PRO ZDROWIE 17 by Szpital specjalistyczny PRO-FAMILIA

WYDANIE 3(17)2018

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

n TRZYDNIÓWKA - co warto o niej wiedzieć?

P Przewlekłe zmęczenie

- przyczyn może być wiele

Komórki macierzyste wyleczą stawy

„Żeby było mądre, żeby było zdrowe” Jedyny , z CHOLINĄ

w niezbędną gu z ó rozwoju m Twojego dziecka.

Geny to nie wszystko. Masz wpływ na zdrowie i mądrość dziecka! Czy wiesz, że już od pierwszych dni ciąży można wpływać na rozwój i zdrowie dziecka w dalszych latach jego życia? Oprócz genów, które dziecko dziedziczy po rodzicach, pewne cechy można wykształcić poprzez dostarczanie przyszłej mamie już w okresie ciąży odpowiednich składników odżywczych. Badaniem dziedziczenia cech „ponad” genami zajmuje się epigenetyka. Prenatal to specjalistyczna linia preparatów, które zostały opracowane na podstawie najnowszych badań w dziedzinie epigenetyki. Dobierz właściwy preparat dla swoich pacjentek! Dowiedz się więcej na www.genytoniewszystko.pl

Starannie wyselekcjonowane składniki zawarte w DNA Protection Formula przygotowują organizm kobiety do ciąży. Już od momentu poczęcia wspierają prawidłowy rozwój dziecka, chroniąc jego materiał genetyczny. Zawartość imbiru łagodzi nudności, poprawiając komfort życia w tym wyjątkowym czasie.

Wspiera rozwój płodu, dostarczając mu niezbędnych składników rekomendowane przez Ekspertów w dziedzinie ginekologii. Zawartość choliny pozytywnie wpływa na inteligencję dziecka, podatność na choroby cywilizacyjne oraz jakość jego życia w przyszłości.

Prenatal® uno jest polecany: w okresie przygotowań do ciąży oraz do 12. tygodnia ciąży

Prenatal® duo jest polecany: od 13. tygodnia ciąży do końca okresu karmienia

NOWY, udoskonalony skład: Imbir 600 mg

Cholina 125 mg

FolActiv 800 µg

Jod 150 µg

Wit. D3 1500 j.m.

Wit. B6 1,25 mg

Metyl B12 1 µg

www.prenatale.pl

DHA 600 mg

Żelazo 60 mg

Jod 200 µg

Cholina 125 mg

Wit. D3 2000 j.m.

FolActiv 800 µg

Selen 55 µg

Wit. B6 2,6 mg

Metyl B12 4 µg

| NASZ ZESPÓŁ

Różowy październik

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

Tylko wczesna i trafnie postawiona diagnoza, która nie jest możliwa bez wykonania odpowiednich badań, zwiększa szansę na uchronienie się przed złośliwymi nowotworami piersi. Niestety, statystyki są zatrważające i pokazują, że profilaktyka, która powinna stać się nieodłączną częścią naszej rzeczywistości, wciąż jest bagatelizowana. Szacuje się, że co roku raka piersi rozpoznaje się u blisko 1,7 miliona kobiet na świecie, a ponad 500 tysięcy umiera z tego powodu. Tylko w Polsce, co roku walkę z chorobą przegrywa blisko 5 tysięcy kobiet!

DOMINIKA CZAPKOWSKA

redaktor naczelna magazynu PRO ZDROWIE

Już od 33 lat na całym świecie październik uznawany jest za miesiąc Świadomości Raka Piersi, którego charakterystycznym symbolem stała się różowa wstążka. Wszystko po to, aby zwiększyć wiedzę na temat czyhających zagrożeń. To doskonała okazja, aby zatroszczyć się o siebie, o bliskie nam kobiety, n P zapisując się na badanie kontrolne. Może warto zrobić z tego cykliczną, rodzinną tradycję? Różowe Y babskie wyjście? Pokazujmy kobietom z naszego otoczenia, że regularne badania - nie tylko te wykonywane w kierunku profilaktyki raka piersi - to nie tylko dobry pomysł, ale konieczność i obowiązek w życiu każdej dorosłej kobiety. Zdrowie jest seksowne, kobiece, piękne i... bezcenne! Bądźmy więc takie na sto procent! Nie unikajmy badań, które ratują życie. Zwłaszcza, że trwają zaledwie kilka minut. Bądźmy świadome. Swojego piękna, swojej siły i swojego zdrowia.

NASI EKSPERCI:

dr n.med.

lek.

Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

narządu ruchu, kierujący oddziałem ortopedii w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA

Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

MAREK PAUL specjalista chirurgii plastycznej ze

lek.

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

MICHAŁ SZCZYGIELSKI specjalista urolog ze Szpitala

JOANNA SZTEMBIS specjalista endokrynolog ze Szpitala

ŁUKASZ BIAŁEK specjalista ortopedii i traumatologii

lek. stom.

BARBARA DZIADOSZ-OMIOTEK stomatolog ze Stomatologii PRO-FAMILIA

ALEKSANDRA ŁUKASZEK specjalista chorób dziecięcych ze

lek.

ALEKSANDRA SZCZEPAŃSKA dermatolog, certyfikowany lekarz medycyny estetycznej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

mgr

PRO-FAMILIA

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Laktacyjny ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

BARBARA PIEKŁO dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego 4

ARTUR BOCIAN specjalista chirurg-onkolog ze Szpitala

GRZEGORZ KANIA fizjoterapeuta ze Szpitala

MARZENA JAROSZ psycholog ze Szpitala

ANNA PŁASKOTA-GŁADOSZ położna, Certyfikowany Doradca

NOWE DOMY W ZABUDOWIE SZEREGOWEJ W RZESZOWIE

kawałek Rzeszowa j ó w T | | | |

NAJLEPSZA LOKALIZACJA NAJWYŻSZY STANDARD WYKOŃCZENIA DUŻE DZIAŁKI O POW. 3 - 6,5 ARA ENERGOOSZCZĘDNA TECHNOLOGIA (REKUPERACJA, PAKIET GRZEWCZY)

| PRZESTRONNA STREFA DZIENNA ORAZ DLA RODZICÓW

biuro sprzedaży: Rzeszów, ul. Olbrachta 14 tel.: 605 151 882, 17 / 85 86 412

www.osiedlesniezna.pl

| W NUMERZE

CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

8. USG piersi w ciąży – nowe zalecenia

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

WYDANIE 3(17)2018

STREFA DZIECKA

10. Trzydniówka – co warto o niej wiedzieć?

32. Pierwszy rok życia kręci się wokół… jedzenia! 34. Jak wygląda apetyt noworodka? 60. Pierwsza pomoc 68. Uczmy się od dzieci jak najwięcej

SPIS TREŚCI n

PSYCHOLOGIA

14. Poczucie własnej

wartości u dziecka

56.

Związek - gdy pojawia się dziecko

MISJA ZDROWIE

16. Przyczyn przewlekłego zmęczenia może być wiele 22. Modne diety pod lupą! 26. Serce na diecie 40. Komórki macierzyste naprawią stawy 44. Męska rzecz 52. Liposukcja – odzyskaj piękną sylwetkę 6

BĄDŹFIT

MODA & URODA

20. Power bowls

50. Piękne usta zimą – jak o nie zadbać?

54. Jesień z… pazurem!

72. Testujemy

- kosmetyki MADE IN POLAND

FELIETON

30. HIGH NEED BABY

ARTYKUŁ PARTNERA

70. Komórki

macierzyste - jak wygląda pobranie?

WARTO WIEDZIEĆ

KULINARIA

38. Pięć pytań o… plastykę

74. Witaj szkoło!

piersi po porodzie!

42.

W ortopedii przygotowanie do zabiegu jest niezbędne

64. Ząbkowanie – trudny czas

80. Bestsellery

STOMATOLOGIA

46.

Uporczywe bóle głowy? To może być choroba okluzyjna

FOTORELACJA

78.

Projekt: ACTIVE KIDS za nami!

| CO NOWEGO

USG PIERSI W CIĄŻY – nowe zalecenia

Eksperci z Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Onkologicznego i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników opracowali wspólne stanowisko dotyczące wykonywania badania USG piersi u kobiet w ciąży. Wszystko z powodu zwiększającej się liczby kobiet, u których w trakcie ciąży lub po porodzie diagnozuje się raka piersi, a także zbyt późnej diagnozy, co dramatycznie pogarsza rokowania. - Rozpoznane nowotwory piersi u kobiet ciężarnych są zazwyczaj bardziej zaawansowane niż w populacji kobiet nieciężarnych. Diagnostyka u ciężarnych opóźniona jest przeważnie o 2-7 miesięcy od pojawienia się pierwszych symptomów. Wiadomo natomiast, że opóźnienie rozpoznania o 6 miesięcy wpływa na zwiększenie liczby osób z przerzutami do regionalnych węzłów chłonnych o ponad 5%, co wiąże się ze zdecydowanie gorszym rokowaniem– powiedziała dr n. med. Agnieszka Jagiełło-Gruszfeld z Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, współautorka Stanowiska. Dr Jagiełło-Gruszfeld dodaje, że profilaktyczne USG piersi jest zalecane u wszystkich ciężarnych powyżej 35. roku życia w I i II trymestrze ciąży. Z kolei u kobiet młodszych, przed ukończeniem 35 lat, można je rozważyć nawet w sytuacji, kiedy brak jest objawów, w badaniu palpacyjnym piersi nie wyczuwa się guza oraz nie ma rodzinnych lub genetycznych skłonności do tego nowotworu. Badanie należy wykonać jak najszybciej, kiedy w obrębie piersi wyczuwany jest guz, występują zaczerwienie lub obrzęk skóry piersi, a także powiększenie węzłów pachowych.

Różowy październik – miesiąc świadomości raka piersi.

Czujność onkologiczna - Często spotykam się z przekonaniem, że u kobiety w ciąży lub karmiącej nie ma potrzeby przeprowadzenia badania USG piersi. Niestety, ani ciąża, ani karmienie piersią nie chronią przed nowotworem. Dlatego czujność onkologiczna w tym czasie jest wskazana, a nawet, ze względu na podobieństwo objawów, powinna być większa – podkreślał podczas konferencji o nowym stanowisku ekspertów prof. dr hab. n. med. Wojciech Rokita – wiceprezes, prezes elekt Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, kierownik Kliniki Położnictwa i Ginekologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach.

Leczenie onkologiczne w ciąży Wyniki badań oraz wieloletnie doświadczenie lekarzy wskazują, że rozpoznanie choroby nowotworowej u kobiety ciężarnej nie powinno wpływać na opóźnienie rozpoczęcia leczenia, ani skutkować wymuszonym przerwaniem ciąży. W odpowiedni sposób zmodyfikowana terapia nie stanowi ryzyka dla płodu oraz dalszego rozwoju dziecka, ale też nie traci na swej skuteczności. Tekst: na podstawie materiałów prasowych opracowała Dominika Czapkowska

USG PIERSI W CIĄŻY – NOWE STANOWISKO W związku z danymi epidemiologicznymi oraz dostępnością badań USG zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Onkologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w Stanowisku odnośnie wykonywania badania USG piersi u ciężarnych zaleca: - dla kobiet powyżej 35 roku życia: wykonanie badania USG piersi w I trymestrze ciąży u wszystkich ciężarnych - dla kobiet poniżej 35 roku życia: * rozważenie badania USG piersi w I lub II trymestrze ciąży * wykonanie w przypadku zmian w obrębie piersi takich jak: guz, zaczerwienienie lub obrzęk skóry piersi, powiększenie węzłów chłonnych pachowych – niezależnie od czasu trwania ciąży.

| STREFA DZIECKA

TRZYDNIÓWKA – co warto o niej wiedzieć?

Gorączka trzydniowa, zwana inaczej rumieniem nagłym lub chorobą szóstą, jest to częsta, łagodnie przebiegająca wysypkowa choroba zakaźna, która występuje u niemowląt i najmłodszych dzieci. Najczęściej pojawia się między 6. a 24. miesiącem życia dziecka. O jej przebiegu oraz leczeniu rozmawiamy z lek. Aleksandrą Łukaszek-Kolasą, specjalistą chorób dziecięcych ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA. Rozmowa z lek. Aleksandrą Łukaszek-Kolasą, specjalistą chorób dziecięcych ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

lek. Aleksandra Łukaszek-Kolasa specjalista chorób dziecięcych ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Co to jest trzydniówka? Aleksandra Łukaszek-Kolasa: Gorączka trzydniowa, zwana inaczej rumieniem nagłym lub chorobą szóstą, jest to częsta, łagodnie przebiegająca wysypkowa choroba zakaźna, która występuje u niemowląt i najmłodszych dzieci. Najczęściej pojawia się między 6. a 24. miesiącem życia dziecka. Warto wiedzieć, że około 90% przypadków występuje w pierwszych 2 latach życia. Nie występuje zwykle w pierwszych 2 miesiącach życia, gdy działa jeszcze odporność odmatczyna oraz po 3. roku życia. Przyczyną choroby są zakażenia drogą kropelkową herpeswirusami HHV6 i HHV7, rzadziej innymi wirusami. Źródłem zakażenia jest człowiek. Najczęściej zakażone pierwotnie dziecko (także z zakażeniem bezobjawowym), rzadziej dorosły w okresie bezobjawowej reaktywacji zakażenia HHV6. Okres wylęgania choroby trwa od 5 do 15 dni od kontaktu z wirusem.

PZ: Jak objawia się choroba?

A.Ł.K: Głównym objawem klasycznej postaci choroby jest nagle występująca wysoka temperatura ciała, nawet do 40°C, utrzymująca się od 2 do 5 dni. Gorączce towarzyszy nieznaczne pogorszenie ogólnego samopoczucia. W 3.-5. dniu gorączki następuje jej nagły spadek. W tym samym dniu typowo

POMIARU TEMPERATURY DOKONUJE SIĘ W JEDNYM Z CZTERECH MIEJSC CIAŁA: • • • • 10

pod pachą (prawidłowa temperatura wynosi tu 36,6°C) – jest to najmniej dokładny pomiar z medycznego punktu widzenia; w jamie ustnej (prawidłowa temperatura wynosi tu 36,9°C); w odbytnicy (jest to metoda rektalna, dla niemowląt; prawidłowa temperatura to 37,1°C) – jest to najdokładniejszy pomiar; w uchu – mierzona jest temperatura błony bębenkowej (prawidłowa temperatura to 37,1°C).

FOT. JOANNA KIELAR

pojawia się drobnoplamkowa, bladoróżowa wysypka, przede wszystkim na tułowiu. Po jakimś czasie rozprzestrzenia się także na kończyny, szyję i twarz. Dziecko czuje się wtedy zazwyczaj lepiej. Wysypka utrzymuje się od kilku godzin do kilku dni. Nie swędzi ani nie powoduje żadnych innych dolegliwości. Wysypka zanika po uciśnięciu i nie pozostawia śladów. Oprócz niej dziecko nie musi mieć dodatkowych objawów. W niektórych przypadkach pojawiają się jednak też inne symptomy, takie jak: grudki w gardle, zaczerwienione oczy, kaszel, katar, biegunka, rozdrażnienie, powiększenie szyjnych węzłów chłonnych.

PZ: Jak wygląda leczenie?

A.Ł.K.: Nie ma leków działających na przebieg trzydniówki lub takich, które skracałyby chorobę. W przypadku tej choroby wystarczające jest leczenie objawowe – podajemy leki przeciwgorączkowe (ibuprofen lub paracetamol), zapewniamy odpowiednią podaż płynów i kalorii.

PZ: Czy powinniśmy pokazać malucha lekarzowi?

A.Ł.K.: Złe samopoczucie dziecka wynika przede wszystkim z podwyższonej temperatury ciała. Przy braku innych niepokojących objawów i dobrej reakcji na leki przeciwgorączkowe można odroczyć wizytę u lekarza. Gdy pojawia się wysypka, ustępuje gorączka, choroba się kończy. Jeśli gorączka trwa nadal, należy koniecznie zgłosić się do lekarza. Nie czekajmy z wizytą w przychodni również wtedy, gdy gorączka nie ustępuje pomimo podaży leków przeciwgorączkowych na początku choroby i stan dziecka ulega pogorszeniu.

PZ: Często trzydniówce towarzyszy infekcja gardła. Dlaczego tak

się dzieje? A.Ł.K.: Dzieje się tak dlatego, że mamy do czynienia z infekcją wirusową, która w niektórych przypadkach atakuje również drogi oddechowe. Dotyczy to najczęściej tych najmłodszych dzieci.

PZ: Czy po przebyciu trzydniówki maluch zyskuje odporność?

A.Ł.K.: Choroba ustępuje samoistnie i pozostawia długotrwałą odporność. Ale ponieważ jest ona powodowana przez różne wirusy, możliwe są powtórne zachorowania, zwykle do 4. roku życia.

KIEDY MÓWIMY O GORĄCZCE? Za prawidłową uważa się temperaturę ciała do 370C. O stanie podgorączkowym mówimy, gdy termometr pokazuje powyżej 370C, ale nie więcej niż 380C. Z gorączką mamy do czynienia, gdy temperatura wynosi od 38 do 400C. Jeżeli jest jeszcze wyższa, doszło do stanu określanego mianem hiperpireksji.

| STREFA DZIECKA

PZ: Jak rodzice powinni postępować przy gorączce? Jak zareago- PZ: Czy podczas trzydniówki można

wać? Jak ulżyć maluchowi? A. Ł.K.: Przede wszystkim, jeśli temperatura wynosi 380C lub powyżej, należy podać leki przeciwgorączkowe (ibuprofen lub paracetamol). W przypadku wyższej temperatury zalecane są chłodne okłady na górną część klatki piersiowej, na kark, na czoło i na szyję. Należy zapewnić dziecku odpowiednią podaż płynów. Dzieci przy gorączce czują się źle, dlatego należy przede wszystkim zapewnić im - oprócz leków - poczucie bliskości i bezpieczeństwa.

Nigdy nie podawajmy dziecku leków doustnie podczas jego snu. PZ: Jeżeli maluch śpi, a gorączka wzrasta, wybudzamy go, aby po-

dać lek przeciwgorączkowy? A.Ł.K.: Najważniejsze jest obniżenie temperatury, ponieważ powikłaniem gorączki mogą być drgawki gorączkowe. Jeśli gorączka narasta podczas snu, możemy dziecku zaaplikować lek doodbytniczo w postaci czopka (na rynku w takiej formie jest dostępny zarówno ibuprofen, jak i paracetamol). Natomiast jeśli mimo podaży temperatura narasta, niezbędne są chłodne okłady i podaż leku drogą doustną. Wówczas musimy przerwać sen naszego malucha. Nigdy nie podawajmy leków doustnie podczas snu.

wychodzić z malcem na spacer? A.Ł.K.: Nie zalecam wychodzenia z dzieckiem na spacery. Należy pamiętać o tym, że dziecko gorączkujące powyżej 380C jest chore i ma w trakcie leczenia przebywać w domu. Musimy pamiętać również o tym, że dziecko które przyjęło leki przeciwgorączkowe absolutnie nie może przebywać na słońcu ani wietrze.

PZ:

Jak powinna wyglądać rekonwalescencja? A.Ł.K.: Jeśli mamy do czynienia z rumieniem nagłym, potocznie zwanym trzydniówką, dziecko nie wymaga rekonwalescencji. Po pojawieniu się wysypki dziecko jest praktycznie zdrowe. Należy dbać oczywiście o prawidłowe odżywianie, spacery i przebywanie na świeżym powietrzu. Warto też zadbać o odpowiednią podaż kalorii, albowiem często po 3 dniach gorączki i dniach gorszego apetytu waga dziecka bywa niższa niż przed chorobą. Rozmawiała: Dominika Czapkowska

PZ: Gdy pojawiają się krostki – czy można jakoś ulżyć dziecku?

A.Ł.K.: Wysypka, która pojawia się na skórze, jest symptomem końca choroby. Dziecko czuje się wtedy zazwyczaj lepiej. Wysypka nie swędzi ani nie powoduje żadnych innych dolegliwości. Nie należy jej niczym smarować i podawać leków. Jest ona nieodczuwalna dla dziecka. Utrzymuje się od kilku godzin do kilku dni.

PO JAKIE LEKI SIĘGNĄĆ ABY ZBIĆ GORĄCZKĘ? U dzieci zaleca się stosowanie : • paracetamolu: w postaci doustnej podaje się go w dawce 10-20 mg na 1 kilogram masy ciała, maksymalnie co 4 godziny (dostępne są także czopki); • ibuprofenu: w postaci doustnej w dawce 10 mg na 1 kilogram masy ciała, maksymalnie co 6 godzin (dostępne są także czopki). Należy pamiętać o tym, iż u dzieci do 3. miesiąca życia w celu obniżenia temperatury należy stosować paracetamol. Ibuprofen jest zalecany dla dzieci powyżej 3. miesiąca życia. • U dorosłych stosowane środki przeciwgorączkowe to paracetamol, ibuprofen, metamizol (pyralgina) i kwas acetylosalicylowy (aspiryna) w postaci tabletek, czopków lub zastrzyków. 12

FOT. JOANNA KIELAR

| PSYCHOLOGIA

POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI U DZIECKA Każdy rodzic pragnie, by jego dziecko radziło sobie z wyzwaniami, jakie stawia przed nim życie. By czuło się wartościowym człowiekiem, który ufa własnym umiejętnościom i ma o sobie dobre zdanie. Czy w życiu codziennym można pomóc dziecku wzmocnić poczucie własnej wartości?

