbonden aan de opera in Stockholm, terwij zijn oudere broer Olle (1909-1965) vanwege een handicap zich moest beperken tot optredens als concertzanger, vooral voor de radio.

In 1959 kreeg Jussi in Stockholm een hartaanval en door zijn inmiddels broze gezondheid en slechte lichamelijk conditie, veroorzaakt door te veel alcoholgebruik, werd hij geruime tijd in een ziekenhuis verpleegd. Toch keerde hij in 1960 in Londen terug. Hij zong de rol van Rodolfo uit La Bohême van Puccini in het Royal Opern House, waar koningin Elisabeth en de koningin-moeder de voorstelling bijwoonden. Ondanks zijn zwakke gezondheid was zijn optreden zeer succesvol, was wereldnieuws, want alle kranten en de t.v.-stations besteedden er aandacht aan.

Jussi Björling als Cavaradossi in Tosca

zijn geliefde Stockholm; op 9 september van dat jaar, na weer een zware hartaanval, overleed hij op 49-jarige leeftijd in zijn zomerverblijf op het eiland Siarose. Jussi was getrouwd met de sopraan Anna-Lisa, had twee zonen, Anders en Lasse en een dochter Charlotte. Door velen wordt hij nog steeds als de beste tenor ter wereld beschouwd.

Bron: Paul Korenhof ‘Encyclopedie van de opera’

John van Os en Leo Klinkers

Op 20 augustus 1960 gaf hij zijn laatste concert in

Luijten Advocaten Grootmeesters & specialisten op het gebied van: LIKE ONS OP :

• Mr. V.C.C. Luijten

• Mr. E.R. Th. A. Luijten

• Mr. R.P.H.W. Haas

Gratis open spreekuur:

Elke dinsdag van 15.30-17.00 uur & elke donderdag van 17.00-18.00 uur (gelieve vooraf per mail of telefonisch aan te melden).

Ons adres:

Ruys de Beerenbroucklaan 16 | 6411 GB Heerlen | T 045 571 38 88 secretariaat@luijtenadvocaten.nl | www.luijtenadvocaten.nl

• Echtscheidingsrecht • Ontslagrecht • Personen- en familierecht • Burengeschillen • Erfrecht • Huurrecht • Arbeidsrecht • Verbintenissenrecht

27

De fascinerende cantate ‘Gesang eines welken Baumes und der Sonne’ is gecomponeerd door de Japanse componist en Orff-leerling Kan Ishii (1921-2009). Hij was de broer van de componist Maki Ishii. Zijn vader, Bac Ishii, was een prominente Japanse balletdanser. Kan’s Ainu-symfonie won de grote prijs van het Kunstfestival 1958. Dat was voor hem de aanleiding om meer werk te componeren, daarbij geïnspireerd door oorspronkelijke, authentieke Japanse muziek.

Zijn muzikale stijl appelleert direct aan de emoties en laat de invloed van Carl Orff duidelijk zien. Hij heeft veel muziek geschreven voor toneel en film: zijn muziek is erg beeldend, zo ook in deze cantate.

Het KHM St.-Pancratius heeft dit werk al eerder, zo’n 15 jaar geleden, uitgevoerd. De toenmalige dirigent, Hans Luesink, had het geluk om bij de voorbereiding van de cantate tijdens de vakantie een leerling van Kan Ishii in Duitsland op een camping tegen te komen. Het koor heeft toen dus ‘uit de eerste hand’ de cantate kunnen inoefenen.

De ‘ouwe hap’ die nu nog steeds in het koor zit, kan deze ervaring dus delen met de ‘nieuwkomers’ De cantate is een mooi voorbeeld van Japanse poëzie, die zich sterk laat inspireren door de natuur.

Het gedicht is een metafoor van het menselijk leven. Soms murw gebeukt door krachten buiten hem, gaat de mens door om zijn leven te leven, daarbij verwarmd door een grote kracht buiten en/ of binnen hem, in de cantate verbeeld door de zon.

28

Het Gesang is een uitdaging voor de zangers.

Kan Ishii laat hen superpianissimo’s zingen, heel langzaam, gevolgd door tongbrekende tekst- en melodierollers, wanneer hij de woest jagende sneeuwstormen in muzikale taal omzet. Het helse tempo in het eerste deel toont duidelijk de invloed van Orff. Zij die de Carmina Burana gezongen hebben, kunnen daarover meepraten.

Wanneer Kan Ishii de geweldige en furieuze natuurkrachten wil uitbeelden, wordt het uiterste van de zangers gevraagd. Juiste accentuering en een goed begrip van de tekst is hierbij van groot belang. Men mag niet vergeten dat de oorspronkelijke cantate in het Japans gedicht is door de dichter Koichiro Nakada, tijdgenoot van Kan Ishii, en dat deze laatste de tekst in het Duits

‘vertaald’ heeft. De cantate is een zeer boeiend werk, dat in vier delen een eenzame boom bezingt, de bloemen met de zon laat spreken, de winterstormen en de bliksemschichten laat razen en tieren en uiteindelijk de dorre boom laat bidden tot de zon. Want uiteindelijk is de zon de enige natuurkracht, die met haar stralende pracht en warmte de verschrikkelijk geplaagde boom helpen kan en ervoor zorgt, dat hij overleeft.

