16
teamdynamiek Tekst Mieke Janssens Illustratie Josje van Koppen
Begeleiders bespreken dilemma’s in de onderlinge samenwerking
Eerste hulp bij pesten Wat kun je doen als je gepest wordt als begeleider of als je ziet dat er collega’s het slachtoffer zijn van pestgedrag? Tijdens de cursus aan begeleiders van clienten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis bespraken we eerder kenmerken als verlatingsangst, impulsiviteit, stemmingswisselingen, aantrekken, afstoten, humor, behulpzaamheid en spontaniteit. Sanne herkende daarin haar collega Daniëlle met wie ze ook privé goed omging, totdat ze over een werksituatie van mening verschilden. Van de ene op de andere dag werd Sanne genegeerd en het slachtoffer van pesterijen. Ze volgde de cursus samen met collega Esmeralda die al langer met Daniëlle samenwerkte en het gedrag herkende. Hun manager ondernam niets om de werksfeer te verbeteren. Het team vermoedde dat hij de confrontatie niet aandurfde. Voor Sanne werd de situatie van kwaad
Samenwerken in teams Trainer en coach Mieke Janssens beschreef eerder in Klik de verschillende persoonlijkheidstypen uit het enneagrammenmodel in een team en de dynamiek onderling bij het zelforganiserend werken. Vervolgens beschreef ze hoe begeleiders in een intervisiebijeenkomst dilemma’s in hun werk bespreken. In deze nieuwe serie gaat ze in op pestgedrag in teams. Lees de eerdere artikelen over samenwerken in teams van Mieke Janssens op www.klik.org, zoek op ‘teamdynamiek’.
tot erger. Als Sanne in het kantoor kwam, viel er een onaangename stilte. Ook werd ze niet meer gevraagd voor het jaarlijkse uitstapje naar de sauna. De maat was vol toen ze hoorde dat er onwaarheden over haar dochter werden verteld. Door de openhartigheid van Sanne kwamen in de cursusgroep ook verhalen los over pestgedrag van collega’s zonder kenmerken van borderline. Victor vertelde hoe een jaloerse collega op een valse manier werd gediskwalificeerd. De manager had ingegrepen door de pester naar een andere locatie over te plaatsen. De roosteraar in het team van Harold kreeg de bijnaam ‘autist’ omdat ze zich strak aan de roosterafspraken hield. Voor ‘de grap’ werd een kladrooster verstopt. Peter vertelde dat een collega ontslag nam vanwege het pesten op social media. “Pesten op de werkvloer in de verstandelijk gehandicaptenzorg, bestaat het?” had ik verbaasd gevraagd. Als teamcoach ben ik bekend met roddelen en kwaadsprekerij op de werkvloer. Voorafgaand aan een teamcoaching vraag ik altijd waar de prioriteiten liggen. “Dat we niet meer óver, maar mét elkaar praten,” is steevast het antwoord. Ik bedenk werkvormen, geef informatie over vormen van roddelen en kwaadspreken en laat het team erop reageren. De verhalen die dan loskomen bevestigen dat er geroddeld wordt, maar niet over wie er wát gezegd wordt. Uit angst om iemand te beschadigen. Ook ik wil dit voorkomen. Soms neemt iemand me in de pauze in vertrouwen. Een enkele keer krijg ik expliciet te horen wie de pester is en wie gepest wordt. “Zeg niet dat het van mij komt,” wordt er achteraan gezegd. Voor mij is het altijd een uitdaging om integer en toch constructief met alle gegevens aan de slag te gaan. Hoe krijg ik de teamleden zover dat ze de koppen bij elkaar steken, zaken
uitspreken en positief verder gaan? Ik vertelde dit aan de cursisten. Als hun ervaringen een afspiegeling zijn van de werkelijkheid, komt structureel pesten veel meer voor dan ik dacht. Sanne had inmiddels in de cursusgroep aangekondigd dat ze haar baan zou opzeggen. Esmeralda verzuchtte dat de goede collega’s altijd het eerst vertrekken. In korte tijd hadden de begeleiders mij verschillende pestvormen voorgeschoteld. Ik telde ze hardop na op mijn vingers: negeren, kwaadspreken, buitensluiten, de persoonlijke aanval, prestaties onderuithalen, spullen verstoppen, cyberpesten, nare bijnamen. Victor onderbrak mij en keek naar Sanne. “De manager had moeten optreden,” zei hij. “Hij is verantwoordelijk voor een veilig werkklimaat. Heb je al eens opgezocht wat het Arbobeleid meldt?” Sanne schudde ontkennend haar hoofd. “Dit heeft geen zin. De manager zegt dat hij niets kan, omdat iedereen zijn eigen waarheid spreekt.” Victor vond dit een fatalistische gedachte. “Heb je de vertrouwenspersoon ingeschakeld?” Opnieuw schudde Sanne haar hoofd. “Nee, ik wilde geen gedoe. Ik was bang het nog erger te maken. Soms werd er zo subtiel gepest dat ik ook weleens aan mijzelf twijfelde. Door een andere baan te zoeken koos ik eieren voor mijn geld.” Victor keek Esmeralda aan. “Je zegt dat de goede collega’s het eerst vertrekken, wat heb jij eraan gedaan om te voorkomen dat Sanne vertrekt?” Esmeralda schrok zichtbaar van deze vraag. Victor wachtte het antwoord niet af. “Wist jij dat Sanne werd gepest?” “Ik merkte soms wel iets, maar wist het niet zeker,” stamelde Esmeralda. “Vanochtend zei je dat het te verwachten was dat het fout zou aflopen tussen