Tekst:

mgr Marzena Jarosz psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Dziecko uczy się spostrzegać siebie w kontakcie z innymi. Pierwszymi na jego drodze są oczywiście rodzice. To ich komunikaty, te wprost i te niewerbalne, chłonie i między innymi na ich podstawie buduje siebie. Proste wydawałoby się rzeczy dnia codziennego – okazanie ciepła w kontakcie z dzieckiem, adekwatna pochwała, wytyczanie granic i zasad, czułe gesty, wyrozumiałość dla malucha i jego zmagań, cegiełka po cegiełce budują poczucie posiadania możliwości i korzystania z nich, kształtują samoocenę. Im więcej wsparcia w tym budowaniu i cierpliwości okażą rodzice, tym stabilniejsze może okazać się poczucie dziecka, że to, jakie jest i co robi i decyduje, ma sens i jest w porządku. Kiedyś przełoży się to na funkcjonowanie w życiu nastoletnim czy dorosłym, z innymi ludźmi i podczas pełnienia różnych ról.

Daj dziecku przestrzeń

Ważne, by dziecko czuło, że ma istotne miejsce w rodzinie, rodzice liczą się z jego zdaniem i punktem widzenia, nawet jeśli nie zawsze możliwe jest jego spełnienie czy wprowadzenie w życie. Czasem wystarczy dać dziecku przestrzeń i czas na to, by mogło wyrazić siebie. Można zapewnić, że to co mówi i czego potrzebuje jest ważne. Ignorowanie czy pomijanie dziecka (bo małe, bo nie wie co chce, bo nie powinno mieć wpływu) może nieść za sobą poczucie, że to co chce wnieść nie jest istotne, ważne i wartościowe.

Możliwość decydowania

Trudnością dla rodziców okazuje się czasem wyczucie, w którym momencie i na co dokładnie dziecko powinno mieć wpływ. Dobrze, jeśli uda się dać dziecku możliwość decydowania już na wczesnym etapie, oczywiście o rzeczach dostosowanych do wieku. Maluch może wybrać pomiędzy kilkoma zaproponowanymi przez rodzica opcjami (jedzenie, ubiór, aktywność). W bezpiecznych granicach uczy się wtedy, że ma różne możliwości, że to, co chce jest ważne i brane pod uwagę przez innych. Buduje to poczucie, że można czegoś chcieć lub nie, wybrać i zdecydować. Jest szansa, że w przyszłości przyniesie to ukształtowanie pewności siebie. Wyręczając we wszystkim dziecko, nie ustępując mu w myśl zasady „bo nie”, ograniczamy swobodę samodzielnego myślenia, sprawdzania, uczenia się na doświadczeniu. Istnieje ryzyko, że dziecko będzie niepewne, szukające potwierdzenia dla własnych myśli czy odczuć nie w sobie, a w świecie zewnętrznym.

DOBRZE WIEDZIEĆ Dziecko, które rozwinie w sobie stabilne poczucie własnej wartości ma szansę być dorosłym, który czuje się ważny, akceptowany, wartościowy i chętny do tego, by się rozwijać. Prawdopodobnie lepiej poradzi sobie w życiu w chwilach kryzysu czy niepewności.

ŚCIĄGA DLA RODZICÓW – jak pielęgnować poczucie wartości u dziecka • Przyjrzyjmy się temu, co sami myślimy o sobie. Czy mamy dobrą, stabilną samoocenę? Czy uda nam się pokazać dziecku na własnym przykładzie, że można wierzyć w to co się robi i lubić się za to jakim się jest? • Nie porównujmy dzieci z innymi dziećmi. Czasem robimy to dla „dobrego przykładu”, jednak nie wzmocni to poczucia indywidualności dziecka. Może się wtedy gubić w tym, jak się zachowuje/czuje, a jak powinno i dlaczego. • Pochwały są ważne, ale muszą być adekwatne. Zbyt ogólne, wzmacniające poczucie omnipotencji – „jesteś najpiękniejsza ze wszystkich”, „nie ma nikogo lepszego” nie dadzą stabilnej ramy do samooceny. Mogą przynieść fałszywie dobre samopoczucie, które pod spodem kryje pustkę. • W kontakcie z dzieckiem nie obrażamy, nie ironizujemy, nie prześmiewamy zachowań. To może jedynie zawstydzić. Sprawić, że dziecko pomyśli o sobie źle, nie zreflektuje swojego zachowania. • Próbujmy dać dziecku przestrzeń do zdobywania własnych doświadczeń, „sprawdzania” się w życiu, podejmowania decyzji i możliwość uczenia się. Da to dziecku poczucie, że warto próbować nawet, gdy coś się nie uda, że ma możliwości z których może skorzystać.

Pytaj, co myśli dziecko

FOT. KAMIL OZIMEK

Co robić, gdy dziecko czuje się niepewne? Gdy widzimy, że poczucie wartości nie jest adekwatne, gdy dziecko zamartwia się tym, że sobie nie radzi lub myśli o sobie źle? Pierwszym odruchem rodzica będzie pocieszenie, to naturalne. „Nie przejmuj się tym, co mówią koleżanki, to nieprawda”. „On nie ma racji, miej to gdzieś”. Jasne, że dziecku pomoże, gdy je przytulimy i będziemy blisko gdy się przejmuje, ale proponowałabym w zamian powiedzieć, że „rozumiem, że ci przykro i smutno, ktoś pomyślał o tobie źle, a ty co myślisz?” Może to być punkt wyjścia do rozmowy o tym, jak to jest, że czasem widzimy siebie inaczej niż inni, albo co tak naprawdę myślimy o sobie i jak to się ma do świata zewnętrznego. Warto też wtedy wzmocnić adekwatnie w dziecku jego zasoby tłumacząc, że nie wszyscy to będą widzieć i dostrzegać, ale ważne, że ono to widzi i czuje.

| MISJA ZDROWIE

Tekst:

lek. Joanna Sztembis specjalista endokrynolog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA w Rzeszowie

Przyczyn PRZEWLEKŁEGO ZMĘCZENIA może być wiele Po przebudzeniu czujesz zmęczenie, w ciągu dnia borykasz się z brakiem energii, stale nie masz na nic ochoty. Planujesz, że w najbliższy weekend nie wyjdziesz z łóżka i wreszcie się wyśpisz. Ale przyczyną przewlekłego zmęczenia wcale nie musi być niewystarczająca ilość snu. Na nasze samopoczucie może mieć wpływ zła praca tarczycy, niedobór witaminy D, a nawet żelaza. Rozmowa z: lek. Joanną Sztembis, specjalistą endokrynologiem ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA w Rzeszowie

obniżenie wytwarzania energii przez nasz organizm, nasz metabolizm zdecydowanie zwalnia. Aby potwierdzić, czy rzeczywiście przyczyną odczuwanego zmęczenia jest niedoczynność tarczycy, należy przede wszystkim wykonać oznaczenie poziomu TSH. Jeżeli specjalista uzna za zasadne, wówczas zaleci poszerzenie diagnostyki o dalsze badania. Należy jednak pamiętać, że diagnostyka zmęczenia jest bardzo szerokim problemem zdrowotnym i może każdorazowo być związana z innym problemem internistycznym lub po prostu ze złym trybem życia.

PZ: Co w takim razie powinniśmy mieć

na uwadze, gdy dotyczy nas problem ciągłego zmęczenia? J.S.: Na początku warto zastanowić się, czy coś zmieniło się ostatnio w naszym trybie życia. Pod lupę należy wziąć najprostsze rzeczy: ile czasu spędzamy w pracy, kiedy byliśmy ostatnio na urlopie, czy przesypiamy wystarczającą ilość godzin, czy zjadamy odpowiednią ilość posiłków w ciągu doby (są osoby, które potraﬁą zjeść tylko dwa posiłki dziennie z uwagi na natłok obowiązków), czy posiłki które spożywamy są dobrej jakości. Niezwykle ważna jest również informacja, czy w naszym życiu codziennym towarzyszy nam duża dawka stresu, który potraﬁ bardzo wyczerpać nasz organizm. Bardzo ważnym elementem oceniającym nasz stan zdrowia, ogromnie

Warto zastanowić się, czy coś zmieniło się ostatnio w naszym trybie życia. PRO ZDROWIE:

Czy często spotyka się Pani w swojej praktyce lekarskiej z pacjentami, którzy borykają się z przewlekłym zmęczeniem? Joanna Sztembis: Bardzo często, jest to wręcz jedna z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza endokrynologa, ponieważ pacjenci uważają, że zmęczenie może być związane z problemami tarczycowymi. Proszą więc o analizę wykonanych badań oceniających funkcję tarczycy z nadzieją, że wreszcie znajdą ratunek i wytłumaczenie na odczuwane zmęczenie.

PZ:

Czy często zaburzenia pracy tarczycy mogą być przyczyną zmęczenia? J.S.: Zmęczenie, zwłaszcza przewlekłe, jest bardzo charakterystycznym objawem chorób tarczycy, szczególnie zbyt słabej pracy tarczycy, czyli niedoczynności tarczycy. Dzieje się tak dlatego, że następuje wówczas

wpływającym na nasze samopoczucie, jest również ocena ciężaru ciała – czy jest prawidłowa, czy ostatnio nie przytyliśmy lub odwrotnie, czy nasz ciężar ciała nie uległ niezamierzonej redukcji. Warto odpowiedzieć sobie również na pytanie – kiedy ostatnio wykonywaliśmy jakiekolwiek badania podstawowe z krwi? O te wszystkie rzeczy pyta również lekarz, do którego zgłaszamy się z prośbą o pomoc.

PZ:

Czy coś jeszcze jest istotne w poprawie naszego samopoczucia? JS.: Jeżeli nasz tryb życia nie stanowi wystarczającego wyjaśnienia naszego samo-

| MISJA ZDROWIE

poczucia, lekarz specjalista potraﬁ odpowiednio przeprowadzić wywiad celem ustalenia innej możliwej przyczyny oraz zleci odpowiednie badania. Bardzo często przyczyną zmęczenia może być niedobór witaminy D. Może temu towarzyszyć m.in. spadek odporności organizmu, bóle stawowo-mięśniowe, wzmożona potliwość. W Polsce, z uwagi na klimat, tak naprawdę wszyscy powinniśmy przyjmować preparat witaminy D, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Możemy zbadać jej poziom w surowicy i na tej podstawie dobrać odpowiednią dawkę leku, by jak najszybciej i najskuteczniej wyrównać jej niedobór.

Bardzo często przyczyną zmęczenia może być niedobór witaminy D, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Pamiętajmy także o innych witaminach niezbędnych dla naszego dobrego samopoczucia. Niedobór witaminy C, witaminy B12, kwasu foliowego, witamin z grupy B również objawia się zmęczeniem. Bardzo często przyczyną przewlekłego zmęczenia u kobiet może być niedobór żelaza, szczególnie gdy w wywiadzie są obﬁte krwawienia miesięczne. Trudno wówczas uzupełnić z pokarmem narastający przez miesiące i lata niedobór żelaza w naszym organizmie. Wszyscy pamiętamy, że niedobór żelaza może powodować niedokrwistość – jest to jednak objaw występujący dopiero w bardzo zaawansowanym niedoborze żelaza. Zdecydowanie wcześniej pojawi się zmęczenie i np. wypadanie włosów. Zmęczenie może być również objawem nietolerancji pokarmowych lub schorzeń kardiologicznych. W postawieniu właściwej diagnozy pomaga właściwie zebrany wywiad podczas badania lekarskiego.

PZ: Dlaczego przyrost ciężaru ciała tak często powoduje uczucie

zmęczenia u pacjentów? J.S.: Przyrost ciężaru ciała sprawia, że ograniczamy naszą aktywność ﬁzyczną oraz stanowi zdecydowanie większe obciążenie dla naszych kości i stawów. Dodatkowo, w przypadku dużego przyrostu ciężaru ciała, może pojawić się kolejny problem – nieprawidłowy rytm snu z okresowo występującymi bezdechami związanymi m.in. z zapadaniem podniebienia u bardzo otyłych osób. Jest to tak zwany obturacyjny bezdech senny, bardzo często współwystępujący u osób bardzo otyłych. Powtarzające się w nocy podczas snu nawet krótkie bezdechy i chrapanie znacznie pogarszają jakość snu, mogą powodować krótkie spadki saturacji, czyli utlenowania krwi i odżywienia naszego mózgu. Wstajemy wówczas bardzo zmęczeni i senność może nam towarzyszyć całą dobę. Ponadto, osoby z nadwagą lub otyłością mogą cierpieć na zaburzenia gospodarki węglowodanowej i insulinooporność.

PZ: Pani Doktor, mogłaby nam Pani

wyjaśnić na czym polega insulinooporność i dlaczego również w tym przypadku odczuwamy zmęczenie? J.S.: Insulinooporność to brak odpowiedzi naszego organizmu na prawidłowe poziomy insuliny, co skutkuje wytwarzaniem przez trzustkę coraz większej ilości insuliny zarówno na czczo, jak i po bodźcu posiłkowym w porównaniu do zdrowej populacji. Jest to najczęściej związane z utratą wrażliwości receptorów w naszych komórkach, na działanie insuliny. Insulinooporność nie pozwala na dostarczenie glukozy do komórek, co jest szczególnie ważne dla pracy mózgu.

Komórka mózgowa bowiem odżywia się tylko glukozą. Stąd przewlekłe zmęczenie i senność w ciężkiej insulinooporności. Musimy pamiętać, że insulinooporność może występować również w innych schorzeniach endokrynologicznych, nie tylko u osób z nadwagą.

PZ: Okazuje się, że przyczyn zmęczenia może być bardzo dużo. Jak

sobie w takim razie poradzić z prawidłowym rozpoznaniem? J.S.: Warto zacząć od analizy naszego trybu życia. Następnie warto udać się do lekarza, który na podstawie szczegółowego wywiadu, badania ﬁzykalnego (również bardzo istotnego dla znalezienia przyczyny złego samopoczucia) oraz zaleconych badań dodatkowych, pomoże ustalić przyczynę naszych dolegliwości. Życzę tego wszystkim naszym pacjentom.

PZ: Pani Doktor, bardzo dziękuję za rozmowę! J.S.: Cała przyjemność po mojej stronie. Dziękuję.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

| BĄDŹ FIT

POWER

B O W LS

Smoothie bowls – nazywane power bowls – to świetny pomysł na zdrowe i pożywne śniadanie dla całej rodziny. Świeże owoce, orzechy, nasiona – do miski pełnej witamin możesz wsypać wszystko, na co masz ochotę, komponując każdego dnia nowy, pełen kolorów smak!

Spirulina + jarmuż + banan + pomarańcza Sposób przygotowania: Wszystkie składniki zmiksuj w pojemniku blendera. Udekoruj smoothie bowl ulubionymi dodatkami.

Składniki – 1 porcja: • 1 kiwi • 1 pomarańcza • 1 banan • garść jarmużu • 2 łyżeczki spiruliny • 1,5 szklanki wody • dodatki: nasiona chia, listki mięty, pestki granatu, jagody goji, itp.

Truskawki + mleko migdałowe + cynamon Sposób przygotowania: Wszystkie składniki zmiksuj w pojemniku blendera. Udekoruj smoothie bowl ulubionymi dodatkami.

Składniki – 1 porcja: • 1,5 szklanki truskawek • 3/4 szklanki mleka migdałowego • szczypta cynamonu • kilka kropel aromatu waniliowego • dodatki: płatki migdałów, wiórki kokosowe, nasiona chia

Mango + kardamon Sposób przygotowania: Wszystkie składniki zmiksuj w pojemniku blendera. Udekoruj smoothie bowl ulubionymi dodatkami.

Składniki – 1 porcja: • 1 duże mango • 1 banan • sok z jednej pomarańczy • szczypta kardamonu • dodatki: sezam, nasiona słonecznika, pestki dyni, jagody goji, jeżyny, siemię lniane, suszony ananas

Jarmuż + melon + ananas + płatki owsiane Sposób przygotowania: Na początku zmiksuj melona, 2/3 porcji ananasa, 1 morelę i jarmuż. Wrzątkiem zalej płatki owsiane. Poczekaj aż napęcznieją. Płatki owsiane połącz ze zmiksowanymi warzywami i owocami, dodając resztę składników.

Składniki – 1 porcja: • garść pokrojonego ananasa • garść pokrojonego melona • 2 małe morele • 2 garści krojonego jarmużu • 3 łyżki płatków owsianych górskich • łyżeczka pestek dyni • łyżeczka nasion słonecznika • łyżeczka suszonych jagód goji • łyżka borówek amerykańskich • łyżeczka wiórków kokosowych • kilka listków świeżych ziół (do wyboru mięta, melisa, bazylia)

Są szybkie w przygotowaniu, zdrowe i sycące, a do tego wpływają na poprawę samopoczucia.

Czekolada + banan + awokado Sposób przygotowania: Wszystkie składniki zmiksuj w pojemniku blendera. Udekoruj smoothie bowl ulubionymi dodatkami.

Składniki – 1 porcja: • 1 dojrzałe awokado • 1 banan • 3 łyżki kakao lub karobu • szczypta cynamonu • 3/4 szklanki mleka roślinnego • 5-6 daktyli • dodatki: kruszone surowe kakao, mango, płatki owsiane, morwa biała

Kokos + jagoda + wanilia Sposób przygotowania: Wszystkie składniki zmiksuj w pojemniku blendera. Udekoruj smoothie bowl ulubionymi dodatkami.

Składniki – 1 porcja: • 1/2 szklanki mleka kokosowego • 1/2 szklanki wody kokosowej • 3/4 szklanki jagód • kilka kropel aromatu waniliowego • miarka białka konopnego/sojowego • dodatki: wiórki kokosowe, figi, orzechy włoskie

| MISJA ZDROWIE

MODNE DIETY pod lupą!

Dieta dr Dąbrowskiej, dieta alkaiczna, dieta 5:2, dieta zgodna z grupą krwi. Na pewno słyszałeś nie raz o spektakularnych efektach ich stosowania. Ale czy na pewno ich działanie jest zdrowe dla naszego organizmu, a efekty długotrwałe? Modne diety pod lupę wzięła dietetyk, dr Barbara Piekło. Zobaczcie, do jakich wniosków doszła.

Modne diety a trwałe efekty

Każdego roku zalewa nas fala nowych trendów żywieniowych, które mają na celu przynieść szybkie efekty redukcji masy ciała. Jedne opierają się na gloryfikacji pojedynczego składnika odżywczego na rzecz innych, kolejne podkreślają znaczenie spożycia wyłącznie warzyw i owoców, a jeszcze inne proponują nam żywienie zgodnie z naturą naszego organizmu. Wiele z nich promowane jest przez celebrytów, którzy swoim przykładem pokazują zmiany, jakie zachodzą w czasie ich stosowania. Ale czy tak naprawdę powinny być one stosowane przez każdego i czy ich efekty są rzeczywiście długotrwałe? Jak pokazują wyniki badań naukowców, stosowanie trendowych diet wpływa na ubytek masy ciała, jednak czas zachowania efektów jest stosunkowo bardzo krótki. Dość szybko obserwuje się częste zjawisko, jakim jest efekt jo-jo.

5:2

Jest to dieta opisana przez dr. Mosley. Jako jej twórca sam ją na sobie zastosował i przedstawił w jednym z brytyjskich reality show. Założeniem diety jest spożywanie przez 5 dni normalnych posiłków, o wartości ok. 1600-1800 kalorii, a przez następne dwa dni należy zastosować post. Sam twórca nazywa ten okres głodówką, jednak dieta zakłada zjadanie w tym czasie maksymalnie 500-600 kcal dziennie w dwóch posiłkach. Według twórcy diety, ten okres głodówki pozwala na oczyszczenie organizmu z toksyn, obkurczenie ścian żołądka, co w efekcie prowadzi do zmniejszenia uczucia głodu oraz zjadania mniejszych porcji w czasie pozostałych 5 dni. Dieta 5:2 od innych odróżnia się tym, że w jej założeniach nie zabrania się spożywania żadnych produktów (wszystkie produkty są dozwolone), za to nakłada regularne spożywanie najlepiej 5 posiłków oraz ograniczenia wielkości porcji.

Plusy diety

• W okresie 5 „normalnych” dni autor diety szczególnie podkreśla znaczenie zdrowych nawyków żywieniowych, np. spożywanie regularnie posiłków.

Tekst:

dr Barbara Piekło dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Minusy diety

• Okres głodówki to przede wszystkim zbyt niska ilość kalorii, co wpływa na rozregulowanie pracy organizmu.

• Dwudniowy post nie zapewni oczyszczenia organizmu. • Brak grupy produktów niedozwolonych pozwala na spożywanie „śmieciowego” jedzenia, co nie wpływa na kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych, a w rezultacie na nasze zdrowie.

| MISJA ZDROWIE

Dieta bezglutenowa

Jest to sposób odżywiania, w którym całkowicie eliminuje się gluten zawarty zarówno w produktach naturalnych, jak i przetworzonych. Gluten jest mieszaniną białek gluteliny i gliadyny znajdujących się w pszenicy, życie, orkiszu i jęczmieniu. W Polsce również zawiera go owies, który nierzadko zanieczyszczony zostaje innymi zbożami. Wybierając ten sposób odżywiania, należy bezwzględnie wykluczyć również z diety wspomniane powyżej zboża, zarówno w postaci mąki, kasz, płatków czy makaronów oraz produkty z nich przyrządzane (pierogi, kopytka, naleśniki, pieczywo, wypieki cukiernicze). Ze względu na właściwości glutenu (zdolność do pochłaniania wody oraz właściwości stabilizujące i wzmacniające aromat) może być on także dodawany w trakcie produkcji: jogurtów, serków, wędlin, wyrobów garmażeryjnych, słodyczy, przypraw, sosów czy innych przetworów. Dlatego unikanie glutenu może stanowić duży problem. Pewność, iż dany produkt jest wolny od glutenu, da nam zawarty na opakowaniu międzynarodowy symbol przekreślonego kłosa. Produktami naturalnie bezglutenowymi są: kukurydza, ryż, ziemniaki, proso, gryka, tapioka, amarantus, maniok, soja, soczewica, fasola, sago, sorgo, teff i wszystkie ich przetwory, orzechy, nasiona, a także mięso, owoce i warzywa.