Kan Ishii heeft deze voor de dorre boom bedreigende stemming in de natuur met uitgesproken heldere, geluid schilderende contrasten vastgelegd. Het is een eerbetoon geworden aan Carl Orff, waarbij het hem gelukt is om een krachtig persoonlijke stempel op de muziek te drukken. Voorwaar een echte uitdaging voor een koor.

Gesang eines welken Baumes und der Sonne Einsam singt ein welker Baum Einsam singt ein welker Baum Unendlich einsam steht ein welker Baum.

Es steigt der volle Mond herauf, Zum hohen Nachthimmel singt der welke Baum sein einsam Lied.

Welch eine wundervolle Mondnacht.

Es steigt der volle Mond herauf so herrlich.

Tief ist der große Erdenschlaf.

Erwachte aus dem tiefen Schlaf, o Erde.

Zum dunklen Himmel tönt des welken Baumes einsam Lied.

Des welken Baumes Lied ertönt, will zu den Sternen singen mit aller Sehnsucht singt der Baum, lasst zittern, Erde, Himmel, Mond und Sterne, er schreit mit voller Stimm‘ sein Lied zum nächtlich hohen Himmel.

Bittet einen Gott dort droben, fleht zu einem Gott dort droben.

Schwarze Schatten greifen den Baum an.

Die Hölle entlädt ihren Zorn.

Donner rollen tosend zur Ende.

Blitze zischen durch den Himmel.

Das Lachen des Bösen erschallet.

Rasende Wetter spalten den Himmel.

Das Ende der Welt ist gekommen.

Siegen wird die Macht des Bösen.

Doch der welke Baum bleibt standhaft, tapfer in der Welt des Bösen.

Einsam singt ein welker Baum.

Einsam steht ein welker Baum.

Gespräch zwischen Blumen und Sonne O, schau, schau jene Berge dort.

O, schau, schau jene Täler dort.

Dort, wo die rote Blumen blühn.

Täler voll Licht und Vögel singen.

Sonne steigt auf zum blauen Himmel.

Zart flüstern die Blumen am Bergeshang.

Sie flüstern der großen Sonne zu, flüstern von ihrer Freude.

Hoch vom Himmel leuchtet die Sonne, in der Ferne ein belad‘ner Wagen fährt, er fährt weit.

Sonne hoch am Himmel steht, lächelt fallenden Blüten zu.

Sonne hoch am Himmel steht, strahlend, leuchtend die Sonne steht flüstert fallenden Blüten zu.

Chor der Winterstürme Schwarze Wolken ziehen und jagen, Stürme rasen.

Stehe fest, du welker Baum, Geduld, Geduld, Halte aus im Schneesturm tapfer, mutig, Geduld, Geduld.

Die Blätter fallen, der Stamm verdorret.

Stehe tapfer. Stehe mutig im Schneesturm, nimm all‘ deine Kräfte zusammen.

Stürme heulen, Schneestürme jagen, wütend, zerstörend.

Stürme heulen, toben, rasen.

Frühlingszeit verging, lange schon verweht kehrt die Erinnerung zurück.

Abendglockenklang durch den Himmel zieht.

Lang schon verweht, lang schon verweht.

Ist die Zeit verloren? Kommt nie mehr zurück?

Alle Bäume werden fallen schweigend, sinken hin.

Stehe stark den Sturm entgegen, laß die Hoffnung nicht entfliehen.

Schwarze Wolken ziehen und jagen, Erde dröhnt im mächt‘gen Schneesturm.

Wenn die Blätter auch verwehen, wenn die Äste auch verdorren, stehe stark den Sturm entgegen, halte tapfer dich im Kampfe, laß die Hoffnung nicht entfliehen.

Schwarze Wolken ziehen und jagen, Stürme rasen.

Stehe tapfer, Geduld, Geduld, du welker Baum.

29

Schneestürme jagen, toben, rasen.

Sturm ist vorbei. Still liegt der Welt.

Einsam tönt der Baum. Laut tönt sein Lied.

Gebet des welken Baumes zur Sonne Einsam singt ein welker Baum Es steigt der volle Mond herauf, zum hohen Nachthimmel singt der welke Baum sein einsam Lied.

Welch eine wundervolle Mondnacht.

Es steigt der volle Mond herauf so herrlich.

Er ist allein, immer allein.

Sturm ist vorbei, still liegt die Welt nun wieder.

Der welke Baum, ermattet von dem Kampfe, er singt sein Lied, frei mit aller Kraft, mit alles Sehnsucht dieser Welt aus wehem Herzen.

Die große Erde zittert.

