PRO ZDROWIE 22

WYDANIE 4(22)2019

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

W ciąży u stomatologa Co warto wiedzieć?

Terapia PRP

Jak działają czynniki wzrostu?

n n

W Rzeszowie mamy jeden z najlepszych szpitali w Polsce!

P P

Y Y

| NASZ ZESPÓŁ

OD REDAKCJI:

DOMINIKA CZAPKOWSKA Redaktor Naczelna

A więc chcesz zapisać się na fitness? Wreszcie zrzucić zbędne kilogramy i zadbać o wartościową dietę? Lepiej zarządzać swoimi finansami i czasem? A może zamierzasz zmienić pracę? Nie jesteś sam/sama! Blisko 50 procent z nas robi noworoczne postanowienia. Dla przykładu - styczeń to złoty miesiąc dla wszystkich punktów fitness. Jak pokazują statystyki, liczba wykupionych karnetów wzrasta o 30 procent. Niestety, aż 25 procent śmiałków zrezygnuje już po pierwszym tygodniu, 29 procent po dwóch, 36 procent porzuci swoje plany po miesiącu. Finalnie tylko 8 procent z nas nie podda się i wytrwa w swoich noworocznych założeniach. Jednak pomimo tych kiepskich statystyk - nie warto się poddawać. Jak pokazują inne badania, postanowienia noworoczne mają 10-krotnie większą moc niż zmiany, które wdrażamy bez planu. Sprzyjać nam będzie wszechobecna aura i społeczny trend - w końcu połowa z nas będzie mieć nowy cel do osiągnięcia wraz z nadejściem nowego roku. A może jednak lepiej wejść w nowy rok bez planu i dać się zaskoczyć życiu? Niezależnie od tego, która droga jest Ci bliższa - życzę Ci samych szczęśliwych i zdrowych dni.

Dominika Czapkowska - Redaktor Naczelna

NASI EKSPERCI:

lek. stom.

JOANNA WAPIŃSKA Dyrektor Stomatologii PRO-FAMILIA

lek.

HUBERT KUŹNIAR Specjalista urolog ze Szpitala

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

lek.

KAROLINA MAŁEK-STELMACHOWSKA Specjalista chirurgii plastycznej ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

BERNADETA WIERCIOCH-KLIN Stomatolog dziecięcy ze Stomatologii PRO-FAMILIA

lek.

lek.

narządu ruchu ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

VICTOR TOUMA Specjalista ortopedii i traumatologii

KONRAD STACHOWICZ Specjalista reumatolog ze Szpitala

dr

mgr

mgr

mgr

PRO-FAMILIA

ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

BARBARA PIEKŁO Dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego

EDYTA WRÓBEL-KOSIOR Położna, Certyfikowany Doradca Laktacyjny

AGNIESZKA DĘBOSZ Fizjoterapeutka dziecięca ze Szpitala

ANNA JAMRÓZ Fizjoterapeutka dziecięca ze Szpitala

mgr

mgr

mgr

mgr

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

Specjalistycznego PRO-FAMILIA

JOANNA JĘDRZEJEK Fizjoterapeutka dziecięca ze Szpitala 8

lek. stom.

MONIKA INGLOT Neurologopeda ze Szpitala

IZABELA SMOLARZ Fizjoterapeutka uroginekologiczna

PRZEMYSŁAW ZDZIEBKO Trener personalny ze Szpitala

ORGANIX GASTRO

®

DYSBIOZA A CHOROBY

Dysbioza to stan zdrowia, w którym doszło

do zaburzenia normalnej flory bakteryjnej i grzybiczej zamieszkującej jelita. Czynnikami, które mogą wpłynąć na ten stan są m.in. zmiany dietetyczne, zażywanie antybiotyków i aktywność układu odpornościowego.

Badanie to wykonywane jest z moczu na zawartość kwasów organicznych będących metabolitami bakterii zasiedlających

DYSBIOZA ?

ZAPALENIE JELIT

DEPRESJA, AUTYZM

OTYŁOŚĆ

SIBO

przewód pokarmowy. Ocena ilości tych związków w badanym materiale może być źródłem istotnych informacji na temat nieprawidłowej flory bakteryjnej zasiedlającej jelita. Badanie wykonywane jest bardzo czułą metodą spektometrii mas, która może wskazać wcześniej na zwiększoną kolonizację patogennych mikroorganizmów w jelicie.

ORGANIX GASTRO

®

METABOLITY BAKTERII WCZESNE WYKRYCIE NIERÓWNOWAGI MIKROBIOLOGICZNEJ

NIEINWAZYJNE BADANIE - MOCZ

STABILNOŚĆ BADANIA - SPECJALNY ZESTAW

Organix gastro®

Materiałem do badania jest mocz pobrany z próbki porannej, ze środkowego strumienia - najlepiej pobrany do specjalnego zestawu do pobrań. W celu jego uzyskania skontaktuj się wcześniej z wybranym Punktem Pobrań.

Badanie Organix gastro dostępne jest w Alab laboratoria Zapraszamy do sklepu internetowego: https://www.alablaboratoria.pl/organix

| W NUMERZE

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

WYDANIE 4(22)2019

SPIS TREŚCI CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

12

W Rzeszowie mamy jeden z najlepszych szpitali w Polsce!

14 Pro-Familia Partnerem Medycznym

Asseco Resovia Rzeszów

16 Centrum Medycyny Sportowej

Pro-Familia z Podkarpacką Nagrodą Gospodarczą

n

P

17 Kolonoskopia: 20 minut, Y

które ratuje życie

20 Rewolucja w szpitalnym jedzeniu

TEMAT NUMERU

18 U stomatologa w ciąży

STREFA DZIECKA

22 Gdy rodzi się wcześniak 48 Pierwsze buty

10

MISJA ZDROWIE

26 Apetyt mamy

FELIETON

50

Moda na Ą-Ę, czyli słowo o słowie

– w ciąży i w okresie karmienia

30 Rybka na talerzu 32 Gdy masz kamienie w nerkach

38 Kobieca fizjoterapia 40 Pogotowie laktacyjne

70

Osteoporoza – cicha złodziejka kości

WARTO WIEDZIEĆ

54 Moda + świadomy MEDYCYNA SPORTOWA

34Terapia czynnikami

konsument = zadowolona matka natura

68

Przegląd nowości w sklepie medycznym Pro-Familia

wzrostu

MODA & URODA

OD MAMY DLA MAMY

36 Sześć pytań o…

60 Gdy spełniają się

plastykę powiek

marzenia

58

Zima w polskim stylu

72

S.O.S. wrażliwej skórze

STOMATOLOGIA

BĄDŹ FIT

44 Chrońmy dzieci

64 Kickboxing lejdis

przed próchnicą

KULINARIA

74 Z wizytą u mistrza POLECAMY

80 Bestsellery 11

| CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

W Rzeszowie mamy jeden z najlepszych szpitali w Polsce!