Plusy diety • Zmniejszenie

dolegliwości trawiennych, wzdęć, uczucia pełności, biegunek wynikających z nietolerancji tego składnika. • Wysoka jakość stosowanych produktów, gdyż producenci żywności szczególnie dbają o ich skład, a dokładniej – czystość produktu.

Minusy diety

• Zbyt mała ilość błonnika w diecie może być

przyczyną chorób układu pokarmowego, zaparć, zanieczyszczania organizmu toksynami powstałymi z procesów trawiennych. • Ograniczenie glutenu w diecie prowadzi do wyeliminowania produktów zawierających witaminy z grupy B oraz żelazo, co może skutkować powstaniem anemii w organizmie. • Dieta zalecana jest tylko i wyłącznie w przypadku osób, które cierpią na nietolerancję glutenu lub celiakię. U zdrowych osób nie ma podstaw do jej stosowania.

Dieta alkaiczna

To dieta, w której stawia się na produkty o działaniu odkwaszającym organizm. Głównym celem diety jest przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie, a jej głównym założeniem – spożywanie około 70-80% produktów zasadowych i 20-30% produktów kwasowych. Utrzymanie takich proporcji w codziennym jadłospisie zapewni organizmowi pełne zdrowie. Głównym celem diety zasadowej nie jest schudnięcie (choć z czasem osoba na niej przebywająca traci zbędne kilogramy), a utrzymywanie w organizmie zdrowej równowagi kwasowo-

-zasadowej. Autor diety wskazuje, iż dzięki niej mamy pozbyć się takich przypadłości, jak bóle głowy, brak energii, ciągłe zmęczenie, powracający katar i grypa. Ponadto, nie będą nas też łapać skurcze po przebiegnięciu krótkich dystansów i nie pojawią się momenty, w których mamy wrażenie, że nie możemy złapać oddechu. Dieta zasadowa ma pozytywnie wpływać również na naszą kondycję psychiczną – znika nerwowość i nadmierna drażliwość.

Plusy diety

• Zwiększona podaż warzyw i owoców zawierających witaminę C, Beta-karoten i chlorofil wpływających pozytywnie na odporność organizmu

Minusy diety

• Restrykcyjne przestrzeganie zasad diety alkaicznej może skutkować niedoborem szeregu ważnych witamin i składników mineralnych.

• Może powodować zmniejszenie koncentracji w wyniku umniejszenia ilości kalorii spowodowanego dużą grupą produktów niedozwolonych.

Dieta Dąbrowskiej

Podstawą diety są niskoskrobiowe warzywa (z wyłączeniem ziemniaków, batatów, roślin strączkowych) oraz owoce o niskiej zawartości cukru (np. grejpfruty, cytryny, jabłka, jagody). Z diety warzywno-owocowej wyklucza się produkty zbożowe, mięso, ryby, jaja, produkty mleczne, tłuszcze, cukier i słodycze. Okres stosowania diety powinien trwać od kilku dni do nawet 6 tygodni. Warzywa i niewielkie ilości owoców trzeba spożywać przede wszystkim na surowo, ale można je także spożywać w formie zup, warzyw gotowanych lub duszonych oraz soków warzywnych.

Plusy diety

• Dieta warzywno-owocowa zawiera bardzo dużo błonnika pokarmowego oraz witamin antyoksydacyjnych zawartych w warzywach i owocach.

Minusy diety

• Zbyt niska kaloryczność posiłków, czyli ok. 600-800 kcal na dobę. • Efektem diety dr Dąbrowskiej jest spadek masy ciała poprzez odwodnienie, spalanie tkanki mięśniowej i, tylko częściowo, spalanie tkanki tłuszczowej.

Dieta białkowa

Dieta wysokobiałkowa i składająca się z czterech etapów została opracowana przez popularnego we Francji dietetyka, Pierre’a Dukana. Pierwszy i drugi etap w diecie Dukana powoduje redukcję zbędnych kilogramów. Trzeci i czwarty pozwala uniknąć efektu jo-jo i utrzymać szczupłą sylwetkę. Zalecana ilość białka w tej diecie wynosi 2–2,5 g na kilogram masy ciała, co stanowi 30% zapotrzebowania energetycznego. Pozostałe proporcje dostarczania energii: 40% pochodzi z węglowodanów, a około 30% z tłuszczów.

Plusy diety

• Zwiększone spożycie białka względem ilości węglowodanów może przynosić efekty w postaci utraty masy ciała.

Minusy diety

• Niebezpieczeństwo stosowania diety bogatobiałkowej to wynik ogranicze-

nia węglowodanów do wartości niebezpiecznych – poniżej 100 g na dobę, co może skutkować zużyciem białka wewnątrzustrojowego oraz brakiem glukozy dla prawidłowej pracy mózgu. • Duże spożycie tłuszczów może prowadzić do wzrostu stężenia cholesterolu we krwi, co skutkuje zwiększeniem ryzyka powstawania chorób sercowo-naczyniowych, chorób nowotworowych, chorób nerek oraz wątroby. • Zbyt mała ilość błonnika w diecie może być przyczyną chorób układu pokarmowego, zaparć, zanieczyszczania organizmu toksynami powstałymi z procesów trawiennych.

Dieta zgodna z grupą krwi

Według twórcy diety, Petera D. Adamo, grupa krwi jest kluczem do zrozumienia umiejętności ludzkiego ciała. Ma ona również ogromne znaczenie w metabolizmie pokarmu, a także zdolności do odróżniania substancji przez niego przyswajalnych i obcych. Lektyny w pokarmach, jak twierdzi autor, reagują różnie w kontakcie z krwią różnych grup. Niekiedy są one szkodliwe i hamujące wchłanianie innych składników odżywczych. Stąd pojawia się podział produktów dozwolonych i zabronionych w poszczególnych grupach krwi. Najwięcej kontrowersji budzi szczególnie lista produktów niedozwolonych.

Plusy diety

• Jest łatwa w stosowaniu – twórca nie narzuca rygorystycznego liczenia kalorii oraz odważania porcji.

• Posiada czytelny podział na 3 grupy produktów: produkty dozwolone, ograniczone i przeciwwskazane.

• Najbardziej zbilansowana pod względem produktów żywnościowych wydaje się dieta dla osób z grupą krwi B.

Minusy diety

• Założenie diety dotyczące lektyn i ich działania nie jest poparte żadnymi badaniami naukowymi.

• Mogą się pojawić trudności w realizacji diety, jeśli dana osoba nie lubi produktów wskazanych dla jej grupy krwi lub nie jest przyzwyczajona do ich spożywania – w takiej sytuacji dieta nie daje żadnej alternatywy.

Dieta makrobiotyczna

Dieta opiera się na zasadach chińskiej medycyny, polegającej na wprowadzeniu i zachowaniu równowagi między produktami o właściwościach rozgrzewających i chłodzących – Yin (potrawy bardzo słodkie lub mleko) oraz wzmacniających i ogrzewających – Yang (ryby i przyprawy). W założeniu tej diety leży przekonanie, że zarówno ilość, jak i jakość tego, co spożywamy, wpływa w sposób znaczący na nasze życie zarówno w kontekście zdrowia i samopoczucia. W pierwszej kolejności powinniśmy spożywać produkty lokalne (najlepiej z upraw sprawdzonych z certyfikatem jakości), najlepiej nie poddane obróbce technologicznej, przygotowane osobiście lub przez najbliższą rodzinę. Dieta makrobiotyczna głównie powinna się składać z produktów z pełnego zboża (40-60% pokrycia całej energii), w szczególności z ryżu brązowego, grubych kasz, płatków owsianych i produktów z mąki z pełnego przemiału. Warzywa powinny stanowić 25-30% produktów spożywanych w ciągu dnia. Nie zaleca się spożywania: pomidorów, papryki, ziemniaków, bakłażana, szpinaku, buraków, warzyw psiankowatych oraz awokado. Nasiona roślin strączkowych powinny stanowić 5-10% produktów w ciągu dnia. Produkty takie jak ryby i owoce morza, nasiona i orzechy oraz owoce powinny być spożywane jedynie tylko kilka razy w tygodniu. Najlepszą formą przyrządzania potraw jest gotowanie w niewielkiej ilości wody, gotowanie na parze i pieczenie w piekarniku.

Plusy diety

• Dieta obfituje w ziarna zbóż, produkty z pełnego przemiału, warzywa i rośliny strączkowe. Dostarcza ona ponad 30 g błonnika pokarmowego na dobę, wpływającego na gospodarkę lipidową oraz reguluje pracę przewodu pokarmowego. • Ponadto, spożycie dużej ilości warzyw pozwala na dostarczanie witamin antyoksydacyjnych i licznych składników mineralnych do organizmu.

Minusy diety

• Restrykcyjne przestrzeganie zasad diety makrobiotycznej może skutkować niedoborem żelaza i wapnia.

• Może powodować zmniejszenie koncentracji w wyniku umniejszenia ilości kalorii spowodowanego dużą grupą produktów niedozwolonych.

| MISJA ZDROWIE

SERCE na diecie Serce to żywa, dynamiczna wspólnota ciężko pracujących komórek, które pełnią życiową funkcję w organizmie. Bije ono 70 razy na minutę, 100 000 razy na dzień i około 2,5 miliarda razy w ciągu średniej długości życia. Zaprogramowane, by działać automatycznie w każdej sekundzie każdego dnia naszego życia, niezależnie od tego co robimy – czy pracujemy fizycznie, czy umysłowo. Dlatego warto dbać o serce każdego dnia, wspomagać je m.in. poprzez dobór odpowiednich składników w codziennym menu. Tekst: zespół dietetyków ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA - dr Barbara Piekło - Agnieszka Rzewnis - Agnieszka Chmiel - Angelika Pogoda - Dominika Mierzwa

Dieta na całe życie

Dieta wspomagająca pracę serca powinna trwać całe życie! Poznaj najważniejsze zasady zdrowego żywienia, które wpłyną korzystnie na pracę i wydolność serca.

•

Spożywaj 5 posiłków dziennie, w odstępach 3-4 godzinnych. Pierwszy posiłek przyjmij najpóźniej godzinę po przebudzeniu. Ostatni najpóźniej 3 godziny przed snem. Godziny posiłków dostosuj do rytmu swojego dnia – zobacz przykładowy podział:

FOT. ARCHIWUM PF

Śniadanie o godzinie II śniadanie o godzinie Obiad o godzinie Podwieczorek o godzinie Kolacja o godzinie

6:00 – 7:00 10:00 – 11:00 13:00 – 14:00 16:00 – 17:00 19:00 – 20:00

GOTUJĄC UŻYWAJ TYCH TECHNIK: •

gotowanie w wodzie,

•

gotowanie na parze,

•

duszenie,

•

pieczenie w folii, pergaminie,

•

smażenie bez tłuszczu lub z niewielkim jego dodatkiem.

| MISJA ZDROWIE

KOMPONUJĄC POTRAWY, WYBIERAJ PRODUKTY NAJLEPSZE DLA TWOJEGO SERCA!

Zalecane w umiarkowanych ilościach

Przeciwwskazane

Słaba herbata, mleko 1,5% tłuszczu, kawa zbożowa z mlekiem, napoje mleczno-owocowe, napoje mleczno-warzywne, soki z owoców i warzyw, chudy jogurt niskotłuszczowy 1,5% tłuszczu

Słaba kawa rozpuszczalna z mlekiem, w ograniczonej ilości wino czerwone, jogurt i mleko 2% tłuszczu

Napoje czekoladowe, kakao, mocna herbata, kawa naturalna ze śmietanką, pełne mleko, alkohol, jogurt pełnotłusty

Pieczywo

Pieczywo z pełnego ziarna, bułki grahamki, biszkopty na białkach, pieczywo z dodatkiem soi, słonecznika

Wyroby półcukiernicze, chleb żytni, pieczywo jasne

Chleb świeży, pieczywo z dużą ilością żółtek i dużą ilością tłuszczu, rogaliki francuskie

Dodatki do pieczywa

Masło, margaryna, dżem, Chudy twaróg, serek homopowidła, miód, całe jaja, ser genizowany chudy, serek homogenizowany z owocami, twarogowy półtłusty ser ziarnisty, chude wędliny drobiowe, chuda szynka, dżemy niskosłodzone, białko jaja, serek sojowy

Zupy i sosy gorące

Warzywne, owocowe, krupniki podprawiane zawiesiną z mleka i mąki, mleczne na mleku odtłuszczonym

Grzybowe, zaprawiane zaprawą z mąki i oleju oraz oleju lub margaryny miękkiej

Na wywarach mięsnych, kostnych, tłuste, zawiesiste, zasmażane, zaprawiane śmietaną

Mięso, drób, ryby

Chude gatunki, cielęcina, indyk, kurczaki bez skóry (dużo cholesterolu), królik, potrawy gotowane, duszone, pieczone bez tłuszczu, ryby chude słodkowodne oraz ryby morskie bogate w tłuszcze zawierające kwasy tłuszczowe n-3 (EPA i DHA): makrela, tuńczyk, sardynka, łosoś, śledź

Wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina – schab, kura, ryby smażone, na dozwolonych olejach, wędzone

Wszystkie mięsa tłuste, wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, potrawy smażone na tłuszczu, ryby smażone na tłuszczu zwierzęcym

Tłuszcze

Masło, margaryny miękkie Oleje zawierające jednonienasycone kwasy tłuszczowe, np. rzepakowy, oliwa z oliwek, w dozwolonych ilościach oleje zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe, np. słonecznikowy, sojowy, kukurydziany i inne

Warzywa i owoce

Warzywa świeże i mrożone, zwłaszcza strączkowe: fasola, groch, soczewica, kukurydza, owoce świeże, suszone, konserwowane (niskosłodzone)

Ziemniaki

Gotowane, pieczone

Desery

Przyprawy

Produkty i potrawy

Zalecane

Napoje

Orzechy laskowe, włoskie, migdały

Masło w dużych ilościach, sery pełnotłuste i tłuste żółte, topione sery pleśniowe, ser „Feta”, ser typu „Fromage”, smalec, konserwy, tłuste wędliny, żółtka

Smalec, słonina, łój, margaryny twarde, olej palmowy, tłuszcze uwodornione

Solone, konserwowane, orzechy solone, orzechy kokosowe

Smażone na tłuszczu, frytki, krążki, placki

Galarety, kisiele, budynie na chudym mleku, sałatki owocowe, suflety, musy owocowe, kompoty, biszkopty na białkach

Bezy, ciasteczka z dodatkiem tłuszczów nienasyconych, biszkopty, keksy z dodatkiem otrąb i małą ilością żółtek

Torty, czekolada, batony, kremy, tłuste ciasta z dodatkiem żółtek

Przyprawy korzenne

Ostre przyprawy, musztarda

Ocet

• • •

Jedz mniej, im późniejsza pora dnia. Unikaj produktów gotowych, w szczególności tych, które zawierają w swoim składzie: – Glutaminian sodu, który wzmaga apetyt, jednocześnie opóźniając uczucie sytości. – Syrop glukozowy, fruktozowy, glukozowo-fruktozowy itp. oraz olej palmowy, ponieważ zaburzają one gospodarkę lipidową (m.in. podnoszą stężenie trójglicerydów we krwi).

• •

•

• • • • • • • • • •

Głównym składnikiem energetycznym powinny być węglowodany złożone (pieczywo ciemne, płatki owsiane, mąka razowa, kasza gryczana, kasza jaglana). Zadbaj o to, aby warzywa były nieodłącznym towarzystwem wszystkich posiłków, a owoce przynajmniej dwóch. Najlepiej w formie surowej. Porcję warzyw i owoców możesz zastąpić musem lub sokiem (100%) bez dodatku cukru, ale zawsze przed ich wyborem uważnie przeczytaj ich skład. To ważne, ponieważ nektary zwykle zawierają małą ilość soku a dużą cukru. Wyznawaj zasadę – więcej warzyw od owoców. Sięgaj po produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu (ale należy unikać tych o zbyt niskiej i produktów 0%). Najlepsze będą: ser twarogowy chudy, półtłusty oraz jogurty i mleko o zawartości tłuszczu 1,5%. W przypadku nietolerancji mleka, możesz je zastąpić kefirem lub jogurtem naturalnym. Unikaj produktów mleczno-owocowych (np. jogurty, kefiry), które na etykiecie mają napisane „o smaku...”. Oznacza to, że w swoim składzie nie mają owoców lub zawierają ich niewielką ilość, reszta to cukier, aromaty i barwniki. Zamiast soli, do przyprawiania potraw używaj ziół, pieprzu, pieprzu ziołowego, soku z cytryny oraz czosnku. Pamiętaj, że wędliny, gotowe produkty, mieszanki przypraw, gotowe sosy, sałatki/ surówki i przekąski zawierają znaczne ilości soli. Unikaj spożywania alkoholu. Dostarcza on pustych kalorii, a spożywany w nadmiarze prowadzi do otyłości i zwiększa stężenie trójglicerydów we krwi. W przypadku występowania nadciśnienia tętniczego ogranicz spożywanie kawy oraz mocnej herbaty. Dbaj o to, aby codziennie wypić 2 l płynów (niesłodzonych)! Tłuszcze zwierzęce (masło, smalec), zamień na roślinne. Do smarowania kanapek używaj past warzywnych, z nasion roślin strączkowych lub dojrzałego awokado. Do sałatek dodawaj oleje rzepakowe, oliwę z oliwek lub w mniejszych ilościach olej słonecznikowy i lniany. Śmietanę i majonez zastąp jogurtem naturalnym lub greckim. Zawsze czytaj skład produktów. Kolejność składników ułożona jest od największej ilości użytych w produkcie do najmniejszej. Jeżeli na początkowych miejscach znajduje się cukier, lepiej znaleźć zdrowszą alternatywę. Zadbaj o swój sen, który pozwala organizmowi na odzyskanie równowagi. Zbyt mała dawka snu prowadzi do osłabienia organizmu i utrudnia pozbywanie się zapasów tłuszczu (min. 5-6 godz. ciągłego snu).

| FELIETON

Tekst:

Noemi Pawlak mama dwóch wcześniaków – Jana i Stanisława, autorka bloga www.matkaprezesa.pl

HIGH NEED BABY

Każdy z nas, od momentu ujrzenia na teście dwóch kresek, ma jakąś wizję macierzyństwa. Czytamy kolorowe czasopisma, przeglądamy portale i obserwujemy inne matki i często nasze wyobrażenie dalekie jest od tego z czym się zmierzamy. Niektórzy w pewnym momencie zdają sobie sprawę z tego, że światem rządzą różne prawa – np. nie każdy niemowlak jest taki sam. Ba! Potrafi być antyporadnikowy, bo nagle okazuje się, że wszystkie poradniki, które w ciąży pochłaniało się jak ciastka z kremem (koniecznie o drugiej w nocy!), okazały się bezradnikami.

Filtry, które opadają

A co jak zostajesz rodzicem High Need Baby? Po prostu w bardzo krótkim czasie zdasz sobie sprawę, że na macierzyństwo, które podglądałaś w ciąży, ktoś nałożył bardzo dużo filtrów. I one jeden po drugim opadają, by ostatecznie pokazać Ci, że stoisz w samym środku czegoś, na co nikt, ale to absolutnie nikt Cię nie przygotował. Dzieci HNB to prawdziwe wyzwanie. Odbiegają od pewnych przyjętych norm, a może po prostu odbiegają od pewnego wzorca niemowlęcia. Opowiem Ci historię mojego młodszego synka…

Historia Staszka

Przez pierwsze 3 tygodnie Staszek spał w łóżeczku. Była to dla nas nowość, bo nasz starszy synek z łóżeczka praktycznie nie korzystał. Pamietam, jak mój mąż w pewnym momencie zapytał: „On jest zdrowy?”. Staszek urodził się w 35. tygodniu, więc najprawdopodobniej jego „opóźniony zapłon” wynikał z żółtaczki. Po około 3-4 tygodniach nastąpił zwrot akcji. Staszek budził się co godzinę w nocy, a czasem nawet co 20-30 minut. Koniecznie na pierś i koniecznie to ja musiałam go nosić. W nocy, np. o 1, 1:22, 2:15, 2:55 i tak dalej, aż do około 7, kiedy budzik dzwonił, aby wyszykować do szkoły starszego syna. Pytacie jak się da tak funkcjonować? No prawdę mówiąc się nie da. Po jakimś czasie zaczęłam strasznie chudnąć (więc gratulowano mi „dbania o siebie”, co z dbaniem nie miało nic wspólnego, czasem jadłam śniadanie na kolację). Ale potem było coraz gorzej – zaczęłam wieczorami dostawać drgawki gorączkowe bez gorączki, a czasem doskwierały mi stany podgorączkowe. Byłam osłabiona, miałam problemy z pamięcią. Musiałam się trochę poprzestawiać i bardziej zaczęłam o ten sen dbać, wykorzystując do tego dzień i momenty, w których mąż był w domu. Dodatkowo, odkąd synek skończył miesiąc, zaczęłam z powrotem brać zlecenia i pracowałam zdalnie z domu. Istne piekło…

FOT. ARCHIWUM AUTORKI

Nieodkładalne dziecko

Staś w pewnym momencie od swojego o 8 lat starszego brata dostał przydomek „Rzep”. Był „nieodkładalny”. Ile ja się nakombinowałam: wkładki laktacyjne wkładałam do łóżeczka, moje piżamy, włączałam szumy itp. – nadawałoby się to wszystko do księgi Guinessa, ale zajęłabym drugie miejsce, bo pierwsze miejsce zajęłabym w kombinowaniu na polepszenie snu dziecka (wyłączałam nawet na noc wi-fi). Był taki moment, kiedy siedziałam ze Staszkiem na piłce od fitnessu (tak, tak – miałam wielką piłkę do fitnessu, na której bujałam dziecko!) gdzieś od 7 rano do około 14:30, kiedy mąż wracał z pracy. Obiady zamawiałam, albo gotowałam popołudniami. Z panami z dostawy byłam już prawie na „ty”. Staszek nienawidził jeździć w foteliku samochodowym, ani gondoli – parzyła go ogniem

piekielnym, przechodził zaawansowaną chorobę o nazwie: mamoza i wyznawał zasadę, że ja i on jesteśmy jednym ciałem złączonym.