Mit aller Sehnsucht dieser Welt, aller Kraft seines einsamen Herzens betet der Baum: gib dieser Welt den Frieden, Beter er zur Sonne, betet er zum Firmament sein Gebet, sein Gebet…

Een vertaling is een hele klus: poëzie kent een meta-taal, een taal achter taaltekens als letters, woorden, zinnen, spaties, witregels. Een vertaling is een poging om de ziel van de taal te verstaan, waarbij weglaten, zeker bij Japanse poëzie, het belangrijkste én het moeilijkste is. De haiku is daarvan het voorbeeld par excellence.

Lied van een dorre boom en de zon Eenzaam zingt een dorre boom Eenzaam zingt een dorre boom.

Oneindig eenzaam staat hij daar.

De volle maan rijst.

De dorre boom zingt zijn eenzaam lied de hoge nachthemel in.

Wat een prachtige nacht met volle maan.

De volle maan rijst schitterend.

De aarde is in diepe slaap.

Word wakker, aarde, uit die diepe slaap!

De dorre boom zingt zijn eenzaam lied de hemel in.

Het lied van de dorre boom zingt tot de sterren met alle heimwee zingt hij.

Beef, aarde, hemel, maan en sterren.

30

Met luide stem schreeuwt hij de hoge nachthemel in.

Hij bidt tot een god daarboven hij smeekt tot een god daarboven.

Zwarte schaduwen grijpen de boom vast.

De hel ontlaadt zijn woede met daverende donderslagen en flitsende bliksemschichten naar de aarde.

Luid schalt de lach van het Kwaad, het razend onweer splijt de hemel: het einde van de wereld is nabij!

De macht van het kwaad zal overwinnen!

Maar de dorre boom blijft manhaftig staan, dapper in de wereld van het kwaad.

Eenzaam zingt de dorre boom.

Oneindig eenzaam staat hij daar.

Gesprek tussen bloemen en zon O kijk nu eens, kijk eens naar die bergen en dalen, daar waar de rode bloemen bloeien.

Dalen vol licht en fluitende vogels, de zon stijgt naar de hoge hemel.

Teder fluisteren de bloemen op de helling naar de zon, ze fluisteren de zon hun vreugde toe.

Stralend staat de zon aan de hemel.

In de verte gaat een volgeladen kar.

De zon, hoog aan de hemel, lacht en fluistert de vallende bloesem toe.

Stralend is zij en vol licht.

Koor van de winterstormen Zwarte wolken vliegen en jagen, stormen razen.

Blijf staan, jij dorre boom, Heb geduld, hou je dapper in de sneeuwstorm, Wees moedig, heb geduld.

Bladeren vallen, takken verdorren.

Blijf dapper en moedig overeind in de sneeuwstorm gebruik al je krachten!

Stormen huilen, sneeuwstormen jagen woedend, vernietigend, razend en tierend.

De lente ging voorbij, lang verwaaid Keert de herinnering terug.

Klanken van het avondklokje vullen de hemel Lang verwaaid, lang voorbij.

Is de tijd verloren en komt ze niet meer terug?

Alle bomen zullen vallen, zwijgend, wegzinken.

Sta sterk tegen de storm, laat de hoop niet varen.

Zwarte wolken trekken jagend over de aarde dreunt in de machtige sneeuwstorm.

Ook al waaien de bladeren weg en verdorren de takken Sta sterk tegenover de storm Hou je dapper in de strijd, Laat de hoop niet varen.

Zwarte wolken trekkend jagend over Blijf dapper staan, geduld, jij dorre boom Sneeuwstormen woeden, tieren en razen! de storm is over de wereld is stil eenzaam zingt de boom luid klinkt zijn lied Gebed van de dorre boom tot de zon Eenzaam zingt een dorre boom zijn lied tot de maan.

De dorre boom zingt zijn eenzaam lied de hoge nachthemel in.

Wat een prachtige nacht met volle maan.

De volle maan rijst schitterend.

De boom is alleen, altijd alleen.

De storm is voorbij.

De wereld is stil.

De dorre boom zingt, uitgeput door de strijd zijn lied, uit alle macht, een verwond hart met alle verlangen van de wereld.

De grote aarde beeft nog.

Met een wereldwijd verlangen met alle kracht van zijn eenzaam hart bidt de boom: schenk deze wereld vrede zo bidt hij tot de zon, het firmament: bidt hij en bidt hij…

Op:http://www.youtube.com/watch?v=HSHoyaX1HnQ valt de Japanse versie te beluisteren, voorafgegaan door de Ainu-symfonie. De Ainu is een autochtone etnische minderheid in Japan, die pas vanaf 1991 erkend werd. Daarvóór werd de Ainu gediscrimineerd. Kan Ishii heeft zich voor hen ingezet.

Nogmaals: het Gesang eines welken Baumes und der Sonne vormt een ware uitdaging voor ieder koor, ook het onze. De wetenschap dat het publiek zeer onder de indruk zal zijn van deze cantate zorgt er voor dat alle inspanning de moeite waard zal zijn.