Srebrne miejsce w skali kraju, złote wśród szpitali na Podkarpaciu. Rzeszowski Szpital PRO-FAMILIA w ogólnopolskim Rankingu Szpitali został oceniony jako jeden z najlepszych w Polsce oraz po raz kolejny zyskał tytuł najbezpieczniejszej placówki w regionie! Specjaliści od monitorowania jakości przyznając punkty oceniali m.in. wysoką jakość bezpiecznej opieki, dostęp do diagnostyki, personel i jego kwalifikacje oraz komfort pobytu.

Prestiżowy Ranking Szpitali od 16 lat organizowany jest przez jednostkę Ministerstwa Zdrowia – Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, a jego wyniki publikowane są na łamach dziennika „Rzeczpospolita”. W tegorocznej edycji PRO-FAMILIA została oceniona jako jeden z najlepszych szpitali w Polsce – zyskując w „złotej setce” drugie miejsce. Na pierwszym miejscu na podium znalazło się Centrum Onkologii im. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy, na trzecim – Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Białej Podlaskiej.

Ponadto rzeszowski szpital zdobył 1. miejsce w kategorii szpitali w sieci poziomu I oraz 1. miejsce wśród szpitali na Podkarpaciu.

Jakość i bezpieczeństwo

W ramach rankingu oceniana jest głównie wysoka jakość bezpiecznej opieki zdrowotnej, ale także blok operacyjny, system sterylizacji, diagnostyka, polityka lekowa oraz personel i jego kwalifikacje. Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia skrupulatnie analizuje też skargi pacjentów i ilość zdarzeń niepożądanych. Pod lupę bierze komfort pobytu, a także inne czynniki – jak finanse, zarządzanie majątkiem czy systemy informatyczne.

12

Pacjent jest najważniejszy

• Tak wysokie miejsce w skali kraju to dla nas ogromny zaszczyt i dowód na to, że najwyższa jakość opieki jest nieodłącznym elementem nowoczesnej medycyny. Co więcej, awansowaliśmy względem ubiegłego roku o jedno miejsce – z 3 na 2. To sukces całego zespołu – podkreśla Radosław Skiba, dyrektor Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA. • Stale inwestujemy, rozwijamy się, zatrudniamy najlepszych specjalistów w kraju, otwieramy nowe oddziały, wdrażamy innowacyjne metody leczenia, kupujemy sprzęt najwyższej klasy. Wszystko to z myślą o naszych pacjentach. To oni wyznaczają kierunek naszego rozwoju – dodaje.

W blisko dziewięcioletniej historii PRO-FAMILIA zdążyła zapracować na pozycję regionalnego lidera w położnictwie i ginekologii, a także w perinatologii, czyli opiece nad dzieckiem jeszcze przed narodzinami. W mieście liczącym 200 tysięcy mieszkańców, w szpitalu przyjmowanych jest ponad 5 tysięcy porodów rocznie, a co druga rodząca pochodzi spoza Rzeszowa. Szpital z sukcesem realizuje świadczenia medyczne również na innych oddziałach – pediatrii, chirurgii, urologii, chirurgii plastycznej i ortopedii. Nieodłączną częścią placówki jest również m.in. Centrum Medycyny Sportowej, Podkarpackie Centrum Leczenia Otyłości, Bank Mleka, Pracownia Endoskopii, Poradnie Specjalistyczne i Stomatologia.

Inne szpitale w rankingu

W XVI Ogólnopolskim Rankingu Szpitali „Rzeczpospolitej” Bezpieczny Szpital 2019 udział wzięły 202 szpitale, których baza łóżkowa stanowi 73 759 sztuk, czyli 40 proc. wszystkich 185,3 tys. łóżek w Polsce, i w których odbywa się 59 proc. wszystkich hospitalizacji (4,6 mln z 7,8 mln).

W złotej setce znalazły się także dwa inne szpitale z Podkarpacia - Centrum Opieki Medycznej z Jarosławia, które w skali kraju zajęło 59 miejsce oraz Wojewódzki Szpital im. Zofii z Zamoyskich Tarnowskiej z Tarnobrzega - 96. w kwalifikacji.

PRO-FAMILIA została oceniona również jako

najbezpieczniejszy szpital w regionie.

13

| CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

Pro-Familia Partnerem Medycznym Asseco Resovia Rzeszów

Ortopedzi, fizjoterapeuci, trenerzy przygotowania motorycznego – specjaliści ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA zapewnią kompleksową opiekę medyczną siatkarzom drużyny Asseco Resovia Rzeszów.

Centrum Medycyny Sportowej PRO-FAMILIA zapewnia kompleksową pomoc zarówno zawodowym sportowcom, jak i amatorom.

– To dla nas zaszczyt, że staliśmy się częścią tak utytułowanego zespołu jak Asseco Resovia – mówi Radosław Skiba, dyrektor szpitala.

Centrum Medycyny Sportowej PRO-FAMILIA zapewnia zarówno zawodowym sportowcom jak i amatorom kompleksową opiekę w zakresie diagnostyki, leczenia ortopedycznego, rehabilitacji i przygotowania motorycznego.

- Zapewnienie kompleksowej opieki medycznej całej drużynie to duże wyzwanie merytoryczne. Ale stworzyliśmy doskonały zespół specjalistów, który stanie na wysokości zadania – zapewnia Radosław Skiba.

- Jesteśmy pewni, że trafiliśmy w ręce doskonałych specjalistów, którzy będą nas zabezpieczać od strony leczenia, rehabilitacji i nie tylko.

