Portfolio primair onderwijs

Waar staat atelier PRO voor?

Atelier PRO heeft hart voor kinderen en hun onderwijsomgeving. Het gaat hier immers om een bijzondere doelgroep: jonge gebruikers, die op school kennismaken met de wereld om hen heen, en die veel tijd doorbrengen in en om het schoolgebouw. Daarom is de kwaliteit van de onderwijsomgeving van groot belang. In onze optiek moet de omgeving voor schoolkinderen, om tot goede (leer) prestaties te komen, vooral gezond, aangenaam en toekomstbestendig zijn - iets wat overigens geldt voor alle types onderwijsgebouwen.

Een belangrijk leidend motief in ons werk is dat elke plek en elke gebruiker anders is. Voor ons betekent dat in het begin vooral heel goed kijken en luisteren. De plek en de situatie aanvoelen. Ons doel is een gezond, aangenaam en toekomtsbestendig gebouw waar alle gebruikersgroepen zich in thuis voelen. Een gezond, aangenaam en toekomtysbestendig schoolgebouw betekent voor ons:

• Eén duidelijk gemeenschappelijk hart van het gebouw met centrale entree. Aan dat hart liggen de voordeuren naar de verschillende scholen en gedeelde voorzieningen. Dat hart is overzichtelijk en sociaal veilig en is de ruimte om elkaar te ontmoeten, de pauze door te brengen of voor culturele evenementen.

• In de basisschool is een bewuste zonering van ruimten, microklimaat en inrichting. Er zijn klaslokalen voor focus, stilte en licht; leerpleinen of bibliotheek om samen te leren werken; ruimten om elkaar te ontmoeten. Ook zijn er ruimten en voorzieningen die men eventueel kan delen met andere gebruikers.

• Er is een goede aansluiting met de omgeving, verkeersveilig met ruimte om te spelen en voor klimaatadaptatie en biodiversiteit met een doordachte speelse buiteninrichting.

• Een toekomstbestendige gebouw met een open bouwstructuur en flexibele indeling (het gebouw kan krimpen en groeien). Een gezond gebouw dat voldoet aan ‘Frisse Scholen’. Een gebouw bij voorkeur energieneutraal (ENG) met een beperkte milieu-impact (MPG). Buitenruimte dat klimaatadaptief is en biodiversiteit stimuleert.

Meerder gebruikers in één gebouw

Atelier PRO heeft daarbij ervaring met schoolgebouwen voor verschillende onderwijsvisies - en ook met scholen waar meerdere visies in één gebouw samenkomen; Christelijke scholen, openbare scholen, Montessorischolen, Rooms-Katholieke scholen, Hindoeïstische scholen, Islamitische scholen. De keuze voor de onderwijsvisie of overtuiging ligt natuurlijk bij de schoolorganisatie; wij ondersteunen deze visie met een gebouw dat zoveel mogelijk op maat is van de gebruikers. Samen met hen werken we aan het optimale ontwerp voor hún school. Daar nemen wij, in het schetsontwerp en voorontwerp, ook ruim de tijd voor.

Zoals gezegd, het is onze doel om de onderwijsvisie ruimtelijk en architectonisch samen met de gebruikersgroepen te vertalen naar een gezond, aangenaam en toekomstbestendig schoolgebouw.

Daarnaast vinden we het belangrijk om onuitgesproken wensen van het CBS of OBS of andere organisaties aan te voelen en mee te nemen als uitgangspunten in het ontwerp. Dat vergt verbeeldingskracht, en vraagt tijdens het ontwerpproces ook om goede communicatie met verschillende gebruikersgroepen.

Door deze, voor atelier PRO typerende aanpak, ontstaan onderwijsgebouwen op maat voor de organisatie en toekomstbestendig, ingepast in de omgeving en met karakter.

VISIE & RUIMTE

Zoneringen ruimtes naar activiteit

Primair onderwijs is meer dan een verzameling leslokalen, het is een leefgemeenschap waar kinderen kunnen leren, spelen en bewegen. We kiezen ervoor ruimtes te zoneren op basis van activiteiten. Elk gebied binnen de school heeft een eigen microklimaat en inrichting die past bij activiteiten in de zone. In hoofdlijnen onderscheiden wij vier soorten ruimtes in het primair onderwijs:

• Zone voor focus. Lokalen waar kinderen geconcentreerd en individueel kunnen werken of instructie kunnen krijgen. Hier is veel daglicht, uitzicht en vooral stilte, door goede geluidsabsorptie van de gekozen materialen. De ventilatie, warmte en koelte zijn CO2-gestuurd, oriëntatie op het oosten of noorden of goede zonwering voorkomt temperatuuroverschrijdingen in de zomer.

• Zone voor samenwerken. Leerpleinen, een bibliotheek of een mediatheek waar leerlingen in groepjes samenwerken, overleggen en bezig zijn met een project. Deze ruimte is informeler en kent een variatie aan studieplekken en inrichtingen.

• Zone voor ontmoeten. In het hart van de (brede)school ligt de centrale hal of de aula, tevens de locatie waar leerlingen elke ochtend binnenkomen. Dit is dé plek om elkaar te ontmoeten, maar ook de plek voor de jaarlijkse eindmusical, voor de boekenmarkt, voor kleutertoneel. De centrale hal is een multifunctionele ruimte die de hele dag kan worden gebruikt om les te krijgen, om te spelen en om te bewegen.

• Daarnaast zijn er speciale ruimtes voor bijvoorbeeld handvaardigheid, sport en spel of voor muziek, met een daarop aangepaste inrichting en binnenklimaat. Bij brede scholen wordt hier vaak de samenwerking gezocht en ruimtes gedeeld.