Koos Linders

Manders bouw- en timmerbedrijf realiseert al meer dan 35 jaar bouwprojecten. Van een eenvoudige reparatie tot het maken van een keuken, badkamer, dakkapel, garage of huis! Wij zijn u met raad en daad van dienst en tonen graag ons vakmanschap.

6% BTW pak het mee en profiteer nu!

Bel voor een vrijblijvende offerte

uw vakman: Martien Manders telefoon: 06 21 57 36 75

Bekijk onze website: www.mandersbouwentimmerbedrijf.nl

31

ZUID-AFRIKA

Wijnlandgoederen bij Stellenbosch

Ja, ja, Zuid-Afrika is een duur land... En dat komt, omdat je steeds terug wilt gaan. Als je er eenmaal geweest bent, en dat gigantisch prachtige land geproefd hebt, raak je verslaafd. Rien en Cees met José en Eveline hebben 3 weken samen genoten.

We hebben wat rond gecrost in De Kaap en veel wijnlandgoederen bezocht, en die met uiteraard een proeverij afgerond. Bijvoorbeeld Vergelegen (door een Nederlander in 1700 gesticht), een prachtig oud wijnlandgoed, met heel dikke kamferbomen. We bezochten het huis, de bibliotheek, de tuinen die stonden te glunderen met Kristmasrose, dat zijn hortensia’s. Duizenden en duizenden in rijen. Wat een weelde.

Kleine Zalze, een groot wijnlandgoed, waar je kunt logeren en het bovendien een schitterende golf estate is. Wat hebben we daar genoten van de proeverij in de oude kelder.

Waterkloof, dat een super modern wijnlandgoed is en hoog in de bergen ligt met een wijds uitzicht en nog veel meer. En wij maar wijn proeven. Heerlijk. Heel leuk om verschillende van deze wijnen ook hier te kunnen kopen.

Golf estate ‘Klein Zalze’

Wat het eten betreft, braaien (bbq’en) is een bijna dagelijks gebruik in Zuid-Afrika. En dat kan heel goed natuurlijk in zo’n geweldig klimaat. Boeren braadworst, kip, biefstuk, lamsvlees, maar ook struisvogel. Heerlijk. Zelfs vis is lekker. Je hoeft niet bang te zijn, dat de bbq, braai dus, niet door kan gaan, omdat het weer eigenlijk altijd goed hiervoor is. Natuurlijk alles overgoten met de nodige glazen wijn. Daar waren we ook voor op vakantie. Genieten!

Franschhoek is een geweldig dorp in een dal, met leuke luxe winkeltjes en restaurants. De beroemde Nederlandse chef-kok Margot Jansen heeft er ook een restaurant, waar we lekkers bij de koffie nuttigden op het terras.

Wijnlandgoed ‘Klein Zalze’

32

Stellenbosch, ook bekend van de tv-serie... een oude universiteitsstad met onder andere de opleiding tot vinoloog. En niet te vergeten Ome Sammie

Se Winkel, waar van allerlei oude vergeten dingen te koop zijn, zelfs droge oude bokkingen. Echt een winkel van sinkel. Een groot kunstmuseum en Die Ou Werf, een heel oud hotel.

Na een dikke week met z’n vieren te hebben doorgebracht en genoten, zijn wij (Rien en José) met een gehuurde auto naar Kaapstad (aan de voet van de Tafelberg) gereden en we hebben daar twee nachten gelogeerd. Wat een prachtige stad.

We hadden ook nog het geluk dat net die zaterdag Klopse Kaapse Karnival werd gevierd. Dat betekent een schitterende optocht, meest gekleurde mensen, in prachtige kostuums en met geweldige muziek. En ook de toeschouwers langs de kant, een genot om te bekijken. Wat een stemming en gezelligheid.

De mensen hadden afdakjes opgezet, stoeltjes uitgeklapt, koeltassen met proviand, gebraden kip, belegde broodjes, taartjes en drinken enz. enz. Ze zaten als sardientjes in een blikje, maar geen onvertogen woord! En dat terwijl we uren moesten wachten, voordat de optocht eindelijk kwam.

Onze tent tijdens de safari

We hebben een safari gedaan, the big five gezien.

Geweldig. Met een jeep door het park tot vlakbij de leeuwen, neushoorns, olifanten, giraffen, zebra’s noem maar op. Twee nachten met z’n tweeën in zo’n grote tent geslapen, zoals je dat ziet in films. Geen elektriciteit, wel warm water voor de douche en ligbad tegenover de tent, afgeschermd door bamboe wandjes.

We hebben ook een rit door de stad gemaakt in een Hop-on Hop-off bus, een prachtige manier om de stad te bekijken. En natuurlijk Waterfront, met de jachthaven, terrasjes en winkeltjes.

Het water werd opgewarmd in een gemetselde bak waar hout in werd gestookt. Dat werd één keer per dag bijgehouden en brandde de hele dag en nacht.