Wiem, że są to osoby, które wykonują swój zawód z pasją, ludzie profesjonalni tak jak nasz zespół – stwierdził prezes Asseco Resovii Rzeszów Krzysztof Ignaczak i dodał: - Witamy naszego kolejnego partnera, bo wszyscy jesteśmy Resovią.

- Cieszymy się z podjętej współpracy. Mamy jednak nadzieję, że dla drużyny będzie to bardzo udany sezon i zawodnicy nie będą gościć w naszym szpitalu zbyt często. Za to trzymamy mocno kciuki – mówi lek. med. Łukasz Białek, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

- Jeżeli jednak dojdzie do kontuzji – będziemy gotowi aby pomóc zawodnikom szybko wrócić do pełnej sprawności i gry na boisku – dodaje.

WARTO WIEDZIEĆ

Z opieki medycznej Centrum Medycyny Sportowej korzystają m.in. siatkarki KS Developres, piłkarze Stali Rzeszów, koszykarze PTG Sokół Łańcut, bokser Łukasz Różański czy mistrzyni świata w kickboxingu Iwona Nieroda

14

Na zdjęciu: Krzysztof Ignaczak - Prezes Zarządu Asseco Resovia Rzeszów i Radosław Skiba - Dyrektor Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

15

| CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

Centrum Medycyny Sportowej PRO-FAMILIA z Podkarpacką

Nagrodą Gospodarczą

Sto pięćdziesiąt cztery firmy z Podkarpacia walczyły o nagrody i wyróżnienia w konkursie Podkarpacka Nagroda Gospodarcza. Kapituła konkursowa przyznała nagrody w kilku kategoriach, m.in. dla mikro, małych, średnich i dużych przedsiębiorstw, firmy 10-lecia, 25-lecia i 30-lecia. Wśród zwycięzców znalazło się Centrum Medycyny Sportowej PRO-FAMILIA. Podczas uroczystej gali, która odbyła się pod koniec listopada w G2A Arena, nagrodę w kategorii służba zdrowia odebrał dyrektor szpitala – Radosław Skiba.

Centrum Medycyny Sportowej zostało docenione m.in. za najwyższą jakość oferowanych usług, inwestowanie w innowacyjność i nowoczesne metody leczenia, dynamikę rozwoju, kompleksową opiekę oraz m.in. dbałość o pacjenta. Wydarzenie organizowane było już po raz 18. przez Centrum Promocji Biznesu, które w tym roku

16

świętuje jubileusz 25-lecia działalności. Celem konkursu jest wyłonienie grupy najlepszych i najaktywniejszych gospodarczo firm z Podkarpacia, które dzięki osiąganym wynikom są lub mogą stać się wzorem dla innych. „Podkarpacka Nagroda Gospodarcza” to także długoletnia współpraca z Marszałkiem Województwa Podkarpackiego oraz Wojewodą Podkarpackim. Nad tegoroczną Galą patronat honorowy objął Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Ministerstwo Rozwoju.

Kolonoskopia:

20 minut, które ratuje życie Kolonoskopia to badanie, którego wiele osób unika ze strachu - boi się, że jest nieprzyjemne czy bolesne. Z reguły wcale takie nie jest. I często ratuje życie. W Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA w Rzeszowie można wykonać je w znieczuleniu ogólnym bezpłatnie. Trwają zapisy.

Rak jelita grubego jest trzecim najczęściej występującym na świecie nowotworem, który przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo. W Polsce statystyki nie wyglądają lepiej - to drugi pod względem częstości „zabójca” wśród nowotworów złośliwych. Każdego roku rozpoznaje się ok. 15 tysięcy nowych przypadków, zaś około 10 tysięcy pacjentów umiera. » Rak jelita zwykle rozwija się ze zmian łagodnych, tzw. polipów, nie dając przez wiele lat żadnych objawów. Zanim ostro zaatakuje i dojdzie do typowych objawów, może minąć kilkanaście lat, a wtedy zwykle jest już za późno na skuteczne leczenie. Dlatego kolonoskopia to badanie, które może uratować życie. Polega na zbadaniu jelita grubego specjalnym giętkim aparatem z kamerą, za pomocą którego możliwe jest dokładne obejrzenie jelita i zidentyfikowanie zmian przedrakowych (polipów), które najczęściej udaje się wówczas w całości i radykalnie usunąć, zapobiegając tym samym rozwojowi raka – wyjaśnia dr n.med. Janusz Kidacki, dyrektor ds. medycznych w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA.

Dlatego tak ważne jest, aby jak najwięcej osób przełamało lęk i zapisało się na badanie. » Zachęcić do badania może fakt, że wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym, co znacznie wpływa na komfort pacjenta – dodaje lekarz.

Kto może skorzystać z bezpłatnego badania?

W Pracowni Endoskopii w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA z bezpłatnego badania kolonoskopowego mogą skorzystać mieszkańcy Podkarpacia - osoby z grup ryzyka, czyli: - osoby między 50. a 65. rokiem życia bez objawów sugerujących obecność choroby; - osoby między 40. a 49. rokiem życia, jeśli w ich rodzinie występowały nowotwory jelita grubego; - osoby między 25. a 49. rokiem życia z rodzin z zespołem Lyncha; - do badania będą kwalifikowane osoby, które nie miały wykonanej kolonoskopii przez ostatnie 10 lat (poza pacjentami z zespołem Lyncha) oraz osoby, które nie mają objawów klinicznych sugerujących istnienie raka jelita grubego.

Zapisy przyjmowane są pod numerem telefonu: 662 318 547 Badania realizowane są w ramach projektów: - „Nowoczesna Endoskopia” program profilaktyki raka jelita grubego dla mieszkańców Województwa Podkarpackiego realizowanego w ramach RPO Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020.

- Program badań przesiewowych raka jelita grubego, w zakresie wykonywania badań kolonoskopowych na lata 2019-2021 realizowany w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych.

17

| TEMAT NUMERU

U stomatologa w ciąży Czy w ciąży można bezpiecznie wykonać stomatologiczne badanie RTG? Czy leczenie bolącego zęba jest możliwe, czy jednak lepiej odłożyć je na później? Na to i na inne pytania odpowiada dyrektor Stomatologii PRO-FAMILIA, dr Joanna Wapińska.