„Taki typ”

HNB to nie jest diagnoza, to zbiór dziecięcych cech, więc kiedy was coś naprawdę martwi, warto a wręcz trzeba dziecko przebadać. Nie wyłączać czujności jednym określeniem. Czasem okazuje się, że te cechy to tak naprawdę początek czegoś większego. Ja sama przebadałam go od stóp do głów. I to prawie dosłownie, bo miał robione USG głowy, morfologię i inne USG brzucha. Prawdziwym hardcorem było trafienie z nim do szpitala krótko po roczku, kiedy odwodnił się przy jelitówce. Gdzieś tliła się we mnie iskierka nadziei: „rety, może coś wykryją, niegroźnego, dostanie jakiś lek i wszystko minie! Zacznie przesypiać noce!” – ale nic nie znaleźli. Za to Staszek wybudzał się przy każdym szuraniu kapci na korytarzu, a pierwszego dnia nagle ja dostałam gorączki i jelitówki… Byłam sama w jednoosobowym pokoju (na szczeście z łazienką!) i siedząc na toalecie z dzieckiem „za kratkami” łożeczka szpitalnego śpiewałam wszystko to, co przyszło mi do głowy łącznie z „Ich troje”. Musiano mnie wziąć za pacjentkę oddziału psychiatrycznego… Staszek był zdrowy… „Taki typ” – mówili specjaliści. Ja jeszcze wtedy nie wiedziałam co to znaczy „taki typ”, bo o ile przez 9 lat mojego macierzyństwa z pierwszym dzieckiem trafiłam na chirurgię tylko raz, o tyle ze Staszkiem 2 razy w przeciągu 6 dni (raz na RTG czaszki, a drugi raz z rozcięciem głowy!), a parę dni później w drodze na wakacje, w samym środku lasu, na postoju rozciął sobie łuk brwiowy. O stół. Przy mnie. Bo sięgał misia. Czy muszę mówić, że siwieję?

Zaspokajanie potrzeb takiego dziecka, to zaspokajanie potrzeb jak każdych innych

Niemowlaka nie da się rozpieścić

Byłam oceniana. Dawano mi 1320839048 rad, gdzie żadna z tych rad się nie sprawdzała, bo… sprawdzałam. Karmiłam piersią, o co walczyłam jak lwica, a mimo to wciskano mi na siłę mleko sztuczne „bo dziecko się nie najada” (waga temu przeczyła, moje dziecko jadło jak bąk i wyglądało jak bąk…). Matki, których ten temat nie dotknął, ciągle powtarzały hasło, które mocno zakorzenia się w wielu osobach: „jak nauczyłaś, tak masz”. A niemowlaka w gruncie rzeczy nie da się rozpieścić. On ma takie potrzeby – trzeba bujać, trzeba nosić, trzeba być blisko. To nie jest wina matek, że one takie są. One po prostu się takie rodzą. Zaspakajanie potrzeb takiego dziecka, to zaspakajanie potrzeb jak każdych innych. Tylko to macierzyństwo jest ciężkie, bo wykańcza psychicznie i fizycznie. Mnie pozwalała zachować równowagę tylko świadomość tego, że on tego nie robi specjalnie, on taki jest, on z tego wyrośnie, ja nie muszę nikomu nic udowadniać, w tyłku mam innych, jesteśmy tylko my, będzie lepiej. W innym przypadku chybabym się wypaliła, frustrowała. Dzisiaj Staszek ma 20 miesięcy. Z wielu rzeczy sam wyrósł. W odpowiednim (dla siebie!) momencie. Np. z bujania na piłce. Podróże autem też już nie są takie złe (na hardcora jechaliśmy prawie 400 km nad morze i przeżyliśmy!). W nocy pobudki po 2 do 5 razy z… 16. Bez problemu już zostaje z tatą, babcią. Jest bardzo kontaktowy i fajnie się z nim „współpracuje” na co dzień. Nadal jest ciężko. Nadal są dni, kiedy mam ochotę trzasnąć drzwiami, albo wysłać moje dzieci do Zimbabwe, tylko zbieram na bilet. Jeżeli jesteś mamą małego HNB, trzymaj się dzielnie! Przyjdzie taki moment, zanim się obejrzysz, że Twoje dziecko zwyczajnie przyjdzie i powie: „Cześć mamo! To jest Kasia!” i zdasz sobie sprawę, że jeszcze wczoraj (bo to na pewno było wczoraj!) bujałaś go na kolanach. Wyciskaj więc z tych chwil wszystko co najlepsze. To za szybko mija. Dzieci HNB to prawdziwe wyzwanie. Ale ty przecież dasz sobie radę!

| STREFA DZIECKA

Pierwsze 6 miesięcy

Nie ma lepszego mleka, niż to od mamy. Warto dążyć do tego, aby przez pierwsze sześć miesięcy życia karmić maluszka wyłącznie naturalnym mlekiem, a przynajmniej do końca 4. miesiąca życia. W tym czasie nie należy podawać dziecku żadnych innych płynów, jak woda, soki czy mieszanki. Jedynym wyjątkiem są witaminy, składniki mineralne lub leki. W pierwszych dniach po porodzie gruczoły piersiowe kobiety wytwarzają bardzo cenny pokarm, tzw. siarę. To bezcenne mleko, które zawiera bardzo duże stężenie ciał odpornościowych działających przeciwalergicznie i przeciwinfekcyjnie. Siara jest także bogata w białko, witaminy A i E, karoten oraz czynniki wzrostu. To pierwsze mleko mamy ma również delikatne działanie przeczyszczające, które pomaga dziecku oddać pierwszy stolec – smółkę. Siara przekształca się w mleko przejściowe, aby ostatecznie po 2 tygodniach od porodu osiągnąć fazę dojrzałości. Mleko dojrzałe charakteryzuje się większą zawartością laktozy i tłuszczu niezbędnego do prawidłowego rozwoju układu nerwowego oraz niższą zawartością białka. Ponadto, mleko dojrzałe ma wyższą kaloryczność, jest bardziej wodniste i klarowne.

Pierwszy rok życia kręci się wokół...

JEDZENIA! Wasza pociecha przez okres dwunastu pierwszych miesięcy rozwija się bardzo szybko. Przez ten czas zwiększa swoją masę urodzeniową nawet trzykrotnie!

„Twoje mleko jest za chude lub jest go za mało, więc maluszek nie dojada” Droga mamo, nie wierz w takie opinie! W porównaniu do mleka modyfikowanego, pokarm kobiecy rzeczywiście wydaje się bardziej wodnisty, ale to jego naturalna cecha. Dziecko dostaje optymalne pożywienie, dostosowane do jego potrzeb i możliwości trawienia oraz przyswajania. Pokarm matki nigdy nie jest za chudy, ani za tłusty, a jego ilość jest optymalna do wielkości jego brzuszka. Rozmiar żołądka noworodka w pierwszym dniu życia jest równy rozmiarowi czereśni (5-7 ml), w trzecim dniu jest wielkości orzecha włoskiego w łupinie (22-27 ml), po 7 dniach osiąga rozmiar moreli (45-60 ml), a po miesiącu jajka kurzego (80-120 ml). Odpowiednio częste przystawianie dziecka do piersi powoduje, że pokarmu mamy zawsze jest w sam raz.

Tekst:

dr Barbara Piekło dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Pierwsza łyżeczka

Konieczność wprowadzania produktów uzupełniających wynika z rosnącego zapotrzebowania na energię, białko, żelazo, cynk i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E), których samo mleko nie może już zaspokoić. W 6.-8. miesiącu życia niemowlę powinno już otrzymać 2 lub 3 posiłki uzupełniające, a w wieku 9.-24. miesięcy 3 lub 4 posiłki uzupełniające i 1 lub 2 przekąski (w postaci niewielkich porcji pokarmów, które maluch może samodzielnie spożywać pomiędzy posiłkami głównymi, np. cząstka banana, jabłuszka, gruszki, chrupki kukurydziane). Należy pamiętać, aby pierwsze pokarmy uzupełniające podawać dziecku łyżeczką, która nie powinna być zbyt miękka oraz aby nie uginała się na języku niemowlaka. Pierwsze posiłki są kluczowe w rozwoju późniejszych preferencji i awersji pokarmowych maluchów. Z uwagi na większe trudności w akceptowaniu smaku warzyw, to właśnie warzywa powinny być pierwszymi pokarmami uzupełniającymi w diecie niemowlęcia, owoce zaś należy wprowadzać dopiero po około 2 tygodniach, kontynuując podawanie warzyw.

Warto dążyć do tego, aby przez pierwsze pół roku karmić maluszka mlekiem mamy.

FOT. JOANNA KIELAR

Nie przekarmiaj swojej pociechy. Częstym błędem żywieniowym rodziców w pierwszym okresie wprowadzania nowych produktów jest przekarmianie swoich pociech. Zmuszanie dziecka do jedzenia powoduje znaczące obniżenie jego naturalnej umiejętności do samoregulacji organizmu (tj. „efekt rozciągniętego żołądka”). Sygnały świadczące o sytości dziecka to: zasypianie, grymaszenie podczas jedzenia, zwolnienie tempa przyjmowania pokarmu, wypluwanie, odmawianie przyjęcia pokarmu z łyżeczki, odpychanie łyżeczki, zaciskanie ust przy zbliżaniu łyżeczki. Umiejętność do odczytywania odpowiednio powyższych zachowań uchroni naszego malucha przed długim zaleganiem pokarmu i problemami z trawieniem.

| STREFA DZIECKA

Jak wygląda...

Tekst:

Anna Plastkota Gładosz położna, Certyfikowany Doradca Laktacyjny ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

APETYT NOWORODKA?

Czy wiesz, że nowo narodzony maluch podczas pierwszych dni życia nie odczuwa potrzeby spożycia dużych ilości mleka? Jego żołądek w pierwszej dobie życia ma objętość zaledwie 5-7 ml! Czyli wielkością przypomina owoc czereśni.

Noworodek podczas pierwszych dni życia nie odczuwa potrzeby spożycia dużych ilości mleka. W pierwszej dobie objętość żołądka dziecka wynosi ok. 5-7 ml, czyli wielkością przypomina owoc czereśni. To naprawdę niewiele. Dlatego świeżo upieczone mamy niepotrzebnie martwią się czy mają wystarczającą ilość mleka w piersiach. Zwłaszcza, że produkcja mleka rozpoczyna się już w okresie ciąży, około 20. tygodnia.

Apetyt rośnie

Zapotrzebowanie na pokarm wzrasta stopniowo. Zwykle podczas drugiej doby maluch zaczyna się aktywizować i wyznaje zasadę „dużo ssania, mało spania”. Mamy zwykle mają wrażenie, że dziecko jest cały czas przy piersi, a pokarmu brak, bo piersi wydają się puste. Często pojawia się wtedy zwątpienie i chęć sięgnięcia po mleko modyfikowane. Niepotrzebnie. Już w kolejnej dobie piersi zwykle stają się bardziej pełne, laktacja nabiera tempa. W trzeciej dobie zapotrzebowanie

na pokarm wzrasta i wynosi już ok. 22-27 ml. Teraz żołądek wielkością przypomina orzech włoski. Następnie tygodniowy maluch potrzebuje już ok. 45-60 ml pokarmu, a jego żołądek objętością przypomina średnią morelę. Po miesiącu dziecko spożywa ok. 80-150 ml mleka, a to już objętość dużego jajka. Podczas tych pierwszych dni, a nawet tygodni, dziecko może mieć bardzo dużą potrzebę ssania. To nie tylko chęć zaspokojenia głodu, ale również bliskości z mamą. W ten sposób dziecko zapewnia sobie również większą ilość pokarmu, rozbudzając laktację, która dostosowuje się do jego potrzeb. Mama w okresie stabilizacji laktacji powinna mu na to pozwolić i zapewnić nieograniczony dostęp do piersi. To jest fundamentem sukcesu.

Wczesne sygnały głodu

Intensywne ruchy gałek ocznych, otwieranie oczu i buzi, poszukiwanie piersi poprzez rozglądanie się, wysuwanie języka, mlaskanie, ssanie paluszków – to tak zwane wczesne sygnały głodu. Płacz to już objaw późnego głodu. Wtedy przystawienie do piersi może sprawiać dużo trudności. Najlepiej uspokoić wtedy maluszka, przytulić, a dopiero jak poczuje się bezpiecznie, zachęcić do jedzenia. Warto monitorować przebieg karmień za pomocą wskaźników skutecznego karmienia. Takie wskaźniki to: ilość karmień na dobę, ilość zużytych pieluch, a także m.in. ocena, czy noworodek jest prawidłowo przystawiony do piersi. To pomoże mamie sprawdzić przebieg karmienia i ocenić, czy maluch przyjmuje odpowiednią ilość pokarmu.

SPADEK MASY CIAŁA PO PORODZIE

FOT. JOANNA KIELAR

Warto wiedzieć, że w pierwszych dniach życia noworodek traci na wadze. To fizjologiczne zjawisko, związane z podjęciem samodzielnego funkcjonowania. Ważne, aby maluszek nie stracił więcej niż 7 procent swojej masy ciała. Najpóźniej w drugim tygodniu powinien odzyskać swoją masę urodzeniową.

| STREFA DZIECKA

Obserwuj pieluszki

Na początku noworodek wydala tzw. smółkę. To pierwszy stolec w życiu malucha, o czarnym zabarwieniu. Od trzeciej lub czwartej doby pojawiają się tak zwane stolce przejściowe. Jest ich 3-4 na dobę. Później zmieniają konsystencję w bardziej papkowate. Musimy jednak pamiętać, że każde dziecko jest inne i pieluszka może być brudzona nawet po każdym karmieniu. Warto też wiedzieć, że po 6. tygodniu noworodek karmiony piersią może wypróżniać się raz na kilka dni i wciąż jest to norma.

Karmienie to też bliskość

Niemowlę domaga się bardzo często przytulania i czuje się bezpiecznie w ramionach mamy. Karmienie piersią stanowi podstawę tego bliskiego kontaktu. Nadmierna ilość bodźców, ból, strach, lęk, nieumiejętność radzenia sobie ze swoimi emocjami, potrzeba nawodnienia skłaniają maluszka do podjęcia ssania. Ssanie pozwala rozładować napięcie dziecka, uwolnić emocje oraz znaleźć ukojenie i zrozumienie w ramionach tak dobrze znanych, bo własnej mamy.

Ssanie piersi pozwala dziecku rozładować napięcie i uwolnić emocje w ramionach mamy.

A NN

A . JO FOT

LAR

KIE

Jak często karmisz w ciągu doby? Odpowiedź prawidłowa: 8-12 karmień w ciągu doby – karmień może być jednak znacznie więcej Czy karmisz w nocy? Odpowiedź prawidłowa: 1-2 razy – karmień może być jednak znacznie więcej Czy dziecko jest prawidłowo przystawione do piersi? Odpowiedź prawidłowa: Tak – chwyta brodawkę wraz z otoczką, nie odczuwasz dolegliwości bólowych, dziecko połyka pokarm rytmicznie Czy słychać odgłos połykania pokarmu przez minimum 10 minut z każdej piersi? Odpowiedź prawidłowa: Tak, słychać serię połknięć po około 10-30 zassaniach, połykanie jest słyszalne Ile kupek dziennie robi dziecko? Odpowiedź prawidłowa: Smółka (1.-2. doba), 3-4 stolce przejściowe (3.-4. doba), około 3-4 stolce papkowate (od 5. doby), pieluszki mogą być jednak brudzone po każdym karmieniu. Po szóstym tygodniu tego wskaźnika nie bierze się pod uwagę – dzieci karmione piersią mogą wypróżniać się nawet raz na tydzień lub kilka razy dziennie. Ile pieluszek dziennie moczy dziecko? Odpowiedź prawidłowa: 1-2 lub wcale (1.-2. doba) 3-5 (3.-5. doba), 4-6 (5.-7. doba), 6-8 (od 8. doby), 5-6 (od 6. tygodnia). Jaki jest dobowy przyrost masy ciała dziecka (licząc od najniższej osiągniętej przez dziecko masy ciała)? Odpowiedź prawidłowa: 26-30 g na dobę do 3. miesiąca, 17-18 g na dobę między 3.-6. miesiącem, 12-13 g na dobę w 6.-9. miesiącu, 9 g na dobę w 9.-12. miesiącu. Jeśli Twoje odpowiedzi na pytania są prawidłowe, możesz mieć pewność, że dziecko się najada.

REKLAMA

WSKAŹNIKI SKUTECZNEGO KARMIENIA, POZWOLĄ CI OBIEKTYWNIE OCENIĆ, CZY DZIECKO SSIE PIERŚ EFEKTYWNIE.

| WARTO WIEDZIEĆ

5 PLASTYKĘ pytań o...

dr n.med. Artur Bocian specjalista chirurg-onkolog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

PIERSI PO PORODZIE! Rozmowa z dr n.med. Arturem Bocianem, specjalistą chirurgiem-onkologiem, który zajmuje się w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA chirurgią piersi

PRO ZDROWIE: Na jakie zabie- PZ: Na czym polega zabieg mastopeksji? gi najczęściej decydują się panie? ARTUR BOCIAN: W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA wykonujemy zarówno zabiegi powiększania piersi, jak i ich zmniejszenia, czyli tzw. redukcji. Bardzo często pacjentki decydują się również na zabieg mastopeksji, polegający na podniesieniu piersi i poprawie ich kształtu. Utrata jędrności i elastyczności w obrębie piersi to częsty problem szczególnie u kobiet po przebytej ciąży i okresie karmienia. Dzieje się tak, ponieważ jeżeli proces karmienia trwa długo, tkanka gruczołowa i te wiązadła, które trzymają tkankę gruczołową z tkanką tłuszczową w ryzach, ulegają pewnemu rozciągnięciu. Powoduje to opadanie biustu, co wpływa na jego kształt. Ten proces z wiekiem występuje u wszystkich kobiet, a po ciąży i karmieniu może się nasilać. Problem obwisłego biustu, który stracił swój kształt sprzed ciąży, nierzadko staje się źródłem kompleksów i obniżonej samooceny.

A.B.: Celem tego zabiegu jest przede wszystkim podniesienie piersi, a co za tym idzie przywrócenie im pięknego kształtu oraz usunięcie nadmiaru skóry. Aby piersi wyglądały na jędrne i naturalne, zwykle podnosimy również brodawki ku górze. Ponadto, podczas tego zabiegu możemy zastosować implanty, dodatkowo wypełniając i powiększając piersi. Używamy sprawdzonych implantów wiodących firm, które posiadają certyfikaty europejskie i amerykańskie. Są to implanty zarówno anatomiczne, jak i okrągłe. Ich dobór zależy od pacjentki, od kształtu biustu, od kształtu klatki piersiowej, ale również m.in. od codziennej aktywności i wykonywanej pracy. Pod uwagę oczywiście musimy wziąć oczekiwania pacjentki, aby zabieg był prawidłowo zaplanowany, wykonany, a efekt cieszył pacjentkę przez wiele, wiele lat.

PZ: Coraz większą popularnością cieszy się lipofiling. Proszę nam

powiedzieć coś więcej o tej metodzie. A.B.: Lipofiling to jedna z metod, którą wykorzystujemy w powiększeniu piersi. Polega na tym, że pobieramy tkankę tłuszczową najczęściej z brzucha lub ud, następnie po odpowiednim przygotowaniu możemy wszczepić ją w tkankę gruczołową i tkankę tłuszczową, naturalnie powiększając biust swoją własną tkanką. Jest to bardzo dobra metoda, jeżeli chcemy nieznacznie powiększyć piersi lub stosując ją razem w połączeniu z implantami. Jeżeli połączymy te dwa zabiegi, wtedy ten efekt jest bardzo naturalny. Lipofiling to metoda, która stosowana jest z sukcesem od wielu lat w najlepszych ośrodkach chirurgii plastycznej na świecie. Jest sprawdzona i bezpieczna.

PZ: Czy po zabiegu powiększenia piersi

kobieta w przyszłości może karmić piersią? A.B.: Oczywiście. Stosujemy techniki, które nie mają wpływu na proces laktacji w przyszłości. W związku z tym pacjentka po zabiegu powiększenia piersi z użyciem implantów może bezpiecznie zajść w ciążę i może karmić dziecko. Implanty najczęściej umieszczamy pod mięśniem piersiowym większym. Podczas zabiegu oszczędzamy tkankę gruczołową, wykonując precyzyjnie całą procedurę, aby nie spowodować zaburzeń w jej funkcjonowaniu, żeby ta tkanka pracowała prawidłowo. Wszystko po to, by nie powodować zaburzeń w procesie karmienia.