Met z’n tweeën onder de Afrikaanse sterrenhemel en geen mens in de buurt. En in de verte de dierengeluiden. Hoe romantisch wil je het hebben op de dag dat je 49 jaar bent getrouwd??

Na Kaapstad hebben we een kleine rondreis gemaakt (toch 2000 km) en heel veel gezien. Jongens, wat een natuur. Zo afwisselend, zo prachtig.

Heel veel leuke stadjes bezocht, zoals Knysna, Oudtshoorn (struisvogelfarms), Mosselbaai en Simonstad (pinguïns). En alsmaar links rijden, in het begin even wennen, maar ‘t moeilijkst was nog de richtingaanwijzer en de ruitenwisser uit elkaar te houden.

Dan willen we het nog even over de taal hebben.

Het Afrikaans. Wat een leuke mooie taal. Om een paar voorbeelden te noemen: een knuffel heet drukkie, zij kunnen niet vliegen hulle kan nie vlieg nie, hartelijk dank baie dankie. Een vaatdoek heet jammerlappie. Leuk hè?

En dan wij, Cees en Eveline.... Ja, ja, wij moesten ‘werken’. Op de schattige goed opgevoede lab-

33

Veel bezoekjes van vrienden uit ons leven in Zuid-Afrika gehad. Echt genoten van dat heerlijke klimaat. Veel gebraaid en ook kleinzoon uit Brunssum van 13 jaar kwam ons verblijden voor 12 dagen.

Oudejaarsdag: José en Rien, Cees en Eveline

rador van zuslief passen. Elke ochtend met de hond door de wijngaarden stappen. Tafelberg op de achtergrond. Rond de dam lopen waar hond lekker in kon afkoelen. Dan zelf afkoelen in het zwembad, want lieve mensen, wat hebben we het soms bloedje heet gehad.

Nee we klaagden zeker niet hoor. ‘s Middags weer een rondje wijngaard, waar ik de druiven van geel/groen naar donker paars zag kleuren.

34

Belgische wafels in Strand gegeten, maar niet zo lekker als onze eigen wafels hoor. Koffietje hier en lunchje daar. Toertje links en ritje rechts.

Mandela die in het begin van ons 7 weeksverblijf net overleed. Zus en zwager kwamen na 6 weken weer thuis en we haalden twee dagen met elkaar de familiebanden weer aan.

Toen zat onze tijd er weer op. Heerlijk verblijf gehad en nu kan er weer gezongen worden. Duur?

Helemaal niet, want uit eten is spotgoedkoop, net zoals de accommodatie en de benzine. Maar wat het duur maakt, is het verlangen om weer terug te gaan.

José en Rien en Cees en Eveline

STICHTING DAMESCOMITÉ KONINKLIJK HEERLENS MANNENKOOR SINT-PANCRATIUS Beste mensen, Het damescomité is weer hard aan het werk om er een mooi jaar van te maken. Ons doel is om naast het organiseren van acties - waardoor we van de opbrengst ons mannenkoor kunnen ondersteunen - ook het onderhouden van de onderlinge contacten door een of twee activiteiten, waar ieder lid van het koor met partner aan kan deelnemen.

We vergaderen ongeveer zeven keer per jaar en dat doen we bij mij thuis, steeds op een donderdag op tijden als onze mannen repetitie hebben.

Elk jaar organiseren we de kerstfair en de wafelactie.

De laatst genoemde succesvolle activiteit nemen José en Rien Van der Werf voor hun rekening. Hiervoor bakken zij met de hulp van vele vrijwilligers ongeveer acht dagen in november en december.

Het organiseren van de kerstfair vergt elk jaar weer veel werk. Na de zomervakantie start Gonnie Schoenmaekers met de organisatie en verdeelt de opdrachten om alles vlekkeloos te laten verlopen. Als damescomi-

té zijn we heel dankbaar voor de hulp die we van veel vrijwilligers krijgen.

Annie Beckers zorgt elk jaar, samen met een aantal dames, voor de inwendige mens van onze zangers tijdens hun jaarlijkse themadag.

Dit voorjaar maken we onder leiding van José Hendriks met Mies Eurlings, die heel veel van kruiden weet, een kruidenwandeling. De partners van onze zangers krijgen hiervoor nog een uitnodiging. Verder willen we ook nog een activiteit organiseren voor de zangers met hun partners.

Graag willen we ons koor blijven ondersteunen. Doordat ons comité nog maar weinig leden telt, hebben we onze activiteiten moeten verminderen. Het zou daarom heel fijn zijn, als u interesse hebt om in het bestuur te willen komen, dit aan te geven bij José Van der Werf, onze secretaresse. Hebt u leuke ideeën of wilt u bij een activiteit meehelpen, laat het ons weten.

Anny Ramaekers voorzitter

TERUGBLIK OP DE ACTIES VAN HET DAMESCOMITÉ 2013 9 juni: Het koor vierde zijn 135-jarig bestaan. Het kreeg een interessante rondleiding in de depots van de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij te Simpelveld. In het restaurant trakteerde het damescomité op koffie en broodjes.