TEKST:

LEK. STOM. JOANNA WAPIŃSKA DYREKTOR STOMATOLOGII PRO-FAMILIA

18

PRO ZDROWIE:

Czy kobiety w ciąży zgłaszają się na leczenie lub zabiegi profilaktyczne do waszych gabinetów stomatologicznych? Jakie są Wasze doświadczenia?

Joanna Wapińska: Coraz częściej. Rośnie świadomość dotycząca leczenia stomatologicznego w ciąży, co bardzo mnie cieszy.

Do tej pory funkcjonowało w tym temacie wiele mitów, ale to się zmienia. Dziś kobiety w ciąży wiedzą, że jeżeli dzieje się coś niepokojącego, wizyta u dentysty jest niezbędna i że nie warto odkładać leczenia na później, bo ryzyko jest zbyt duże. Najczęściej ciężarne zgłaszają się do stomatologa z powodu bólu zęba, próchnicy lub w celu usunięcia kamienia nazębnego, który zwiększa ryzyko zapalenia dziąseł. Warto jednak zaznaczyć, że najlepiej jak zadbamy o stan naszego uśmiechu już na etapie planowania ciąży. To najlepszy czas, aby wykonać diagnostykę, ocenić stan jamy ustnej, wziąć „pod lupę” próchnicę i jeżeli jest konieczność wdrożyć odpowiednie leczenie ubytków. Do tego „pakietu” warto dodać też zabiegi profilaktyczne: skaling, piaskowanie i fluoryzację. Myśląc o ciąży, powinniśmy całkiem serio pomyśleć o przygotowaniu się do tego wyjątkowego stanu również ze strony stomatologicznej.

PZ:

A czy leczenie kanałowe jest możliwe do przeprowadzenia?

J.W.: Tak. Leczenie kanałowe jest możliwe także w ciąży. Jego zakres uzależniony jest od stanu klinicznego czy trymestru ciąży, ale jeżeli boli ząb to nie możemy czekać i takie leczenie powinno być niezwłocznie wykonane.

W PRO-FAMILII wykonujemy precyzyjne leczenie pod mikroskopem oraz przy użyciu mikrosilników endodontycznych z wbudowanym endometrem umożliwiającym precyzyjny pomiar długości kanału, co jest niezbędne do przeprowadzenia skutecznego leczenia. Mierzenie długości kanału za pomocą endometru jest całkowicie nieuciążliwe dla pacjenta i nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych, co jest istotne zwłaszcza w przypadku kobiet ciężarnych. Ponadto w trakcie zabiegu pomiar można wykonać wiele razy, dzięki czemu możliwe jest prawidłowe opracowanie kanałów bez konieczności kilkukrotnego wykonywania zdjęć radiologicznych. W ten sposób minimalizujemy lub całkowicie unikamy wykonywania zdjęć RTG.

PZ: A co jeżeli wykonanie zdjęcia RTG będzie koniecznie?

J.W.: Jeżeli jest taka konieczność - zdjęcie RTG może zostać wykonane w ciąży. Oczywiście przy zachowaniu wszelkich środków ostrożności maluszkowi jak i mamie nic nie grozi. Brzuch zabezpieczamy ołowianym fartuchem, a wiązka promieniowania skierowana jest w zupełnie innym kierunku. Ważna jest też staranność wykonania samej procedury, by nie trzeba było zdjęcia powtarzać. Ponadto wykonujemy badanie radiologiczne cyfrowe – co gwarantuje uzyskanie wysokiej jakości obrazów przy minimalnej dawce promieniowania. Jest to więc całkowicie bezpieczne.

ZABIEGI DENTYSTYCZNE W CZASIE CIĄŻY Rodzaj zabiegu

PZ: Mówi Pani m.in. o skalingu. Czy mo-

żemy taki zabieg bezpiecznie wykonać w ciąży?

J.W.: Oczywiście. Skaling, czyli usuwanie kamienia nazębnego przy pomocy ultradźwięków, jest zabiegiem bezpiecznym, skutecznym i bezbolesnym. Może zostać wykonany podczas ciąży, a nawet powinien ze względu na ryzyko wystąpienia stanu zapalnego. Ultradźwięki nie mają żadnego wpływu ani na mamę ani na dziecko, dlatego nie ma powodu, aby obawiać się jego wykonania.

NIE

Za zgodą dentysty

Leczenie próchnicy

PZ: Czy to prawda, że stan naszej jamy

ustnej może mieć wpływ na zdrowie rozwijającego się dziecka?

J.W.: Tak to prawda. Nieleczone stany zapalne i rozwijające się choroby zębów w ciąży zdecydowanie zwiększają ryzyko przedwczesnego porodu. Co więcej – odwlekanie leczenia to ryzyko przeniesienia się stanu zapalnego na tkanki otaczające ząb, a później na cały organizm. Niestety wciąż większość z nas zgłasza się do stomatologa dopiero gdy coś się dzieje, zapominając o tym, że na wizytę profilaktyczną należy zgłaszać się co 6 miesięcy – czyli dwa razy w roku. Okres ciąży nie powinien nas z tego obowiązku zwalniać. Wszystko po to, aby uniknąć choroby poprzez odpowiednio wykonaną profilaktykę.

TAK

Dewitalizacja „zatrucie zęba” Leczenie ortodontyczne Leczenie kanałowe

niewskazane w I trymestrze

Usuwanie zęba

niewskazane w I trymestrze

Usuwanie kamienia nazębnego

niewskazane w I trymestrze

Znieczulenie

niewskazane w I trymestrze

Wybielanie zębów RTG zęba Leczenie protetyczne

PZ:

A co jeżeli trzeba będzie usunąć ząb?

J.W.: Zacznę od tego, że usunięcie zęba to ostateczność. Zawsze staramy się robić wszystko, aby tego uniknąć. Jednak jeżeli okaże się, że ząb nie nadaje się już do leczenia i konieczna będzie ekstrakcja – trzeba zęba usunąć. Najlepszy czas na leczenie to 23-26 tydzień ciąży. Ale jeżeli sytuacja wymaga pilnej interwencji do gabinetu należy zgłosić się niezależnie od tygodnia ciąży.

