De stem, jaargang 68,2 by Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius

Jaar gang68nummer2 August us2016

KONINKLIJK HEERLENS MANNENKOOR ST.-PANCRATIUS sinds 1878

Preses:

mr. J.J.A.M. Amkreutz

Secretariaat:

Koninklijk Heerlens Mannenkoor Sint-Pancratius Postbus 283 6400 AG Heerlen

Secretaris:

L.G. Arets Tel.: 045-5113682 E-mail: secretaris@pancratiuskoor.nl

Website: www.pancratiuskoor.nl Banknummer: NL75RABO0119995077 1988: 1991: 1997: 1997: 2001:

Zilveren diploma Internationaal Korenfestifal Budapest Limburgs koor van het jaar categorie mannenkoren Limburgs koor van het jaar categorie mannenkoren Eerste prijs categorie mannenkoren Internationaal Mannenkorenfestival Apeldoorn Zilveren diploma categorie mannenkoren Musica Sacra Praga Festivalprijs voor orginaliteit en variĂŤteit repertoire van concerten in Praag

Kun je zingen? Zing dan met ons mee in het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius! Kom a.s. donderdag tussen 19.45 uur en 22.15 uur geheel vrijblijvend kijken en luisteren in het Juphuis, Schandelerstraat 81 Heerlen. Voor actuele informatie zie onze website: www.pancratiuskoor.nl

JAARGANG 68 - NUMMER 2 - AUGUSTUS 2016

BESTE LEZER,

Paul Hindemith 1895-1963

Mir kommt zuweilen wohl ein Tag, der mit Gedanken schwer mich drückt, und ich dann singen nicht noch lachen mag. Es wähnt dann mancher, der mich erblickt, dass ich in grosser Schwermut sei, derweil ist mir viel helle Freude nahebei.

Bij het horen/lezen van deze tekst uit de Lieder nach alten Texten van Paul Hindemith is de eerste indruk dat zij gebruikt zijn door een pessimist. De titel van de betreffende regels luidt echter: Heimliches Glück. Het is een tekst die zodanige indruk op mij heeft achtergelaten, dat ik u deze niet wil onthouden. U zult de Lieder nach alten Texten ook niet vaak horen. Jammer, want Paul Hindemith wordt gerekend tot een van de belangrijkste componisten van de 20ste eeuw. Doordat deze Duitse componist en musicus, alsmede zijn muziek in diskrediet bij de Nazi’s stonden, vluchtte Hindemith voor NaziDuitsland naar de VS en Zwitserland. Uiteraard hebben deze ervaringen grote invloed gehad op zijn werk. Ofschoon een deel van de wereld gebukt gaat

COLOFON De Stem van Pancratius is het periodiek van het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius en verschijnt drie keer per jaar. Redactiecommissie: Paul Franken jr., Leo Klinkers, Koos Linders, Jo Vroomen Tekstverwerking: Leo Klinkers Lay-out: Leo Klinkers Ontwerp kaft: Theo Lenartz Druk: Drukkerij L’Ortye Inlichtingen Ulbe Balt advertenties: telefoon 045-5722714 Redactieadres: l.klinkers@planet.nl

onder geweld, geniet ik momenteel van mijn vakantie. Net als vele anderen. Althans als men de juiste plaats opzoekt en niet het slachtoffer wordt van een terroristische aanslag. Bij de huidige oorlogsdreigingen heeft vluchten, zoals Hindemith dat deed, ook weinig zin. Mee op mijn vakantie gaat altijd een grote muziekverzameling. Gelukkig valt dat tegenwoordig qua fysieke omvang nogal mee. Vroeger moest je een stapel cassettebandjes of CD’s meezeulen, die in het gebruik altijd in het ongerede kwamen. En met een beetje pech raakten de cassettebandjes bij teveel hitte onbruikbaar. Tegenwoordig kan alles met en op de mobiele telefoon. Sterker nog: apps als Spotify maken het mogelijk om ook nieuwe muziek af te roepen en te beluisteren, die niet jouw eigendom is. Muziek kiezen geheel naar de behoefte en de sfeer op dat moment. Ik maak intensief gebruik van de diensten van Spotify en kan het iedereen aanraden. De vakantie werd ingeluid door ons concert op Kasteel Terworm. Ook dit jaar waren te gast bij de heer en mevrouw Van der Valk. En ook dit jaar ontbrak het ons en de gasten dankzij de inspanningen van onze gastheren aan niets. Zelfs het weer was geen spelbreker. Na de vakantie gaat het koor weer voortvarend aan de slag. Er staat immers een aantal concerten op het programma en een deelname aan een concours in Duitsland. Een Duitsland, dat er gelukkig anders voor staat dan in de tijd van Hindemith. Een concours, waarvan deze preses zegt: “Wir schaffen das!”. Jos Amkreutz preses 1

VAN DE REDACTIE... Jaarverslag van het verenigingsjaar 2015 Traditioneel verschijnt in het tweede nummer van een jaargang het verslag van het afgelopen vereningingsjaar van onze secretaris. Alle activiteiten overziende, concludeert hij dat 2015 een voortreffelijk jaar was. Lenteconcert Schaesberg Op 17 april 2016 vond in de Petrus en Pauluskerk te Schaesberg het Lenteconcert plaats van het koor Musica Vincit uit Landgraaf en het KHM St.-Pancratius. Dat juist deze twee koren samen zouden gaan concerteren is geen toeval. Immers, de dirigente van Musica Vincit en onze vaste pianobegeleidster en repetitor vormen één en dezelfde persoon: Augustine Boshouwers. De vrijheid omarmd. Heerlen 4 mei 2016

zorgers en al diegenen die op enigerlei wijze een hulpbehoevende medemens belangeloos bijstaan. Van Mechelen tot De Rousch Op 11 juni 2016 vierde het Mechels Vocaal Ensemble zijn 50-jarig jubileum en bij die gelegenheid organiseerde het MVC onder de naam Concerte Moutarde een korentreffen van een aantal gerenommeerde Limburgse koren. De dag erna luisterden we in Auberge De Rousch muzikaal de Lentefair van ons damescomité op. Deux adieux op kasteel Terworm 14 juli 2016 Traditiegetrouw werden we dit jaar weer ontboden op kasteel Terworm. Een dubbel afscheid: de laatste repetitie vóór de zomer én afscheid van het Damescomité. Ook nu werden we weer gastvrij ontvangen door Freek en Annie van der Valk.

Ook dit jaar herdachten we op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. In een serene plechtigheid in het stadhuis gingen burgemeester Ralf Krewinkel en gastspreker Bernard Holtrop op indrukwekkende wijze in op het waardevolle aspect van herdenken en het belang van het instrument dialoog om tegenstellingen te overbruggen.

Esti Dal

Florence Nightingale Concert 10 mei 2016

Zingen als een lijster

Het inmiddels traditionele hoogtepunt in het koorseizoen is het Florence Nightingale Concert in het voorjaar. Het concert is opgedragen aan de vele vrijwilligers bij zorginstellingen, mantel-

In een aantal artikelen gaat Hans Knubben dieper in op de basiselementen van het zingen. In zijn eerste artikel komt de beheersing van de adem aan de orde.

Het KHM St.-Pancratius heeft - opnieuw - Esti Dal, het Avondlied van Zoltán Kodály in studie genomen met de ambitie om het uit het hoofd te kunnen zingen, zodat er nog meer aandacht aan klank en expressie gegeven kan worden.

Wat is geluk Omdat het geluk een herinnering is bestaat het geluk omdat tevens het omgekeerde het geval is, ik bedoel dit: omdat het geluk ons herinnert aan het geluk achtervolgt het ons en daarom ontvluchten wij het en omgekeerd, ik bedoel dit: dat wij het geluk zoeken omdat het zich verbergt in onze herinnering en omgekeerd, ik bedoel dit: het geluk moet ergens en ooit zijn omdat wij dit ons herinneren en ons dit herinnert. Rutger Kopland uit: 'Tot het ons loslaat', 1997

VERSLAG VAN HET VERENIGINGSJAAR 2015 KONINKLIJK HEERLENS MANNENKOOR ST.-PANCRATIUS Geachte leden, 2015: een prima jaar Het verslag over 2014 heb ik afgesloten met het motto Die toekomst is nog steeds aan ons, daarmee aangevend dat ons succes in hoge mate bepaald wordt door de gezamenlijke inspanningen van leden, muzikale staf en bestuur. Alle activiteiten in 2015 overziende, kan ik concluderen dat deze handschoen met verve is opgepakt.

avond was een enorm succes: een gezellige sfeer, goed verzorgde hapjes en drankjes en een amusant programma zorgden voor een geweldige bijdrage aan de onderlinge band binnen het koor.

Op 5 februari werd de eerste repetitie gehouden in het Juphuis te Schandelen: een nieuw begin, met nieuwe mogelijkheden. De vereniging Op 1 januari 2015 telde onze vereniging 82 leden. Met 5 nieuwe leden en 2 opzeggingen komt het ledental ultimo 2015 op 85. Tijdens het Ceciliafeest, nieuwe stijl, ontving Frans Ramaekers bij gelegenheid van zijn zilveren jubileum als zanger de daarbij horende oorkonde en speld uit handen van Fer van de Winkel, bestuurslid van KNZV Limburg. Jeu Knubben memoreerde de vele verdiensten die Frans in die periode voor het koor gehad heeft. Ter onderstreping van deze dank overhandigde hij Frans het beeldje dâ&#x20AC;&#x2122; Oprechte Pancratiaan. De organisatie van deze

Frans Ramaekers 25 jaar zanger

Studiedag in het Bernardinuscollege 17 oktober

Scholing Als gevolg van de forse groei van het ledental sinds 2010 ontstond in toenemende mate de behoefte aan een gestructureerd scholingsprogramma voor de nieuwe zangers. In 4 groepen van ca. 10 zangers werd op 22 januari onder leiding van begeleidster en repetitor Augustine Boshouwers gestart met de tweedelige basiscursus Zangleer van 9 lessen per deel. Deel 2 startte na de zomervakantie. Iedere groep volgde per 14 dagen een les van 45 minuten. Voor de meeste mensen een pittige klus waar met voldoening op terug werd gekeken vanwege de herkenbare relevantie voor het zingen en de prettige manier van instructie. Na een onderbreking van een jaar werd op 17 september werd weer gestart met de Workshop, de kennismakingscursus waarin geĂŻnteresseerden gedurende 9 lessen geheel vrijblijvend kennis

is geklaard. Zoals zo vaak is ook deze verhuizing aangegrepen om een aantal verslofte zaken weer met nieuw elan op te pakken. Onder aanvoering van John Knubben zijn de bibliotheek en het beheer helemaal opnieuw opgezet.

KHM St.-Pancratius en GMK Zwolle concert Pancratiuskerk 18 april

kunnen maken met de elementaire aspecten van zang en het zingen in een koor. In tegenstelling tot eerdere jaren was de belangstelling gering: 2 geïnteresseerden van wie er één lid van ons koor is geworden. Succes is niet vanzelfsprekend, terwijl de werving van nieuwe leden voor het koor van levensbelang is. De nieuwe Workshop 2016 zal krachtig gepromoot moeten worden.

Alle muziekstukken worden nu in self-fabricated insteekhoezen in de mappen opgeslagen, waarbij het niet meer nodig is om meerbladige partituren tijdens het zingen uit de hoezen te halen. Alle repetitie- en concertmappen worden op nummer in kratten opgeslagen en met de meest actuele inhoud bij repetitie of concert aangeboden. Een perfect systeem waarbij het zo goed als uitgesloten is dat iemand een muziekstuk mist.