7 september: Tijdens de jaarlijkse themadag zorgde Annie Beckers van het damescomité met hulp van enkele partners van de zangers voor de inwendige mens. Nogmaals willen we deze dames dank zeggen voor hun inzet.

10 november: Traditioneel zorgde het damescomité tijdens het Ceciliafeest voor koffie en vlaai. november-december: In deze maanden bakten we weer wafels in een geweldige ruimte van C-Mill. Dankzij de hulp van zangers en hun partners, bij zowel het maken van het deeg als bij het bakken, werd deze actie weer een groot succes.

24 november: Het damescomité verzorgde de lunch met erwtensoep en belegde broodje voor de technische staf van Guido Diederen’s Orchestra in Parkstad Theater Heerlen ter voorbereiding van het jubileumconcert van ons koor.

1 december: Ook dit jaar vond de jaarlijkse kerstfair plaats in Auberge De Rousch. Zowel bij de voorbereidingen als op de dag zelf kregen we hulp van velen. In huize Knubben in Hoensbroek werd met veel dames avond aan avond gewerkt aan tientallen prachtige kerststukjes die op de kerstfair verkocht zouden worden. Deze kunststukjes zijn grif van de hand gegaan, wat een behoorlijke opbrengst opleverde. We kregen hulp van een aantal mannen bij de opbouw van de verkooptafels. Ook konden we rekenen op hulp bij het bemannen van onze eigen stands. Een niet te vergeten factor is het optreden van het koor tijdens onze kerstfair. Met zijn gezang in de loop van de middag geeft het onze actie nog meer sfeer.

We mogen zeker stellen dat we zonder hulp van velen ons werk niet kunnen doen. Wij zijn al die mensen die ons in de loop van het jaar hebben geholpen zeer erkentelijk voor hun hulp en hopen op hen te kunnen blijven rekenen.

José Van der Werf secretaresse

35

KUNG LILJEKONVALJE De koning van de lelietjes-van-dalen een glanzend Zweeds pareltje uit de romantiek

‘Ken je een Zweedse componist? ‘Of een Zweedse musicus?’ ‘Een Zweedse muziekgroep?’ ‘Ja! ABBA!’ En dat is het dan, meestal. Wie kent Birgit Nilsson, de vermaarde Wagnersopraan? Of Christian Lindberg, de trombonevirtuoos, de mezzosopraan Anne Sophie von Otter met haar warme, gevoelige stem? Behoren Zweedse koren zoals het Zweeds Radiokoor niet tot de beste ter wereld? Het wordt tijd om opnieuw kennis te maken met de Zweedse muziektraditie. Het KHM St.-Pancratius doet dat met het rijke en gevoelige ‘Kung Liljekonvalje’, ‘De koning van de lelietjes-van-dalen’.Een hernieuwde kennismaking met de Zweedse muziek behoeft een inleiding. ‘Weet wat je zingt’, dat is een van de uitgangspunten bij ons koor.

De romantiek in Zweden In de romantiek, een kunststroming uit de 19e eeuw na de periode van het classicisme, is veel drama en emotie te horen. De liefde (zowel de ideale als de onmogelijke) wordt verheerlijkt. Er is sprake van een nostalgische hang naar het verleden, een enthousiasme voor de natuur, de allesverslindende dood en de spontane en subjectieve menselijke emoties als vreugde, verdriet, verwondering, angst, pijn en verlangen. De romantiek eindigt in een wereldbrand: de Eerste Wereldoorlog.

Ludwig van Beethoven wordt wel gezien als de wegbereider van de muzikale romantiek. Na hem ontstaan verschillende stromingen in Frankrijk en Duitsland/Oostenrijk: Franz Schubert (17971828), Anton Bruckner (1824-1896) en Gustav Mahler (1860-1911) zijn belangrijke vertegenwoordigers van de romantiek in het Duitse taalge36

bied. In Frankrijk is Hector Berlioz (1803-1869) zonder twijfel de belangrijkste vertegenwoordiger van de romantiek. Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847), Schumann (1810-1856) en Brahms (1833-1897) brachten de typische romantische liederen- en kamermuziekcultuur tot grote hoogten, waarbij hier Schubert als grondlegger moet worden genoemd. De grote operacomponisten vinden we in Italië: Verdi en Puccini.

De romantiek drong ook door tot in de Scandinavische landen. Johan Sibelius ( 1865-1957) was een Fins componist, muziekpedagoog en dirigent.

Hij was niet alleen de bekendste Finse componist, maar wordt ook beschouwd als de componist die de Finse identiteit het meest karakteriseert, vooral in zijn symfonisch gedicht Finlandia. Edvard Grieg (1843-1907), ook wel de Chopin van het Noorden genoemd, was een Noors componist en pianist uit de periode van de romantiek. Zijn pianoconcerten en de lyrische stukken voor piano,

en zeker ook zijn meeste bekende werk, de Peer Gynt Suite, maken hem tot de belangrijkste Noorse componist.