PZ: A co z kwestią znieczulenia miejscowego?

J.W.: Leczenie zębów w ciąży w znieczuleniu jest oczywiście możliwe i całkowicie bezpieczne. Właściwie dobrany i podany lek nie stanowi zagrożenia dla dziecka. Najbezpieczniejszym środkiem jest artykaina. To lek, który stosowany jest miejscowo. Pamiętajmy, że stres związany z infekcją zęba i możliwe powikłania – jeśli go nie wyleczymy, są groźniejsze dla pacjentki niż podjęcie leczenia.

19

| CO NOWEGO W PRO-FAMILII?

Rewolucja

w szpitalnym jedzeniu Razowe pieczywo, koktajl z zielonych warzyw i owoców, carpaccio z buraka, pieczona ryba z kaszą i sałatką – to tylko część przykładowego jadłospisu dla pacjentek oddziału ginekologiczno-położniczego w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA. Od października w ramach programu pilotażowego MZ i NFZ „Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym – Dieta Mamy” kobiety w ciąży i po porodzie otrzymują w tym szpitalu pięć posiłków dziennie, przygotowanych ze świeżych, wysokiej jakości produktów. Ponadto, mogą korzystać ze wsparcia doświadczonego dietetyka.

W ramach pilotażu zorganizowanego przez Ministerstwo Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia, szpitale które wyraziły chęć wzięcia udziału w projekcie, mają zapewnić pacjentkom oddziału ginekologiczno-położniczego różnorodne, zdrowe posiłki. Nacisk ma być kładziony m.in. na surowe, nieprzetworzone warzywa i owoce, ciemne pieczywo, ryby i chude mięso, rośliny strączkowe, niezbyt tłusty nabiał. Do picia woda albo naturalne soki. W Rzeszowie wyzwanie przyjęła tylko jedna placówka – Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA. – Celem projektu jest przede wszystkim propagowanie wśród mam zasad zdrowego żywienia oraz budowanie świadomości, jak dieta wpływa na organizm w tym szczególnym okresie. Serwując w szpitalu zdrowe i różnorodne posiłki, pokazujemy jakich produktów nie powinno zabraknąć na talerzu kobiety w ciąży. Chcemy obalić też wciąż silny mit diety eliminacyjnej w okresie laktacji – wyjaśnia dietetyk dr Barbara Piekło ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA. Do projektu nie będą kwalifikowane pacjentki z dietami specjalnymi – np. z powodu cukrzycy.

20

Wiedza – fundament sukcesu Nieodłączną częścią projektu jest edukacja. W ramach pilotażu każda kobieta podczas hospitalizacji może liczyć na wsparcie dietetyka, a po wyjściu ze szpitala nawiązać kontakt drogą mailową.

– Nie ukrywam, że dla nas edukacja pacjentek nie jest nowością. Regularnie organizujemy dla mam m.in. bezpłatne warsztaty z zakresu żywienia w ciąży i w okresie karmienia. Nasze pacjentki po porodzie mogą skorzystać z bezpłatnej porady dietetyka, psychologa czy położnej laktacyjnej – wylicza dyrektor szpitala, Radosław Skiba. – Doskonale zdajemy sobie sprawę, że świadoma mama to spokojna mama.

– Co prawda pilotaż dedykowany jest dla pacjentek oddziału położniczoginekologicznego, jednak zdecydowaliśmy się wprowadzić tak wartościową i urozmaiconą dietę na wszystkie oddziały, dla wszystkich naszych pacjentów. Każdego dnia analizujemy ich opinie i dokładamy wszelkich starań, aby jadłospis był zdrowy, smaczny i syty – dodaje dyrektor Skiba.

Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej Wszelkie informacje w zakresie prawidłowego odżywiania kobiet w ciąży i kobiet karmiących znajdują się także na stronie internetowej Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej: www.ncez.pl. W ramach funkcjonowania Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej (NCEŻ) pacjentki mogą również uzyskać darmową konsultację dietetyczną on-line pod adresem: www.poradnia.ncez.pl

FOT. Pogo Images

PRZYKŁADOWE MENU – ŚNIADANIE:

– ŚNIADANIE:

caprese z buraka i białego twarogu z sosem żurawinowym, posypane płatkami migdałowymi, mix sałat, 3 kromki pieczywa graham, margaryna Rama, herbata.

bułka grahamka, margaryna Rama, twarożek z rzodkiewką i ogórkiem, żółty ser, mix sałat, pomidor lub ogórek, kawa zbożowa z mlekiem.

– II ŚNIADANIE

– II ŚNIADANIE: koktajl na bazie jogurtu, truskawek, płatków owsianych i miodu.

smoothie z bananem, szpinakiem, sokiem jabłkowym, miodem i płatkami owsianymi.

– OBIAD

– OBIAD zupa gulaszowa, pierogi ruskie, surówka z marchewki, kompot owocowy.

krem ziemniaczany z grzanką i szczypiorkiem, medalion z indyka duszony w sosie curry, ryż, surówka selerowa z rodzynkami, kompot.

– PODWIECZOREK:

– PODWIECZOREK

kisiel owocowy.

ciasto drożdżowe z truskawkami i kruszonką.

– KOLACJA:

– KOLACJA

4 kromki pieczywa graham, humus, szynka drobiowa, sałata, papryka czerwona, dżem owocowy, margaryna, herbata.

sałatka z makaronem, warzywami i szynką, jajko, 2 kromki pieczywa graham, sałata, margaryna Rama, herbata.

21

| STREFA DZIECKA

22

FOT. Pogo Images

Gdy rodzi się wcześniak W Polsce każdego roku rodzi się przedwcześnie ok. 25 tysięcy dzieci. Kim jest wcześniak? Z jakimi problemami musi się zmierzyć tuż po urodzeniu? Jak wygląda jego rozwój? Na pytania odpowiadają fizjoterapeutki pracujące na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej Noworodka – Agnieszka Dębosz i Anna Jamróz.