Multifunctionele Accomodatie met twee basisscholen, kinderopvang, bibliotheek, jeugdcentrum, sport centrum, theater/ bioscoop, medisch centrum, buurtvoorzien-ingen, theatercafe, 23 appartementen

Periode 2009 - 2013

Opdrachtgever

Woongoed Zeeuws-Vlaanderen

Projectarchitect Dorte

Kristensen, Pascale Leistra

Projectleider Ronald Peters

Aannemer van Wijnen, Waalwijk

Adres Canadalaan, Sas van Gent

Bruto oppervlakte 9.000 m²

Kosten per m² € 1.110Bouwkosten € 10.000.000,-

Bibliotheek

Begane grond

Dorpshuis & kindcentrum De Statie, Sas van Gent

alzijdige plasticiteit, grillige locatie getemd

De Statie te Sas van Gent huist een Brede School met twee scholen, een kinderopvang, een gezondheidspost, een sportvoorzieningen en cultureel buurtcentrum, een jongerensoos en ontmoetingsruimte. Ook bevat het gebouw een seniorencomplex met 23 appartementen. Overstekken, hoekverdraaiingen en afwisselend gesloten vlakken maken dat het gebouw speelt met het perspectief en nooit hetzelfde oogt.

Voorplein vanuit de stad

Links: op de verdieping buurtvoorzieningen met vide naar de bibliotheek

Vlnr: gevel buurtcentrum, ontmoetingsruimten, basisschool, sportzaal NOC NSF met valkuil, theater/bioscoop

Brede school met buurtcentrum, basisschool, kinderopvang, gezondheidscentrum, sportvoorzieningen

Periode 2010 - 2015

Opdrachtgever

SCOH & Haag Wonen

Projectarchitect

Dorte Kristensen, Christina Kaiser

Projectleider Eelko Bemener

Adres Zaanstraat 25, Den Haag

Bruto oppervlakte 4.108 m² Bouwkosten € 4.633.000,-

01351015(M)

plattegrond begane grond Bredebuurtschool Riverenbuurt groundfloor Communityschool

Begane grond

Wijk- en kindcentrum O3 Rivierenbuurt, Den Haag

brede school en buurtvoorzieningen

In augustus 2015 werd het buurt- en kindercentrum in de Haagse Rivierenbuurt geopend. Een centrum met voorzieningen voor jong en oud zoals zoals Basisschool Jan van Nassau, kindercentrum met voorschoolse opvang en een buitenschoolse opvang, welzijnsorganisatie Zebra, een gezondheidsinstelling (huisartsenpost), sportzaal en -dak voor sportverenigingen, en wijkorganisatie waar ouderen bij elkaar komen en gezamenlijk eten. De Rivierenbuurt kreeg met deze voorziening eindelijk een cultureel hart voor jong en oud.

Kindcentrum met twee basisscholen, kinderopvang en sportvoorzieningen

Ontwerpperiode 1st fase

10-2012 - 05.2014

Ontwerpperiode 2de fase

07-2017 - 11-2018

Bouwtijd 2018 - 2020

Oplevering januari 2020

Opdrachtgever Gemeente

Midden-Groningen

Project architect

Dorte Kristensen, Joke STolk, Martijn de Visser

Projectleider Coen Bouwmeester

Adres De Boomgaard 37, Hoogezand

Gemeente Midden-Groningen

Bruto oppervlakte 5.112 m²

Begane grond

Kindcentrum Vosholen, HoogezandSappermeer

aardbevings- en toekomstbestendig

In het Groningse landschap bij de veendorpen Hoogezand en Sappemeer ligt kindcentrum Vosholen in de gelijknamige wijk. Een stoer rood gebouw in een parkachtig landschap. Bij de ontwikkeling van de wijk is het oude cultuurlandschap van veenontginning als uitgangspunt genomen. Op de kavel staat een oud ketelhuis met gemetselde schoorsteen (gemeentemonument) – een herinnering uit de tijd dat hier nog kassen stonden. Voor PRO was dit een belangrijk element om op te nemen in het ontwerp. Oud en nieuw komen hier zo bij elkaar in de Groene Hoeve.

Het kindcentrum is duurzaam en volledig aardbevingsbestendig gebouwd.

PLAATS & KARAKTER

Het unieke van de plaats als leidend motief.

Wij vinden het belangrijk dat kinderen van het primair onderwijs, een band krijgen met de wereld om hen heen. Daarom speelt de context en de omgeving van het schoolgebouw altijd een belangrijk rol in het ontwerp. Voor atelier PRO is elke plek uniek - een idee dat bekend staat als de Genius Loci (vrij vertaald uit het Latijn: de geest van de plek) - en speelt een gebouw daar op in.

Wij kijken daarom goed naar de omgeving, het landschap en de omliggende bebouwing; de ruimtelijke, historische en culturele context van een nieuw gebouw spelen allemaal een rol.

Het Hollandsche rivierenlandschap, een stukje boslandschap of stadslandschap, alle plekken verschillen van elkaar, en daarom is voor ons elk gebouw - en dus ook elk schoolgebouw - uniek én tegelijkertijd deel van een geheel.

Voordat we beginnen met ontwerpen, willen we daarom eerst de potentie van een plek helder hebben. Wij versterken de positieve punten en proberen eventuele negatieve met ons ontwerp te verbeteren. Het geheel van gebouw én omgeving bepaalt de kwaliteit van de school.