Voor veel Zweedse componisten vormen de oude sagen en legendes een inspiratiebron. Zo schreef August Söderman (1832-1867), net als Grieg, muziek op de Peer Gyntsage. Samen met Franz Adolf Berwald (1796-1868) was hij de voorloper van de grote groep nationalistische, romantische componisten van rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw.

In hun muziek komt de als typisch omschreven Zweedse aard naar voren, die men ook kan aantreffen in de volksmuziek: poëtisch, melodisch, eenvoudig, melancholiek en af en toe uitbundig en vrolijk. Wilhelm Peterson-Berger en Hugo Alfvén zijn de belangrijkste vertegenwoordigers van deze Zweedse romantiek.

De muziek van Alfvén is vrij traditioneel modern-romantisch en vaak probeert hij om het Zweedse landschap op te roepen in zijn muziek.

Verreweg zijn bekendste werk is Midsommarvaka uit 1903, buiten Zweden beter bekend als de Swedish Rhapsody. En natuurlijk het prachtige Aftonen, (Schemeravond).

In deze traditie staat ook de componist van Kung Liljekonvalje, David Wikander (1884-1955). Hij was een Zweedse musicoloog, organist en componist en was onder andere organist van de belangrijkste en grootste kerk van Stockholm: de Storkyran. Hij arrangeerde veel Zweedse volksmuziek.

Luisteren

Johan Sibelius 1865-19577

Kung Liljekonvalje Kung Liljekonvalje av dungen, kung Liljekonvalje är vit som snö, nu sörjer unga kungen prinsessan Liljekonvaljemö.

Kung Liljekonvalje han sänker sitt sorgsna huvud så tungt och vekt, och silverhjälmen blänker i sommarskymningen blekt.

Kring bårens spindelvävar från rökelsekaren med blomsterstoft en virak sakta svävar, all skogen är full av doft.

Alleen de topmerken met KEMA- of KIWA-keur Sanitair & accessoires Grohe CV & accessoires. Agpo - Radson - Nefti - Danfoss Elektrotechnische installaties Kracht-, licht- en zwakstroom

Doet u het zelf, wij adviseren hoe!

Laat u het uitvoeren, wij verzorgen de calculatie, planning en installatie WATERVAL, DE INSTALLATIESPECIALIST VOOR DE BEWUSTE DOE-HET-ZELVER

... is onze sterke kant

37

Från björkens gungande krona, från vindens vaggande gröna hus små sorgevisor tona, all skogen är uppfylld av sus.

Det susar ett bud genom dälden om kungssorg bland viskande blad, i skogens vida välden från liljekonvaljernas huvudstad.

De koning van de lelietjes-van-dalen uit het bos, De koning van de lelietjes-van-dalen is wit als sneeuw, de koning treurt om de dood van het prinsesje van de lelietjes-van-dalen.

De koning van de lelietjes-van-dalen buigt zijn verdrietige hoofd, zo zwaar en zwak, en zijn blinkende zilveren helm licht op in de zomeravondschemer.

Rond het spinrag om de baar, uit de wierookvaten bij het bloemenlichaam, kringelt zachtjes wierook omhoog, het hele bos ruikt ernaar.

Vanuit de schommelende kruin van de berk Vanuit het wuivende groene huis van de wind, klinken verdrietige liedjes, het hele bos suizelt ervan.

In de vallei wordt een bericht door gefluisterd over het verdriet van de koning, van blad naar blad, in het weidse rijk van het bos vanuit de hoofdstad van de lelietjes-van-dalen.

Gustaf Fröding De tekst is van de Zweedse dichter Gustaf Fröding (1860-1911). Gustaf Fröding (1860-1911) werd geboren op een herenhof te Värmland als zoon van een ondernemer. Zijn moeder was de dochter van de bisschop van Karlstad, Carl Adolph Agardh. Fröding studeerde aan de Universiteit van Uppsala, maar kwam in radicale politieke kringen terecht en sloot zijn studies niet af. Na de dood van zijn vader in 1881 ontving hij een ruime erfenis die hem in staat stelde zich aan de literatuur te wijden.

38

Gustaf Fröding 1860-1911

Het lyrisch werk van Fröding kenmerkt zich door een neoromantische stijl en veel volkse motieven, met frisse natuurbeelden en rake typeringen van mensen.

Stilistisch is er sprake van een grote verscheidenheid en gebruikt Fröding eenvoudige spreektaal naast hooggestemde lyriek, vaak met archaïsche trekken.

In zijn latere bundels gaan vooral het eenzaamheidsgevoel en de weemoed overheersen. Fröding geldt wel als de belangrijkste Zweedse dichter uit het einde van de 19e eeuw.

De vertaling van het gedicht is van de Rotterdamse Cappella Gabrieli (met dank aan Hanneke Pot). Cappella Gabrieli is gespecialiseerd in polyfone muziek uit Renaissance en Barok (Bach, Palestrina, Tallis, Lassus, Gesualdo), maar maakt ook uitstapjes naar oudere (Machaut) en nieuwere muziek (Mozart, Britten, Schönberg, Distler).