TEKST:

TEKST:

MGR ANNA JAMRÓZ

MGR AGNIESZKA DĘBOSZ

FIZJOTERAPEUTKA DZIECIĘCA, TERAPEUTKA METODY NDT-BOBATH

FIZJOTERAPEUTKA DZIECIĘCA, TERAPEUTKA METODY VOJTY I NDT-BOBATH

PRO ZDROWIE:

Kim jest wcześniak?

Anna Jamróz: Jak wiemy, dla większości rodziców wcześniaków narodziny ich dziecka są ogromnym zaskoczeniem. Zazwyczaj nikt nie przewiduje takiego biegu zdarzeń i często rodzic dopiero przy narodzinach spotyka się z terminem WCZEŚNIAK. Takim mianem nazywamy dziecko urodzone przedwcześnie – między 22. a 37. tygodniem ciąży. Jest to bardzo różnorodna grupa dzieci, obejmująca zarówno te, które są skrajnie niedojrzałe i trudne do utrzymania przy życiu (noworodki urodzone przed ukończeniem 28. tyg. ciąży, co odpowiada urodzeniowej masie ciała poniżej 1000 g), jak i te, które rodzą się blisko terminu (urodzone między 34. a 37. tyg. ciąży).

Problemy medyczne, pielęgnacyjne i rokowanie co do przyszłego rozwoju różnią się w zależności od tego, jak bardzo przedwcześnie nastąpił poród.

Agnieszka Dębosz: Wcześniak zaraz po urodzeniu trafia na Oddział Intensywnej Terapii Noworodka, gdzie w zależności od stanu zdrowia zostaje umieszczony w inkubatorze, który mu zastępuje dotychczasowy dom – brzuch mamy. Nad zdrowiem wcześniaka czuwa cały zespół doświadczonych lekarzy, pielęgniarek i rehabilitantów, którzy mają do dyspozycji specjalistyczny sprzęt najwyższej klasy. Zostaje podłączony do licznej aparatury podtrzymującej i monitorującej parametry życiowe. Urządzeń pracujących w otoczeniu maleństwa jest mnóstwo. Rodzice w tej sy-

tuacji przeżywają całe spektrum uczuć – strach, przerażenie, bezsilność i poczucie winy, co jest absolutnie naturalne i zrozumiałe. Czasu się cofnąć nie da, ale można sprawić, żeby ten czas był pożyteczny dla malucha.

PZ:

Z jakimi problemami najczęściej boryka się wcześniak?

A.J.: To oczywiście sprawa indywidualna. Pamiętajmy o tym, że wcześniak wcześniakowi nie równy. Z innymi problemami przyjdzie się zmagać tzw. skrajnemu wcześniakowi, czyli maluszkowi urodzonemu niedługo po 22. tygodniu ciąży, którego waga urodzeniowa wynosi od 500 do 1000 g, a z innymi dziecku urodzonemu „prawie w terminie”. Im mniejszy pacjent, tym bardziej wymagający. Dlatego wymienię najczęstsze problemy, z którymi musi zmierzyć się wcześniak: niedojrzałość płucna, niedojrzałość rytmu sercowo-oddechowego, przewód tętniczy Botalla, niedojrzałość układu trawiennego, niedojrzałość wątroby, niedojrzałość nerek i niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego. Wcześniak to nie mały noworodek, który ma tylko urosnąć. Wcześniak stracił szansę na normalny rozwój – dojrzewanie w najlepszych dla niego warunkach.

PZ:

A jak wygląda żywienie takiego maluszka?

A.D.: Pokarm kobiecy jest najlepszym i optymalnym pożywieniem dla noworodka, a dla wcześniaka jest lekiem. Zawiera wiele bioaktywnych składników, które wspierają wzrost, rozwój i terapię najmniejszych pacjentów.

Szczególnie cenna jest tzw. siara, czyli pokarm początkowy, który dziecko powinno dostać jak najszybciej po urodzeniu. Ma istotny wpływ m.in. na wytwarzanie odpowiedniej flory bakteryjnej w jelitach dziecka i kształtowanie się jego odporności. Wyniki badań wskazują, że wcześniaki żywione mlekiem mamy są mniej narażone na infekcje oraz martwicze zapalenie jelit w okresie okołoporodowym oraz że wykazują wyższe parametry rozwoju funkcji poznawczych w wieku późniejszym. Początkowo wcześniaki muszą dostawać składniki odżywcze w kroplówce i są karmione za pomocą sondy założonej do żołądka, ponieważ nie mają aktywnego odruchu ssania. Z czasem przy właściwej stymulacji nabywają tę umiejętność.

23

| STREFA DZIECKA

Niezależnie od tego kiedy wcześniak będzie gotowy do nauki efektywnego ssania z piersi, trzeba korzystać z każdej okazji kangurowania oraz przystawiania dziecka do piersi w celach nieodżywczych – ważne, aby maluch miał z rodzicem kontakt fizyczny, co zapewnia bliskość i poczucie bezpieczeństwa. Pamiętajmy, że nawet najlepiej wyposażony oddział neonatologiczny nie zastąpi kontaktu z rodzicami i nie wpłynie tak korzystnie na dziecko.

PZ:

A co możemy powiedzieć o rozwoju wcześniaka?

A.J.: Kluczem do zrozumienia specyfiki rozwoju dziecka urodzonego przedwcześnie jest ocena wieku biologicznego oraz a nawet przede wszystkim ocena tempa dojrzewania jego organizmu, czyli tych procesów na bazie których będzie zdobywać nowe umiejętności i funkcje tak ważne do sprawnego funkcjonowania w otaczającym nas świecie.

Tempo i charakter dojrzewania są bardzo indywidualne dla każdego wcześniaka. Już na etapie hospitalizacji bardzo ważna jest ścisła współpraca wszystkich specjalistów z dziedziny nie tylko medycyny, ale terapii neurorozwojowej, neurologopedii i psychologii rozwojowej. Harmonijny rozwój dziecka przebiega w warunkach sprzyjających interakcji z najbliższymi i otoczeniem, dlatego tak ważne jest objęcie opieką rodziców i rodzeństwo wcześniaka. W tym wszystkim musimy pamiętać, aby terapia zarówno na oddziale, jak i w warunkach ambulatoryjnych nie była zbyt obciążająca małego pacjenta, ponieważ jego układ nerwowy nie jest jeszcze gotowy by uzyskać wyższe umiejętności.