Op 17 oktober werd de jaarlijkse studiedag gehouden in het Bernardinuscollege. In de ochtend werd enthousiast gerepeteerd op een drietal nieuwe werken voor het kerstconcert. In de middag werden we evenals vorig jaar onder handen genomen door Marijke de Wit, koorregisseur en choreografe. Met veel geduld en overtuigingskracht slaagde zij erin ons in beweging te zetten ter ondersteuning van strekking en dictie van onze teksten. Huisvesting Op donderdag 5 februari werd de eerste repetitie gehouden op onze nieuwe oefenlocatie, het Juphuis. Enkele verbeterpunten daargelaten, is de nieuwe locatie een duidelijke verbetering ten opzichte van de vorige. Het laat zich raden dat de verhuizing een heel forse klus is geweest, die door een aantal forse en vaardige mannen prima

Onze nieuwe oefenlocatie het Juphuis 5 februari

Opname videoclip koor kasteel Ter Worm 9 juli

Bestuur Vanwege de beëindiging van zijn lidmaatschap heeft Willem ter Horst zijn bestuursfunctie neergelegd. Een oproep voor kandidaat-bestuursleden kreeg geen response. Anderzijds ervaren bestuursleden als gevolg van toenemende activiteiten en bijkomende ontwikkelingen toenemende (werk)druk. Zo zijn we onlangs geconfronteerd met een navordering van de BUMA naar aanleiding van het optreden van Jan Vayne tijdens het eerste Florence Nightingale Concert in 2014. Mede door gebrekkige informatie zijdens de overkoepelende organisaties (KNZV en VNK) waren wij van deze specifieke regels niet op de hoogte. Een dergelijk voorval leert dat niet alleen meer deskundigheid/ervaring van bestuursleden wordt gevraagd, maar - door 5

Het opnemen van een koorclip met professionele ondersteuning was ons in 2013 als aanmoedigingsprijs door het VNK toegekend. In april en mei zijn de geluids- en video-opnamen gemaakt in Geleen en op Kasteel Terworm. Het eindproduct is o.a. te zien op onze website www.pancratiuskoor.nl

Florence Nightingale concert Parkstad Theater Heerlen 12 mei

toenemende regelgeving en moeizame fondswerving - ook een steeds grotere verantwoordelijkheid wordt gevoeld voor de financiĂŤle consequenties van hun besluiten. Met de benoeming van Paul de Wolf in de bestuursfunctie PR is de afstemming binnen de commissie PR merkbaar verbeterd. Het uitdragen van onze activiteiten naar pers en doelgroepen is goed opgepakt, waarbij een betere afstemming in de interne communicatie nog voor verbetering vatbaar is. De PR-commissie heeft bovendien een belangrijke rol vervuld bij de realisatie van het koorclip-project.

De cijfers van het repetitiebezoek - geschoond op langdurig zieken en afwezigen - geven een zeer wisselend beeld, waaruit oorzaken noch trends zijn af te leiden. Feit is dat er bij nogal wat leden sprake is van fors verzuim. Er is geen reden tot wantrouwen, maar wel om iedereen aan te sporen bij samenvallende activiteiten niet automatisch de laagste prioriteit aan de repetitie te geven. Concerten en evenementen Het seizoen werd op 18 april geopend in de Pancratiuskerk met een gezamenlijk concert met het Groot Mannenkoor Zwolle o.l.v. Hennie Ramaekers die het initiatief voor dit treffen had genomen. Een leuk concert met een gevarieerd programma van twee koren van goed niveau. Part of the deal was ons tegenbezoek aan Zwolle met opnieuw een gezamenlijk concert op 30 mei in de Grote of St.-Michaelskerk.

Boottocht Giethoorn 31 mei

KHM St. Pancratius heeft zich daar van zijn beste kant laten zien, hetgeen door het publiek met daverend applaus werd beloond. Vanwege de afstand en omdat we al geruime tijd niet meer op reis waren geweest, werd er nog een dagje aan vastgeknoopt met een uitstapje naar Giethoorn, met speciale dank aan het DamescomitĂŠ. De reiscommissie heeft uitstekend werk verricht en iedereen was enthousiast en goedgemutst, behalve de weergoden dan.

GMK Zwolle en KHM St.-Pancratius Grote of St.-Michaelskerk 30 mei

Het hoogtepunt van het seizoen vormde het tweede Florence Nightingale Concert op dinsdag 12

Schmeer, locoburgemeester van Aken, trad ons koor 13 juni op in de St.-Nikolauskirche te Aken tijdens de Lange Chornacht in het kader van de vierde Internationale Chorbiennale van Aken. Een bijzondere ervaring op een prestigieus podium waar deelnemen belangrijker is dan winnen. Intussen hebben we al een invitatie voor, desgewenst ruimere, deelname in 2017 ontvangen.

St.-Nikolauskirche Aken 13 juni

mei in het Parkstad Limburg Theater in Heerlen. Het concert dat een jaarlijkse traditie wil vestigen om mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg met een gevarieerd muziekprogramma een avond onbezorgde ontspanning te bezorgen. Na de stroeve start in 2014 werd met spanning naar het verloop van deze avond uitgekeken, niet in het minst vanwege het (financiĂŤle) risico dat aan de organisatie van een dergelijk evenement is verbonden.

Kerstconcert Pancratiuskerk 13 december

Kaartverkoop en sponsoring gaven vooraf een voorzichtige indicatie dat er intussen in de zorgsector al meer bekendheid met dit evenement bestond. Uiteindelijk bleek de zaal goed gevuld en het publiek zeer enthousiast over het optreden van het koor en meewerkende artiesten. In een beeldend verslag in de Stem is uitvoering en sfeer treffend beschreven. Het grote enthousiasme van het publiek is in ieder geval een stimulans om door te gaan.

Daarnaast gaven wij zoals ieder jaar acte de prĂŠsence bij een aantal vaste evenementen als de Dodenherdenking, de Allerzielenviering in de Bernardinuskapel en de Kerstfair. Formidabele eindsprint ter afsluiting 2015 Op 12 december werd gestart met een miniconcert in het kader van de jaarlijkse SCHUNCK* Kerstconcerten om aansluitend spoorslags naar Maasticht af te reizen om, op uitnodiging, een luchtige bijdrage te leveren aan de feestelijk uitreiking van het eerste exemplaar van een boek over belevenissen en anekdotes uit het leven van mevrouw Miep MosmĂźller-Snijders. Een heel nieuwe ervaring die anderzijds goed was voor diverse organisatorische leermomenten. Het traditionele kerstconcert verschoof vanwege de inname van het Pancratiusplein tijdens Serious Request naar 13 december. Een concert van hoog niveau met sfeervolle muziek, een geweldige bezetting en de juiste ambiance, waarbij men op slag vergat dat de kerstdagen nog even op zich lieten wachten. De uitsmijter van het jaar vormde ongetwijfeld het openlucht benefietconcert ten bate van Serious Request. De sfeervol ingerichte binnenplaats

Het Limburgse accent in het programma bood tevens een aanknopingspunt om een deel van onze voorbereidingen op het Jaar van de Mijnen ten uitvoer te brengen, een groots aangekondigde manifestatie die jammer genoeg het culturele amateurveld nauwelijks heeft bereikt. Mede op instigatie van Frau dr. Margarethe

Serious Request Terworm 22 december

Het jaar 2015: een voortreffelijk jaar We hebben laten zien dat we • in onze optredens constant en op kwalitatief hoog niveau kunnen presteren; • maatschappelijk geëngageerd en verankerd in de Heerlense gemeenschap staan; • zelf financieel verantwoorde concerten kunnen organiseren; Optreden in de Nieuwe Nor 23 december

van Kasteel Terworm, geheel belangeloos ter beschikking gesteld door sponsor Freek Van der Valk, vormde het feeërieke decor voor dit intieme concert waaraan alle artiesten gratis hun medewerking verleenden. Ons optreden ter opening van een concert in Poppodium de Nieuwe Nor bracht ons in een volstrekt andere en onvergelijkbare ambiance. Toch een leuke ervaring om ook weer af te kicken van de alom heersende Serious Request rage. Uiteindelijk brachten we als koor mét alle medewerkenden een bedrag van € 2642,17 bij elkaar, daarnaast een donatie van € 890,- van het Damescomité, zodat de KHM-delegatie een cheque van € 3532,17 aan de S.R.-organisatie kon aanbieden.

• regelmatig gevraagd worden voor medewerking aan concerten van derden; • sponsors en donateurs kunnen overtuigen ons te steunen. Natuurlijk is er dan nog toekomst. Maar we moeten ons wel realiseren dat enkel wijzelf dit succes zijn dat ieder jaar opnieuw bevochten en behaald moet worden. Dat betekent dat we ons steeds moeten blijven inspannen de kwaliteit te verbeteren, ons zelf te vernieuwen en nieuwe zangers te werven en op te leiden, het publiek aan ons te binden en op pad gaan om de nodige middelen te verwerven. Heerlen, 26 april 2016

Leo Arets secretaris

Manders bouwen timmerbedrijf realiseert al meer dan 35 jaar bouwprojecten. Van een eenvoudige reparatie tot het maken van een keuken, badkamer, dakkapel, garage of huis! Wij zijn u met raad en daad van dienst en tonen graag ons vakmanschap. 6% BTW pak het mee en profiteer nu! Bel voor een vrijblijvende offerte

uw vakman: Martien Manders telefoon: 06 21 57 36 75

Bekijk onze website: www.mandersbouwentimmerbedrijf.nl

BIJZONDERE VERMELDINGEN Nieuwe geïnstalleerde leden

J. Palmen J. Stouten G. Braeken

John Bovendeert, bariton Leo Bras, tweede tenor Fons van Roij, eerste tenor Harry Peeters, bariton Jac van Wordragen, tweede tenor

Ereleden

Uit respect voor hun verdiensten tegenover de vereniging vermelden we de namen van hen, onderscheiden met de ‘Gouden Pancratiusring’, leden van verdienste en ereleden. Onderscheiden met de Gouden Pancratiusring J. Schlösser z.g. H. Heijdendaal z.g. C. Rentenaar z.g. P. Kerckhoffs z.g. E. Akkerman z.g. W. Gielgens z.g. J. van Dijk A. Emonds z.g. J. Knubben

sinds 1953 sinds 1961 sinds 1962 sinds 1963 sinds 1975 sinds 1991 sinds 1994 sinds 1996 sinds 2013

Leden van verdienste J. Wintgens z.g. J. Schlösser z.g. L. Cools F. Schreurs z.g. E. Akkerman z.g. P. van Zeil z.g. J. van Dijk J. Lardinois L.Mulders z.g. P. van Els M. Knubben P. Franken A. Emonds z.g. J. Knippenbergh W. Gielgens z.g. J. Maassen z.g. H. Muys H. Noestheden z.g. J. Beekman z.g. J. Kroes z.g. H.Slenders

sinds 2011 40 jaar lid sinds 2012 40 jaar lid sinds 2015

sinds 1964 sinds 1966 sinds 1976 sinds 1976 sinds 1980 sinds 1992 sinds 1994 sinds 1997 sinds 1998 sinds 2001 sinds 2004 sinds 2006 sinds 2006 75 jaar lid sinds 1983 40 jaar lid sinds 1992 40 jaar lid sinds 1993 40 jaar lid sinds 2003 40 jaar lid sinds 2004 40 jaar lid sinds 2006 40 jaar lid sinds 2008 40 jaar lid sinds 2010 40 jaar lid

P. Cadeveille H.K.H. Prinses Juliana z.g. Beschermvrouwe tot 20 maart 2004 H. Brand A. Misset M.G.V. Schlägel und Eisen P. Jochems z.g. S. Nieuwland J. Reiziger De heer en mevrouw Kohnstamm A. Widdershoven z.g. J. van Straaten z.g. W. Frösch H. Stienstra J. Pleumeekers F. van der Valk A. Sakkers H. Luesink, eredirigent T. Gresel Mevrouw R. Gielgens Mevrouw A. Beckers

sinds 1952 sinds 1953 sinds 1954 sinds 1957 sinds 1960 sinds 1966 sinds 1969 sinds 1972 sinds 1975 sinds 1975 sinds 1978 sinds 1986 sinds 1994 sinds 2000 sinds 2002 sinds 2003 sinds 2007 sinds 2010 sinds 2012 sinds 2013

