Güçlendirme ve Cezalandırma Davranışı Nasıl Etkiler

Bir sonraki denemede kutuya kapatılan kedi çıkabilmek daha az etkisiz denene yapmış ve sonraki denemelerde ise doğru tepkiyi neredeyse hemen verir hale gelmiştir. Kedilerin davranış değişiklikleri üzerine yapılan bu çalışma Thorndike’ın etki kanunun ortaya çıkmasına yardım etmiştir.

Yasanın özü şudur; başarılı tepkiler, zevkli oldukları için tecrübe ile akla kazanırlar ve böylece daha sık ortaya çıkarlar. Tatsız deneyimler üreten başarısız tepkiler ise akılda kalmazlar ve daha az sıklıkta görünürler.

Etki davranış psikoloğu B.F. Skinner ise edimsel koşullanmayı birilkeler bütünü olarak anlatabilmek amacıyla Thorndike’ın çalışmasını genişletmiş ve Skinner odaları ya da edimsel odalar adını taşıyan çevreler yaratmıştır. Bu oda, bir kemirgeni veya kuşu içine alabilecek şekilde ve organizmaların basarak ya da gagalayarak harekete geçirdikleri bir düğme veya çubuk sayesinde su ve içecek ihtiyaçlarını karşılayabildikleri bir mekandı. Ayrıca hayvanların davranışları kaydediliyordu. Thorndike’a benzer şekilde odaya bir fare kondu. İlk tepkiler koklama, duvarları tırnaklama şeklinde oldu. Sonunda fare tesadüf eseri kola ya da düğmeye basarak yiyecek akışını sağladı. Bir sonraki aşamada farenin kolu yada düğmeyi kullanması daha az sürdü. Sonraki denemelerde ise bu sürenin giderek azaldığı gözlendi. Thorndike’in etki kanunun tahmin ettiği gibi, fare yiyeceği getirecek hareketleri tekrar ederken yiyecek sağlamayan hareketleri bıraktı.

Skinner , böylece, güçlendirme ve yasaklama ile hayvan davranışlarının nasıl değiştiğini anlatmış oldu. Skinner güçlendirme (reinforcement)terimini, bir davranışı güçlendirme ya da arttırma olasılığı olan herhangi bir olay olarak nitelerken, yasaklama terimini ise bir davranışı zayıflatma ya da azaltma olasılığı olan herhangi bir olay olarak açıklamıştır.

Güçlendirme ve Cezalandırma Davranışı Nasıl Etkiler

Pozitif Güçlendirme: Hoş bir uyarıcı eklendiğinde ya da arttırıldığında davranış güçlenir.

Negatif güçlendirme: Hoş olmayan uyarıcı azaltıldığında ya da çıkarıldığımda davranış güçlenir

Pozitif Yasaklama: Hoş olmayan uyarıcı varken veya hoş olmayan uyarıcı eklendiğinde davranış zayıflar

Negatif Yasaklama: Hoş bir uyarıcıyı azaltmak ya da çıkarmak davranışı zayıflatır.

Güçlendirici ile yasaklama arasındaki fark açık olsa da bazı durumlarda güçlendiricinin iyi mi yoksa kötü olduğuna karar vermek güçtür. Örneğin sigara içmek zevk verir (pozitif güçlendirici) ve nikotin açlığını azaltır( negatif güçlendirici)…

Tüm bu bilgilerin ışığında davranışı değiştirmek için pozitif güçlendirmeyi kullanmanın yasaklamadan daha etkin sonuç verdiğini söyleyebiliriz.

Edimsel Koşullandırma Yoluyla Komplike Davranışlar Oluşturma

Genellikle filmlerde gördüğümüz ve çeşitli numaralar yapan at, yunus ve köpekler edimsel koşullanma prensipleri kullanılarak eğitilmiştir. Bu karışık ve komplike davranışlar tek bir uyarıcı ve ona tepki şeklinde olmaktan çok uzaktır. Peki bu tip davranışları yaratmak için ne yapılmaktadır?

Edimsel öğrenmenin kullanımını genişletmek için başvurulan güçlendirmenin bir yolu zamanlamayı değiştirmektir.

Sürekli güçlendirme programı, arzu edilen davranış her meydana gelişte daha da güçlenir. Köpek ne zaman yuvarlansa karşılığında bisküvi verilmesi buna bir örnektir. Sürekli güçlendirme programında, görece olarak çok çabuk öğrenme mümkün olsa da güçlendirici kaybolur kaybolmaz arzulanan davranış hızlı bir yok oluş sürecine girer.

Gerçek dünyada güçlendiricüler sürekli değildir ve kısmi (aralıklı) güçlendirici programlarının görülmesi daha olasıdır. Kısmi güçlendirici program, tepkilerin bazen güçlendirildiği bazen ise güçlendirilmediği programdır. Sürekli güçlendirme programı ile karşılaştırıldığında kısmi güçlendirme yavaş öğrenme sağlarken kaybolmaya karşı daha fazla direnç gösterir.

Güçlendirme Programı Sabit Oran: Davranış belli sayıdaki tepkiden sonra güçlenir

Değişken Oran: Davranış, tahmin edilemeyen ama sayısı ortalama olarak temel alınan tepkilerden sonra güçlenir.

Sabit aralık: Davranış, ilk tepkiden sonra ama belli bir zaman geçince güçlenir.