Nie każdy wcześniak wymaga rehabilitacji,

ale każdy wymaga kontroli.

PZ:

Pracujecie z wcześniakami na oddziale Intensywnej Opieki Medycznej od pierwszych chwil życia. Czy każdy maluch urodzony przed czasem wymaga rehabilitacji?

A.D.: Nie każdy wcześniak wymaga rehabilitacji, ale każdy wymaga kontroli. Pamiętajmy, że nie każdy terapeuta, który pracuje z dziećmi, może pracować z wcześniakami. To wyjątkowy pacjent, który wymaga dużego doświadczenia i odpowiednich kwalifikacji. Natomiast każdy wcześniak urodzony pomiędzy 23. a 32. tygodniem ciąży wymaga terapii neurorozwojowej. Wcześniactwo to nie tylko trudności motoryczne, ale problemy w sferach poznawczych, społecznych i emocjonalnych. Wcześniakiem jest się całe życie. Dziecko urodzone przedwcześnie dojrzewa w niefizjologicznych dla niego warunkach. Trudno więc spodziewać się, że wszystkie etapy rozwoju będą przebiegały tak samo, jak u dziecka urodzonego o czasie.

Proces rehabilitacji ma różne poziomy zaawansowania i zakresy interwencji. Musimy się nastawić, że będzie to praca długofalowa i systematyczna dziecka, terapeuty i rodziców

PZ:

Czego chcemy uniknąć wprowadzając taką specjalistyczną rehabilitację?

A.D.: Jednym z wielu zagrożeń z wczesnym okresem życia dziecka są zaburzenia samoregulacji, które często powodują poważne problemy w funkcjonowaniu codziennym. Takie maluchy mogą bardzo silnie a czasem bar-

24

dzo słabo reagować na bodźce sensoryczne np. dźwięk, zapach, dotyk, ruch. Trudności te mogą ujawniać się w różnych kontekstach np. codzienna pielęgnacja, sen, aktywność, a w późniejszym czasie problemy z koncentracją, mową, trudności w uczeniu się, czytaniu, pisaniu, zaburzenia emocjonalne i różne dysfunkcje społeczne. Dlatego tak ważna jest kontrola i to, aby wcześniak był pod odpowiednią opieką.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

BANK MLEKA Warto wiedzieć, że w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA działa Bank Mleka. To profesjonalne laboratorium, które zajmuje się pozyskiwaniem mleka od dawczyń i jego przechowywaniem, a po szczegółowym zbadaniu dostarczaniu go na Oddział Intensywnej Opieki Medycznej Noworodka maluchom, głównie wcześniakom, które z przyczyn medycznych lub losowych nie mogą być karmione przez własne mamy.

25

| MISJA ZDROWIE

Apetyt mamy - w ciąży i w okresie karmienia Zarówno w ciąży, jak i w okresie laktacji, karmisz nie tylko siebie, ale również rosnącego maluszka. Dlatego wśród różnych spraw związanych z przywitaniem na świecie nowego członka rodziny, powinnaś szczególnie zadbać o prawidłowe odżywianie.

TEKST:

DR BARBARA PIEKŁO DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

Dlaczego w okresie ciąży tak ważne jest to w jaki sposób odżywia się kobieta?

Barbara Piekło: Każda mama wśród różnych spraw związanych z przywitaniem na świecie nowego małego członka rodziny, musi również zadbać o swoje prawidłowe odżywianie. Zarówno w ciąży, jak i okresie laktacji mama karmi nie tylko siebie, ale również rosnącego maluszka.

PZ:

Jakich grup produktów nie powinno zabraknąć na talerzu kobiety w ciąży i podczas karmienia piersią?

B.P.: Każda mama w ciąży czy w okresie laktacji powinna wybierać produkty świeże o wysokiej jakości, bez sztucznych barwników i środków konserwujących, czy np. polepszaczy smaków, takich jak glutaminian sodu lub sztucznych słodzików. Talerz mamy powinien zawierać chude mięsa, drób, ryby oraz jaja. Gdyż są one źródłem białka pełnowartościowego oraz zawierają

26

żelazo, magnez, cynk oraz witaminy z grupy B. Należy jeść kolorowo, czyli do każdego dania dodajmy zielono-żółto-pomarańczowo-czerwone dodatki warzywno-owocowe (sałata, cukinia, marchew, dynia, buraki, maliny, jabłka, porzeczki). Im więcej kolorów na talerzu, tym więcej witamin oraz składników mineralnych. Główne źródło energii w diecie mamy karmiącej powinny stanowić produkty zbożowe, np. pieczywo z mąki z pełnego przemiału, ryż brązowy, płatki owsiane, kasze. Na codziennym talerzu również nie może zabraknąć zdrowych tłuszczy, czyli tzw. niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, które znajdziemy w: oliwie z oliwek, oleju lnianym, oleju rzepakowym, oleju z pestek dyni, tłustych rybach o niskiej zawartości rtęci. Zapewnią one prawidłowy rozwój układu nerwowego dziecka.

i mają wpływ na budowanie zdrowia na całe przyszłe życie. Odpowiednio zbilansowane składniki odżywcze dostarczane do organizmu dziecka są warunkiem jego prawidłowego rozwoju nie tylko umysłowego, poznawczego, ale również mają znaczenie protekcyjne w aspekcie takich chorób, jak: otyłość, nadciśnienie, miażdżyca, cukrzyca typu II, niedokrwistość, osteoporoza, nowotwory.

PZ:

PZ:

Mówisz o tak zwanym programowaniu żywieniowym.