Bestuur Preses Jos Amkreutz Vice-preses Jeu Knubben Secretaris Leo Arets Penningmeester / archivaris Hub Slenders Lid John Knubben Lid Frans Raemaekers Lid Jo Vroomen Lid Paul de Wolf Muzikale staf John Gerits Augustine Boshouwers

dirigent repetitor / pianiste

Ceremonieel Frans Ramaekers Jos Wanten

ceremoniemeester vaandelbeheerder 9

Bibliotheekcommissie Aloïs Comello John Knubben René de Koning Hub Slenders

bibliothecaris

Muziekcommissie Jeu Knubben Aloïs Comello John Gerits Henk Hendriks John van Os Paul Ramaekers Hub Slenders

voorzitter secretaris dirigent

Partijcommissariaat Tenor 1: Tenor 2: Bas 1: Bas 2:

Jo Genders, Hub Slenders Jan Conjaerts, Bernard Donners Harrie Bastin, René de Koning Jos Wanten, Frans Ramaekers

Redactie ‘De Stem van Pancratius’ Leo Klinkers Paul Franken jr. Koos Linders Jo Vroomen PR commissie Peter Corstjens Jeu Knubben Lex Magielsen

hoofdredacteur

Jo Vroomen Paul de Wolf

webmaster

Commissie Fondswerving Jos Amkreutz Ulbe Balt Cor Duijf Hub Lindelauf Hub Slenders Henk Vos

voorzitter

Concertcommissie Jeu Knubben James Barton Sjir van der Linden Frans Ramaekers Paul Ramaekers René van Rooyen Aloys Wouters

voorzitter

Activiteitencommissie Lou Cloodt Sjir van der Linden René van Rooijen Stichting ‘Damescomité KHM St.-Pancratius’ Voorzitter Penningmeester Secretaris Lid Lid Lid Lid

Anny Ramaekers José Hendriks José Van der Werf Annie Beckers Charlotte van Rooyen Gonnie Schoenmaekers Eveline Willemsen

BELASTINGADVIES ADMINISTRATIEVE DIENSTEN

MR. JOS AMKREUTZ

Ruim 25 jaar adviseur voor het MKB, medici en andere zelfstandige beroepsbeoefenaren Akerstraat 83 6417 BJ Heerlen

Telefoon: 045-3020000 info@tbbv.nl

van Hooren Saroleastraat 59 Tel.: 045-5712741

6411 LS Heerlen Fax 045-5741189

E-mail: vanhooren.info@planet.nl www.vanhoorenkantoorcentrum.nl Voor al uw:

kantoorartikelen en schrijfwaren relatiegeschenken kantoormeubelen kantoormachines schoolartikelen

Luxe schrijfwaren als:

Mont Blanc Cerruti, Ungaro, Nina Ricci e.a. Graf Von Faber Faber Castell Waterman Lamy Parker En nog meer... 11

LENTECONCERT SCHAESBERG

Op 17 april 2016 vond in de Petrus en Pauluskerk te Schaesberg het Lenteconcert plaats van het koor ‘Musica Vincit’ uit Landgraaf en het ‘KHM St.-Pancratius’. Dat juist deze twee koren samen zouden gaan concerteren is geen toeval. Immers, de dirigente van ‘Musica Vincit’ en onze vaste pianobegeleidster en repetitor vormen één en dezelfde persoon: Augustine Boshouwers. De Petrus en Pauluskerk is een kerk met een interessante historie. De kerk werd gesticht in 1648 door Johan Frederik, heer van Schaesberg. De voltooiing van het eenbeukige schip met de beide dwarskapellen vond in 1699 plaats onder Frederik Sigismund Theodor, kleinzoon van Johan Frederik. De oude koorsluiting werd in 1914 vervangen door een transept en koor naar plannen van Jan Stuyt, een van de bekendere architecten die zijn stempel op de architectuur in Parkstad gedrukt heeft. In 1958 heeft men een zijkapel toegevoegd.

De preekstoel dateert uit ±1700, de doopvont uit de 17e eeuw. In de kerk bevindt zich de grafzerk van Frederik van Schaesberg (± 1733). Het altaar is vervaardigd in het beroemde atelier Cuypers te Roermond. De kerk ondergaat momenteel een ingrijpende restauratie. In deze ambiance vond het concert plaats en voor de pauze werd het programma geopend door Musica Vincit, dat aan de piano begeleid werd door Luuk Goossens. De hoboïst Paul Kicken, die regelmatig als gast bij beide koren aanwezig is, verzorgde enkele solo-optredens en begeleidde bij

onder andere Nella Fantasia. Het koor Musica Vincit (muziek overwint), werd opgericht in 2003 en bestaat uit een veertigtal enthousiaste dames en heren uit geheel Parkstad en Heuvelland. Vanaf 2011 staat het koor onder leiding van Augustine Boshouwers. Sinds haar aantreden is het traditioneel klassieke repertoire aangevuld met werken van hedendaagse, vaak nog levende componisten als Gjeilo en Jenkins. Op de wekelijkse repetities wordt met veel inzet en animo gerepeteerd en op gezette tijden worden er bijeenkomsten georganiseerd, waarbij stemvorming en koorscholing wordt gegeven om daardoor zangtechniek en koorklank te verbeteren. Jaarlijks geeft het koor enkele concerten vaak met gerenommeerde solisten en regelmatig worden ook kerkelijke vieringen opgeluisterd. Bij het optreden was de hand van Augustine Boshouwers duidelijk te horen. Er zit een mooie balans en een warme klank in het koor en het programma was erg gevarieerd. Sure on this shining night van Morten Lauridsen sprong er uit, net als het Ave Verum van Karl Jenkins. Het werk van de Noorse componist Ola Gjeilo, geboren in 1978, werd gepresenteerd in het Ubi caritas et amor en The Ground. Gjeilo studeerde aan de Noorse Academie voor Muziek, de Royal Academy of Music in Londen en de Juilliard School in New York, waar hij momenteel als componist werkt.

Het is opmerkelijk dat veel componisten de oorspronkelijk middeleeuwse hymne Ubi caritas et amor, die gezongen wordt bij de voetwassing op Witte Donderdag, tot op de dag van vandaag in hun repertoire opgenomen hebben: Ubi caritas et amor, Deus ibi est. Simul quoque cum beatis videamus, Glorianter vultum tuum, Christe Deus: Gaudium quod est immensum, atque probum, Saecula per infinita saeculorum. Amen. Waar zorg voor elkaar en liefde gebeuren, daar is God. Zoals we ook met de heiligen in alle glorie jouw gezicht, Christus onze God, mogen zien: die vreugde die geweldig goed en groot is tot in alle eeuwen der eeuwen. Amen.

Juridisch advies nodig? Maak dan gebruik van ons gratis spreekuur iedere dinsdag van 15.30 uur tot 17.00 uur iedere donderdag van 17.00 uur tot 18.00 uur Via ons telefoonnummer 045-5713888 kunt u zich daarvoor aanmelden. Onze specialisaties: • • • • •

Echtscheidingen Alimentatiegeschillen Erfrecht Huurrecht Incasso’s

• • • • •

Omgangsregelingen Arbeidsrecht Jeugdrecht (OTS, uithuisplaatsing, gezag) Ondernemingsrecht Burengeschillen

De hymne heeft aanleiding gegeven tot veel discussies, onder andere over het bestaan van God tot aan de opvatting God bestaat niet, is geen persoon, maar God gebeurt. Maar goed, het is hier geen plaats voor speculatieve theologie, hoe interessant misschien ook. Terug naar het concert dus.

Maria van Caccini, Poulencs Seigneur je vous en prie, Mi Mancherai met als solist Hans Knubben en Lullabye van Billy Joel.

Ook de wat meer traditionele stukken, zoals het Hebreeuwse volkslied Ma Navu en de spiritual Joshua fit the battle of Jericho in een arrangement van Larson werden met overtuigende frisheid gezongen. En, zoals de Pancratianen schalks opmerkten, onze Augustine had een prachtige jurk aan! Na de pauze was het de beurt aan Pancratius, dat het programma opende met het Choeur des Soldats, een werk dat zo’n beetje dé presentatie-opening van het koor geworden is. Ook de bijdrage van Pancratius was gevarieerd, onder andere het Ave

Nieuw in dit concert was Gesang eines welken Baumes und der Sonne, waarvan deel I Einsam singt ein welker Baum gezongen werd: een première in Landgraaf dus. Achteraf hoorden we dat de uitvoering veel indruk maakte, hoewel de spanning in het koor tijdens het zingen duidelijk voelbaar was. De gezellige nazit verstevigde de vriendschapsbanden tussen beide koren: het was de moeite waard en voor herhaling vatbaar. Laten we de agenda maar trekken! En Augustine trekt vast weer een heel mooie jurk aan… Foto’s: Swie Tjwan Tjan Koos Linders

DE VRIJHEID OMARMD Heerlen 4 mei 2016 Ook dit jaar herdachten we op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Wederom stonden we stil bij het feit dat sinds 1945 de wereld nog geen dag vrij is geweest van oorlog. We realiseren ons dat niet altijd, maar de actualiteit drukt ons iedere dag op de feiten, waardoor we hopen het besef over hoe kostbaar vrijheid is, te bevorderen. “Wij moeten vrijheid omarmen, koesteren en absoluut niet laten afnemen, door niets en niemand!”, aldus voorzitter Wil Houben van het Comité 4 - 5 mei Heerlen. Om 19.00 uur opende ceremoniemeester Hans van der Logt de serene plechtigheid in het stadhuis te Heerlen. Burgemeester Ralf Krewinkel ging in zijn toespraak uitvoerig in op het waardevolle aspect van herdenken dat ons op deze dag bindt.

Wij herdenken niet alleen de slachtoffers van het nietsontziend terreurbeleid van het nationaalsocialisme, zoals gewone mensen uit Heerlen, Hoensbroek, Parkstad en waar dan ook, maar ook de vele slachtoffers van oorlogen, vredesmissies van na de Tweede Wereldoorlog tot gisteren en zelfs vandaag en morgen. Mensen vluchten voor de verschrikkingen, ook vandaag weer. Een vlucht die begint met een bedrieglijke opdracht of voorgewende veiligheid elders. Treffend citeerde hij een fragment uit Het Bittere Kruid van Marga Minco, waarin de opdracht voor Joodse mensen om sterren op hun jassen te naaien later een teken bleek te zijn van dood: vernietigd door gas, verbrand in ovens en naamloos begraven in massagraven.