PZ: Jak wygląda rekonwalescencja po

zabiegu powiększania piersi? A.B.: Po zabiegu powiększenia piersi pacjentki zwykle po upływie 2-4 tygodni dochodzą do pełnej sprawności. Po zabiegu zaleca się stosowanie specjalnych biustonoszy uciskowych, aby zabezpieczyć w ten sposób nowo powstały biust. Aby proces gojenia przebiegł prawidłowo. Rozmawiała: Dominika Czapkowska

Stosujemy techniki, które nie mają wpływu na proces laktacji w przyszłości. 39

| MISJA ZDROWIE

KOMÓRKI MACIERZYSTE naprawią stawy Komórki macierzyste od kilku lat rewolucjonizują medycynę na całym świecie. Komórki te, dzięki swoim cechom, mogą „odbudować” uszkodzone tkanki. O ich zastosowaniu w ortopedii w leczeniu ubytku chrząstki stawowej opowiada dr Łukasz Białek, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA. Rozmowa z lek. Łukaszem Białkiem, specjalistą ortopedii i traumatologii narządu ruchu, lekarzem kierującym oddziałem ortopedii w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

FOT. KAMIL OZIMEK

Jakiś czas temu podczas rozmowy powiedział mi Pan, że najtrudniejszym problemem dzisiejszych czasów w leczeniu ortopedycznym jest leczenie chrząstki stawowej. Jak ono wygląda? Łukasz Białek: W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA stosujemy m.in. nowoczesne metody leczenia z użyciem komórek macierzystych pozyskiwanych zarówno ze szpiku kostnego, jak i z tłuszczu. Większość uszkodzeń chrząstki stawowej następuje w wyniku urazów. Może to być uraz bezpośredni chrząstki – najczęściej gwałtowne uderzenie kości o kość lub powtarzające się mikrourazy, przeciążenia powodujące stopniowe uszkodzenie, starcie chrząstki – czyli tzw. uszkodzenia zwyrodnieniowe. Aby w pełni zrozumieć istotę problemu, warto wiedzieć, że chrząstka stawowa, poza okresem rozwoju człowieka, nie ma zdolności do pełnej odbudowy. Co oznacza, że jeżeli dojdzie do jej uszkodzenia, nie dojdzie do jej regeneracji. A to z kolei skutkuje zwyrodnieniem stawu, nasilającymi się dolegliwościami. W końcu trzeba pacjentowi wszczepić protezę stawu. Można jednak tego uniknąć, decydując się na zabieg odtworzenia chrząstki stawowej.

lek. Łukasz Białek specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu, kierujący oddziałem ortopedii w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA

PZ: Na czym polega zabieg odtworzenia PZ: A co w przypadku zmian zwyrodnieniowych? chrząstki stawowej z użyciem komórek macierzystych? Ł.B.: Możemy mieć do czynienia z urazowym ubytkiem chrząstki stawowej lub zwyrodnieniowym. W zależności od rodzaju problemu, dobieramy odpowiednie leczenie. Komórki macierzyste pobrane ze szpiku kostnego używane są głównie w operacjach urazowych ubytku chrząstki stawowej. Zabiegi wykonywane są artroskopowo, czyli przez kilka niewielkich nacięć w skórze. W miejsce ubytku po oczyszczeniu wszczepiamy membranę hialuronową, która jest swego rodzaju rusztowaniem, na które nakładamy wcześniej pozyskane komórki macierzyste. Będą się na niej namnażać, tworząc strukturę nowej chrząstki. To aktualnie najlepsza i jedna z najczęściej stosowanych metod leczenia urazowych ubytków chrząstki stawowej.

Ł.B.: W przypadku pacjentów, którzy nie kwalifikują się do leczenia tą metodą, czyli mają zbyt duży ubytek chrząstki stawowej albo jest to uszkodzenie zwyrodnieniowe, wykorzystujemy komórki macierzyste pozyskane z tkanki tłuszczowej. Po pobraniu tłuszczu stosujemy metodę wirowania, uzyskując bardzo dużą koncentrację komórek macierzystych. W tym przypadku wstrzykujemy je bezpośrednio do uszkodzonego stawu (iniekcja dostawowa). Podanie ich poprawia ruchomość stawu, niweluje ból, a proces zniszczenia stawu zostaje znacznie spowolniony.

PZ: Jakie są największe zalety stosowania tej metody?

Ł.B.: Największą zaletą stosowania komórek macierzystych z tkanki tłuszczowej czy ze szpiku kostnego jest mała inwazyjność zabiegu. Są to komórki własne, wyprodukowane przez nasz organizm, więc nie mają żadnych działań ubocznych. Nie są dla nas w żaden sposób szkodliwe, a wręcz przeciwnie, mogą różnicować się we wszystkie możliwe tkanki. Czyli przekształcać się w tkankę mięśniową, chrzęstną czy łączną, co wpływa na regenerację i odbudowę uszkodzonych stawów. Rozmawiała: Dominika Czapkowska

Komórki macierzyste nie są dla nas w żaden sposób szkodliwe.

| WARTO WIEDZIEĆ

W ORTOPEDII PRZYGOTOWANIE DO ZABIEGU JEST NIEZBĘDNE

Rehabilitacja pooperacyjna to nieodłączny element całego procesu terapeutycznego. Jednak na sukces i pozytywne efekty operacji mają też wpływ zajęcia przedoperacyjne pod okiem fizjoterapeuty, m.in. odpowiednie przygotowanie narządu ruchu do podjęcia aktywności po zabiegu.

– Odpowiednie przygotowanie do operacji pomoże nam szybciej wrócić do sprawności po zabiegu oraz uniknąć wielu komplikacji. Jest to szczególnie ważne przy niektórych zabiegach planowanych, jak np. rekonstrukcja

wiązadła. W tym przypadku niezbędne jest, aby kończyna odzyskała pełny zakres ruchu. Z kolei dobra siła mięśniowa będzie mieć znaczący wpływ na powodzenie przy prawie każdym zabiegu artroskopowym. Wzmacniając mięśnie, pracując nad prawidłową ruchomością stawów, zapobiegamy pooperacyjnym powikłaniom ze strony układu mięśniowo-szkieletowego oraz

SZYNA CPM POMOŻE CI SZYBCIEJ WRÓCIĆ DO ZDROWIA! Dzięki użyciu szyny CPM w pierwszych dobach po zabiegu, utrzymujemy prawidłowy zakres ruchu, zmniejszamy dolegliwości bólowe oraz redukujemy obrzęk. Wskazania: • operacyjne uruchomienie zesztywniałego stawu, • operacje na mięśniach, • wszelkie operacje rekonstrukcyjne z zespoleniem kości, • osteotomia korekcyjna, • odtworzenia operacyjne stawu łącznie z implantacjami endoprotez, • zastarzałe zapalenia stawów, • rekonstrukcje ACL, • operacje na chrząstce stawowej (mikrozłamania, przeszczepy mozaikowe).

Tekst:

mgr Grzegorz Kania fizjoterapeuta ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

układu krążenia. Celem takiej terapii przedoperacyjnej jest przede wszystkim zminimalizowanie objawów stanów zapalnych, odzyskanie zakresu ruchu oraz zoptymalizowanie napięcia tkanek. Odpowiednio wykonana rehabilitacja pozwala również szybciej wrócić do formy po zabiegu – przekonuje mgr Grzegorz Kania, fizjoterapeuta.

FOT. KAMIL OZIMEK

Podczas takiego przygotowania przedoperacyjnego, fizjoterapeuta zaproponuje pacjentowi nie tylko indywidualny program treningowy, ale krok po kroku wyjaśni, jak będzie wyglądać rehabilitacja po operacji, którą nierzadko trzeba rozpocząć tuż po zabiegu. – Często samemu nie wiemy, jak tego dokonać. Hamuje nas ból i brak wiedzy na temat bezpiecznych ćwiczeń, dlatego zawsze warto zasięgnąć porady u specjalisty, który poinstruuje nas m.in. o tym, w jaki sposób możemy uporać się z przykrymi objawami jak krwiak, obrzęk czy ból, a także pokaże jakie pozycje będą najbardziej korzystne dla obolałej kończyny. Ćwiczenia przygotowane przez specjalistę w pierwszych dniach po zabiegu są bardzo ważne. Trzeba je wykonywać regularnie oraz zgodnie z zaleceniami – dodaje Grzegorz Kania. Przed zabiegiem warto z fizjoterapeutą porozmawiać na temat sprzętu ortopedycznego, który po operacji może okazać się niezbędny, np. kule.

GameReady - Terapia zimnem i kompresją System chłodzenia GameReady to zestaw oparty na technologii kosmicznych skafandrów NASA. Całość zapewnia terapię przerywanych ucisków pneumatycznych jednocześnie z dostarczeniem terapii chłodzenia w uszkodzone - kontuzjowane miejsce. Gameready pozwala sportowcom szybko powrócić do zdrowia po urazie lub operacji. Przyspiesza okres regeneracji komórek układu mięśniowego i szkieletowego, przez co skraca czas rehabilitacji i odnowy biologicznej. GameReady zawiera opatentowany system RICE - tj. odpoczynek, lód, ciśnienie, przywrócenie - który był używany przez dziesiątki lat w leczeniu ostrych i przewlekłych urazów oraz w rehabilitacji pooperacyjnej. 43

| MISJA ZDROWIE

MĘSKA

RZECZ

lek. Michał Szczygielski specjalista urolog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Rak jądra występuje dość rzadko. Jak podają statystyki, stanowi tylko 1% spośród wszystkich nowotworów u mężczyzn. Jest jednak najczęściej diagnozowanym nowotworem u mężczyzn w wieku pomiędzy 20. a 34. rokiem życia. Wykryty odpowiednio wcześnie może być skutecznie leczony.

Rozmowa z lek. Michałem Szczygielskim, specjalistą urologiem ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

że rak jądra to nowotwór występujący głównie u młodych mężczyzn? Michał Szczygielski: Tak to prawda. Rak jądra jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn w wieku między 15. a 35. rokiem życia. Zachorować na tę chorobę można jednak w każdym wieku. Według danych Instytutu Onkologii, nowotwory jąder zajmują w Polsce 20 miejsce wśród złośliwych nowotworów występujących u mężczyzn.

PZ:

Paniom zaleca się badania profilaktyczne, np. samobadanie piersi. Jakie działania profilaktyczne są ważne w przypadku panów? M.S.: Profilaktyka raka jądra polega na samoobserwacji. Badanie najlepiej wykonywać co miesiąc po ciepłej kąpieli. Ciepło rozluźnia mięsień dźwigacz jądra, co sprawia, że zawartość moszny jest łatwiejsza do badania. Należy zwrócić uwagę, czy jedno z jąder nie

jest guzowato powiększone lub czy wyczuwa się w nim jakąś inną nieprawidłowość, np. pomniejszenie ze wzmożeniem konsystencji. Każde odchylenie od badania w poprzednim miesiącu powinno skłonić do wizyty u urologa.

PZ: Jak objawia się rak jądra?

M.S.: Bezbolesne powiększenie jądra to objaw podawany przez ponad 90% pacjentów z rakiem jądra. Wyczuwalny guz oraz uczucie ciężkości w mosznie, jak i ból promieniujący do pachwiny i podbrzusza, również powinny nas zaalarmować. U chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową, z przerzutami odległymi, mogą pojawić się objawy ogólne, takie jak osłabienie, duszność, krwioplucie, bóle lędźwi czy spadek masy ciała.

PZ: Czy określono czynniki ryzyka sprzyjające zachorowaniu?

M.S.: Tak. Wiadomo, że wnętrostwo, czyli niezstąpienie jądra z jamy brzusznej do moszny pod koniec życia płodowego jest jednym z głównych czynników ryzyka wystąpienia raka jądra. Również sam wiek, jak wspomnieliśmy, jest czynnikiem ryzyka – aż 90% raków jądra występuje między 20. a 35. rokiem życia. Również wywiad rodzinny ma znaczenie – dzieci pacjenta z rakiem jądra mają aż 2-6 krotnie większe ryzyko wystąpienia tego nowotworu. Częściej chorują również mężczyźni niepłodni i pacjenci z zespołem Downa czy Klinefertera.

FOT. ARCHIWUM PF

PRO ZDROWIE: Czy to prawda,

PZ: Jak wygląda walka z chorobą? Jakie PZ:Czy mężczyzna, który wygrał z rakiem jądra, może zostać tatą? metody leczenia są stosowane? M.S.: Leczenie raka jądra polega na usunięciu całego jądra wraz z powrózkiem nasiennym z cięcia nad kanałem pachwinowym. Na podstawie otrzymanego wyniku histopatologicznego oraz poziomu markerów nowotworowych onkolog decyduje o ewentualnym uzupełnieniu leczenia o chemioterapię lub radioterapię.

M.S.: Jeśli leczenie zakończy się jedynie usunięciem jądra, to z ojcostwem nie powinno być kłopotu. Niestety obecnie nie jesteśmy w stanie określić, który z chorych poddany chemioterapii odzyska prawidłową spermatogenezę. W związku z tym, wszyscy chorzy pragnący mieć potomstwo powinni mieć możliwość zdeponowania nasienia przed podjęciem chemioterapii czy radioterapii.

PZ: Jakie są rokowania?

M.S.: W nowotworach w I stopniu zaawansowania wyleczenie uzyskuje się w ponad 98% przypadków, niezależnie od typu histologicznego. Dzięki wprowadzeniu w latach 90. chemioterapii z Cisplatyną prawie 90% chorych z rakiem przerzutowym może być skutecznie leczonych.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

Wyleczenie uzyskuje się w ponad 98% przypadków w nowotworach w I stopniu zaawansowania.

| STOMATOLOGIA

Tekst:

lek. stom. Barbara Dziadosz-Omiotek stomatolog ze Stomatologii PRO-FAMILIA

UPROCZYWE BÓLE GŁOWY?

To może być choroba okluzyjna Jeśli pacjent cierpi na tak zwaną chorobę okluzyjną, czyli ma nieprawidłową okluzję, dochodzi do uszkodzenia zębów lub ich utraty, nieprawidłowej pracy mięśni powodujących uporczywe bóle głowy oraz zaburzeń w stawie skroniowożuchwowym w postaci trzasków i przeskakiwania – wyjaśnia stomatolog, Barbara Dziadosz-Omiotek ze Stomatologii PRO-FAMILIA.

Choroba okluzyjna

Okluzją nazywamy wzajemne kontakty zębów w zwarciu. Może być ona prawidłowa lub nieprawidłowa. Jeśli pacjent cierpi na tak zwaną chorobę okluzyjną, czyli ma nieprawidłową okluzję, dochodzi do uszkodzenia zębów lub ich utraty, nieprawidłowej pracy mięśni powodujących uporczywe bóle głowy oraz zaburzeń w stawie skroniowo-żuchwowym w postaci trzasków i przeskakiwania. Nieprawidłową okluzję można leczyć ortodontycznie nosząc aparat zakładany przez ortodontów lub protetyczne odbudowujące utracone tkanki w odpowiedni sposób, jak również chirurgicznie. W skrajnych przypadkach niezbędna jest współpraca wszystkich specjalistów, zarówno ortodontów, chirurgów i protetyków.

FOT. ARCHIWUM PF

Nie tylko próchnica niszczy zęby. Spektrum zagrożeń dla naszych zębów jest o wiele większe. Wiele osób cierpi na paradontozę, chorobę przyzębia, która doprowadza do ruchomości zębów, a w konsekwencji do ich wypadania. Nieprawidłowe kontakty zębów w jamie ustnej również doprowadzają do ich zniszczenia. Na początku widoczne są niewielkie obszary starcia lub odsłaniają się szyjki zębowe, po czym dochodzi do dużego ubytku tkanek zęba, następnie do bólu lub nawet pionowych złamań. Wówczas pacjenci zgłaszają się do stomatologa i okazuje się, że niezbędne jest leczenie kanałowe lub usunięcie zęba. Przyczyną takiego stanu jest nieprawidłowa okluzja.

Różne czynniki powodują chorobę

Choroba okluzyjna jest spowodowana różnymi czynnikami. Czasami doprowadza do niej nieprawidłowo wykonane wypełnienie zęba leczonego z próchnicy, czasami złe nawyki, do których zaliczamy: obgryzanie paznokci czy zaciskanie i zgrzytanie zębów. Bywa, że utrata kilku zębów spowoduje

lek.stom.

JOANNA WAPIŃSKA stomatolog, dyrektor Stomatologii PRO-FAMILIA

W obecnych czasach, kiedy życie narzuca nam bardzo szybkie tępo, pod wpływem stresów dnia codziennego, pacjentów z chorobą okluzyjną, czyli pacjentów niszczących swoje własne zęby jest bardzo wielu. Większość naszych pacjentów, którzy wymagają leczenia protetycznego, to są pacjenci którzy kwalifikują się do rekonstrukcji zwarcia. Im wcześniej leczenie jest rozpoczęte tym jest ono łatwiejsze do wykonania. Nie warto czekać. Jeżeli pacjent zauważy, że zęby się zmieniają, zaczynają się ścierać, inaczej wyglądają warto zgłosić się na konsultację.

Nie tylko próchnica niszczy zęby. Spectrum zagrożeń dla naszych zębów jest o wiele większe.

| STOMATOLOGIA

przesunięcie innych, co z kolei spowoduje nieprawidłowe kontakty. Mogą to być również nieprawidłowo wyrzynające się zęby mądrości, wady ortodontyczne lub czynniki psychogenne. Wszystkie nieprawidłowości w kontaktach zębowych mają swoje odzwierciedlenie w stawie skroniowo-żuchwowym, który zaczyna źle funkcjonować. Może też dojść do jego uszkodzenia.

dentystyczni projektują nowe ustawienie zębów. Bardzo ważne jest, by zęby zostały tak ustawione, aby w ruchach żuchwy do boku i w ruchach do przodu pracowały tylko zęby przednie i kły. Jeśli brakuje tego czynnika, dochodzi do niepróchnicowych ubytków przyszyjkowych w zębach, odsłoniętych szyjek, recesji kości w szczękach, nadwrażliwości zębów na nagryzanie, starć a nawet złamań guzków zębów. Bardzo często towarzyszy temu zmęczenie lub ból mięśni twarzy, głowy, szyi a nawet pleców.

Z pomocą przychodzi protetyk

Projekt przyszłego ustawiania zębów jest zrobiony na modelach gipsowych pacjenta pokrytych woskiem i nazywa się wax-up. Lekarz za pomocą odpowiedniej nakładki przenosi ten projekt na zęby pacjenta celem wizualizacji przyszłego leczenia. Za pomocą tymczasowych materiałów kompozytowych odbudowujemy uzębienie w ustach pacjenta. Na tym etapie pacjent widzi projekt przyszłej odbudowy protetycznej, może ocenić swój uśmiech pod względem kształtu, koloru, symetrii, harmonii, a lekarz ocenia funkcję i poprawność wykonania. Po zaakceptowaniu projektu przez pacjenta przystępujemy do ostatecznej przebudowy zwarcia. Zęby pacjenta odbudowujemy za pomocą koron lub licówek, natomiast braki zębowe można uzupełnić wkręcając implanty lub wykonując mosty protetyczne lub protezy ruchome.

Odbudowę uzębienia w prawidłowej okluzji zaczynamy od ustawienia żuchwy względem szczęki w prawidłowej pozycji w stawie skroniowo-żuchwowym. Za pomocą różnych technik rejestrujemy pozycje żuchwy względem szczęki. Rejestraty wraz z wyciskami górnych i dolnych zębów wysyłamy do laboratorium protetycznego, gdzie technicy

Wizualizacja przyszłego leczenia

Artykulator stomatologiczny to niezbędne narzędzie diagnostyczne. Służy do pełnej analizy modeli, terapii szynowej i wszelkich korekt zgryzu. Dzięki zamontowaniu modeli szczęk pacjenta w artykulatorze uzyskujemy ich prawidłową relację względem siebie i stawu skroniowo-żuchwowego.

PRZED Pacjent długo zwlekła z leczeniem. Doszło do znacznego starcia zębów.

PROJEKT PRZYSZŁEGO UŚMIECHU Przymiarka mock-upów czyli projekt przyszłego uśmiechu. Dopiero gdy praca zostanie zaakceptowana pod względem estetycznym i czynnościowym, przystępujemy do jej realizacji.

PO Na zdjęciu ostateczna praca protetyczna. Pacjent odzyskał uśmiech.

PRZED

PRZ

PRZED

METAMORFOZA STOMATOLOGICZNA

| MODA&URODA

PIĘKNE USTA ZIMĄ

– jak o nie zadbać?

POKOCHAJ NATURALNE PIĘKNO! W Gabinecie Medycyny Estetycznej w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA możesz skorzystać z wielu profesjonalnych zabiegów, które przywrócą twoim ustom oraz skórze na twarzy odpowiednie nawilżenie, blask i jędrność. Podczas szczerej konsultacji dr Aleksandra Szczepańska precyzyjnie dobierze odpowiedni zabieg, aby naturalnie i subtelnie podkreślić największe atuty twojej urody. Zadzwoń i dowiedz się więcej: 886 606 880 50

Soczyste, zadbane usta od zawsze stanowiły najbardziej zmysłowy atrybut kobiecości. Niestety, zbudowane z cienkiego naskórka łatwo tracą odpowiedni poziom nawilżenia, stają się szorstkie i popękane.