Het kamerkoor Cappella Gabrieli is voortgekomen uit het Koorproject Rotterdam, een van de eerste projectkoren in Nederland, met een geschiedenis van meer dan 25 jaar. Op dit moment bestaat Cappella Gabrieli uit ongeveer 20 zangers

en zangeressen. (zie: www.cappellagabrieli.nl) .

Kung Liljekonvalje, en nu?

Kung Liljekonvalje vormt, in de tekstinhoud en muzikale vormgeving en inhoud, een regelrechte uitdaging voor ieder koor. Iedere zanger zal doordrongen moeten zijn van de dramatische intensiteit van de inhoud, de melancholie, het verdriet van een vader over de dood van zijn dochter, de muzikale parafrasering daarvan in iedere noot, iedere buiging en wending in de muziek.

Het is een muzikaal zeer rijk lied, waarvan een koor uiteindelijk zal moeten zeggen: wat groots, dat wij dit MOGEN zingen.

Con espressione, een uitbreiding in de muzieknotatie die in de romantiek opgang maakt. Met uitdrukking.

Kunnen wij deze prachtige cantate doorleefd zingen? Dat is de uitdaging waar we voor staan.

David Wikander (1884-1955) was naast musicoloog en componist, ook or-

Koos Linders

ganist van de belangrijkste en grootste kerk van Stockholm de Storkyram

Post uitvaartzorg VOOR ZORG EN NAZORG afscheidskamer: Kruisstraat 16 6411 BT Heerlen info@postuitvaartzorg.nl www.postuitvaartzorg .nl

045 542 99 88 39

CHAARELKE HUURDE DAT... ● een overvolle Pancratiuskerk genoten heeft van het prachtig kerstconcert 2013; ● dit een fraaie samenwerking van ons koor met muzikale talenten van het Bernardinuscollege was; ● deze samenwerking zeker voor herhaling vatbaar is; ● de Pancratiusring voor de negende maal werd uitgereikt; ● Jeu Knubben na het kerstconcert deze in ontvangst mocht nemen; ● hiermee het koor hem wilde eren vooral voor die keren dat hij het koor in moeilijke tijden steeds weer in rustiger vaarwater wist te loodsen; ● hij heel beduusd de hoogste onderscheiding die ons koor kent in ontvangst nam; ● na de eerste repetitie we elkaar en onze partners alle goeds voor het nieuwe jaar wensten; ● het daardoor gezellig druk was in de Beerkompanie; ● de eerste uitgave van De Stem van Pancratius in 1946 verscheen; ● we dit jaar met de 66ste jaargang van start zijn gegaan; ● de sponsorcommissie de advertentieacquisitie voor haar rekening neemt; ● zij daarvoor wel de medewerking van alle leden nodig heeft; ● de redactie dan weer naar inhoud en vorm kan zorgen voor een kwalitatief hoog blad; ● drie interessante nieuwe werken aan het koorrepertoire zijn toegevoegd; ● hier al ijverig aan gerepeteerd wordt; ● weer zes nieuwe leden geÏnstalleerd zijn; ● het aantal actieve zangers nu 84 bedraagt; ● we ons daarom heel trots een groot mannenkoor mogen noemen; ● voor de komende periode een aantal interessante concerten geprogrammeerd zijn; ● hiervoor al intensief gerepeteerd wordt; ● dit zeker tot succes zal leiden.

ED HEUVELMANS BLOEMSIERKUNST Weltertuinstraat 80 6419 XD Welten- Heerlen

Tel.: 045-5718533 Fax.: 045-5740665

E-mail: info@edheuvelmans.nl Website: www.edheuvellmans.nl

PANCRATIUS’ VERJAARDAGSKALENDER mei 1 mei 9 mei 11 mei 11 mei 13 mei 17 mei 21 mei 28 mei

Toine Mols Cees Willemse Cor Duijf Jan Stouten Francois Lommelen Leo Klinkers I Silvio Comis Hay Adriaens juni

2 juni 2 juni 13 juni 20 juni

Carl Lalau Paul de Wolf Jan Goebbels Peter Corstjens juli

2 juli 3 juli 10 juli 13 juli 15 juli 20 juli 20 juli 23 juli 25 juli 27 juli

Giel Smeets John Knubben Jo Vroomen Harry van Heumen Harrie Bastin Bernard Donners Jos Wanten James Barton Koos Linders Giel Kleijkers augustus

1 augustus 2 augustus 2 augustus 9 augustus 20 augustus 24 augustus 25 augustus 31 augustus

40

Rob Arnoldussen Herman de Haan Frits van Roon Guus Brandt Rien Van der Werf Hein Pelzer Paul Franken Hein Boon

K.H.M. ST.-PANCRATIUS

GEEF UW STEM AAN PANCRATIUS