Het verleden gedenken betekent ook gericht zijn op de toekomst. Hij haalde een uitspraak van de Präsident der Bundesrepublik Joachim Glauck aan, waarin deze accentueerde dat we uit tijden van oorlog en vervolging leren waartoe de mens in staat is: in het slechte, maar ook in het goede. Waartoe de mens in staat is, zag de burgemeester zelf bij zijn bezoek aan het concentratiekamp Auswitz. Vooral het beeld van een baby met het kampnummer op zijn arm getatoeëerd, ging hem als vader van een kind van vijf door merg en been. Toch maakt die plek ook deel uit van onze wereldgeschiedenis. Daarom moeten verhalen over oorlog blijven klinken, waardoor voor scholen en musea een belangrijke rol is weggelegd. Vrijheid is nooit vanzelfsprekend: wij blijven er persoonlijk mede verantwoordelijk voor. De littekens van de Tweede Wereldoorlog zijn ook vandaag zichtbaar voor wie ze wil en durft te zien. Nog steeds zijn er slachtoffers van oorlog en geweld, van terreur tegen mensen: diepe wonden die snijden in de hoop en de beleving van wat vrede werkelijk zou moeten zijn. Vrede betekent ook dat we accepteren dat de ander anders is, anders denkt, een ander geloof heeft, een andere overtuiging, een andere her-

Velen van ons worstelen met de beelden van toen, beelden die zo veel lijken op de beelden van vandaag: miljoenen mensen op de vlucht, mensen die slachtoffer zijn van onvoorstelbaar geweld, zowel fysiek als psychisch. 15

borgenheid kunnen geven. Nu weten we immers dat geweld en terreur zich tegen ons keren, wanneer we onze deuren sluiten. Het is van belang dat we naast alle materiĂŤle en andere steun vooral het instrument van de dialoog inzetten, want dat is de dagtaak van de vrede. Van de slachtoffers van toen hebben we de opdracht gekregen om zo met elkaar te leven, opdat wij de vrijheid waard blijven.

komst. Vrede is het respect voor onze doden die we vandaag op 4 mei herdenken. Herdenken is vertrouwen op morgen en overmorgen in vrede. In de twee minuten stilte die we in acht nemen ligt de taak om de vrede te omarmen en voor haar te vechten. Als voorzitter van de stichting Gedenk Joden Transporten Cosel verwees de burgemeester naar het jaar 1942 toen in de Poolse stad Kozle 8000 Joodse mannen op het goederenstation uit de treinen gehaald werden om elders als arbeidskracht te worden ingezet. Onder hen waren er 3500 afkomstig uit Limburg. Hen wachtte hetzelfde tragische lot: een onzekere toekomst, afgevoerd naar een van de vele kampen. Slechts weinigen keerden terug. Al die beelden van toen en nu verplichten ons om herdenken ook om te zetten in humanitair handelen: onderdak bieden in Nederland, in Limburg, in Heerlen, in Parkstad. Daarom durfde hij te vragen om de overheid, de politiek en vooral elkaar steun te geven, waardoor wij mensen op de vlucht ge-

Als muzikaal intermezzo zong het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius Ave Maria van G. Caccini, een loflied tot Maria. Vervolgens las Mickey Lammers, leerling van het Sintermeerten College uit het Dagboek van Anne Frank de dagboeknotitie van 25 september 1942 voor. Als muzikaal intermezzo zong het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius het indrukwekkende, verstilde gebed tot God Seigneur je vous en prie van F. Poulenc.

Als gastspreker was uitgenodigd Bernard Holtrop, voorzitter van de World Dialogue Fondation. Vanuit die organisatie is hij actief op allerlei plekken in de samenleving om een dialoog tussen mensen te bewerkstellingen. Via een dialoog immers kunnen we elkaar begrijpen. Hij doet dit in steden als Rotterdam en Amsterdam, in wijken waar spanningen zijn. Daar blijkt dialoog een bindmiddel tussen de diverse culturen, een middel om tot gemeenschapsontwikkeling te kunnen komen. Bovendien ondersteunt hij docenten op mboâ&#x20AC;&#x2122;s in Rotterdam bij het voeren van dialogen onder allochtone en autochtone jongeren. Alvorens de aanwezigen te laten delen in zijn er-

varingen, nam hij hen mee naar de maand mei in 1944. Het is het laatste jaar van de oorlog: de invasie in Normandië is begonnen, de bezetter staat onder druk en is scherper dan ooit tegen het verzet. Zijn opa, huisarts in Ermelo, was actief in het verzet: hielp onderduikers, Joden, verzetslieden en ook gewonde Engelse piloten die neergestort waren in het IJsselmeer. Daarnaast had hij een belangrijk telefoonlijntje met de goede politieagenten op het bureau in Ermelo, zodat hij onderduikers kon waarschuwen voor razzia’s en invallen. Een NSB-er vermoedde iets, waardoor de huisarts werd opgepakt en terecht kwam in de dodencel van concentratiekamp Vugt. In voortdurende angst deelde hij en zijn celgenoten hun verhalen. Hij, streng gereformeerd, deelde zijn cel met een katholiek uit het zuiden en een communist uit Oost-Groningen. Hun overtuigingen vormden in die tijd tegenstellingen die heel sterk waren en nu te vergelijken zijn met die tussen een moslim, autochtoon en allochtoon. Zij voerden de diepste gesprekken van hun levens: elkaar begrijpen, verschillen vervaagden met het gevoel dat iedere nacht de laatste kon zijn. Bernard Holtrop’s opa heeft het als door een wonder overleefd, maar na thuiskomst is het hem niet meer gelukt zo open te delen als in zijn cel. Enkel zijn dagboek kreeg te lezen wat hij verwerkte en na zijn dood pas zijn kinderen en kleinkinderen. Zijn opa ervoer hoe één we zijn, hoe we allemaal op zoek zijn naar dezelfde magie in het leven: elkaar ontmoeten in dialoog.

Hierna beschreef Bernard Holtrop zijn dankbare taak om jongeren op het mbo in Rotterdam te mogen begeleiden in dialoog. Jongeren die veelal hun tweede kans krijgen. Beeldend tekende hij hoe in een klas met Turken, Marokkanen, Surinamers Antillianen, Kaapverdianen, een Filipino, een Somaliër, een Soedanees en een aantal Nederlanders de dialoog zorgde voor verbinding in onze tijd van verscherping en polarisatie. Verandering is van alle tijden, is soms moeilijk, maar elkaar blijven ontmoeten en willen begrijpen is de basis van een toekomst samen in dialoog. Als muzikaal intermezzo zong het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius heel toepasselijk Benedictus uit A Mass for Peace van de Welshe componist Karl William Jenkins, een compositie die oorspronkelijk was opgedragen aan de slachtoffers van de crisis in Kosovo, maar die in 2000 ter gelegenheid van de millenniumvieringen in Leeds werd uitgevoerd. Als afsluiting van de plechtigheid in het stadhuis las Melisa van Uden, leerling van het Grotius College, de dagboeknotitie van 9 oktober 1942 uit het Dagboek van Anne Frank voor. Hierna werd er een stoet geformeerd die in een stille tocht naar de Gedachteniskapel aan de Akerstraat ging, waar vele kransen gelegd werden. Wij spoedden ons naar ons verenigingsgebouw waar we met Enzo Kok en Jack Vinders een laatste repetitie hadden voor het aanstaande Florence Nightingale concert. Leo Klinkers

Al meer dan 75 jaar uw bandenspecialist

Willemstraat 80 - 6412 AT Heerlen - T. 045 572 59 10 17

FLORENCE NIGHTINGALE CONCERT 10 MEI 2016

Het inmiddels traditionele hoogtepunt in het koorseizoen is het ‘Florence Nightingale Concert’ in het voorjaar. Het concert is opgedragen aan de vele vrijwilligers bij zorginstellingen, mantelzorgers en al diegenen die op enigerlei wijze een hulpbehoevende medemens belangeloos bijstaan. Ook dit concert werd mede mogelijk gemaakt door het VSB fonds, Meandergroep, Stienstra, C-Mill, Stichting Fonds voor Sociale Instellingen, Vebego, Sevagram en de gemeente Heerlen. Bijzonder was dat de gemeente Kerkrade en de gemeente Nuth dit jaar eveneens het concert ondersteunden. Ook gezien het grote aantal gasten dat hun bijdrage zou gaan geven aan dit concert, was de voorbereiding, onder leiding van dirigent John Gerits en begeleid door Augustine Boshouwers, lang en intensief. Laten we eerst onze gasten voorstellen. Vocal Chord Vocal Chord wordt gevormd door tenor Pascal

Vocal Chord

Pittie, sopraan Daphne Ramakers, countertenor Rob Meijers en mezzosopraan Lien Haegeman. Hun samenwerking en vriendschap gaat al meer dan 10 jaar terug, naar het conservatorium in Maastricht, waar ze met succes de klassieke zang- en opera-opleiding hebben afgerond. Na de opleiding hebben ze niet stil gezeten. Van alle kanten hebben ze de praktijk in allerlei landen en in allerlei vormen ervaren: van De Nederlandse Opera, de Reisopera, de Opera Zuid tot de Opera de Bastille, van het Concertgebouw, de Doelen tot de Berliner Philarmonie. Vaak onder leiding van grote, inspirerende dirigenten als Jaap van Zweden, Edo de Waard, Ed Spanjaard en Hartmut Haenchen. Tijdens het Florence Nightingale concert soleerde Vocal Chord met Halleluja (Leonard Cohen), You raise me up (Løvland), Nessun Dorma (Puccini), Spente le Stelle (Capdevielle) en My way (Revaux).

Het publiek genoot, afgaande op het commentaar na afloop, geweldig van hun bijdragen, zeker in combinatie met het KHM St.-Pancratius. Cedric Honings - gitaar

Enzo Kok en Jack Vinders

cember 2015 in de Pancratiuskerk te Heerlen. Tijdens het Florence Nightingale concert soleerde hij in de Berceuse van Gabriel Fauré en met het koor in Walking in the air. Hij begeleidde bij Mi mancherai en Verloare van Jack Vinders. En het ging zoals het moest gaan: Enzo had het publiek ademloos aan zijn strijkstok hangen. Cedric (1999) begon als negenjarige met notenleer aan de Kunstacademie Noord-Limburg. Een jaar later krijgt hij zijn eerste gitaarlessen van Tom Van den Eynde en vanaf zijn elfde volgt hij gitaarlessen bij Karel Ooms. Sinds die eerste gitaarlessen legde hij een indrukwekkend muzikaal concours af langs tal van concerten en behaalde hij verschillende prestigieuze prijzen. In 2014 wint hij de eerste prijs op het Antwerpen Gitaarfestival. Dankzij deze prestatie mocht hij het Antwerpens Gitaarfestival 2015 openen als laureaat. In 2015 nam Cedric zijn eerste CD in Londen op.

Jack Vinders Jack is geboren en getogen in Kerkrade. Hij is zanger en cabaretier, maar ook liedjesschrijver, regisseur, acteur, presentator en columnist. Jack is een zanger en vertolker van luistermuziek, Franse chansons, ballades en swingende songs, een ras-

Tijdens het concert vertolkte Cedrik Sacura van Yuquijiro Yocoh en Un sueño en la Foreste van Augustin Barrios Mangoré. Zijn gevoelig spel en sublieme techniek boeiden het publiek van het begin tot het eind. Enzo Kok - viool Enzo is een bekende van ons koor. Hij trad al eerder op, onder andere tijdens het kerstconcert van het KHM St.-Pancratius op zondag 13 de-

Sjonnie d’r Posbül

voor lach. Tijdens haar bliksembezoek aan het Florence Nightingale concert vertelde ze ons over haar wederwaardigheden tijdens een vakantie in Turkije. Jack Vinders mag wel uitkijken: Clara is een serieuze concurrente als het om populariteit en humor gaat! Joep Conjaerts

Joep Conjaert songwriter en zanger

artiest van Limburgse bodem met regionale en nationale uitstraling. Zijn lijst van palmares en CD’s is indrukwekkend. Tijdens het concert zong Jack zijn eigen liedjes Verloare en Toen wool ich zage en met het koor het gevoelige Dreum, hoop, zing waarin het verlangen naar de kindertijd en de kinderlijke open aandacht voor de wereld doorklinkt. In de persoon van Sjonnie d’r Posbül uitte hij zijn zorg over de participatiemaatschappij en over de manier waarop postbodes bejegend worden: ‘Dat is niet leueueuk!’ Clara Zoerbier Clara Zoerbier, jebore Prumpeler, is evenals Jack afkomstig uit Kirchroa (Kerkrade) en heeft een haat-liefde verhouding met die va Heële. Het gaat te ver om haar volkomen manziek te noemen, maar alles wat een broek aan heeft, kan op de volle aandacht van Clara rekenen. Ze is vooral ongelofelijk gecharmeerd van onze swingende dirigent. Clara staat voor sjpas, sjtiemmoeng, staat

Ook songwriter en zanger Joep Conjaerts is een oude bekende van het koor. Hij trad al eerder op bij laatste repetitie op Ter Worm als afsluiting van het seizoen 2014-2015. Tijdens dit concert zong hij een eigen compositie Ma Chérie en het inmiddels bekende gloedvolle Alles kluurde blauw, een eigen vertaling van Tangled Up In Blue van Bob Dylan. Vanuit het koor gezien zagen we - vooral de jongere garde mantelzorgers - genieten. Onze ‘eigen gast’ We schreven al over gasten, maar we hebben ook een eigen gast, gast in de zin van man, vent. En dat is Hans Knubben, gewaardeerd lid van de baritons. Vóór de pauze nam hij de solopartij van Mi Mancherai voor zijn rekening, zonder papiertje voor zijn neus. Met zijn vertolking van het Largo al Factotum uit Il barbiere di siviglia van Rossini kreeg hij de liefhebbers van opera én de lachers op zijn hand, mede dank zij tenor Huub Slenders, die zich door barbier Hans vakkundig liet scheren, op zijn hoofd en onder zijn kin! Het concert werd afgesloten met New York, New York, waarmee Hans én koor een ware apotheose gaven aan dit indrukwekkende concert. In de nabespreking kreeg Hans alle lof, maar het zij gezegd: hij beschikt over een goede koorcoach,

U kunt bij ons tevens terecht voor drukwerk, belettering en andere reclame-uitingen!