De buitenruimte van de school wordt daarom actief meegenomen in het ontwerp - niet in de laatste plaats omdat het schoolplein voor veel kinderen vaak ook ná school een plek is om te spelen.

Primary school and nursery

Period 2018 - 2022

Client RVKO

Project architect Dorte Kristensen

Collaborative architect

Studio LP (Lisette Plouvier)

Project leader Lia Tuit

Address Jan Steenstraat 30

Rotterdam

Gross floor area 2.278 m²

Begane grond

Albert Schweitzerschool, Rotterdam

The Albert Schweizer School lacked a ‘heart’. That’s why atelier PRO - in collaboration with Studio LP - designed a new building for this Rotterdam elementary school, with an assembly hall as its central feature. The new L-shaped volume embraces an existing school building from the 1970s, and is positioned so that the assembly hall also serves as the heart of the older building.

The new building is the preserve of toddlers, preschoolers and the lower school. It also houses a number of shared facilities like a playroom, a library, a team room and the assembly hall. The assembly hall serves as the heart of the new building - and, due to its location and transparent layout, also for the school as a whole.

transparent building ensemble

Basisschool met kinderopvang

Periode 2015 - 2016

Opdrachtgever RVKO

Projectarchitect Christina Kaiser

Projectleider Hans Tak

Adres Marijkesingel 3, Barendrecht

Bruto oppervlakte 1.520 m²

Bouwkosten € 1.456.000,-

Ziedewijdsedijk

Ziedewijdsebaan

Basisschool Dr. Schaepmanschool, Barendrecht

een school als een groot huis

Nieuwe huisvesting voor de Jenaplan basisschool de Dr. Schaepmanschool. Het ontwerp is als een groot huis. De aula is de huiskamer die de clusters voor de onder-, midden-, en bovenbouw verbindt. De leslokalen hebben brede zitvensterbanken en zijn als kamer-en-suites verbonden met de leerpleinen. Het gebouw heeft, net als de meeste gebouwen in de omgeving metserwerk gevels met grote vensters.

Multifunctionele accomodatie met twee basisscholen, kinderopvang en sportvoorziening

Periode 2012 - 2014

Opdrachtgever Hevo

Projectarchitect

Dorte Kristensen, Mira van Beek

Projectleider

Hans Tak, Ronald Peters

Adres Klaverstraat, Krimpen aan de Lek

Bruto oppervlakte 3.200 m² Bouwkosten € 3.422.666,-

Vlnr: Entree’s zichtbaar en herkenbaar. De trappen naar de bovenbouw zijn een sfeermaker in de aula’s. In het gebouw zijn veel doorkijkjes gemaakt zoals hier tussen aula en gymzaal. Zes door de scholen en BSO in de initiatieffase benoemde thema’s zijn als ‘hoekstenen’ in het gebouw geïntegreerd.

MFA Krimpen aan de Lek

samen sterk

De nieuwe MFA gelegen tussen de Admiraal de Ruyterstraat en de Klaverstraat bestaat uit de Protestants christelijke basisschool De Wegwijzer, de openbare basisschool Prinses Irene, een buitenschoolse opvang en een gymzaal. De twee scholen liggen als het ware rug aan rug met de gezamenlijke functies centraal ertussen, waardoor er twee schoolpleinen ontstaan met ieder een eigen karakter.

Multifunctioneel Centrum met twee basisscholen, kinderopvang, gezondheidscentrum, sportvoorzieningen, buurtvoorzieningen

Ontwerpperiode 2010 - 2013

Opdrachtgever

Gemeente Venlo

Projectarchitect Dorte

Kristensen, Pascale Leistra

Projectleider Marjon Main

Adres Vossenerlaan, Venlo

Bruto oppervlakte 4.750 m²

Prijs per m² € 1.122,-

Bouwkosten € 5.329.090,-

Het buiten- en speelterrein van de school is een deel van het buurtpark van Vossener

Wijk- en Kindcentrum Op Expeditie, Venlo

houten geveldelen versmolten met ontdektuin

Wijk- en kindcentrum (MFC) Op Expeditie ligt in Blerick, een Venlose woonwijk uit de zeventiger jaren. In het multifunctinele gebouw staat het kind centraal. De indeling van het gebouw moet bijdragen aan een laagdrempelige sfeer waar mensen elkaar gemakkelijk kunnen ontmoeten. In het gebouw zijn een multifunctioneel centrum, twee scholen, een kinderopvang, een peuterspeelzaal, een bso, een sportzaal en wijkfuncties gehuisvest.

Kindcentrum met basisschool, kinderopvang en sportvoorzieningen

Periode 2013 - 2015

Opdrachtgever Gemeente

Alphen aan den Rijn

Projectarchitect

Alex Letteboer, Joke Stolk

Projectleider Joke Stolk

Adres De Boomgaard 2 en 4, Boskoop

Bruto oppervlakte 2.863 m²

Bouwkosten € 2.605.620,-

Kindcentrum Waterrijk, Boskoop

archetypische schuurvorm met strakke details

In het kindcentrum, of brede school, Waterrijk is een basisschool, kinderopvang en sprotvoorzieningen ondergebracht. Het gebouw heeft een archetypische hoofdvorm die herinnert aan de boerenschuren waar Boskoop zo rijk aan is. Het dak en de wand vormen een bouwmassa. Het blonde hout en naturel aluminium passen bij de eenvoud en sfeer van omgeving. Net aangeplante bomen omringen dit gebouw zodat het midden in een boomgaard komt te liggen.