Peelingi, nawilżenie, natłuszczanie, a nawet masaż – to podstawowe zasady pielęgnacji ust, które powinny stać się nieodłącznym elementem naszego codziennego kosmetycznego rytuału.

Zrób to sama Konsultacja:

lek. med. Aleksandra Szczepańska dermatolog, certyfikowany lekarz medycyny estetycznej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Jednym z najważniejszych rytuałów dotyczących ust, powinien stać się regularny peeling. Pozbycie się martwego naskórka sprawi, że usta staną się miękkie i bardziej jędrne. Dodatkowo, usta dzięki pobudzeniu w ten sposób krążenia, nabiorą pięknej i zdrowo wyglądającej czerwonej barwy. Na bazie domowych produktów możemy w łatwy sposób stworzyć własny kosmetyk. W tym celu wystarczy oliwę z oliwek lub olej kokosowy zmieszać z małą ilością cukru, a następnie uzyskaną miksturą przez minutę masować usta.

Czas na nawilżanie

Zbawienne dla naszych ust będą kosmetyki z zawartością: kwasu hialuronowego, gliceryny, mocznika czy różnego rodzaju wyciągów z roślin, które wnikną w naskórek bezpośrednio go nawadniając. Od czasu do czasu warto dodatkowo na usta nanieść kilka kropel witaminy E, która skutecznie odbu-

Zabieg z wykorzystaniem kwasu hialuronowego jest praktycznie bezbolesny i dogłębnie nawilża usta. Skóra ust jest bardzo delikatna, nawet kilka razy cieńsza niż na twarzy. Jest ponadto pozbawiona melaniny, która chroniłaby je przed szkodliwym wpływem promieniowania słonecznego oraz gruczołów łojowych, które zapewniłyby jej prawidłowe nawilżenie. To dlatego pod wpływem wiatru czy słońca usta tak łatwo tracą odpowiedni poziom nawilżenia, stają się spierzchnięte i popękane.

Znak czasu

Nie możemy zapominać również o tym, że usta ulegają procesom starzenia tak samo, jak inne partie naszego ciała. Co prawda, usta starzeją się nieco wolniej niż reszta twarzy, jednak gdy oznaki tego procesu już się pojawią, są bardziej widoczne. Usta z biegiem lat stają się mniejsze i węższe. Dzieje się tak, ponieważ naskórek staje się suchy i wiotki, a podskórna tkanka tłuszczowa zanika. Do tego kolor staje się mniej wyrazisty, mięśnie okalające usta słabną, przez co kąciki ust smutno opadają. Proces ten jednak można zatrzymać, a pomoże nam w tym prawidłowa pielęgnacja.

duje komórki naskórka i sprawi, że staną się bardziej sprężyste. Wybierając odżywcze pomadki sięgajmy po te z zawartością: olei roślinnych, wosku pszczelego, lanoliny czy gliceryny. Im więcej olejów pochodzenia roślinnego, tym lepiej. Nie zapominajmy o tym, aby każdy stosowany przez nas kosmetyk chronił nasze usta przed promieniowaniem UVA i UVB.

S.O.S. dla ust

W zależności od potrzeb, o usta można zadbać również w gabinecie medycyny estetycznej. Można trwale nawilżyć, a zmarszczki wokół nich skutecznie wygładzić. Najbardziej popularnym zabiegiem, który dogłębnie nawilża usta, jest ten z wykorzystaniem kwasu hialuronowego. To idealny sposób na pozbycie się przesuszonych i szorstkich ust. Podczas zabiegu lekarz medycyny estetycznej wstrzykuje w usta, za pomocą cieniutkiej igły, rzadki kwas hialuronowy. Zabieg jest praktycznie bezbolesny, ponieważ wcześniej miejsce wkłucia jest znieczulane specjalną maścią. Efekt? Usta stają się pełne i dobrze nawilżone, a taki stan utrzymuje się nawet do sześciu miesięcy.

Piorunujący efekt

Dla posiadaczek wąskich, mało widocznych ust, skuteczne może okazać się subtelne ich powiększenie. W tym celu podczas zabiegu w gabinecie medycyny estetycznej wykorzystuje się gęsty kwas hialuronowy, który lekarzowi pozwala uzyskać naturalny efekt. Zabieg jednocześnie wpływa na uwypuklenie i nawilżenie czerwieni wargowej, co daje zwykle piorunujący efekt. Tekst: Dominika Czapkowska

| MISJA ZDROWIE

LIPOSUKCJA – odzyskaj piękną sylwetkę

Dzięki zabiegowi możemy precyzyjnie wymodelować ramiona, brzuch, pośladki, a nawet policzki czy podbródek. Liposukcja – na czym polega i jak wpływa na naszą sylwetkę? Na nasze pytania odpowiada dr Marek Paul, chirurg plastyczny ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA w Rzeszowie. dr n.med. Marek Paul specjalista chirurgii plastycznej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

Na czym polega zabieg liposukcji? Dr Marek Paul: Zabieg liposukcji poprzez precyzyjne usunięcie nadmiaru tłuszczu, pomaga odchudzić i wymodelować wybrane rejony ciała, poprawić kontury i proporcje sylwetki. Jednak liposukcja nie jest procedurą odchudzającą, a jedynie metodą, która umożliwia wymodelowanie tych rejonów ciała, które nie poddają się diecie czy podjętej aktywności fizycznej.

PZ: Jak wygląda zabieg?

M.P.: Liposukcję przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym, co sprawia, że zabieg jest praktycznie bezbolesny. Do wykonania zabiegu stosowane są specjalne kaniule, które lekarz wprowadza przez kilka minimalnych, kilkumilimetrowych nacięć na skórze. Podczas pierwszego etapu lekarz wprowadza kaniulę infiltrującą wraz ze znieczuleniem miejscowym. Ma to wpływać na bezpieczeństwo i skuteczność zabiegu. W ko-

Rozmowa z dr. Markiem Paul, chirurgiem plastycznym ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA w Rzeszowie

lejnym etapie wykorzystywane są inne kaniule, o zróżnicowanych średnicach i budowie, co z kolei zapewnia dokładne usunięcie tkanki tłuszczowej z warstwy płytkiej, jak i głębokiej, tłuszczu oraz równomiernego modelowania danego rejonu ciała. Warto podkreślić, że po zakończeniu zabiegu na ciele pozostają jedynie małe, kilkumilimetrowe blizny w miejscu wkłuć, które z czasem bledną i pozostają prawie niezauważalne.

PZ: Czy po zakończeniu zabiegu konieczny jest pobyt w szpitalu?

M.P.: Jedną z największych zalet liposukcji jest to, że jest to procedura jednego dnia i nie wymaga dłuższego pobytu w szpitalu. Po zakończeniu zabiegu pacjent po upływie ok. 2 godzin opuszcza szpital. Oczywiście po wcześniejszej konsultacji z lekarzem, który wraz z wypisem przekazuje dokładne zalecenia. Bardzo ważne są wizyty kontrolne, dlatego lekarz zwykle od razu ustala ich termin.

PZ: Jakie miejsca możemy wymodelować za pomocą tej metody?

M.P.: Zabieg liposukcji z sukcesem wykorzystywany jest w celu wymodelowania m.in. ud, pośladków, talii, brzucha, ramion, klatki piersiowej oraz kolan, łydek, policzków, a nawet podbródka. W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA w Rzeszowie stosujemy najnowocześniejszą technikę liposukcji przy użyciu energii infradźwiękowej, wykorzystując nowoczesny aparat NIL. Ta technika różni się od wcześniejszych tym, że zastosowano w niej kaniule ak-

tywowane sprężonym powietrzem. To daje nam możliwość bardziej efektywnego usuwania tłuszczu, poprzez uzyskanie ruchów nutacyjnych 3D. Co więcej, uzyskany tłuszcz możemy wykorzystać do modelowania innych rejonów ciała, m.in. w celu powiększenia pośladków lub piersi.

PZ: A jak wygląda powrót do sprawności

po zabiegu? Kiedy widoczne są pierwsze efekty? M.P.: Po liposukcji konieczne jest noszenie ubrań uciskowych. To ważne, ponieważ kontrolują obrzęki oraz zapobiegają występowaniu krwiaków i przyśpieszają gojenie miejsc poddanych zabiegowi. Tkanki w ciągu 5 dni po zabiegu zwykle ulegają opuchnięciu, jednak obrzęk stopniowo zanika. Pierwsze efekty u większości pacjentów są już widoczne po ok. 4 tygodniach. Realny efekt możemy ocenić dopiero po upływie 3-6 miesięcy. Tyle organizm potrzebuje, aby w pełni przebudować rejony poddane terapii. Rozmawiała: Dominika Czapkowska

| MODA&URODA

JESIEŃ Z...PAZUREM! Istnieje kilka modowych trendów, które wracają regularnie co kilka sezonów. Jednym z nich są nieśmiertelne zwierzęce printy, które królować będą na ulicach nadchodzącego sezonu.

TOTAL LOOK

Obecnie motyw panterki nie ma jednego charakteru. Można łączyć ze sobą różne style. Dla odważnych proponujemy print na całej stylizacji. Dla przykładu zobaczcie total look w spojrzeniu Toma Forda (Tydzień Mody w Nowym Jorku jesień/zima 2018)

NA-KD LEO krótki płaszcz 239,00 zł

NA-KD spodnie 149,00 zł

Vero Moda sukienka 189,00 zł

Micheal Kors 899,00 zł

Zara wzorzysta bluzka 199,00 zł

Zara Jeans snake print 139,00 zł

Zara marynarka z nadrukiem 199,00 zł

Zara skórzane botki 399,00 zł

PODKREŚL TALIĘ

Jeśli boicie się, że cętki będą wyglądać zbyt odważnie, zacznijcie od dodatków. Jesienią świetnie sprawdzą się paski do podkreślenia talii.

Guess pasek 239,00 zł

Vanzetti pasek 119,00 zł

NERKA Z CHARAKTEREM

Na fali powrotu trendów sprzed kilkunastu lat wracają także nerki. Kojarzymy je z turystami, modą festiwalową albo sportowcami. Wielkie triumfy święciły w latach 80./90., w tym sezonie są świetnym dodatkiem do całości stylizacji. Zara torebka biodrowa 99,90 zł

Vanzetti pasek 119,00 zł

Anacomito nerka 124,00 zł

| PSYCHOLOGIA

Narodziny dziecka to dla rodziców ogromna radość i poczucie spełnienia. Jednak czas po porodzie nierzadko okazuje się trudny i stresujący, szczególnie jeśli to wasze pierwsze dziecko. Teoretycznie jesteście przygotowani, że „coś” się zmieni. Praktycznie - nie macie pojęcia, że „coś” to więcej, niż byliście w stanie sobie wyobrazić. Tekst:

mgr Marzena Jarosz psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Tekst: mgr Marzena Jarosz, psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA w Rzeszowie

Związek FOT. JOANNA KIELAR

Rozmowy, rozmowy… jeszcze przed narodzinami

Wyobrażenia, a rzeczywistość

Okres ciąży to idealny czas na rozmowy. Porozmawiajcie o tym, jak wyobrażacie sobie siebie w roli rodziców, czego się obawiacie, co was przeraża. Przedstawcie swoje wzajemne oczekiwania. Postarajcie się przewidzieć sytuacje kryzysowe, które mogą wam się przytrafić i spróbujcie wspólnie znaleźć „na sucho” rozwiązanie. Oczywiście nie zawsze, ale czasami można zaplanować swoją codzienność, gdy maluszek będzie już z wami.

Podczas ciąży niewiele myślimy o kryzysie, który może pojawić się w naszym życiu po narodzinach dziecka. Nierzadko nie zdajemy sobie sprawy z tego, że może być trudno. Teoretycznie jesteśmy bardzo dobrze przygotowani na moment przywitania na świe-

Dbajcie o siebie i swoje potrzeby cie upragnionego skarbu. Bywa, że narodziny postrzegane są jedynie, jako szczęśliwy okres, w którym bardzo szybko odnajdujemy się w roli rodziców, a maluszek nie sprawia żadnych problemów. Rzeczywistość jest jednak inna. Czas po porodzie nierzadko okazuje się trudny, szczególnie jeśli to wasze pierwsze dziecko. Teoretycznie jesteście przygotowani, że „coś” się zmieni. Praktycznie – nie macie pojęcia, że „coś” to więcej, niż byliście w stanie sobie wyobrazić. Zazwyczaj młodzi rodzice mają wobec siebie wiele oczekiwań, których spełnienie nie jest proste. Do tego w codziennym życiu pojawia się wiele nowych obowiązków, a pierwsze miesiące po narodzinach to jednak skupienie się i poświęcenie swojego czasu prawie wyłącznie dziecku.

Co zrobić, gdy pojawia się stres i zmęczenie? Przede wszystkim bądźcie dla siebie wyrozumiali. Być może najważniejszą potrzebą pierwszych tygodni będzie odpoczynek, spokojny sen, a także krótka chwila wytchnienia od obowiązków związanych

Nie odrzucajcie chęci pomocy rodziny czy przyjaciół. Wykorzystajcie to, że macie przy sobie bliskich, którzy chcą was odciążyć w codziennej opiece nad dzieckiem. Wolny czas poświęcajcie tylko dla siebie, regularnie róbcie coś tylko dla waszego związku. Być może na początku rodzicielstwa poczujecie, że wasza rola ogranicza się tylko do bycia mamą i tatą, ponieważ dziecko pochłonie was bez reszty. W takiej sytuacji może pojawić się niepokój związany z obawą, że wasze życie już na zawsze pozostanie w pewnym sensie ograniczone jedynie do bycia rodzicem. Warto jednak pamiętać, że jest to okres przejściowy i z czasem wygospodarujecie przestrzeń na własne zainteresowania, pasje oraz powrót do życia zawodowego.

- gdy pojawia się

DZIECKO A co z seksem? z maluszkiem. Dajcie sobie ten czas wzajemnie. Dla świeżo upieczonej mamy źródłem radości może okazać się wyjście na zakupy z przyjaciółką czy zrobienie czegoś tylko dla siebie. Odpoczynku będzie potrzebować również młody tata, który też czuje się zmęczony i zestresowany natłokiem obowiązków w pracy, a potem przejęciem w domu opieki nad maluszkiem.

Po porodzie kobieta potrzebuje kilku tygodni, aby wrócić do formy przed porodem. Ważne, by mężczyzna wspierał przez ten okres swoją partnerkę i dawał jej tyle czasu na powrót do aktywności seksualnej, ile po-

| PSYCHOLOGIA

trzebuje. Zmęczenie, brak snu i stres na pewno nie wpłynie pozytywnie na bliskość. Dlatego tak ważne jest, aby na co dzień okazywać sobie czułość, przytulać się i przede wszystkim rozmawiać. Wrócicie do aktywności seksualnej wtedy, gdy oboje poczujecie się na to gotowi. Bywa, że kilka tygodni po porodzie to kobieta ma większą ochotę na seks, a partner nie jest skłonny do zbliżeń. Przyczyną zwykle jest lęk mężczyzny, który obawia się, że może sprawić partnerce ból. Tymczasem kobieta czuje się nieatrakcyjna i odtrącona. W takiej sytuacji pomoże wam szczerość wobec siebie, otwartość w wyrażaniu uczuć i potrzeb.

Warto zadbać o siebie wzajemnie. Zdarza się, że przytłoczone nadmiarem obowiązków kobiety, które zwykle rezygnują z pracy zawodowej na pewien czas, czują się przez mężów opuszczone. Bywa także, że to mężczyzna czuje się odsunięty, gdy kobieta swoją uwagę skupia jedynie na maluszku. Pamiętajcie o sobie oraz o tym, że nadal jesteście partnerami, nie tylko rodzicami. Potrzebujecie swojej uwagi.

Szczera rozmowa jest wyjściem

Co zrobić, gdy nadejdzie kryzys?

z kryzysowej sytuacji. Wasza relacja jest fundamentem rodziny Największym prezentem dla dziecka jest szczęśliwy związek jego rodziców oraz to, że może obserwować ich wzajemną miłość i szacunek wobec siebie. Nie zapominajcie o tym, że to relacja między wami jest najważniejsza. Jesteście fundamentem powiększonej od niedawna rodziny. Im stabilniejszy i mocniejszy będzie związek między wami, tym łatwiej pokonacie trudne chwile, a kryzys związany z narodzinami dziecka będzie przejściowy. Narodziny dziecka z pewnością weryfikują kondycję związku i mogą być dla niego próbą. Bardzo szybko okazuje się, czy jest on partnerski i czy możecie liczyć na siebie nawzajem. Okazujcie sobie wsparcie i czułość. Pamiętajcie o tym, że rodzicem małego dziecka jest się „na chwilę”. Gdy dorośnie, znowu zostaniecie we dwoje.

Pamiętajcie o tym, że kryzys nie przekreśla uczuć, które was łączą. Nie próbujcie na siłę prowadzić takiego życia, jak dotychczas, gdy macie w domu noworodka. Zaakceptujcie fakt, że teraz wasza rzeczywistość będzie wyglądała inaczej. Będzie wam łatwiej, gdy oswoicie się z tą myślą. Jeżeli sytuacja między wami stanie się napięta, nie unikajcie tematu kryzysu. Nie wpadajcie w pułapkę cichych dni. Jedynym wyjściem z ciężkiej sytuacji jest szczera rozmowa. Powiedzcie sobie, co czujecie, z czym jest wam źle i co wam przeszkadza. Sytuacja kryzysowa może przecież motywować do zmiany na lepsze, nie należy jej się bać. Dbajcie o to, abyście w każdym momencie chcieli ze sobą rozmawiać.

ŚCIĄGA POZYTYWNYCH PRAKTYK DLA MAMY I TATY! 1. ZAANGAŻOWANIE TATY Cała rodzina zyska na tym, gdy mężczyzna od samego początku będzie angażował się w rolę taty. Nierzadko zdarza się, że kobieta czuje, że to ona najlepiej wie, co jest najlepsze dla dziecka, a co za tym idzie, we wszystkim wyręcza partnera. Młody tata odsuwany jest od większości decyzji dotyczących maluszka. Jeśli zostajecie rodzicami po raz pierwszy, to oboje jesteście nowicjuszami w tej dziedzinie. Warto pamiętać o tym, że mężczyzna ma również świetną intuicję oraz wyczucie i na pewno da sobie radę z opieką nad dzieckiem. Wystarczy dać mu tylko przestrzeń i okazję do tego. Macie takie samo prawo do błędów i niewiedzy, ponieważ jesteście w nowej roli i jest to całkowicie normalne. Pamiętaj, że odsunięcie partnera od opieki nad dzieckiem nie będzie korzystne ani dla maluszka, ani dla waszej relacji.

3. SPANIE Z DZIECKIEM Dbajcie o swoją intymność i bliskość. Pilnujcie tego, by wasze łóżko nadal pozostało małżeńskie. Od samego początku dopilnujcie, aby maluszek spał w swoim łóżku. Na związek negatywnie wpłynie również sytuacja, gdy mężczyzna zostanie oddelegowany do innego pokoju, by mama dla wygody mogła spać z dzieckiem w sypialni. Pierwsze noce mogą być trudne, nieprzespane czy stresujące. Przeżyjcie je razem.

4. BĄDŹCIE RAZEM

Zadbajcie o czas spędzony we troje. Dobrze zrobi wam spacer lub wyjście do restauracji całą rodziną. Ważne, by mężczyzna rozumiał, że „siedzenie Nie dzielcie całego czasu jedynie na „mama z dziecw domu” z dzieckiem bywa równie wyczerpujące, kiem” lub „tata z dzieckiem”. Wspólne doświadczejak praca na pełen etat i zmęczenie młodej mamy nia związane z rodzicielstwem bardzo zbliżają.

2. BYCIE Z DZIECKIEM

jest całkowicie zrozumiałe. Jeśli partner nie będzie doceniał wysiłku, jaki kobieta wkłada w opiekę nad dzieckiem, może to nasilić jej frustrację.

| STREFA DZIECKA

PIERWSZA POMOC Pierwsza pomoc w przypadku zakrztuszeń lub bezdechu u niemowlaka to w niektórych sytuacjach jedyne działanie, które może uratować zdrowie lub życie dziecka. Przede wszystkim należy zachować spokój i odpowiednio postępować. Zapoznaj się z instrukcją – krok po kroku – i dowiedz się, jak w takiej sytuacji udzielić pierwszej pomocy.

Materiał opracowały: mgr Agnieszka Dębosz, fizjoterapeutka, terapeutka metody NDT-Bobath oraz metody Vojty ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA, mgr Anna Jamróz, fizjoterapeutka, terapeutka metody NDT-Bobath ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Bezdech

POBUDŹ DOTYKIEM •

FOT. JOANNA KIELAR

•

Weź dziecko na ręce. Stymuluj je dotykiem – mocno pocieraj tzw. strefę Heada – są to miejsca z dużą ilością receptorów wrażliwych na dotyk i ucisk, np. strona podeszwowa stóp, pachy, pachwiny, płatki uszu, grzbiet. Jeżeli to konieczne, działaj dalej.

Bezdech

DMUCHAJ W USTA • • •

Mocno dmuchnij w okolice ust i nosa dziecka. Powtórz czynność 5 razy. Obserwuj reakcję dziecka. Jeżeli to konieczne, działaj dalej.

Nie wpadaj w panikę. Działaj!

Zawsze w sytuacji zagrożenia życia wołaj o pomoc – jak najszybciej wezwij pogotowie – nr tel. 999 lub 112.