Heerlerbaan 56, 6418 CH Heerlen W www.coriotrading.com

of, in het Heëlesj, een koorkootsj… Tot zover de parade der prominenten. We schreven het al: een intensieve voorbereiding, maar uitdagend en daarom inspirerend. De laatste weken troffen we onze solisten herhaaldelijk om met hen hun bijdragen door te nemen. Vermeldenswaard is de generale repetitie annex soundcheck met Vocal Chord voor het nummer Barcelona. Wat bibberig aan het begin, maar allengs groeide het koor in de begeleiding van Vocal Chord.

info@coriotrading.com

generale. Zou het niet mooi zijn om zo’n twee keer per jaar, in den lande, een concert met Vocal Chord te organiseren? Daar moeten we toch eens concreet en serieus aan gaan denken

Leerlingen van middelbare scholen Weert

Onze ‘eigen gast’ Hans Knubben

Na afsluiting vroeg Pascal Pittie meteen of ze ons konden engageren voor komende optredens! Een groter compliment hebben we zelden ontvangen. Tijdens de uitvoering was Barcelona een geweldige binnenkomer bij het publiek. Nog nooit hebben we meegemaakt dat na afloop van de presentatie van een nummer een kwart van het publiek spontaan een staande ovatie bracht. Na de generale repetitie zaten we nog even bij elkaar om onder het genot van broodjes kaas en ham, slaatje en eieren, na te praten over de

.De eigen bijdrage van het KHM St.-Pancratius aan het concert bestond uit Who wants to live for ever (Brian May), Lullabye (Billy Joel), Gesang eines welken Baumes und der Sonne (Kan Ishii) en Love of my life (Queen). We begeleidden de talrijke solisten met veel oeoehs, oohs, aahs, bij onder andere Walking in the air, Dreum, hoop zing, Mi Mancherai, Barcelona en New York, New York. Laat men daar niet te min over doen: het KHM St.-Pancratius legt het fundament, de solist kan verder bouwen. Een enkel woord nog over Gesang eines welken Baumes und der Sonne van Kan Ishii. Het is een moeilijk en ingewikkeld stuk en vereist alles van een koor. Tempi wisselen, intonaties, fraseringen en piano’s / fortissimo’s. Maar het is een uitdaging om in dit stuk onze koorkwaliteit neer te zetten. Die kwaliteit is er, alleen dienen we nog verlost te worden van een klein Calimero effect, dat zich 21

altijd aan het begin van een concert voordoet: we moeten even op gang komen (Who wants to live forever…). Zo geschiedde ook bij het Florence Nightingale concert en dan gehts los, vol vertrouwen in eigen kunnen. Gesang eines welken Baumes und der Sonne is een stuk waarin we al onze kwaliteiten kunnen laten zien/horen. Loskomen van het papiertje, vertrouwen in de dirigent en in onszelf, dat is wel een absolute voorwaarde. Het programma vóór de pauze werd afgesloten met het zingen van het volkslied van Tanzania. Enkele leerlingen van middelbare scholen uit Weert gaan daar in de zomervakantie naar toe om te helpen bij enkele ontwikkelingsprojecten; onze dirigent is een van hun begeleiders. De leerlingen vroegen aandacht voor een loterij die zij in de pauze georganiseerd hadden. Na de pauze vond een primeur plaats wat de kleding van het koor betreft. Al jaren treden we op in smoking, met of zonder cumberband, het koorinsigne keurig aan een koninklijk lint om de nek. Daar kwam nu verandering in: jasje uit, strikje en lint gingen af en zwierige roodgrijze sjaaltjes en kleurige bretellen sierden de (soms wel érg dikbuikige) leden van het KHM St.Pancratius. Kledingverandering leidt niet altijd tot gedragsverandering. Bij een enkel nummer werd iets meer

met een lach op het gezicht gezongen, maar de ernst bleef toch wat hangen… Echter, het eerste begin is er en het publiek kon dit changement erg waarderen. Velen van ons hebben na afloop meteen of in de dagen erna commentaar gehad op dit concert. Positief vond men de variatie en de kwaliteit. De bijdragen van Vocal Chord werden geroemd, zeker ook in combinatie met het koor. Maar ook: het is een lang concert. Uit dat commentaar hebben we lering getrokken: 19 tot 20 nummers is voldoende; we selecteren bij de gastoptredens en gaan die meer combineren met het koor. Ter verklaring kunnen we alleen maar zeggen dat voor mantelzorgers ons niets te veel is. Mochten we overdrijven in de lengte van het concert, dan is dat onze bewondering voor mantelzorgers die ons ertoe heeft gebracht om zoveel mogelijk uit de kast te halen. Dit is ook de reden dat we met de Florence Nightingale concerten doorgaan. Mantelzorgers verdienen het en voor het koor is het een fantastische gelegenheid om zich weer eens aan Parkstad te presenteren. Dus: we gaan er weer voor. 2017: here we come! Koos Linders

DE TAALSMID

De klinker en de medeklinker zijn De weke onderbuik en het korset. Dichter is hij die, schijnbaar zonder pijn, Het vormeloze in de steigers zet. Zijn woorden, corpulent of slank van lijn, Verenigen zich vloeiend tot couplet. De moeiteloosheid, niet het rookgordijn, Is zijn geheim. Met taal gaat hij naar bed. De taal, van A tot Z, is zijn fles wijn. Halfdronken wordt er, zomaar voor de pret, Een kind verwekt, een epos of kwatrijn, Of iets daartussenin, zeg een sonnet, Terwijl de lezer onbekend blijft met Zijn worsteling met spekvet en balein. Gerrit Komrij 1944 - 2012 Uit: Alle gedichten tot gisteren, De Arbeiderspers, Amsterdam 2000

VAN MECHELEN TOT DE ROUSCH een muzikaal weekend

Het Mechels Vocaal Ensemble o.l.v. Jos Beckers, piano: Augustustine Boshouwers Op 11 juni 2016 vierde het Mechels Vocaal Ensemble Zijn 50-jarig jubileum en bij die gelegenheid organiseerde het koor onder de naam ‘Concerte Moutarde’ een korentreffen van een aantal gerenommeerde Limburgse koren. De deelnemende koren waren allereerst het Mechels Vocaal Ensemble zelf, Canto Rinato - vocaal ensemble uit Schinveld - het Kamerkoor Transparence uit Klimmen, Fusion - close-harmony koor uit Sittard - en het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius. Het Mechels Vocaal Ensemble staat onder leiding van dirigent Jos Beckers en onze Augustine Boshouwers is de vaste begeleidster. Het ensemble is opgericht in 1966 in het toenmalig café Paradiso, tegenwoordig bekend onder de naam ‘t Hilleshagerhöfke. Het MVE zingt een zeer gevarieerd repertoire van klassieke operamuziek tot door de dirigent gearrangeerde moderne pop- en rockmuziek. Het niveau van het concert was ongemeen hoog. Met bewondering hebben we zitten luisteren en kijken naar de meest uiteenlopende muziek:

Kamerkoor Transparence o.l.v. Jacqueline Nelissen

van het Matrosenchor uit Der Fliegende Holländer’(MVE) tot Quand tu dors in een originele presentatie van de Vocal group Fusion. In een brief aan alle deelnemers verwoordden de leden van het MVE hun gevoelens als volgt:

Vocaal Ensemble Canto Rinato o.l.v. Anton Kropivšek

Met een voldaan gevoel kijken wij allen terug op ons jubileumconcert van zaterdag 11 juni jl. Wij genieten nog volop na van ‘Concerte Moutarde’ dat voor deelnemers en publiek als een groot succes kan worden beschouwd, hetgeen blijkt uit de lovende commentaren. Dit succes is mede te

danken aan de muzikale prestatie waarmee jullie ons jubileumconcert gestalte hebben gegeven. Door jullie muzikale inbreng hebben de toehoorders kunnen kennismaken met de veelzijdigheid van de Limburgse koormuziek maar ook met de muzikale kwaliteit van de medewerkende koren. Jullie deelname heeft ons gouden jubileumconcert ‘Concerte Moutarde’ tot een groot succes gemaakt. Daarom een oprecht woord van dank en waardering aan de dirigenten, zangers en begeleiders van jullie koren voor de deelname en de geleverde prestatie. Wij wensen dat de gesmede vriendschapsbanden in de toekomst op enigerlei wijze een vervolg kunnen krijgen.’ Voor het KHM was dit concert een moment van bezinning, zoals bleek uit het commentaar van onze dirigent na afloop van het concert. We hadden goed gezongen, maar… Er waren nog te veel technisch-muzikale onvolkomenheden die de toehoorders wellicht niet gehoord hadden, maar wijzelf wel degelijk. Er bleven enkele conclusies: meer thuis repeteren zodat tijdens de repetities gewerkt kan worden aan de muzikaliteit, weten wát je zingt zodat je meer met gevoel kunt zingen, echt muziek kunt maken. Een van ons refereerde aan een opmerking van een lid van het MVE, toen deze een compliment kreeg over hun programma: ‘Wat denk je? Dit kunnen

Vocal Group Fusion o.l.v. Esther Zaad

we niet bereiken wanneer we ons beperken tot twee en een half uur repetitie per week. We moeten ook thuis werken! Dan worden de repetities ook veel vruchtbaarder, omdat iedereen zijn huiswerk heeft gemaakt.’ Lentefair 12 juni De zondag was bestemd voor de Lentefair, inmiddels een traditie op initiatief van en georganiseerd door het Damescomité van het Koninklijk Heerlens Mannenkoor St.-Pancratius. Voor de liefhebbers was er een ruim aanbod aan kunst, brocante, lederwaren, eten, drinken, bloemen, sieraden enzovoorts. Een deel van de entreeopbrengst was bestemd voor het Toon Hermans Huis Heerlen. Tóch was het een bijeenkomst met een droef randje. Van de bezoekers had niemand dat door, maar de oplettende Pancratiaan wist, dat deze lentefair de laatste bijdrage zou zijn van het Damescomité aan het wel en wee van het koor.

Het KHM St.-Pancratius o.l.v. John Gerits, piano: Augustine Boshouwers 25

Ik weet het niet, we zien wel. Ik kan niet anders dan vertrouwen hebben in wat komen gaat. Maar: ik weet wel dat we in de toekomst bij concerten, Nieuwjaarsbijeenkomsten, Cecilia-avonden en concoursen jullie zullen blijven zien: de lieve meisjes van het koor!’