Begane grond

Multifunctionele accomodatie met bibliotheek, basisschool, kinderopvang en sporctaccomodatie

Periode 2012 - 2014

Opdrachtgever Thuisvester

Projectarchitect

Dorte Kristensen, Mira van Beek

Projectleider

Jaco de Koning, Ronald Peters

Landschapsarchitect Eline

Keus

Adres Van den Berghstraat, Achtmaal

Bruto oppervlakte 1790 m²

Bouwkosten € 1.986.966,-

Verdieping

Begane grond

Wijk, kindcentrum en woningen, Achtmaal

bijzondere functie die past in de omgeving

Achtmaal is een kleine plattelandskern in Noord-Brabant met ca. 1.600 inwoners in de gemeente Zundert. Als voorziening voor jong en oud bouwde men dit multifunctionele accomodatie MFA. Er zijn verschillende maatschappelijke voorzieningen in dit gebouw waaronder een dorpshuis met bibliotheek, gymzaal, basisschool en kinderdagverblijf. Ook zijn er vijf seniorenwoningen naast gebouwd.

Een groot programma voor een klein dorp dat voornamelijk bestaat uit twee-onder-een-kap woningen. Het gebouw past zich aan aan de (kleine) schaal en identiteit van het dorp. Met materialisatie, schuine kappen, ingeknipte, tactiele volumes en de grote witte erkers verwijzen naar de twee-onder-eenkappers.

Twee basisscholen, kinderopvang en sportvoorzieningen

Periode 2010 - 2014

Opdrachtgever

De Haagse Scholen; stichting voor primair en speciaal openbaar onderwijs

Projectarchitect

Dorte Kristensen, Pascale Leistra

Projectleider Jaco de Koning

Adres Cederstraat en Abeelstraat, Den Haag

Bruto oppervlakte 4.700 m²

Bouwkosten € 4.840.000,-

Montessorischolen Valkenbos, Den Haag

wissellokalen voor flexibel schoolprogramma

Op een binnenstedelijke plek in de Haagse wijk Valkenbos zijn de Christelijke en de Openbare Montessorischool elkaars buren gebleven. In een nieuw en eigentijds gebouw is een veel verdergaande samenwerking mogelijk gemaakt, dan in de oorspronkelijk twee gebouwen. Daarnaast is er een kinderdagverblijf en BSO in het programma meegenomen, waarbij de ambitie om de nabijheid van bso-lokalen en schoollokalen maximaal te benutten gedurende de dag in praktijk is gebracht.

OUD & NIEUW

Omgang met bestaande gebouwen.

Veel ontwerpopdrachten voor onderwijsgebouwen zijn renovaties en uitbreidingen, of zelfs transformaties van gebouwen die eerst een heel andere functie hadden. En net zoals we de omgeving zorgvuldig onderzoeken, brengen wij ook hier heel zorgvuldig de positieve en negatieve kanten in beeld. Oude gebouwen bieden vaak verrassende mogelijkheden, en ook vanuit het oogpunt van duurzaamheid is het belangrijk om zorgvuldig met bestaande bouw om te gaan. Wij vinden het juist spannend als een opgave niet alleen om nieuwbouw gaat, maar juist om hergebruik - soms van een belangrijk monument, soms van een ondergewaardeerd gebouw dat door de transformatie een nieuwe betekenis krijgt; een gebouw dat weinig mensen mooi vinden, transformeren tot een geliefde nieuwe school - dát zijn uitdagingen waar we ons graag aan wagen.

The school is made up of three sections: Early Years (ages 3 to 7), Junior School (7 to 11) and Senior School (11 to 18). The school follows the National Curriculum for England

Periode 2016 - 2021

Opdrachtgever

British School of Amsterdam

Projectarchitect Dorte

Kristensen, Lisette Plouvier, Evelien van Beek

Interieurarchitect Amal Habti

Landschapsontwerper

Buro Sant en Co

Adres Havenstraat 6, Amsterdam

Bruto oppervlakte 10.000 m²

Nominatie Architectenweb schoolgebouw van het jaar

2021

Begane grond

Vlnr: De koepel; leerplein voor de kleuters in de gangzone; zicht op junior playground en de monumentale gevel. De cellenramen met tralies zijn in ere hersteld, aangevuld met extra vensters tbv de herbestemming.

The British School of Amsterdam

voormalige gevangenis wordt British School

The British School of Amsterdam (BSA) koos ervoor om in een historische strafgevangenis te transformeren en haar drie verspreid liggende scholen (Early years, Juniors en Seniors) samen met maatschappelijke voorzieningen er in onder te brengen.

De architectonische opgave was een uitdaging. Het gesloten en introverte karakter van de gevangenis moest worden verenigd met de op de wereld gerichte geest van het onderwijs. Naast de 6.762m² renovatie van het gemeentelijk monument is 7.361m² nieuwbouw op een harmonische wijze toegevoegd. De logistiek en routing binnen de oude gevangenis werd gebruikt als basis en daaraan werden de nieuwe programma onderdelen geplakt. Elke bouwdeel of vleugel van de gevangenis is een eigen school. De centrale hal is het ontmoetingspunt voor iedereen, de hallen in de vleugels voor de verschillende scholen.

Links: De centrale hal is het ontmoetingspunt voor iedereen

Vlnr: de cellen zijn opengebroken en getransformeerd tot onderwijsruimten; klaslokaal in de nieuwbouw; ultifunctionele ruimte (BSO); speelplaats

Hergebruik van deel van bestaande school

Nieuwe situatie

Rudolf Steiner School & College, Haarlem

metamorfose voor schoolgebouw uit de jaren ‘60

In Schalkwijk in Haarlem is een schoolgebouw uit de jaren ’60 getransformeerd tot basisschool en BSO. Samen met de nieuwe naast gebouwde middelbare school vormt het een nieuw geheel; Rudolf Steiner School en College. Door een transparant tussenlid is het mogelijk om functies te delen.