Bezdech

ZMIEŃ POZYCJĘ •

•

Przytul dziecko do ramienia. Następnie pochyl się mocno, zatrzymaj i wyprostuj – szybki ruch. Powtórz czynność trzy razy. Jeżeli to konieczne, działaj dalej.

| STREFA DZIECKA

Zadławienie 1 UŁÓŻ DZIECKO NA BOKU

• • •

Przekręć dziecko na bok. Obserwuj reakcje dziecka. Jeżeli to konieczne, działaj dalej.

UWAGA!

Nie podnoś dziecka do góry. Możesz w ten sposób spowodować aspirację pokarmu lub innego ciała obcego głębiej do układu oddechowego, co może mieć groźne konsekwencje zdrowotne.

Zadławienie

SPRAWDŹ BUZIĘ/ JAMĘ USTNĄ

• • •

•

Jeżeli widoczne jest jakieś ciało obce, spróbuj wyjąć je jednym ruchem za pomocą małego palca. Gdy jest to niemożliwe, nigdy nie ponawiaj próby. Nie usuwaj nic na „ślepo” - grozi to wepchnięciem pokarmu lub przedmiotu głębiej. Jeżeli to konieczne, działaj dalej.

REKLAMA

A Z S W PIER OC POM Zadławienie

STABILIZUJ I UDERZAJ • •

Podtrzymaj główkę. Następnie ułóż dziecko stabilnie na swoich kolanach. Uderzaj w plecy dziecka ręką ułożoną w „łódeczkę”. Powtarzaj czynność pięć razy.

| WARTO WIEDZIEĆ

ZĄBKOWANIE - TRUDNY CZAS 1

Ząbkowanie to trudny czas dla maluszka, jak i rodzica. Z pomocą przychodzą gryzaki, które pomogą złagodzić ból i wymasują dziąsełka. 4

2. Obal Jeż Piłeczka-Gryzak ROLL AROUND to lekka, elastyczna i pełna niespodzianek zabawka dla najmłodszych. Jej charakterystyczną cechą jest oktagonalna dziurawa konstrukcja, która umożliwia maluszkom łatwe schwytanie, trzymanie i rzucanie zabawką. Piłeczką-Gryzaczkiem ROLL AROUND można się bawić na wiele sposobów – chwytać, turlać, potrząsać, machać i rzucać, a kiedy dynamiczne harce zmęczą gagatka, małe paluszki mogą skupić się na odkrywaniu różnorodnych faktur, giętkich lub chropowatych powierzchniach i precyzyjnym rolowaniu barwnych koralików. Skip Hop, cena 55,00 zł 3. Żyrafa Sophie Żyrafa Sophie – 100% naturalna, z mleczka drzewa hevea (lateksu), pokryta farbą spożywczą, pierwsza zabawka maluszka budząca wszystkie jego zmysły i kojąca bolesne dziąsła. Sophie de Vulli, cena 85,00 zł 4. Gryzak Oli and Carol Arbuz Gryzak Oli and Carol w kształcie soczyście kolorowego plasterka arbuza po prostu zachęca do gryzienia! Wykonany z naturalnego kauczuku, ręcznie malowany naturalnymi barwnikami. To zabawka sensoryczna i gryzak w jednym. Wykonana z naturalnego kauczuku, ręcznie malowana naturalnymi barwnikami, jest w 100% szczelna, dlatego polecamy ją również do zabaw w kąpieli, czy też podczas wakacji na plaży i w basenie! Oli&Carol, cena 72,00 zł 5. Magiczny gryzak dla niemowląt Gryzak zaprojektowany specjalnie, żeby zagwarantować dziecku nie tylko zabawę, ale również wspomagać rozwój żuchwy i jamy ustnej. Dzieci mogą z łatwością utrzymać go w rączkach. Elementy gryzaka można odłączać. Motylek: przynosi ulgę podczas ząbkowania. Kwiatek: ułatwia zachowanie higieny jamy ustnej. Produkt można schładzać tylko w lodówce. Elementy gryzaka wypełnione są wodą sterylizowaną, bezpieczną dla dziecka. Produkt można myć na górnej półce w zmywarce w maksymalnej temperaturze 550C. Produkt nie zawiera BPA i PVC. Difrax, cena 42,00 zł 6. DR BROWN’S Gryzak Flexees Zaprojektowano go tak, aby skutecznie łagodził ból i inne problemy wynikające z ząbkowania. Jest elastyczny, a dzięki opracowanemu przez stomatologów anatomicznemu kształtowi dociera bez trudu do najodleglejszych zakamarków, również w tylnej części jamy ustnej. Elastyczne wypustki delikatnie masują szczęki, a po schłodzeniu w lodówce gryzak skutecznie łagodzi odczuwanie bólu, obrzęki i zaczerwienienia dziąseł. Stosowanie go sprzyja ponadto prawidłowemu rozwojowi jamy ustnej i nie powoduje problemów logopedycznych w przyszłości. Przyjemny, niebieski kolor spodoba się każdemu bobasowi. Produkt jest łatwy do utrzymania w czystości, można go myć w zmywarce. Nie zawiera toksycznych substancji. Dla dzieci powyżej 3. miesiąca życia. Dr.Brown’s, cena 24,00 zł 7. Gryzak Q-bunny z zawieszką Gryzak wykonany ze 100% litego drewna klonowego. Zawieszka ma długość około 30 cm, natomiast gryzaczek 9x5 cm. Zawieszka wykonana z delikatnej drukowanej bawełny zakończona klipsem. Gryzaki są idealnym produktem dla niemowląt od 5. miesiąca życia. Gryzaczek jest lekki, wygodny do uchwycenia przez małe rączki. Tekstura umożliwia masaż bolących dziąseł i jest idealny przy ząbkowaniu. Samą zawieszkę można stosować jako mocowanie do gryzaka, bądź samodzielnie jako zawieszkę do smoczka. Qbana Mama, cena 45,00 zł

REKLAMA

1. Mombella Gryzak Zabawka Ośmiornica Silikonowy gryzak 3D zaprojektowany tak, aby dziecko nie miało możliwości zadławienia się. Urocza ośmiorniczka może być ulubionym przyjacielem w czasie ząbkowania. Jej konstrukcja zapewnia dziecku wiele sposobów na zabawę. Gładka powierzchnia może posłużyć do ssania, można zrobić z niej kulkę. Osiem macek wyposażonych w wypustki posłuży zarówno jako gryzak oraz szczoteczka do zębów. Odpowiedni kształt i rozmiar umożliwiają dziecku łatwe jej chwytanie. Można używać go w zmywarce, mikrofalówce, a także zamrażarce. Mombella, cena 59,00 zł

A dla kobiet oraz wspom Akcesoria karmienie i piel dla kobiet w ciąży m

oraz wspomagające karmienie i pielęgnację Sklep medyczny PRO ul.maluszka Witolda 6B 35-302 Rzeszów tel. 17 77 35 895 606 987 772

Sklep PRO-FAMILIA ul. Witolda 6B 35-302 Rzeszów tel. 17 77 35 895 570 557 909

www.sklep.pro-fa

Sklep prowadzi również wypożyczalnię laktatorów

www.sklep.pro-familia.pl Sklep prowadzi również wypożyczalnię laktatorów i wag niemowlęcych.

Zapraszamy

do naszego nowego sklepu z produktami La Millou przy ul.Kościuszki 13

Nowy

Sklep medyczny PRO

ul. Kościuszki 13, 35-03 533 114 855

8. Matchstick Monkey Gryzak Masujący ze Szczoteczką Gryzaki dentystyczne Matchstick Monkey to kompletne rozwiązanie higieny jamy ustnej niemowląt. Koją podrażnienia związane z ząbkowaniem oraz przyzwyczajają do używania szczoteczki. Produkt ANTYALERGICZNY. Zabawka przeznaczona dla dzieci od dnia narodzin. Matchstick Monkey, cena 69,00 zł 9. Rosa & Bo Kojący Gryzak Smakowy Babuszka Rosa wiek 0+ Kojący gryzak smakowy z miękkiego silikonu dla niemowląt angielskiej firmy Rosa & Bo. Miękki gryzak sensoryczny z kauczuku naturalnego dla noworodków i niemowląt od dnia narodzin. Smak: antybakteryjna woda różana. Rosa & Bo, cena 49,00 zł 10. Mombella gryzak/zabawka Małpka Wielofunkcyjny gryzak w kształcie małpki został zaprojektowany z myślą o najmłodszych dzieciach. Produkt pełni nie tylko rolę gryzaka, ale również zabawki lub uchwytu na kubek. Ponad 20 możliwości zabawy z długimi ramionami małpki zainspirują malucha do kreatywnej zabawy, ale także starsze dzieci. Miękki idealnie pasuje do małych rączek i pozwala maluchowi ćwiczyć odruch chwytania, rozwijając przy tym zdolności motoryczne dziecka. Łagodzi ból podczas ząbkowania. Produkt jest bezpieczny i łatwy w gryzieniu nawet po ochłodzeniu. Kształt małpki i jego kolorystyka zachęcą każde dziecko do zabawy.

Mombella, cena 49,00 zł

11. Gryzak jednorożec Prance Boon

Mały gryzak z różnorodnymi teksturami masuje podrażnione dziąsełka. Wykonany jest z super wytrzymałego silikonu, więc może być wyparzany i sterylizowany. Posiada dwa stopnie twardości. Odpowiedni dla dzieci w wieku 0-12 m. Nie zawiera BPA oraz PVC. Boon, cena 35,00 zł

INTE NOWA

Sklep PRO-FAMILIA, ul.Kościuszki 13 35-030 Rzeszów, tel.533 114 855

| ARTYKUŁ SPONSOROWANY

CO NA WSPOMAGANIE LAKTACJI? Dla kobiet, które chcą karmić możliwie jak najdłużej, dostępne są na rynku produkty wspierające laktację. Powstaje jednak pytanie, jakie produkty wybrać i czym się kierować podczas ich wyboru? Należy wybierać takie, których skuteczność została udowodniona w badaniach klinicznych oraz zawierają składniki bezpieczne dla kobiety karmiącej i jej dziecka. Do takich produktów należy Femaltiker®.

Wiadomym jest, że wyłączne karmienie piersią do minimum 6. miesiąca życia dziecka uważane jest przez WHO za „złoty standard” żywienia niemowląt. Mleko kobiece jest najlepszym pokarmem dla niemowląt, który zawiera unikalną kompozycję czynników prozdrowotnych. Z badań przeprowadzonych w ramach kampanii Mleko Mamy Rządzi, w pierwszych dniach życia dziecka karmienie piersią rozpoczyna 98% kobiet. W 6. tygodniu karmi już tylko 46% mam, a w 9. miesiącu zaledwie 17%.

Badania kliniczne produktu Femaltiker® Femaltiker® to preparat naturalnie i bezpiecznie wspierający laktację. Zawiera formułę Lactanell opartą o słód jęczmienny, beta-glukan z jęczmienia oraz suchy ekstrakt z melisy. Skuteczność produktu została udowodnio-

na w randomizowanym badaniu klinicznym, przeprowadzonym w dwóch warszawskich szpitalach o III stopniu referencyjności (Szpital kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej na Karowej oraz Szpital kliniczny Dzieciątka Jezus). Rekrutację do badania przeprowadzono wśród mam wcześniaków urodzonych między 25. a 37. tyg. ciąży. Pary mama-dziecko były losowo przydzielane do grupy Femaltiker® z Lactanell (n=40) lub placebo (n=40) w 2. dobie po porodzie. Wszystkie kobiety były pod opieką Certyfikowanego Doradcy Laktacyjnego i miały dostęp do laktatora klasy szpitalnej, którym odciągały mleko co najmniej 6 razy dziennie przez 12 dni trwania badania. Dodatkowo kobiety prowadziły dzienniczki laktacyjne, zapisując ilości odciąganego mleka po każdej sesji. Femaltiker® lub placebo było przyjmowane 2 razy dziennie przez cały okres trwania badania. Jednym z najważniejszych wyników wskazujących jednoznacznie na to, że formuła Lactanell zawarta w Femaltiker® działa pobudzająco na gruczoł mlekowy, była statystycznie większa ilość odciąganego mleka w porównaniu do grupy placebo. W całym okresie trwania badania, na podstawie zsumowanych wyników z dzienniczków laktacyjnych, mamy w grupie Femaltiker® odciągnęły aż o 1700 ml więcej mleka vs. grupa placebo. Wynik ten odpowiada aż 43% pokarmu więcej. Średnia ilość mleka oznaczona na dobę przed ostatnią sesją przeprowadzoną w obecności doradcy laktacyjnego w 12 dniu badania była o 34% większa w grupie Femaltiker®. W przeliczeniu na porcję, mamy przyjmujące Lactanell mogły zapewnić aż 3 posiłki dziennie więcej swojemu dziecku.

Literatura: 1. Magdalena Nehring-Gugulska et al. Położna Nauka i Praktyka (nr 1(29)2015) „Stymulacja laktacji z wykorzystaniem słodu jęczmiennego, a parametry wzrostowe dziecka w przypadku kryzysu laktacyjnego”. 2. Breastfeeding Medicine. Mar 2016, 11(2): -A- 74-5. 3. Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria 2013;10:265-79 4. Nehring-Gugulska M et al. Postępy Neonatologii. 2014; 1(20):53-67. 5. Fewtrell M et al. Complementary Feeding: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition.JPGN 2017;64: 119–132. 6. Rasekh HR et al. Acute and subchronic oral toxicity of Galega officinalis in rats.J Ethnopharmacol. 2008;116(1):21-6.

Bezpieczeństwo produktu Femaltiker® Przy ocenie preparatu złożonego z substancji pochodzenia roślinnego należy brać pod uwagę jego profil bezpieczeństwa zarówno dla matki, jak i karmionego mlekiem matki dziecka. Wszystkie składniki w Famaltiker® są bezpieczne. Na podstawie dostępnych danych naukowych słód jęczmienny zawarty w Femaltiker® został włączony do standardu postępowania w przypadku niedostatecznego przyrostu masy u dziecka karmionego wyłącznie piersią. Ponadto, stosowanie słodu jęczmiennego standaryzowanego na zawartość beta-glukanu zostało uznane za bezpieczną i skuteczną praktykę wspierania kobiet karmiących piersią w stanowisku Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Obecnie Femaltiker® objęty jest innowacyjnym systemem Nutropharma Quality System gwarantującym ponadstandardową jakość i bezpieczeństwo produktów. W ramach tego systemu każda partia produktu poddawana jest badaniom czystości oraz zawartości składników aktywnych w niezależnych akredytowanych laboratoriach. Warto zwrócić uwagę na to, że na rynku polskim są nadal bardzo popularne tzw. herbatki na laktację, których składowymi są różnego rodzaju zioła. W wielu przypadkach nie mają one wiarygodnych badań klinicznych, które jednoznacznie określałyby ich profil bezpieczeństwa oraz rzeczywistą skuteczność i mechanizm działania na pobudzanie gruczołu mlekowego. Najnowsze opracowanie Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) dotyczące żywienia uzupełniającego dzieci wyraźnie wskazuje, że stosowanie herbatek z koprem włoskim nie jest rekomendowane u dzieci poniżej 4 r.ż. Należy zaznaczyć, że koper włoski jest jednym z częstych składników występujących w herbatkach laktacyjnych. Istnieją również doniesienia wskazujące na to, że koper włoski wraz z anyżkiem są składnikami o działaniu mogącym hamować laktację. Innym składnikiem roślinnym często dostępnym w takich produktach jest rutwica lekarska. W bazie E-lactancia składnik ten jest opatrzony profilem wysokiego ryzyka dla matki karmiącej i dziecka (http://www.e-lactancia. org/breastfeeding/galega-officinalis/writing/), także ze względu na relatywnie mało badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania tej rośliny. Badania z udziałem zwierząt wskazują na duży potencjał toksyczny. Podsumowując, w przypadku grup wrażliwych. jakimi są mamy karmiące piersią i ich dzieci, warto sięgać po preparaty przebadane, zawierające wyłącznie bezpieczne składniki.

FOT. KAMIL OZIMEK

| STREFA DZIECKA

UCZMY SIĘ

OD DZIECI

JAK NAJWIĘCEJ Ciekawość świata, radość z drobiazgów, słuchanie własnych potrzeb. Wasza pociecha może was nauczyć naprawdę wiele! Tekst: mgr Marzena Jarosz, psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Bezwarunkowa miłość

Dziecko kocha bezwarunkowo, po prostu za to, że jesteś, a nie jaki jesteś.

Ciekawość świata

Maluch bez przerwy zadaje sobie i innym pytania: „dlaczego?”, „po co?”. Z każdym dniem odkrywa świat, jest zafascynowany jego złożonością i różnorodnością.

Radość z drobiazgów

Uśmiech na twarzy, gdy przyjemnie zawieje wiatr. Skakanie z radości, bo mama kupiła ulubionego lizaka. Euforia, gdy uda się zbudować wieżę z klocków. Życie składa się z drobiazgów, warto z nich czerpać.

Emocjonalność

Okazuje złość, bezsilność, ale także radość w bezpośredni i otwarty sposób. Potrafi bez rozpamiętywania przejść od płaczu do radości, kiedy już się uspokoi. Dla dziecka nie istnieje pojęcie „nie wypada, nie wolno, co sobie o mnie pomyślą”.

Bycie tu i teraz

Jeśli dziecko jest czymś zajęte, to na 100%. Wszystkie myśli, energia i czas poświęcone są temu, co aktualnie robi. Jako dorośli łapiemy się na tym, że robiąc jedną czynność, myślimy o wielu innych rzeczach jednocześnie, często niepotrzebnie zabierając sobie radość z tego, co nas aktualnie zajmuje.

Proszenie o pomoc

Bez komplikowania sobie codzienności prosi o pomoc, gdy coś mu nie wychodzi. Nie czuje wstydu i zażenowania przed innymi, że czegoś jeszcze nie potrafi. Nie myśli, że głupio to będzie wyglądać, jeśli coś nie wyjdzie mu idealnie.

Okazywanie uczuć

Dziecko nie ma trudności, by przytulić się, kiedy tego potrzebuje. Poszukać wsparcia, gdy coś mu nie wychodzi. Nie kieruje się wstydem, nieufnością w relacjach z innymi. Nie obawia się reakcji innych na własne emocje.

Uczmy się czerpać radość z pozornie błahych rzeczy. Spontaniczność

W zabawie, decyzjach, wyrażaniu uczuć, w kontaktach z innymi. Dziecko nie hamuje w sobie impulsów, które czuje.

Słuchanie własnych potrzeb

Je, kiedy jest głodne. Odpoczywa, gdy jest zmęczone. Przytula się, gdy mu smutno. Dziecko nie przedkłada wszystkiego i wszystkich ponad własne potrzeby. Dba o to, by były zaspokojone, a nie odłożone w czasie.

Odwaga, podejmowanie prób mimo porażek

Dziecko swoją poprzeczkę stawia sobie coraz wyżej. Zdecydowanie robi krok na przód, by zdobyć nową umiejętność. Nie ogranicza go strach, zdanie innych, nadmiernie sztywne zasady. Chce i potrzebuje umieć, wiedzieć coraz więcej i czerpie z tego przyjemność i satysfakcję.

| ARTYKUŁ PARTNERA

KOMÓRKI MACIERZYSTE

- jak wygląda ich pobranie? Pobranie i zdeponowanie krwi pępowinowej jest najlepszym prezentem, jakim przyszli rodzice mogą obdarować swoje dziecko. Przechowywana w banku rodzinnym krew daje pewność, że w razie wystąpienia choroby, cenne komórki macierzyste będą dostępne w każdej chwili. Jak jednak wygląda cały proces pobierania i deponowania krwi? Jak rodzice mogą przejść przez niego krok po kroku?

Przyszli rodzice zastanawiający się nad pobraniem krwi pępowinowej powinni pamiętać, że można to zrobić tylko raz, podczas porodu. Dlatego też podjęcie decyzji o zdeponowaniu krwi dziecka jest najważniejszym etapem całego procesu.

Pierwszy krok to wybranie odpowiedniego banku, któremu powierzy się cenną krew. Najlepiej zdecydować się na doświadczoną i certyfikowaną instytucję, która zachowuje wysokie standardy medyczne. Decyzji o pobraniu krwi pępowinowej nie należy zostawiać na ostatnią chwilę. Wybór banku i podpisanie umowy powinny nastąpić przed porodem, w 2 lub 3 trymestrze ciąży.

Po zawarciu umowy rodzice otrzymują zestaw pobraniowy wyposażony we wszystkie elementy niezbędne do pobrania krwi ich dziecka. Muszą jedynie pamiętać o zabraniu zestawu do szpitala w dniu porodu.

Pobranie komórek macierzystych z krwi pępowinowej jest najwygodniejszym i jedynym nieinwazyjnym sposobem ich pozyskania. Krew pobierana jest przez położną do „zestawu pobraniowego”, który rodzice otrzymują od banku. Procedura pozyskiwania krwi pępowinowej trwa kilka minut, nie niesie ze sobą żadnego ryzyka i nie zaburza przebiegu porodu. Odbywa się tuż po narodzinach i odcięciu pępowiny. Nie wymaga znieczulenia i jest zupełnie bezbolesna zarówno dla matki, jak i dziecka. Pozyskanie krwi pępowinowej jest możliwe także w przypadku porodu przez cesarskie cięcie czy ciąży mnogiej. Pobranie krwi odbywa się w szpitalach, które współpracują z bankami krwi pępowinowej. Zasięg działania tych banków może być lokalny lub ogólnopolski.