Het Damescomité: Gonnie Schoenmaekers, Annie Beckers, Charlotte van Rooyen, José Van der Werf, José Hendriks, Anny Ramaekers, Eveline Willemsen

Jarenlang hebben zij het met hun inzet mogelijk gemaakt dat het koor kon deelnemen aan concerten, concoursen etc. Zij zorgden ervoor dat we materialen aan konden schaffen, van piano tot bladmuziek, concertmappen en draagtassen. Het damescomité was de smeerolie van het koor. Bij gebrek aan Nachwuchs moeten ze nu ermee stoppen. Op zich begrijpelijk, maar vreselijk jammer. Wanneer ze tijdens een repetitie aandacht vroegen voor een van hun activiteiten, begonnen ze steevast met: Lieve mannen. Nu begin ik met: Lieve meisjes! Ontzettend bedankt voor alles wat jullie voor het koor gedaan hebben. Ik overdrijf niet wanneer ik zeg, dat het KHM St.-Pancratius zonder jullie niet zover gekomen zou zijn. Hoe het verder zal gaan in de toekomst?

Moeilijk, maar hoe kan ik nu anders dan overschakelen naar de realiteit? Op de prachtige, zonovergoten binnenplaats verzorgde het koor, gekleed in vrijetijdstenue (de rode bretels en de shawl) een optreden met voor de gelegenheid passende en vrolijke muziek. Net daarvoor had de dirigent ons nog onderhouden over het concert in Mechelen en dat was ook wel te merken tijdens het zingen: baritons en bassen vergaten de tweede stem bij Limburg allein en de drinkliederen werden met strakke gezichten van ernst gezongen… De act van bariton Bert maakte veel goed. De halve liter bier voor hemzelf (en het kleine pintje voor de dirigent) tijdens Ein prosit toverde zowaar een enkele lach op de gezichten van de zangers. Het optreden van het koor eindige precies op tijd: even later zou een stevige regenbui roet in het eten strooien. Een memorabel en leerzaam weekend, in vele opzichten. Ons wacht nog veel werk! Koos Linders

“RICOS” SFEERVOL WONEN VOOR INTERIEUR EN DECORATIES, VOOR BINNEN EN BUITEN IEDERE VRIJDAG, ZATERDAG EN ZONDAG GEOPEND VRIJDAG VAN 13.00 T/M 18.00 UUR ZATERDAG EN ZONDAG VAN 12.00 T/M 17.30 UUR LOOP VRIJBLIJVEND EENS BINNEN U BENT VAN HARTE WELKOM AAN DE HEKERWEG NO 37 VALKENBURG TEL. 045-4055494 E-MAIL RICOS@KPNMAIL.NL WWW.RICOS-WOONDECO.NL

DEUX ADIEUX OP KASTEEL TERWORM

Traditiegetrouw werden we ook dit jaar weer ontboden op kasteel Terworm. Een dubbel afscheid. Vanwege de laatste repetitie vóór de zomer én van het Damescomité. Een prima gekozen datum. Een memorabele datum voor de mannenzangstem. Ongeveer zo’n 25 jaar geleden wordt er een prachtconcert gegeven. De ‘Drie Tenoren’ (Luciano Pavarotti, Plácido Domingo en José Carreras) geven in de ruïnes van de Thermen van Caracalla een concert dat via de televisie door zo’n 800 miljoen mensen kan worden gevolgd. Dat is een aantal bezoekers dat we nooit op de binnenplaats Terworm kunnen herbergen. Daarom zijn we blij dat de afwezigen kunnen genieten van onze koorclip van ‘Nella Fantasia’, geschoten door de camera van Submedia, precies een jaar geleden. En voor de thuisblijvers is er dít bescheiden artikeltje, dat een samenvatting geeft van de laatste keer dit jaar. In 2015 waren we op Terworm op 9 juli, dit jaar op de 14e. De preses ontvangt iedereen met een hartelijk welkom en maakt duidelijk dat de heer en mevrouw Van der Valk er helaas niet bij kunnen zijn. Deze traditie is ontstaan toen het K.H.M. St.-Pancratius meedeed aan de openingsceremonie van Hotel Terworm in 1999.

sis ervaring. Overdag is hij bezig met tuinieren en knutselen. De dirigent legt de nadruk op het repeteren. Hopelijk ziet het publiek hoe gezellig dat is. Er moet véél gerepeteerd worden. Aan Von Fern Klingt Leise Eine Melodie bijvoorbeeld, dat

Preses P. Franken sr. heeft toen in het daaropvolgende jaar een vervolg geregeld. Wat logisch is, want ook ons vaandel danken we al sinds 1878 aan dit kasteel en zijn markante bewoners. Jos Amkreutz is vandaag ook blij dat er een aantal muzikanten de repetitie bijwonen: Cedric Honings en Enzo Kok. We hebben tevens bezoek van muzikanten uit België. Nadat de dames zijn bedankt, wordt Adri Hagen geïnstalleerd met de insignes van het verse koorlid. Hij is afkomstig van het Christelijk Gemengd Koor en is dus zanger in 2 koren. Een flinke do-

Preses Jos Amkreutz heet iedereen welkom

Papageno’s met een witte Domaine la Clapière Figuerette uit 2015 en een rode Domaine la Clapière, met een mengeling van Merlot en Syrah druiven uit de Languedoc streek. En vooraf een getapt fluitje Brand is óók mogelijk. Si, si gira con me! Hopelijk kunnen we volgend jaar weer een feestelijke toast uitbrengen op onze spontane gastheer en gastvrouw Freek en Annie van der Valk. Zonder hen is het véél te stil op het cour. De volgende nummers doorbraken op deze zomeravond de stilte van de thuisblijver: Softly As I Leave, Gesang Eines Welken Baumes Und Die Sonne, Von Fern Klingt Leise, Sérénade d’Hiver, Mi Mancherai en Lebe-Liebe-Lachen. Na de pauze werd de heimwee naar de heimat nog groter door: Love Of My Life, Limburg Allein, Hiep Hiep Hoera en Trinklied, für alle gemütlichen Stunden. Stoss an, stoss an. Adri Hagen als lid geïnstalleerd

we met het Eckernförder Chorgemeinschaft gaan uitvoeren op 19 oktober van dit jaar. We mogen dan geen stoorzender zijn. Ook Kan Ishii moet goed worden bekeken, willen we daarmee scoren in de toekomst, bijvoorbeeld op een concours in het buitenland. Augustine Boshouwers en Hans Knubben brachten tussendoor Gira Con Me ten uitvoer, hetgeen betekent: Alles draait om me heen. Hans mag zich na vanavond eveneens aansluiten bij de drie tenoren uit Caracalla. Het klonk heel professioneel, mede dankzij de uitmuntende kwaliteit van de geluidsinstallatie. De butlers Pascal en Femke ontfermen zich in de pauze over al die dorstige

Binnenplaats kasteel Terworm

Gul onthaal door Freek en Annie van der Valk

Onze koorclip is opgenomen op dit slot op 9 juli 2015 en je kunt zien dat het toen nét zo’n goed weer was als vandaag donderdag 14 juli: 6,3 uren zon, windkracht 3 bft., 0.0 mm neerslag en een maximum temperatuur van 22 graden Celsius. ’s Avonds koelde het gelukkig flink af, de smokingjasjes mochten aanblijven. Het was niet alleen mooi weer voor ons koor. Ook de sport profiteerde van het zonnetje en de bescheiden bries. In Frankrijk reden de renners vandaag 190,5 kilometer bij elkaar in de 6e etappe, richting Montauban. Wij dronken hier een glas uit de Languedoc-streek. En het EK Atletiek in Amsterdam profiteerde van het windje in de rug. De 100 meter werd met Hollands goud verguld, door de snelheid van Martina

Anny Ramaekers en José Van der Werf erelid van ons koor

Churany. De Vliegende Hollander rende het eindje in 10.07 seconden. Gaisah Ignesious sprong 7,93 meter in een zandbak, goed voor brons. Hij springt dus met gemak de gracht over! Hoe hoog ligt de lat voor het K.H.M. St.-Pancratius? Niemand hoeft morgen badend in het zweet wakker te worden, het was maar een laatste repetitie. Het is géén optreden.

Dit comité is eigenlijk geen comité binnen het koor, het is een stichting. De Stichting Damescomité is heeft een welomschreven doel: het koor helpen met geld en steun. Voordat het comité een stichting werd, is het een enthousiast idee, ontsproten aan de roes van actieve leden, die op de achterbank in de bus van Hongarije naar Nederland een plannetje smeedde voor meer succes. Een tiental dames verzonnen een actie die het koor verder hielp naar financiële onafhankelijkheid. Een heerlijke wijn werd door óns litho-etiket voorzien van de naam van de vereniging en aldus schonk men de inspiratie, met liters tegelijk, op menig keukeneiland in Coriovallum. Met talloze acties groeide het saldo van de stichting tot boven de vijf nullen! Een aantal acties kunnen de leden nog goed herinneren: de viooltjesactie, de wijnactie, de wafelactie, de stroopexcursie, de wijnexcursie, de Lentefair, de Kerstfair en de lunches bij de ledenbijeenkomsten. Terwijl de mannen praten en zongen, staken de dames de handen uit de mouwen. Zestien keer met een ambachtelijke wafelactie, met een prijswinnend bakkersrecept. Wij kunnen geen broodje kaas meer eten zonder aan het comité te denken. Achtentwintig jaar lang werd er gewerkt aan handelspraktijken voor het koor. De duizenden flyers zorgden voor reclame voor ons vaandel. Vraag voor de oplettende leden: komt er voor de 4 pas aangeschafte luxe wafelijzers (zie: Stem, april 2016) nog een speciale kienavond? Intussen danken we de dames ook voor de mooie pennen en placemats die we kregen als souvenir. Dit keer is het tijd voor de mannen om iets terug te doen. Voorafgaande aan het zingen wordt

Bloemen voor het Damescomité

Op de binnenplaats bevinden zich alleen geïnteresseerden, vrienden en aanhang uit de intieme kring van het K.H.M. St.-Pancratius. En niemand wordt naar huis gestuurd door het bestuur vanwege een laat pilsje, zoals dat gebeurde bij onze Lord of the Rings, Van Gelder, tijdens de Olympische Spelen in augustus. Hij krijgt van mij de gouden plak van de 1000 meter Sociaal Integreren, een aimabele kerel. Wie ook een waardering in goud krijgt is het Damescomité. 29

een charity dinner, een zeskamp, een bbq-dag, ‘n vintage fair, een triple proeverij of een Pokémon Go competitie? Wie zich geroepen voelt, meldt zijn goudkoorts bij Frans Ramaekers. De dames willen voorlopig niet gestoord worden, al de extra uren worden wat meer besteed aan: reizen, de kinderen en kleinkinderen, eigen verenigingen én the noble game of bridge. Hopelijk zullen ze nog vaak te horen zijn: applaudisserend in ons eigen publiek.

