Davranışı Tahmin Eden Bazı Kişilik Özellikleri

Bu bölümde insanoğlunda bulunan kişilik özelliklerinin geniş çeşitliliğini anlatmaya çalışacağız. Ayrıca kişiliğimiz, davranışımızı ne zaman ve nasıl etkiler ve diğerlerinin kişilikleri ne derece iyi şekilde algılanır, bunları anlamaya çalışacağız.

11.1 Kişilik ve Davranış: Yaklaşımlar ve Ölçüm

İlk teoriler, kişiliğin fiziksel görünüş ile açıklanabileceği üzerineydi. Bunlardan biri Alman fizikçi Franz Joseph Gall’in frenoloji yani kafatası bilimi denilen yaklaşımıyla kişiliği, kafatasında çıkıntılarla açıklama çabasıdır.

Diğer bir yaklaşım, somatolojidir. William Herbert Sheldon tarafından ortaya atılan bu yaklaşıma göre kişiliği vücut tiplerine göre ayırt etmek ve belirlemek mümkündür. Bu teoriye göre, şişman ve yuvarlık vücutlu olanlar (endomorf) iddialı ve cesur olabilirlerken ince olanlar (ectomorf) ise içine dönük ve entelektüel olma şansları yüksektir.

Akla gelen bir yaklaşım ise çehre(fizyonomi) yaklaşımıdır. Bu yaklaşıma göre kişiliği ,yüz özelliklerine göre değerlendirmek mümkündür. Bu yaklaşım üzerinden bir çok çalışma yapılmış, özellikle Olivola ve Todorov binlerce insandan binlerce fotoğrafa bakarak kişilik testi yapmasını istemiştir. Katılımcılar insanların genel haline bakarak yüz ifadelerini gözlemleyerek yaptıklarından çok daha iyi tahminlerde bulunmuşlardır. Sonuç çehre yaklaşımına çok küçük ampirik bir destek sağlayacak nitelikte olmuştur.

Kişisel Özellik Olarak Kişilik

Kişilikler, birçok durumda davranışlarımızı etkileyen nispeten kalıcı kişisel özellikler açısından karakterize edilirler. İçedönüklük, samimiyet, dürüstlük ve yardımseverlik önemli kişilik özellikleridir çünkü bunlar davranış tutarlığımızı açıklamamıza yardım ederler.

Kişisel özelliklerini ölçmek için kullanılan en popular testler , insanların kendi özellikleri hakkında kendi kendilerini raporladıkları tatbiki kişilik testleridir. Psikologlar, bu yaklaşım (kendi kendini raporlama) yüzlerce kişisel özelliği araştırmışlardır.

Davranışı Tahmin Eden Bazı Kişilik Özellikleri

Otoriterlik: Geleneksellik, batıllık, sertlik, ve abartılı endişeleri içeren kişilik kümesi.

Bireysellik-kolektivizm: Bireysellik, kendine ve kendi amaçlarına odaklanma eğilimidir. Kolektivizm ise birinin diğerleriyle ilişkilerine odaklanma eğilimidir. Dış Kontrol Odağına karşı İç Kontrol Odağı: Dış kontrol odaklı olanlar iç kontrol odaklı olanlar ile karşılaştırıldığında olayların geniş ölçüde kendi çabaları ve kişisel özellikleri nedeniyle olduğuna inanırlar. Başarı İhtiyacı: Becerilerde uzmanlaşarak ya da yüksek standartlarla buluşarak önemli şeyler yapma arzusu.

Biliş İhtiyacı: İnsanların çaba gerektiren bilişsel aktivitelere katılma ve zevk alma kapsamı

Düzenleyici Odak: Yeni fırsatlar aramaktan negatif sonuçlardan kaçınmaya kadar davranışı harekete geçiren motivasyonlardaki farklılıklar.

Kendini Bilme: Kendi duygularını ölçme ve kontrol etme eğilimi Kendine Saygı: Yüksek derecede kendine saygı, kendine ve kendi yapabilirliklerine olumlu tutum demektir.

Heyecan Arayışı: Uç ve riskli davranışlara girişme motivasyonu.

Normal bir kişiliğin özellikleri hakkında geçerliliği kabul edilmiş en önemli teori Kişiliğin 5 Faktör Modeli’dir.

Deneyime Açık Olmak: Sanata, duyguya, maceraya, sıradışı düşüncelere, hayal gücüne, meraka ve değişik deneyimlere değer vermek.(“ Çok iyi fikirlerim var”)

Dürüstlük: Görev bilinciyle hareket etme, kendi kendini disipline etme, ve başarı için amaç belirleme eğilimi gösterme.(“Ben her zaman hazırım”)

Dışa Dönüklük: Olumlu duyguları deneyimleme, diğerleriyle ilişki kurma ve farklı şeyler arama eğilimi.(“İnsanlar etrafımdayken rahat hissediyorum)

Kabul edilebilirlik : Şefkatli olma, şüphe etmek ve diğerlerine karşı olmak yerine işbirliği yapma eğilimi.(“Diğer insanlarla ilgiliyim”)

Nörotizm: Olumsuz duyguları(kızgınlık, depresyon) deneyimlemeye eğimli olmak(duygusal istikrarsızlık).( “Çok çabuk üzüntüye kapılıyorum”)