Voor de school was een belangrijk uitgangspunt om de structuur van het bestaande gebouw zo optimaal mogelijk te gebruiken; aanpassingen zouden moeilijk en duur worden. Vanuit de vrije school-filosofie was er wel behoefte om de strakke gangstructuur te doorbreken en de school een hart te geven.

Hiervoor werd de entree verplaatst naar de oksel van het gebouw. Waar voorheen de toiletten waren is nu ruimte gecreëerd voor een ruime ontvangst grenzend aan het nieuwe eurithmie-lokaal, mediatheek en keuken. Een nieuwe trap en lift geven snelle toegang tot de 1e verdieping.

Oorspronkelijke situatie

Gang in de school met zicht op de eurithmie-lokaal

Basisschool + MAVO, HAVO en VWO

Periode 2017 - 2022

Opdrachtgever Stichting Voortgezet Vrijeschool Onderwijs Noord-Holland (SVVONH)

Projectarchitect

Martijn de Visser

Adres Duitslandlaan, Haarlem

Bruto oppervlakte 6.143 m²

Multifunctionele accomodatie met twee basisscholen, kinderopvang, sport- en wijkcentrum

Periode 2007 - 3.2012

Opdrachtgever

Gemeente Breda

Projectarchitect

Alex Letteboer, Joke Stolk

Projectleider

Joke Stolk, Hans Tak

Landschaparchitect Eline Keus

Adres Mgr. Nolensplein 1, Breda

Bruro oppervlakte

Nieuw: 4.095 m²

Renovatie: 2.615 m²

Kosten per m² € 1.192,-

Bouwkosten € 8.000.000,-

Het kerkgebouw van Granpré Molière is gerestaureerd in al zijn glorie De authentieke details en de ruimtelijk structuur van de kerk zijn bewaard en herkenbaar gebleven

Eerste verdieping

Begane grond

De nieuwbouw is dooraderd met transparantie, sculpturaliteit, kleur en daglicht

Wijk- & Kindcentrum Huis van de Heuvel, Breda

naoorlogse kerk, nieuw ensemble

MFA Huis van de Heuvel komt voort uit het omvormen en uitbreiden van het bijzondere kerkgebouw van Granpré Molière; een rijks-monument in wederopbouwwijk de Heuvel in Breda. Het programma bestaat ondermeer uit een katholieke en een openbare basisschool, een gymzaal, uitgebreid sociaal cultureel centrum met inloophuis, buurtmeester, een jeugdgezondheidspost, peuterspeelzaal, kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang. Tussen het kerkgebouw en de nieuwbouw is de bestaande tuin ingezet als verbindende schakel in de vorm van een nieuwe wintertuin en binnenhof.

Oud en nieuw vormen een nieuw ensemble

Links: de wintertuin dient als verbindende schakel tussen de nieuwbouw en het bestaande gebouwencomplex

Twee basisscholen, kinderopvang

Periode 2011 - 2014

Opdrachtgever

Gemeente Brielle

Projectarchitect

Dorte Kristensen, Martijn de Visser, Hans Tak

Projectleider

Martijn Visser, Hans Tak.

Adres Sint Catharijnehof 6

Venkelstraat 18, Brielle

Bruto oppervlakte

ca. 1.200 m²

nieuwbouw: 685 m²

renovatie: 515 m²

Bouwkosten

nieuwbouw: € 1.650.000,-

renovatie € 530.000,-

CBS Geuzenschip

Kindcentrum, Brielle

karakteriestiek elementen, identiteit teruggebracht

Twee basisscholen in de binnenstad van Brielle kampten met ruimtegebrek. De scholen liggen op steenworp afstand van elkaar. Atelier PRO heeft een gebouw ontworpen dat door beide scholen gebruikt wordt.

Oud...

Bij de renovatie van het uit 1930 daterende schoolgebouw met 6 klaslokalen, is de oorspronkelijke identiteit teruggebracht.

Verlaagde systeemplafonds en tussenwandjes zijn verwijderd en karakteristieke elementen zijn waar mogelijk hersteld of teruggebracht in nauw overleg met de Dienst Monumentenzorg. De belangrijke nissen in de gang zijn hersteld en laten weer daglicht toe en worden gebruikt als garderobe en extra studie-plekken. Veel energie is gestoken in het onzichtbaar wegwerken van de installaties.

De oude kozijnen zijn gerenoveerd, en een nieuw kleurconcept versterkt de relatie tussen privé gebied en openbare verkeerszone

In de klaslokalen is een ‘onzichtbaar’ akoestisch plafond aangebracht dat netjes aansluit op de bijzondere hoge kiepramen

... en nieuw. Het nieuwe gebouw is afgestemd op de specifieke situatie van beschermd stadsgezicht. In de Brielse binnenstad zijn schuine daken verplicht. Atelier PRO heeft dit gegeven aangegrepen om met een bijzondere kapvorm het volume op te laten lopen; van één verdieping bij de aansluiting op het gemeentelijk monument naar twee verdiepingen voor de vervangende nieuwbouw. Hierdoor is ook automatisch extra hoogte ontstaan ter plaatse van de gezamenlijke aula en speellokaal. De opzet van de nieuwbouw is zo helder mogelijk gehouden; de uitbreiding van het Geuzenschip volgt de opzet van de bestaande school door aan het gebouw een vleugel met een klaslokaal toe te voegen. De gezamenlijke functies, zoals de aula en het speellokaal, liggen tussen beide scholen. De Meester Eeuwoutschool heeft een opzet met een centrale hal. Deze hal kan multifunctioneel ingezet worden, een trap met podium koppelt de twee verdiepingen. De verschillende delen zijn met elkaar verbonden door een brede doorlopende gangzone. Tussen de Meester Eeuwoutschool en het Samenwerkingsgebouw ligt een centrale entree, waardoor beide delen gekoppeld zijn, maar ook onafhankelijk van elkaar kunnen opereren. gebouw, waarin de bestaande monumentale platanen zijn opgenomen. Voor de Meester Eeuwoutschool is een plein gemaakt met verschillende routes en een buitenpodium..