Zingen op de binnenplaats kasteel Terworm

door een snelle stemming de bereidheid gemeten om de dames te onderscheiden met de versierselen van Erelid, daarbij hoort een gouden insigne die door de preses zelf wordt opgespeld. Vanwege hun jarenlange inspanningen en grote verdiensten voor het koor, wordt dit insigne ontvangen door José Van der Werf en Anny Ramaekers. Gonny Schoenmaekers, Eveline Willemsen en Annie Beckers werden uitbundig bedankt en alle vijf de dames ontvingen een prachtig boeket uit handen van de preses. Hopelijk komt er snel een Comité Part II. Wij geven onze waardering luidkeels door met de tekst van Mi Macherai, omlijst door een solo van Hans Knubben. Ik zal je missen mijn schat. Kijk ik naar mezelf dan voel ik een leegte. De vreugde, mijn vriendin, vertrekt met jou. Mi macherai amore mio. Krijgen we nou nooit meer: een stuk krummele vlaai, een broodje kaas, een kerststukje mét kaars of een dagje uit? De dames waren volgens eigen zeggen zeer vereerd met de broche. Ze vonden deze onderscheiding erg mooi en een waardige afsluiting van een drukke periode. Vanwege de leeftijd én het gebrek aan interesse bij de jongere vrouwelijke aanhang, hebben zij besloten te vertrekken. De dames wilden nog kwijt dat ze stiekem hoopten dat hun rol wordt opgevolgd door actieve mannelijke leden. Goed voorbeeld doet goed volgen. Natuurlijk maken de heren bij het slagen van het Herencomité, bij aantoonbare inkomsten als allereerste kans op de: Wie-Doet-Het-Damescomité-Na-Wisseltroffee. Wat kunnen we binnenkort verwachten: litho’s, rallyritten, een preuvenemint, 30

Zoals de familie Van der Valk kasteel Terworm nieuw leven inblaast, zo kan het K.H.M. St.-Pancratius ook worden gerestaureerd, naar klassiek model. In de bus naar nieuwe bestemmingen en concours ontstaan dan vanzelf weer nieuwe Heren- of Damescomités.De voorgangers van Van der Valk en de familie zelf, renoveerden en verbouwden dat het een lieve lust was. Vandaag kunnen de heer en mevrouw Van der Valk er niet bij zijn. In 2015, tijdens de kerst, 7 maanden geleden, waren zij er wel bij, met glühwein en chocolademelk! Deze samenwerking werd een succes voor het goede doel Serious Request 2015. Het resulteerde in een kerstsprookje voor het Rode Kruis met 3532,17 euro’s opbrengst, door de Pancratianen en hun dames bijeengebracht. Op 8 januari vraagt Van der Valk een gemeentelijke bouwontheffing aan en op 21 januari breekt er brand uit in een vleugel van het Van der Valk Hotel Heerlen aan de snelweg. Het kenmerkende chaletdak wordt daarbij in de as gelegd. Er was al een verbouwing gaande waardoor de schade in de miljoenen dreigt te lopen. Gewonden vielen er niet. De geschrokken gasten zijn razendsnel ondergebracht in Kasteel Terworm. Tegen de middag werd al het sein brandmeester gegeven.

Felicitaties

Er wordt een schade verwacht tussen de 5 á 7 miljoen euro’s. Dat is een lastige tegenvaller om het jaar mee te beginnen.

Een hapje en een drankje

Gelukkig is de familie Van der Valk bekend met het fenomeen verbouwen, ook het kasteel Terworm heeft al diverse verbouwingen en renovaties ondergaan. In het verleden heeft het zes grote verbouwingen doorstaan tussen 1738 en heden. Uitgevoerd door de voorgangers van Van der Valk. Het concern heeft de laatste verbouwing zelf uitgevoerd. De verbouwing, die meer iets weg heeft van een restauratie, heeft geleid tot het kasteel nieuwe stijl, dat dagelijks bezocht wordt door vele nieuwsgierige toeristen en zakenlieden. Rond 1400 wordt het kasteel gebouwd door familie Gitsbach, genaamd Van der Worm en de familie Cortenbach. Het stond als een onbetekenend herenhuis in het dal van de Geleenbeek. Ook de familie Wylré heeft hof gehouden op het slot, dat er toen meer uitzag als een versterkte hoeve. Vanaf 1738 kwam het kasteel achtereenvolgens in handen van de heren Van der Heyden genaamd Belderbush, Von Böselager en de heer de Loë wist beslag te leggen op het buiten in 1847. Zes verbouwingen hebben in die periode het kasteel vergroot, opgesierd en aangepast aan de eisen van de moderne tijd. Een tijd die goed werd benaderd door architect de Fisenne uit Meehr. De architect was zo nauw verbonden met het kasteel dat hij een ingemetselde fles achterliet, met bouwtekeningen op perkament, bedoeld voor latere generaties. Fisenne geeft het kasteel het mondaine torentje en hij overgiet het chateau met een sausje

van neorenaissance stijl. In 1987 wordt het landgoed opgekocht door het Van der Valk concern, in 1997 beginnen de restauraties en deze lopen door tot 1999. In een korte tijd is veel bereikt waardoor spoedig Kasteel Terworm, zijn deuren kan openen voor het grote publiek. Proeven van grootgrondbezit is nu binnen het handbereik gekomen van velen, die zó kunnen genieten van natuur, van cultuur en van het leeuwerikje dat de zomeravond zo magisch weet te benutten om te bidden. Vanaf het begin van het nieuwe millennium is Heerlen weer trots op zijn kasteel. Het merendeel van de restauratie wordt bekostigd door Van der Valk zelf. De rest is gesubsidieerd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, het Ministerie van OCW/ROMZ, Provincie Limburg, Gemeente Heerlen en de stichting Heerlense Kastelen.

Gezelligheid alom

De renovatie van K.H.M. St.-Pancratius kan eveneens van start gaan na de vakantie. Het Prins Bernard Cultuurfonds en Provincie Limburg gaven ons een dubbele subsidie om het koor in de oude luister te herstellen: met de concours, de reizen, de partituren en de concerten van weleer. Zodat iedereen kan blijven genieten van de klassieke koormuziek met Esprit de Corps. In de toekomst een uitverkocht concert bij de thermen van Coriovallum, live op L1, wie weet? Bon Voyage! Bron: wwwterworm.nl Foto’s: Paul Franken, Hans Knubben, Swie Tjwan Tjan

Paul Franken jr. 31

ZOLTÁN KODÁLY ESTI DAL AVONDLIED Het KHM St.-Pacratius heeft - opnieuw - Esti Dal, het Avondlied van Zoltán Kodály in studie genomen met de ambitie om het uit het hoofd te kunnen zingen, zodat er nog meer aandacht aan klank en expressie gegeven kan worden. Dat is geheel in de lijn van de door hem ontworpen beroemde Kodály methode, die begint bij de muzikale vorming van het kleine kind en eindigt bij de componistenopleiding. Het accent ligt op

de zang, omdat de menselijke stem hét instrument bij uitstek is. Kodály wordt geboren op 16 december 1882 in Kecskemét (Hongarije) en overlijdt in Boedapest op 6 maart 1967. Na de middelbare school gaat hij naar Boedapest om muziek te studeren en zes jaar later promoveert hij op een proefschrift over de Hongaarse volksmuziek. Na een studiereis door Europa legt hij zich definitief toe op het verzamelen van volksliederen en volksdansen. Met Béla Bartók graaft hij, gewapend met muziekpapier en opname-apparatuur, tot in de verste uithoeken van het land naar de restanten van volksliederen. Daarnaast blijft hij actief als componist, vooral van liederen, kamermuziek en koorwerk. Met de Psalmus Hungaricus behoort hij in één klap tot de wereldelite. Evenveel succes hebben daarna de Hary Janossuite, het Te Deum, de Dansen uit Galanta en het Concerto voor orkest. Esti Dal is een Hongaars volksliedje. Men neemt aan dat de auteur een onbekende, ongeletterde volksdichter is. Kodály ontdekte het in een van de noordelijke provincies van Hongarije, in Nográd, en hij werkte het om tot een koorlied. Het wordt nog steeds veel gezongen, ’s avonds bij het kampvuur en als avondgebed. Jaren geleden heb ik het eens als slaapliedje gezongen voor

mijn petekind David. Zijn familie behoort tot de Hongaarse minderheid in Roemenië. Dat was scoren bij zijn moeder en zijn grootmoeder!

hoofd vouwde mijn handen en bad tot God:

Esti Dal

goede God, geef mij een vaste plek om te verblijven ik ben het rondzwerven moe het rondzwerven en het me moeten verstoppen het leven in vreemde landen

Erdö mellett estvéledtem Subám fejem alá tettem Összetettem két kezemet Ùgy kértem jó Istenemet Èn Istenem adjál szállást Már meguntam a járkálást A járkálást, a bujdosást Az idegen földön lakást Adjon Isten jó éjszakát Küldje hozzánk szent angyalát Bátoritsa szivünk táját Adjon Isten jó éjszakát Aan de rand van het bos overviel mij de avond ik legde mijn mantel als een kussen onder mijn

Moge God ons een goede nacht schenken, moge Hij ons zijn heilige engel sturen, ons hart moed geven, moge God ons een goede nacht schenken. Gezien de huidige politieke situatie in Hongarije heeft het liedje een wrange actuele bijbetekenis gekregen. Reden te meer om het met veel gevoel, inlevingsvermogen en intensiteit opnieuw in te gaan studeren. Koos Linders Bron: componisten.net

ZINGEN ALS EEN LIJSTER Beste collega-zangers, Zittend op de laatste rij, kijk ik uit over een landschap van enthousiaste zangers. Dat is mooi om te zien. Wat ik dan helaas ook zie, zijn foute ademhalingen, verkeerde zithoudingen en rare mondstanden. Een paar kleine verbeteringen hierin kunnen een wereld van verschil maken. Wil jij graag (nog) beter leren zingen, zonder keelpijn te krijgen, en wel zo dat je die hoge noot wel kunt halen en die lange frase toch in een adem kunt zingen? Als je de basiselementen van het zingen beter beheerst, dan zul je er nog meer plezier aan beleven. Het geheel klinkt dan meteen veel zuiverder, muzikaler en is briljanter van klank. In een serie van drie artikelen over de basisprincipes van het zingen zal ik in ‘De Stem’ proberen een en ander wat ik geleerd heb te verduidelijken en oefeningen aanreiken om het zingen beter en leuker te maken. De basisprincipes Goed zingen is afhankelijk van met name: 1. beheersing van de adem 2. goede houding 3. besturing van het aanzetstuk (klankkast) Hoewel deze drie basisprincipes onlosmakelijk met mekaar verbonden zijn, zal ik de elementen afzonderlijk behandelen. In deze uitgave van ‘De Stem’ ga ik dieper in op de beheersing van de adem. Alvorens de juiste ademhalingtechniek te leren toepassen, is het goed te weten hoe onze ademhaling eigenlijk functioneert. Daarom eerst een stukje anatomie.

de borstholte wordt op dat ogenblik lager dan de atmosferische druk, waardoor de lucht in de longen wordt gezogen. Bij het uitademen ontspannen de spieren zich en door de elasticiteit van de longen wordt het volume van de borstkas verkleind, wordt de druk in de longen hoger en zal de lucht weer naar buiten worden gestuwd.

De anatomie 1. Het ademhalingsaparaat. Ademhalen gebeurt meestal onbewust, maar men kan ook bewust in- en/of uitademen of de adem even inhouden. Onbewuste inademing wordt gestuurd door een impuls vanuit het ademhalingscentrum in het verlengde merg van de hersenstam. Dit centrum reageert op de koolstofdioxideconcentratie. Bij het ademen maken we gebruik van de ademhalingsspieren. Dit zijn het middenrif, de spieren van de buikwand, de tussenribspieren en de supraclaviculaire spieren (boven het sleutelbeen gelegen). Bij inademing wordt het volume van de borstholte vergroot, zodat de longen, die zich in deze borstholte bevinden, kunnen uitzetten en zich maximaal kunnen vullen. De druk in 34

2. De ademtypen Afhankelijk van de bij de ademhaling ingeschakelde spiergroepen kunnen vier ademtypen onderscheiden worden. Deze typen zijn in zekere zin abstracties, omdat ze niet afzonderlijk voorkomen. Het is meer een kwestie van waar bij het ademen het accent op wordt gelegd.

samen met de buik- en lagere tussenribspieren en kan zo optimaal bewegen. De borstholte wordt zowel in de diepte (buikholte) als in de breedte (flanken) verruimd. Op deze wijze wordt de longcapaciteit ten volle benut en is de beheersingspotentie groot. Deze manier van ademhalen is dus voor het zingen ideaal. Ademen bij het zingen Zoals reeds vermeld, is de gecombineerde middenrifinademhaling ideaal voor het zingen. Hoewel dit een natuurlijke wijze van ademhalen is, wordt deze door slechts 10% van de bevolking toegepast. We onderscheiden 3 ademmomenten: - het inademen - het adem bewaren of de ademsteun - het geleidelijk prijsgeven van de adem • De schouder- of sleutelbeenademhaling Dit type ademhaling is goed te zien bij uitgeputte atleten. Bij de schouderademhaling worden de sleutelbeenderen en de bovenste ribben opgetrokken, waardoor zich slechts de longtoppen met lucht vullen. Het grootste gedeelte van de longen blijft onbenut. Deze hoge ademhaling wordt voor het zingen streng afgeraden, omdat de luchtstroom niet kan worden gecontroleerd. • De borst- of ribbenademhaling Met behulp van vooral de tussenribspieren wordt de borstholte naar beneden verruimd. Omdat dit relatief veel energie kost, zal snel weer moeten worden ingeademd. • De buik of middenrifademhaling Hierbij wordt het middenrif, samenwerkend met de buikspieren, afgeplat. De borstholte wordt hierdoor aanzienlijk dieper en de longcapaciteit vergroot. Deze ademhaling is niet optimaal, omdat de onderste ribben niet bij het ademhalingsproces worden betrokken. Men noemt deze ademhaling ook wel de onvolwassen ademhaling, omdat deze door zuigelingen wordt toegepast. • De gecombineerde middenrifademhaling