Na świecie komórki macierzyste z krwi pępowinowej wykorzystywane są do przeszczepień od 1988 roku. Do końca 2014 roku wykonano już ponad 40 tysięcy przeszczepień krwi pępowinowej u dzieci i dorosłych. Prowadzone w ostatnich latach badania pozwalają przypuszczać, że niedługo uda się opracować leki na wiele nieuleczalnych dziś chorób, m.in. raka, chorobę Parkinsona, cukrzycę typu I, chorobę Alzheimera, stwardnienie rozsiane czy niewydolność serca. Nic więc dziwnego, że komórki macierzyste nazywane są medycyną XXI wieku. Decyzji o pobraniu krwi pępowinowej nie należy zostawiać na ostatnią chwilę. Wybór banku i podpisanie umowy powinny nastąpić przed porodem, w 2 lub 3 trymestrze ciąży.

W drugim lub trzecim trymestrze ciąży dokonujemy wyboru banku i podpisujemy umowę.

4. Bezpośrednio

po porodzie personel szpitala powiadamia pracowników banku, że krew została pobrana. Zabezpieczona i dokładnie opisana transportowana jest do laboratorium, gdzie zostaje poddana specjalistycznym badaniom. Laboratoria przeprowadzają analizę krwi w zależności od przyjętego standardu, a więc zakres ich badań może być różny. Ważne jest, by wy-

brać bank, który przeprowadza kompleksowe badania krwi pępowinowej dziecka oraz krwi matki. Następnym etapem jest dodanie substancji uniemożliwiającej uszkodzenie komórek podczas mrożenia. Tak przygotowana krew przechowywana jest w ciekłym azocie (w temp. -190˚C), który zapobiega starzeniu się i urazom jej komórek. Zabezpieczoną krew pępowinową można przechowywać kilkadziesiąt lat. Najnowsze badania Amerykańskiego Towarzystwa Hematologicznego, opisane w 2010 roku, mówią o zachowaniu funkcji komórek macierzystych po 24-letnim okresie przechowywania.

| MODA&URODA

TESTUJEMY – KOSMETYKI MADE IN POLAND

Test przygotowała: Dominika Czapkowska

BODY BOOM

* Krem do twarzy „Wierny kompan” – Gdy odkręciłam zakrętkę kremu i powąchałam go po raz pierwszy, przeniosłam się do mojego dzieciństwa. Ten obłędny zapach to w mojej ocenie połączenie aromatu pomarańczy z cukierkami pudrowymi. Jest jednak bardzo subtelny, co może być ważne gdy ktoś nie lubi zbyt intensywnych zapachów. Jego delikatna formuła sprawia, że krem jest idealnym kompanem intensywnych poranków. Szybko się wchłania, będąc idealną bazą pod makijaż. Ma bogatą formułę co dla mojej suchej skóry jest dość istotne. Zawiera m.in. olej z zielonej kawy, który działa odżywiająco i regenerująco, komórki macierzyste z pomarańczy, które z kolei odpowiadają za poprawę struktury skóry, masło shea łagodzące stany zapalne i podrażenia oraz witaminę E. Szybko zauważyłam pierwsze efekty, a najważniejszy plus w moim przypadku – skóra przez cały dzień utrzymywała odpowiedni poziom nawilżenia. 99 procent składników jest pochodzenia naturalnego. * Peeling dla kobiet w ciąży i karmiących „Troskliwy opiekun” – Będąc karmiącą mamą długo szukałam preparatur, który będę mogła bezpiecznie używać m.in. w okolicy biustu.Po długich poszukiwaniach trafiłam na „Trsoliwego opiekuna” i to był strzał w dziesiątkę. Peeling jest bardzo delikatny, nie podrażnia wrazliwej skóry. Pomimo tego efekt złuszczenia jest widoczny już po pierwszym użyciu. Skóra staje się gładka, miła w dotyku, jakby bardziej napięta. Dzięki subtelnej konsystencji, stosuje go również na skórę twarzy. Sok aloseowy, który jest w składzie świetnie nawilża, regeneruje i łagodzi podrażnienia. W słoiczku nie brakuje też witaminy E i ekstraktu z komosy ryżowej, który m.in. wzmaga produkcję kolagenu i poprawia jej sprężystość. Mój numer 1 wśród kosmetyków dla mam.

MIYA COSMETICS

* Olejek do demakijażu – uwielbiam go! Nie wyobrażam sobie już stosować innego preparatu do demakijażu niż ten lekki olejek My Super Skin. Idealnie rozprawia się nawet z mocnym makijażem, nie wysuszając skóry. Zawarty olejek z nasion malin nawilża i łagodzi skóre – co da się poczuć już podczas pierwszego użycia. Po dłuższym stosowaniu zauważyłam, że moja skóra zyskała blask, jest też lepiej nawilżona. Można go stosować na dwa sposoby – na suchą skórę twarzy lub wilgotną. Można go stosować również w przypadku skóry problematycznej, w tym atopowej. Kosmetyk wegański.

RESIBO

* Basam do ust – w okresie jesienno-zimowym to must have w każdej kosmetyczce! Szybko odżywia skórę, walcząc ze spierzchniętym naskórkiem. Co ciekawe i o czym przekonacie się po pierwszym użyciu – balsam uwydatnia naturalną czerień, poprawiając kontur ust i delikatnie wypełnia, a wszystko to dzięki ekstraktowi z kiełków żółtej gorczycy. Nie roztanę się z nim na pewno przez dłuższy czas!

KOI

* Tonik z nanozłotem – długo szukałam tonika dla siebie. Choć szczerze - używam go do codziennej pielęgnacji od niedawna. Ten z firmy koi przekonał mnie do siebie składem – bogaty w składniki nawilżające, co w przypadku mojej suchej skóry jest bezcenne. W składzie jest tez nanozłoto, którego zadaniem jest m.in. stymulacja procesu oczyszczania. A to da się odczuć! Po jego użycia skóra faktycznie staje się świeża i ...czysta! Łagodzi tez podrażnienia.

MOKOSH

* Masło do ciała „Wanillia z tymiankiem” – to masło uwielbiam stosować szczególnie po wieczornej kąpieli. Ta wyjątkowa mieszanka zapachowa działa na mnie kojąco, wprowadzając w stan odpoczynku. Masło pomimo swojej bogatej konsystencji szybko się wchłania, nie pozostawiając smug ani grubej warstwy na skórze. Silnie nawilża, skóra staje się gładka i miła w dotyku. Dzięki zawartości zielonej kawy oraz ekstraktu z bergamotki, masło wspomaga redukcję celulittu – u mnie jeszcze nie zadziałało, ale jestem przypadkiem beznadziejnym :) W składzie aż 15 składników aktywnych! Ekstrakt z suszonej kory cynamonu (silny przeciwutleniacz), ekstrakt z pąków kwiatowych goździka, olej z krokosza, masło shea, olej macadamia oraz m.in. witamina E. Dla wielu to może być cenna informacja – masło jest kosmetykiem wegańskim. * Olej z pestek malin – stosuje wieczorem, na oczyszczoną skórę twarzy – w zastępstwie kremu. Oleje to moje kosmetyczne odkrycie. Od czasu gdy stosuje je do pielęgnacji skóry na twarzy, przestałam borykać się z problemem przesuszonej skóry. Zauważyłam też, że skóra stała się bardziej napięta – jędrna. Ten z pestek malin zawiera wysoką ilość niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych takich jak: kwas linolowy (Omega-6) i alfa-linolenowy (Omega-3). Oprócz witaminy E nazywanej „witamina młodości”, olej z pestek malin zawiera także inne silne przeciwutleniacze takie jak; karotenoidy oraz flawonoidy. Można go stosować nie tylko na twarz, ale również do pielęgnacji skóry całego ciała, odżywczej kąpieli i do włosów. T etesty dopiero przede mną :)

| KULINARIA

WITAJ SZKOŁO! Sprawdź nasze pomysły na pyszne i zdrowe śniadania, które pokocha twoje dziecko! Jajeczne wrapsy, placuszki jogurtowe a może czekoladowe serniczki z malinami? Smaczne i pożywne śniadanie zapewni odpowiednią dawkę energii na resztę dnia!

JAJECZNE WRAPSY (6 sztuk)

Ciasto: 4 jaja » 4 łyżki wody » Łyżka posiekanego szczypiorku » Łyżka posiekanej bazylii lub innych ziół » Szczypta soli Nadzienie: Twarożek/ser żółty » Szynka » Sałata » Dowolne warzywa: ogórek, rzodkiewka, kiełki, pomidor

Jajka roztrzepujemy z wodą i solą, dodajemy posiekane zioła i dokładnie mieszamy. Ciasto nalewamy na rozgrzaną, beztłuszczową patelnię. Smażymy dwa cienkie omlety – gdy jajka się zetną, delikatnie przewracamy placka na drugą stronę. Każdego omleta kroimy wzdłuż na 3 paski – każdy nadziewamy ulubionymi składnikami i zawijamy w rulon.

Przepisy i zdjęcia:

Justyna Porowska autorka bloga „SMUKŁE WIDELCE”

ZIELONA KANAPKA Z GUACAMOLE

MIĘKKIE CIASTECZKA JABŁKOWE

Chleb pełnoziarnisty » Pół awokado » Sok z 2 plasterków cytryny » Mały pomidor » Sól, pieprz » Ząbek czosnku » Dodatki: kiełki, rzodkiewka, ogórek, sałata itp.

1 jabłko » 3 łyżki ziaren ekspandowanych » 1 łyżka rodzynek/ żurawiny » 1 łyżka oleju np. kokosowego/rzepakowego » 2 łyżki płatków owsianych górskich » 1 jajko » Szczypta cynamonu » 1/2 łyżeczki miodu

Awokado rozgniatamy widelcem, dodajemy sok z cytryny, sól, pieprz, pokrojonego w kostkę pomidora i wyciśnięty czosnek. Całość mieszamy i gotową pastą smarujemy kromkę. Dodajemy ulubione warzywa, przykrywamy drugą kromką.

Jabłko ścieramy na dużych oczkach. Dodajemy pozostałe składniki – jeśli jabłko puści dużo soku, to warto masę lekko odsączyć rękami, opcjonalnie dodać trochę więcej płatków. Formujemy ciasteczka w dłoniach, układamy na natłuszczonym papierze i zapiekamy ok. 20 minut w 1800 z termoobiegiem.

(6 sztuk)

| KULINARIA

BABECZKI Z WARZYWAMI I SEREM

PLACUSZKI JOGURTOWE

Ząbek czosnku » Kawałek żółtego sera (ok. 50 g) » 3-4 suszone pomidory » Pół papryki » 2 jajka » 2 łyżki szczypiorku » 50 ml oleju » 250 ml mleka » Łyżeczka soli » 2 szklanki mąki pszennej (lub mieszanki mąk: pszennej z jaglaną lub owsianą) » 2 łyżeczki proszku do pieczenia

2 jajka » Banan » Szklanka gęstego jogurtu » 1½ szklanki mąki (pszennej lub owsianej) » Owoce i miód do ozdoby » Łyżeczka sody

Całe jajka ubijamy mikserem, dodajemy mleko, olej, sól i ponownie miksujemy. W osobnej misce mieszamy mąkę z proszkiem. Suche składniki mieszamy z masą jajeczną, dodajemy pokrojone w kostkę papryki, suszone pomidory, poszatkowany szczypiorek i czosnek. Papilotki na muffinki nadziewamy ciastem do ¾ wysokości i pieczemy 30 minut w 1800.

Banana rozgniatamy widelcem lub miksujemy, dodajemy do niego całe jajka i całość ubijamy aż się masa lekko spieni. Dodajemy jogurt i ponownie miksujemy. Na koniec wsypujemy sodę wraz z mąką i całość delikatnie mieszamy. Placuszki nakładamy łyżką na rozgrzaną, beztłuszczową patelnię i smażymy na złoto z obu stron. Podajemy z owocami i miodem.

(10 sztuk)

REKLAMA

CZEKOLADOWE SERNICZKI Z MALINAMI (4 porcje)

Spód: Szklanka płatków owsianych » Łyżka kakao » Banan Łyżka zmielonych/pokruszonych płatków migdałowych » Łyżka masła orzechowego » Masa serowa » Opakowanie serka homogenizowanego/twaróg mielony » Kilka kostek gorzkiej czekolady » 2-3 łyżki ksylitolu/miód » łyżeczka kakao Dodatki: Świeże maliny lub domowy dżem malinowy (u mnie przesmażone owoce z małą ilością cukru) – można zastąpić dowolnymi owocami » Owoce do dekoracji

Banana rozgniatamy i mieszamy z resztą składników. Twaróg mieszamy z ksylitolem (zmielonym na puder), kakao i pokrojoną w małe kawałeczki czekoladą. W pudełeczku lub słoiku układamy warstwy: czekoladowy spód, masa serowa, maliny, masa serowa, reszta czekoladowego spodu, owoce. Szczelnie zamykamy. Najlepiej smakuje lekko schłodzone.

| FOTORELACJA

FOT. ARCHIWUM PF

Nie zabrakło emocji na siatkarskim treningu dla dzieci, który poprowadziły zawodniczki KS Developres!

Projekt:

ACTIVE KIDS za nami! Treningi z gwiazdami sportu, warsztaty kulinarne dla najmłodszych, sportowe gry i konkursy – to tylko niektóre z atrakcji projektu „Active Kids na wakacje” - czyli cyklu bezpłatnych zajęć dla dzieci, które przez cały sierpień organizowane były przez Fundację PRO-FAMILIA i Fundację Tesco.

Projekt realizowany był w ramach Programu „Decydujesz, pomagamy” z inicjatywy Tesco i Fundacji Tesco.

Największym zainteresowaniem cieszyły się warsztaty kulinarne dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Spotkanie poprowadziła dietetyk Agnieszka Chmiel.

FOT. KAMIL OZIMEK

Nie zabrakło sportowych zabaw, gier i konkursów!

FOT. KAMIL OZIMEK

FOT. ARCHIWUM PF

Dzieci do aktywności fizycznej podczas zajęć zachęcała również mistrzyni świata w kickboxingu Iwona Nieroda.

FOT. KAMIL OZIMEK

| WARTO WIEDZIEĆ

NESTLÉ YOGOLINO BANAN TRUSKAWKA Gdy maluszek skończy 6. miesięcy, do jego diety można już zacząć wprowadzać produkty mleczne, takie jak jogurt. Świetnie nadaje się do tego owocowo-mleczny deserek, który powstał z przetartych owoców z dodatkiem jogurtu. Każda porcja dostarcza minimum 30% dziennego zapotrzebowania niemowlęcia na składniki mineralne ważne dla mocnych kości i wzrostu dziecka – wapń, cynk i magnez. Dzięki procesowi pasteryzacji, deserku nie trzeba przechowywać w lodówce. Nie zawiera dodatku cukru. NESTLÉ, cena rekomendowana przez producenta 4,33 zł, www.zdrowystartwprzyszlosc.pl

GERBER ORGANIC To linia produktów dla niemowląt i małych dzieci. Tworząc

je wykorzystywano wyłącznie składniki z organicznych gospodarstw, gdzie ziemia, powietrze i woda są nieskażone. Powstawały z poszanowaniem naturalnych procesów i dbałością o środowisko. Żaden z nich nie zawiera dodatku cukru. W skład linii wchodzą: kolorowe przeciery z warzyw i owoców, owoce w poręcznych tubkach, kaszki z organicznej pszenicy i owsa i deserki mleczne powstające dzięki naturalnej fermentacji mleka.

ZESTAW POBRANIOWY

Zestaw do pozyskania krwii pępowinowej. W 3. trymestrze ciąży zgłoś się do Polskiego Banku Komórek Macierzystych, aby omówić możliwość zdeponowania krwi pępowinowej. Zestaw pobraniowy zabierz ze sobą na porodówkę, aby zabezpieczyć życiodajne komórki. Polski Bank Komórek Macierzystych, cena – 680 zł, www.pbkm.pl

NESTLÉ SINLAC

Produkt zbożowy dla niemowląt i małych dzieci o wyjątkowych potrzebach. Sprawdzi się jako urozmaicenie diety wyłączającej niektóre popularne alergeny. Produkt zawiera aktywne kultury bakterii B. lactis. Może być podawany już po ukończeniu 4. miesiąca życia. NESTLÉ, cena rynkowa około 22 zł, www.zdrowystartwprzyszlosc.pl

BESTSELLERY KOMPRESY DLA KARMIĄCEJ MAMY – MULTI-MAM Kompresy Multi-Mam to nowoczesne podejście do leczenia bolesnych sutków. Preparat nasączony jest bioaktywnym

żelem opartym na kompleksie 2QR, który nakłada się jednocześnie z kompresem; przywraca równowagę mikroflory i wspomaga naturalne procesy gojenia. Kompresy Multi-Mam pakowane są pojedynczo. W jednym opakowaniu 12 sztuk. Multi-Mam, cena – ok. 43 zł, www.multi-mam.pl

DLA MAMY W OKRESIE LAKTACJI

Wiele współczesnych kobiet cierpi na brak pokarmu po porodzie lub ma problemy z laktacją spowodowane często poczuciem zbyt małej ilości wytwarzanego mleka. Ostatnie badania potwierdziły znane od lat przekonanie, że słód jęczmienny, główny składnik preparatu Femaltiker dla mam karmiących piersią, w znaczący sposób wspomaga proces laktacji. Prenatal, cena – ok. 23 zł/ 12 saszetek, www.prenatale.pl

Z MYŚLĄ O ZDROWIU MAMY W CIĄŻY Prenatal Duo jest unikalnym preparatem polecanym kobie-

tom w okresie od 13. tygodnia ciąży do końca karmienia piersią. Składa się z dwóch preparatów – Prenatal Classic oraz Prenatal DHA 600. Zawiera cholinę oraz kompleks niezbędnych składników, wyselekcjonowanych pod względem korzystnego wpływu na matkę i dziecko w odpowiednio wysokich dawkach rekomendowanych przez PTG. Prenatal, cena – ok. 60 zł/60 + 30 sztuk, www.prenatale.pl

WYNAJEM I SPRZEDAŻ SPRZĘTU BUDOWLANEGO

www.exall.pl

ul. Dworzysko 2, Rzeszów

| WAŻNE NUMERY

www.pro-familia.pl

ARTUR KRUPA | WWW.AGENCJAMIRAGE.PL

ul. Witolda 6b 35-302 Rzeszów www.pro-familia.pl Rejestracja Główna 17 773 57 00/01/02 Izba Przyjęć 17 773 57 03 Stomatologia 17 773 57 57

WYDAWCA

AZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA ul. Witolda 6 b, 35-302 Rzeszów

Oddział Neonatologiczny

Ginekologia Estetyczna

z Intensywną Opieką Medyczną

Pracownia USG

Oddział Ginekologiczno-

Rezonans Magnetyczny

-Położniczy

Pracownia Endoskopii

Oddział Pediatryczny

Bank Mleka

Oddział Ortopedyczny

Poradnie Specjalistyczne

Oddział Urologiczny

Medycyna Estetyczna

Oddział Chirurgii Ogólnej

Stomatologia

Oddział Okulistyczny

Podkarpackie Centrum

Oddział Anestezjologii

Pracownia Densytometrii |

i Intensywnej Terapii

Leczenia Otyłości

Chirurgia Plastyczna

Diagnostyka Osteoporozy

Chirurgia Piersi

Szkoła Rodzenia

REDAKTOR NACZELNA

FOTOGRAFIE

OPRACOWANIE GRAFICZNE

Dominika Czapkowska

Kamil Ozimek

Artur Krupa | www.agencjamirage.pl

dominika.czapkowska@gmail.com

Joanna Kielar

WSPÓŁPRACA Justyna Porowska Noemi Pawlak

Wojciech Sasiela

FOTOGRAFIA NA OKŁADCE

Maciej Rałowski

FOTOSTUDIO3.COM

Wiktor Buniak

Joanna Kielar Kamil Ozimek

Opracowanie graficzne i merytoryczne magazynu stanowi własność Wydawcy. Kopiowanie oraz wykorzystywanie w jakikolwiek sposób materiałów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Wydawca nie odpowiada za treść reklam oraz artykułów sponsorowanych zamieszczonych w katalogu. Ceny prezentowanych produktów są uaktualnione w okresie redagowania pisma (grudzień 2017). Przewodnik Pro Zdrowie ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Jest zbiorem wielu przydatnych informacji o medycynie i zdrowym stylu życia, które nie mogą być traktowane jako zalecenia, ale wyłącznie jako pomoc w dbaniu o własny organizm. Zaistniałe problemy czy wątpliwości dotyczące konkretnych przypadków należy bezzwłocznie konsultować ze stosownym specjalistą w danej dziedzinie. PRO FAMILIA nie odpowiada za treść reklam, nie ponosi również żadnych konsekwencji prawnych ani odpowiedzialności za następstwa mogące wyniknąć na skutek zastosowania podanych informacji bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Enfamil wspomaga rozwój mózgu i wspiera odporność.** Wybrałam Enfamil – każdego dnia widzę, że to była mądra decyzja.

Enfamil Premium 2, mleko następne. Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Karmienie sztuczne powinno następować w przypadku, gdy karmienie piersią jest niemożliwe lub utrudnione. *Wśród rodzin marek mlek modyfikowanych. Euromonitor International Ltd, Packaged Food 2018ed, dane sprzedażowe z 2017 w ujęciu wart. Rodzina marek Enfa: Enfamil, Enfagrow, Enfapro, Enfakid, Enfinitas, Enfalac. **Zalecane spożycie kwasu a-linolenowego to 2 g dziennie, a a-linolowego 10 g dziennie, EFSA 2011; 9(4):2130; EFSA Journal 2013;11(7):3334, EFSA Journal 2015;13(11):4298, EFSA Journal 2015;13(7):4182; Cechy produktu wynikają z funkcji zawartych w nim składników. PO/ENF/18/0083