Ontmoetings- en kindcentrum met drie basisscholen en kinderopvang

Periode 2012 - 2015

Opdrachtgever

Gemeente Teylingen

Projectarchitect

Alex Letteboer, Martijn de Visser

Projectleider Hans Tak

Adres Herenweg 80, Warmond

Bruto oppervlakte

nieuwbouw: 1.900 m²

renovatie: 1.965 m²

Bouwkosten € 2.500.000,-

plattegrond begane Basisschool Kloppend groundfloor primaryschoolWarmond Begane grond

Wijk- & Kindcentrum Kloppend Hart, Warmond

flexibel ‘kralensnoer’ van klaslokalen

Het Kloppend Hart is een combinatie van het oude ontmoetingscentrum in Warmond met drie basisscholen en een peuterspeelzaal. Het gebouw is meer open gemaakt en er is een nieuwe, bijzondere toevoeging voor de scholen bijgekomen.

De locatie maakt deel uit van een groen gebied om Warmond waarin gebouwen losser zijn opgenomen dan in de dorpskern. Atelier PRO heeft hier op aangesloten door het nieuwe deel van het Kloppend Hart een vrije, golvende vorm te geven. De golvende vorm bestaat uit een ‘kralensnoer’ van klaslokalen, dat flexibel is.

SYNERGIE & MOGELIJKHEDEN

De sociale winst van het delen

Synergie is de winst die ontstaat als functies samengaan - en dat is meer dan alleen de som der delen. In een brede school of kindcentrum delen basisscholen, de kinderopvang en de buitenschoolse opvang ruimtes als gymzalen, muziek- en handarbeidlokalen, de bibliotheek, de mediatheek, en zelfs klaslokalen. Vaak ligt hier een economisch motief aan ten grondslag, omdat een gebouw met gedeelde ruimtes goedkoper is. Maar in onze optiek levert dit vooral een sociale winst op: door gezamenlijk gebruik kunnen kinderen van verschillende leeftijden en scholen makkelijker met elkaar in contact komen; zo leren ze elkaar kennen, leren ze van elkaar en leren ze elkaar te waarderen. Naast de ‘eigenheid’ van de eigen school worden leerlingen zich zo, op een haast onbewuste manier, bewuster van ‘de ander’, en van wat ze met anderen delen.

Openbare- en Hindoeïstische basisschool

Periode 2017 - 2021

Opdrachtgever SPO Utrecht

Projectarchitect Martijn de Visser en Dorte Kristensen

Projectleider Lia Tuijt

Adres Van Lawick van Pabstlaan 1

Utrecht

Bruto oppervlakte Totaal 2.030 m²

Pantarijn (1.245 m²)

Shri Krishna (785 m ²)

De Romeinse limes opgenomen in het ontwerp

Links: Leerplein en tribunetrap Pantarijn Rechts: Speellokalen gecombineerd en leerplein Shri Krishna

Obs Pantarijn en Hindoeïstische basisschool Shri Krishna, Utrecht

Twee bijzondere basisscholen onder één dak

Op een bijzondere plek in De Meern, Utrecht, heeft atelier PRO een gebouw voor twee bijzondere basisscholen ontworpen - openbare basisschool Pantarijn en hindoeïstische basisschool Shri Krishna.

Bijzonder, omdat dwars over de kavel een Romeinse limes loopt. En bijzonder omdat beide scholen allebei duidelijk een eigen karakter hebben, maar tegelijkertijd een gebouw delen dat een herkenbare eenheid vormt.

Multifunctionele accomodatie met twee basisscholen, kinderopvang, sport- en wijkcentrum, zorgwoningen

Periode 2004 - 2009

Opdrachtgever

Gemeente Tilburg and TIWOS

Projectarchitect

Dorte Kristensen, Pascale

Leistra, Lisette Plouvier

Projectleider

Eelko Bemener, Henry Schutte

Adres Wassenaerlaan 38, Tilburg

Bruto oppervlakte

9.053 m² wijkcentrum

scholen etc. 4.500 m²

psychiatrisch centrum 4.553 m²

Prijs per m² € 1.034,-

Bouwkosten € 9.356.890,-

Begane grond

Wijk- & kindcentrum Zuiderkwartier, Tilburg

Het wijkcentrum in de Zeeheldenbuurt vouwt zich, samen met de bestaande kerk en het zusterhuis, rond een verborgen tuin met speelterrein. In het gebouw zijn een basisschool met 13 klassen, peuterspeelzaal, gymzaal en wijkfuncties samengevoegd. Ze komen samen in een centrale as die naar één hoofdentree leidt. Ontmoeting tussen de verschillende gebruikersgroepen staat centraal. Atelier PRO heeft tevens de renovatie van de dagopvang van het GGZ gedaan.