• Het inademen Een goede ademhaling is onhoorbaar en gaat samen met een goede houding. In samenwerking met de buik- en tussenribspieren daalt het middenrif bij de inademing. De borstholte wordt zowel in de diepte (buikholte) als in de breedte (flanken) verruimd. De buikspieren moeten bij de ademhaling worden betrokken. De buik reageert losjes en er voltrekt zich een mooie golvende beweging door achtereenvolgens ontspannende en samentrekkende buikspieren. • Het adembewaren (ademsteun) Op de inademing volgt voor het zingen het meest essentieele moment: het adembewaren. Het adembewaren gaat gepaard met een zekere spanning. Deze spanning moet vastgehouden

Bert Paffen

Postbus 32081 6370 JB LANDGRAAF Mobiel 06-22235929 Kantoor 045-5317953 E-mail info@paffenbewind.nl Web www.paffenbewind.nl KVK 56049722

Bij dit ademhalingstype werkt het middenrif 35

worden. Laat men de spanning los, dan zal veel lucht niet omgezet worden in zang en zal de adem instorten. • Het geleidelijk prijsgeven van de ademsteun Aan het begin van een te zingen frase verandert er weinig aan de ademhalingshouding. Bij een langere muzikale zin die in één adem gezongen moet worden, voelen we dat de buikspieren het middenrif moeten volgen. De buikspieren trekken dan samen en we persen als het ware de lucht met de buik uit de longen.

met de ingeademde lucht je hand zachtjes wilt wegduwen. Doe dit heel rustig en let vooral op de ademstroom. Je ademstroom veroorzaakt het uitzetten, niet je buik zelf! 7. Houd de adem kort vast en adem langzaam uit alsof je een blaadje tegen het plafond wilt blazen. 8. Herhaal dit 5 tot 10 keer.

Aan de slag Genoeg theorie. We gaan nu aan de slag om de juiste ademtechniek te oefenen, zodat het een automatisme wordt tijdens het zingen. We gaan geen geluid produceren, dat gaan we doen als we alle drie de basispricipes onder de knie hebben. Doe de oefeningen dagelijks! Het kost niet meer dan 5 tot 10 minuten van je tijd. • Liggende oefening Gezien de gemiddelde leeftijd binnen het koor adviseer ik deze oefening niet op de grond uit te voeren. Het is echter wel een goed idee deze oefening in bed uit te voeren vóór het opstaan. Dit heeft het bijkomstige voordeel dat de doorbloeding sneller op gang komt en het hoofd voorzien wordt van zuurstof, waardoor duizeligheid bij het opstaan kan worden vermeden.

1. Ga op bed liggen, kniehoek 90 graden. 2. Leg een arm op je buik, de ander op je borst. 3. Adem royaal uit. De buik trekt zich samen. 4. Wacht rustig op het ademimpuls. 5. Adem rustig in. De buik wordt bol, de schouders blijven laag. 6. Probeer naar je buik toe te ademen, alsof je 36

zet uit

accent voorvoet

• Staande oefening 1. Ga staan, je accent op je voorvoet, de borstkas fier geheven, schouders laag en hoofd ontspannen. 2. Plaats je handen in je zij onder je onderste ribben en houd je schouders laag. Kuch nu, alsof je verkouden bent. Voel de samentrekking van je zogenaamde flanken. Die vormen je ademsteunspieren. Met deze oefening voel je waar de ademsteunspieren zich bevinden. 3. Adem royaal uit. Voel hoe de buik en flanken zich samentrekken. Blijf uitademen, wring jezelf als het ware uit. 4. Wacht op de ademimpuls. 5. Adem rustig in, voel hoe de buik en de flanken uitzetten. Houd je schouders ten alle tijde laag. Je borst zal licht verruimen. Duw je handen met je adem naar buiten weg. 6. Aan het eind van de inademing houd je de positie enkele seconden vast. 7. Adem langzaam uit alsof je probeert een blad papier tegen de wand aan te blazen. Of neem een rietje en blaas hierdoor uit. Voel hoe de buik en flanken zich samentrekken. Blijf uit-

aan mogelijkheden voor je open, waardoor je als zanger enorm kunt groeien. Zangers die de buikademhaling niet beheersen, gaan vaak compenseren door bijvoorbeeld extra veel druk te zetten op hun keel. Ze willen tenslotte toch een bepaald geluid produceren, en dat gaat uiteindelijk vaak ten koste van de stem. Bij het zingen zonder ademsteun klinkt het gezongen stuk vaak glansloos en onzuiver. Muzikale frasen kunnen vaak niet in een adem gezongen worden. Geloof me, je hebt meer adem dan je denkt.

blazen totdat het niet meer gaat. Houd de spanning vast en wring je zelf als het ware uit. 8. Herhaal dit 5 tot 10 keer. De buikademhaling is belangrijk om op een gezonde manier te kunnen zingen. Wanneer je de buikademhaling beheerst, gaat er een heel scala

Lerros For Fellows Gardeur Bugatti Pierre Gardin Gross Alberto State of Art Baileys Olymp

Daarnaast is een de buikademhaling een fijne techniek om je te helpen relaxen. Het werkt stressverlagend, verlaagt de bloeddruk, zorgt voor een betere nachtrust en helpt tegen pijn in je lichaam. Maar... als je de ademhaling niet op de juiste manier gebruikt, kan dat juist zorgen voor een stijf gevoel in de nek, borst en rug. Let daarom goed op je buikademhaling, de investering loont! Veel succes!

Nieuwe Bugatti Shop Geleenstraat 34-36 & Promenade 33, hartje Heerlen ook vestigingen in Sittard, Maastricht en Deurne

Hans Knubben

Ledub Esprit Stones Tenson Mac Meyer Tom Tailor ‘S Oliver Esprit Mac Soya

SAMEN UIT, SAMEN GENIETEN Gaat u ook zo graag naar het theater? Maar komt het er niet meer van omdat u niet graag ’s avonds alleen naar de bushalte loopt, moeite krijgt met autorijden in het donker, het vervelend vindt om alleen te moeten gaan of een arm nodig hebt? Speciaal voor u is er ‘Vier het Leven’! Vrijwilligers halen u op, gaan met u mee en brengen u weer thuis. ‘Vier het Leven’ is een landelijk initiatief en sinds 2012 actief in Zuid-Limburg. ‘Vier het Leven’ biedt theaterprogramma’s aan in samenwerking met de theaters en bioscopen in Parkstad. Wanneer u belangstelling heeft, belt u naar ons landelijk bureau en krijgt u alle informatie die u wilt. U kunt ons ook schrijven en e-mailen of u via de website opgeven. Wanneer u besluit om mee te gaan, komen de plaatselijke vrijwilligers u ophalen en gaan zij met u mee. Samen uit! Samen genieten! Een greep uit de komende voorstellingen waar u naar toe kunt gaan: Ma 29 aug. Cirque Eloize (Cultura Nova) Do 22 sept. Intouchables Zat 24 sept.. Carboon XL (uit de regio) Ma 26 sept.. André Kuipers (Theatercolleges) Woe 5 okt. Moeders en Zonen - Toneel Do 6 okt. Orkest van de achttiende eeuw Vr 14 okt. Docu Martha Argerich (appeltaartmatinee) Zat 15 okt. Philharmonie Zuid-Nederland Paganini Vr 21 okt. Toneelgroep Amsterdam La voix humaine Woe 2 nov. De Verleiders - slikken én stikken ‘Vier het Leven’ - Nelleke de Kruik - Mark Mülders - regiocoördinator Limburg - Eveline Willemsen Stichting ‘Vier het Leven’ Regentesselaan 20-26, 1217 EG Hilversum tel 035 035-5245156 e-mail: info@4hetleven.nl

website: www.4hetleven.nl

Post uitvaartzorg VOOR ZORG EN NAZORG afscheidskamer: Kruisstraat 16 6411 BT Heerlen info@postuitvaartzorg.nl www.postuitvaartzorg.nl

045 542 99 88 39

CHAARELKE HUURDE DAT... ● op 17 april 2016 in de Petrus en Pauluskerk te Schaesberg het Lenteconcert van het koor Musica Vincit uit Landgraaf en het KHM St.-Pancratius plaatsvond; ● beide koren in deze historische kerk fraai concerteerden; ● Augustine Boshouwers wel flink aan de bak moest: eerst als dirigent van Musica Vincit en daarna als pianobegeleidster bij het optreden van Pancratius; ● veel zangers gecharmeerd waren van haar prachtige jurk; ● tijdens de 4 mei herdenking in het stadhuis te Heerlen burgemeester Ralf Krewinkel en gastspreker Bernard Holtrop indrukwekkende toespraken hielden; ● het KHM St.-Pancratius deze met heel toepasselijke liederen omlijstte; ● het Florence Nightingale concert op 10 mei een zeer gevarieerd programma met een keur aan artiesten bood; ● het concert hierdoor dik drie uur duurde; ● de toehoorders veel lof hadden voor Vocal Chord, zeker in combinatie met ons koor; ● het changement in kleding van het koor na de pauze, kleurige bretels en sjaaltjes - het publiek wel kon bekoren; ● Sjaak Vinders met zijn acts de zaal liet bulderen van het lachen; ● ook in dit programma weer jeugdige talenten als Enzo Kok, viool en Cedric Honings, gitaar podiumervaring konden opdoen; ● vocal ensemble Canto Rinato, kamerkoor Transparence, close-harmony koor Fusion en ons koor deelnamen aan het Concerte Moutarde van het Mechels Vocaal Ensemble; ● dit concert t.g.v. 50-jarig bestaan van het MVE op zaterdag 11 juli een ongekend hoog muzikaal gehalte had; ● we op zondag 12 juli de Lentefair van het Damescomité opluisterden; ● we tijdens de laatste repetitie voor de zomervakantie op kasteel Terworm afscheid van ons Damescomité namen; ● Anny Ramaekers en José Van der Werf benoemd zijn tot erelid van ons koor.

ED HEUVELMANS BLOEMSIERKUNST Weltertuinstraat 80 6419 XD Welten- Heerlen

Tel.: 045-5718533 Fax.: 045-5740665

E-mail: info@edheuvelmans.nl Website: www.edheuvellmans.nl

PANCRATIUS’ VERJAARDAGSKALENDER september 1 september 2 september 7 september 12 september 12 september 14 september 20 september 23 september 24 september 24 september 30 september

Jeu Knubben Pascal Buck Ed Koord André van Belkom Sjir van der Linden Pierre van Els Jo Moonen Henk Kremer Willem ter Horst Ed Quett René de Koning oktober

11 oktober 14 oktober 16 oktober 17 oktober

Hub Winthagen Mathieu Crombag Frank Janssen Albert van Lieshout november

12 november 18 november 20 november 21 november 24 november 27 november

Leo Bras Theo Lenartz Johan Palmen Bert Rutters Hans Mentink John van Os december

1 december 3 december 5 december 8 december 16 december 16 december 19 december 29 december

Henk Muys Hub Lindenlauf Ad van der Vleuten Albert Balt Jo Bovendeert Theo Fontaine Lou Cloodt Jo Souren

K.H.M. ST.-PANCRATIUS

GEEF UW STEM AAN PANCRATIUS