Mulitfunctionele accomodatie met twee basisscholen, kinderopvang, gezondheidscentrum, bibliotheek, woningen

Periode 2008 - 2011

Opdrachtgever Woonpartners

Midden Holland in opdracht van de Gemeente Gouda

Projectarchitect Alex Letteboer, Sandrine Rointru

Projectleider Eelko Bemener

Landschapsarchitect

Eline Keus

Adres

Wilsonplein 1, Gouda-Oost Bruto oppervlakte

MFA ca. 4.885 m²

woningen ca. 1.745 m²

Bouwkosten € 7.850.000,-

Begane grond

Tweede verdieping

Vlnr: door het plaatsen van het gebouw en de pleinen op de waterlijn is een landschapbuffer gecreëerd tussen de school en de buurt

Entree van de MFC met appartementen erboven, auditorium met een galerij langs de verhoogde schoolplein, speelplaats met appartementen op de achtergrond

Wijk- & kindcentrum Nelson Mandela, Gouda

MFA als intermediair

Het Mandela Centrum in Gouda vormt de aftrap van een grotere herstructurering van de wijk Gouda Oost. In het gebouw zijn rondom twee gebouwharten diverse voorzieningen voor de wijk ondergebracht waaronder een basisschool, kinderopvang, peuterspeelzaal, gezondheidszorg, sport en zestien sociale woningen die zorgen voor levendigheid en sociale controle. Het gebouw herdefineert tevens de openbare ruimte eromheen en versterkt de kwaliteiten van de locatie door de toevoeging van twee nieuwe pleinen.

Kindcentrum met twee bassischolen, kinderopvang en sportvoorzieningen

Periode 2011 - 2014

Opdrachtgever

Gemeente Schiedam

Projectarchitect Dorte Kristensen, Sandrine Rointru

Projectleider

Marjon Main-Roetgerink

Adres Thorbeckesingel 2 & Dr. Kuyperlaan 12 &12a, Schiedam

Bruto oppervlakte 5.667 m²

Bouwkosten € 5.288.647,-

Begane grond

Wijk- & kindcentrum Damlaan, Schiedam

kloeke MFA

In een wederopbouwwijk Nieuwland van Schiedam gaf atelier PRO vorm aan het Kindcentrum Nieuwe Damlaan. Een paradijs voor kinderen van nul tot eind basisschool. Er is een Brede openbare basisschool De Taaltuin en een Brede Basisschool voor Islamitisch onderwijs Ababil. Bij elke school is een peuterspeelzaalwerk van SWS Welzijn aanwezig. Mundo Kinderopvang heeft daar ook een faciliteit met dag en buitenschoolse opvang, net als Academia met een lokaal voor buitenschoolse opvang. Stichting Primo Schiedam beheert er de dubbele gymzaal. Al deze functies zijn ondergebracht in een gebouw en ruimtelijk met elkaar verknoopt.

GEZOND & DUURZAAM

Toekomstbestendig gebouw

Uitgangspunten bij onderwijsgebouwen staan soms haaks op elkaar. Daarom wordt er vooral in het Definitief Ontwerp eindeloos gepuzzeld in het ontwerpteam om tot een toekomstbestendig gebouw te komen. Frisse Scholen gaat niet altijd goed samen met de ambitie om een gezond en energieneutraal gebouw met een minimale milieu-impact te ontwerpen. Frisse Scholen ziet graag grote ramen om zo daglicht en uitzicht binnen te brengen, maar dit leidt ook tot temperatuuroverschrijding in de zomer en warmteverlies in de winter. Voor een energieneutraal gebouw zijn zonnepanelen en warmtepompen noodzakelijk, maar die hebben weer een grote impact op het milieu i.v.m. de zeldzame aardmetalen die worden gebruikt; in het ideale scenario zou ontwerpt atelier PRO ontwerpen een schoolgebouw met alleen maar hernieuwbare grondstoffen - biobased materialen zoals hout. Helaas is het niet altijd mogelijk om aan deze complexe stapeling van wensen en eisen te voldoen, maar samen met ons integrale, multidisciplinaire ontwerp- en adviseursteam streven wij er altijd naar een zo optimaal mogelijk gebouw te ontwerpen. Het doel is immers een gezonde, aantrekkelijke maar ook toekomstbestendige onderwijsomgeving.

Als casus werd een school langs de ringweg in Antwerpen als vertrekpunt genomen.

Clean Air Schools

Studieopdracht atelier PRO naar onderwijsgebouwen samen met Stad Antwerpen, TNO Delft, TU Delft, The Why Factory, Ducth Green Building Council en Syntens Innovatie Centrum

In hoogstedelijke gebieden is nog steeds vraag naar nieuwe, goede scholen. Deze scholen worden vaak gepland op de nog beschikbare locaties in steden nabij ringwegen. Wat betreft luchtkwaliteit zijn dat de slechtste plekken. Met Clean Air Schools willen wij de urgentie van het probleem agenderen en ruimtelijke oplossingen aanbieden. Hierbij beschouwen in een integraal ontwerpteam de mogelijkheden die wij met het gebouw hebben om zowel in interieur als exterieur de luchtkwaliteit te verbeteren. Wij onderzoeken daarbij de mogelijke effecten die ruimtelijke ingegrepen of interventies kunnen hebben op de kwaliteit van buitenlucht.

Case Study

Voor Clean Air Schools hebben wij een geschikte locatie gevonden in samenwerking met de gemeente Antwerpen. Om een relevante ontwerpstudie te maken is het van belang dat het microklimaat, de concentraties van soorten luchtverontreiniging en de luchtstromingen van de site in kaart werden gebracht. Met steun van de gemeente Antwerpen hebben wij relevante gegevens uit bestaande metingen kunnen gebruiken. Onze focus lag bij de problematiek rond fijnstof en NO2. In overleg met gemeente Antwerpen is besloten om de locatie aan de Desguinlei, voor de case te gebruiken. Een binnenstedelijk gebied dat in een gevoelige zone ligt (EU-richtlijnen) qua luchtkwaliteit. De Case Study werd tijdens een pressure cooker workshop uitgewerkt.

Met een locatiespecifiek ontwerp heeft het ontwerpteam (Alex Letteboer, Bas Woldman, Thijs Klinkhamer, Sjoerd Hoogewerf en Berit Piepgras) met een hiervoor ontwikkelde clean-air toolbox concepten gegenereerd en die in een uiteindelijk ontwerp vertaald. De tools zijn ruimtelijke ingrepen die de lucht aan de buitenkant (en binnenkant) van een gebouw kunnen verbeteren. Tijdens het ontwerpproces zijn bevindingen en ontwerpresultaten met de gemeente Antwerpen, The Why Factory TU Delft, Dutch Green Building Council, Imago Bouwers en TNO in verschillende sessies geëvalueerd. (opm dus zij gaven alleen feedback)

Permeabel

Het uiteindelijke ontwerp is een gebouw dat meerdere ‘schillen’ heeft. Buitenlucht wordt gezuiverd met elektrostatische filters en in het binnenste gedeelte van de school: de lesruimten geblazen.

Gerrit Rietveld College Utrecht ligt langs een stadsontsluitingsweg en werd ontworpen als een bouwblok met een Clean Air binnenterrein voor de leerlingen en docenten.

Door deze schone lucht op overdruk te zetten kan deze verder gebruikt in de overige ruimten van de school: de gangen en de overdekte semi- en openbare ruimten in en om de school. De buitenste ‘schil’ in dit systeem is de gevel naast de Ring. Deze vormt een barrière naar de snelweg om op deze manier de lucht naar boven en over de rest van Antwerpen te leiden. Door de 'grillige' vormgeving van gevel aan deze zijde wordt extra turbulentie gecreëerd om de lucht extra te mengen met de schonere, hogere luchtlagen, zodat fijnstof niveaus snel dalen.

Het gebouw werkt als filter

Elektrostatische filters zorgen dus voor een schone lucht in de leslokalen. Deze lucht wordt geleid naar de schoolpleinen, de semipublieke ruimten, die overdekt zijn met glas. Vanaf hier stroomt de schone lucht naar buiten om een betere luchtkwaliteit in de openbare ruimte nabij de hoofdingang te creëren. Het plein ligt in de luwte van het komvormige gebouw om een street canyon effect te creëren met schone lucht. Wij veronderstellen dat de vorm van het gebouw de schone lucht die daar wordt uitgeblazen enigszins tegenhoudt zodat deze niet te snel vermengd met de vervuilde omgevingslucht. Of dit echt zo werkt, willen wij nog testen in een windtunnel.

Op deze manier zorgt het ontwerp voor de mogelijkheid om een raam te openen van het leslokaal naar de overdekte semi-publieke ruimte om de school zonder fijnstof of roet naar binnen te laten. Hierin liggen kansen voor het combineren van het programma 'Frisse Scholen' met passief bouwen. Naast de genoemde maatregelen is in het ontwerp alles eraan gedaan omeen energieneutraal en prettig schoolgebouw te creëren; zoals toepassing van een algengevel als zonwering en bioreactor, prefab houtbouw voor een schone bouwput tijdens de bouw en een aangenaam binnenklimaat en een 'gaatjesplafond' (voor een aangenamere luchttoestroming binnen). Ook reductie van emissie van schadelijke stoffen uit bouwmaterialen en meubilair is een voorwaarde.

Vervolgstappen

We hebben met Ulf Hackauf van The Why Factory en Annemie Tormans en Jan Bel van Stad Antwerpen uitgebreid het ontwerp besproken waar vervolgens weer een reeks goede ideeën naar voren kwamen. Het ontwerp is in september 2013 gepresenteerd tijdens de JOQUIN conferentie voor een publiek van clean air experts. De reactie waren enthousiast. De algemene strekking is echter dat het voorspellen van luchtstromen erg lastig is. Daarom is vervolgonderzoek in windtunnels en zelfs het daadwerkelijk realiseren van een prototype noodzakelijk om goede resultaten te kunnen boeken.

Factsheet Duurzaamheid

ja, automatisch WKO, WP vloervloer Balans. WTW nee B aanwezigheid + daglicht 7,4

ja, automatisch HR 107 deels (topkoeling) vloer balans, CO2 voor gym nee B handmatig

ja HR 107, WP vloervloer Balansnee aanwezigheid + daglicht

ja WKO, WP LTLucht en vloer CO2, WTWJa B aanwezigheid + daglicht

ja, automatisch HR 107, WP WP, lucht vloer CO2 nee B TL en LED,aanwezigh eid + daglicht

ja, automatisch HR 107, LT nee vloerafvoer nee aanwezigheid + daglicht

ja voorbereid balans nee handmatig

nee HR 107 nrr vloer WTW nee B handmatig

ja WKO, WP HT vloer balansja B aanwezigheid + daglicht

ja HR 107 neeradiatorenBalans, WTW, CO2 nee B handmatig

ja HR 107 neeradiatorenBalans, WTW nee aanwezigheid ***/7.96

ja HR++ nee radiatoren afvoer nee handmatig

ja WKO, WP, HR 107 LT vloer, LT Balans, WTW nee aanwezigheid