B.P.: Dokładnie. W rozwoju organizmu człowieka występują okresy „kluczowe”, w których działania czynników środowiskowych, w tym również sposób odżywiania, mogą powodować trwałe zmiany w jego funkcjonowaniu. Szczególnie możemy wyróżnić tu wpływ np. niedoboru lub nadmiaru składników pokarmowych na organizm dziecka w trakcie ciąży oraz okresu wczesnego dzieciństwa. Stąd powstało jednoznaczne stanowisko grupy ekspertów składających się z Pediatrów i Dietetyków, iż kluczowym etapem dla programowania zdrowia na przyszłość (poprzez właściwe żywienie) jest 1000 pierwszych dni. W tym okresie należy zwrócić uwagę na kształtowanie się układu pokarmowego i rozwoju mózgu naszego dziecka. Dlatego odpowiednie żywienie mamy, a następnie prawidłowe rozszerzenie diety malucha pozwala wypracować właściwe nawyki żywieniowe dziecka, które mają szansę przetrwać na przyszłość.

PZ:

Jak powinien wyglądać prawidłowy przyrost masy ciała w okresie ciąży?

B.P.: Obiektywnej ocenie masy ciała służy wskaźnik BMI. Przyszłe mamy, których wskaźnik BMI wynosił przed ciążą mniej niż 18,5 powinny przybrać w ciąży nawet 12,5-18 kg. Przy BMI w zakresie 25–29,9, czyli nadwadze, całkowity przyrost masy ciała nie powinien przekraczać 7–11,5 kg. Waga mamy, której BMI przekraczał 30, nie powinna wskazywać przed porodem więcej niż 5-9 kg dodatkowych kilogramów. Zalecany przyrost masy ciała dla kobiety, której BMI jest w normie, czyli między 18,5 a 24,9, powinien być 11,5–16 kg.

A mogłabyś powiedzieć w kilku krokach – jak taka idealna, wartościowa dieta w okresie karmienia powinna wyglądać?

B.P.: W okresie laktacji bardzo ważna jest ilość i częstotliwość spożywanych posiłków. Codzienne menu mamy powinno się składać z 4-5 posiłków spożywanych co 3-4 godziny, a jego kaloryczność powinna się zwiększyć o 505 kcal.

Czy są jakieś produkty na czarnej liście?

B.P.: Kawa, mocna herbata to produkty, na które należy uważać. Na czarnej liście oczywiście znajduje się alkohol, nikotyna, narkotyki. Wszystkie przechodzą do pokarmu i wpływają niekorzystnie na dziecko. Kolejną grupą produktów niezalecanych dla mam karmiących są potrawy typu „fast food”, coraz częściej określane jako „junk food”, tzn. „śmieciowe jedzenie”. Są to produkty wysokokaloryczne o niskiej wartości odżywczej. Potrawy typu fast food to hamburgery, hot-dog, frytki, pizza, kebab, smażone udka kurczaka, itp. Są bardzo bogate w tłuszcze nasycone, cukier, sól oraz wiele niekorzystnych składników, które przechodzą do mleka mamy.

Im mniej sztucznych, chemicznych dodatków w diecie karmiącej mamy, tym lepiej dla niej jak i dla jej maluszka!

PZ:

Czy to jak kobieta żywi się w ciąży, a później w okresie karmienia, ma wpływ na zdrowie dziecka?

B.P.: W życiu dziecka jest taki wyjątkowy czas. Jest to okres od poczęcia do 3. roku życia. W tym okresie styl życia rodziców, dieta mamy w ciąży i w okresie laktacji a następnie dieta dziecka, mają kluczowe znaczenie

PZ:

PZ:

Jakie konsekwencje mogą spotkać mamę, gdy przyrost masy ciała będzie zbyt duży ?

B.P.: Zbyt duży przyrost masy ciała w czasie ciąży może skutkować: przedwczesnym porodem, nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością krążenia, cukrzycą ciążową, bólami krzyża i nóg, zbyt dużą masą ciała dziecka (powyżej 4000 g) oraz licznymi powikłaniami położniczymi (np. infekcja rany poporodowej, krwotok po porodzie, konieczność wykonania cięcia cesarskiego).

PZ:

Czy dieta powinna zmieniać się wraz z trymestrem ciąży?

B.P.: Mitem dawnych czasów jest stwierdzenie, że kobieta w okresie ciąży powinna spożywać podwojone porcje – w myśl zasady: teraz jesz za dwoje.

Instytut Żywności i Żywienia podaje, że zapotrzebowanie na dodatkową energię w ciąży wynosi zaledwie 360 kalorii dziennie w okresie II trymestru, z kolei podczas trwania III trymestru to 475 kalorii. Pod koniec ciąży dzienne zapotrzebowanie na energię zwiększa się do ok. 2500 kalorii.

PZ:

Czy mając odpowiednio zbilansowaną dietę w ciąży musimy sięgać po suplementy?

B.P.: Preparaty uzupełniające mają być tylko dodatkiem, a ich spożywanie powinno być zawsze pod kontrolą lekarza prowadzącego. Żadna tabletka, bez względu na to, jak jest kompletna, nie zastąpi dobrze zbilansowanej diety. To bardzo ważne, aby większość witamin i minerałów pochodziła z pożywienia, ponieważ substancje odżywcze są w ten sposób najbardziej i efektywnie przyswajalne. Jest jednak grupa składników, których może brakować w codziennym menu, a są niezwykle istotne i mają wpływ na prawidłowy rozwój płodu. Mówimy o kwasie foliowym, witaminie D3, kwasach tłuszczowych DHA (omega-3), żelazie, jodzie i magnezie. O ich suplementacji warto porozmawiać z lekarzem.

27

| MISJA ZDROWIE

PZ:

Czy w ciąży można pić kawę?

B.P.: Oczywiście! Jednak należy pamiętać, że ważne jest jej ograniczenie do 200 mg kofeiny na dzień. Co oznacza, że dozwolone jest spożycie ok. 2 kaw na dobę. Mamy bardzo często zapominają, iż kofeina naturalnie występuje również w czekoladzie, herbacie, coli oraz orzeszkach ziemnych.

PZ:

A w okresie karmienia?

B.P.: W okresie laktacji, tak jak w okresie ciąży, należy ograniczyć spożycie kofeiny do 200 mg na dobę. Kofeina z łatwością przechodzi do mleka i pojawia się w nim już po 15 minutach od spożycia! U mam karmiących szybkość usuwania kofeiny z organizmu znacznie się zmniejsza. U dorosłych kobiet metabolizm kofeiny w organizmie wynosi około 4-5 godzin, w ciąży trwa 18 godzin, a u płodu aż 180 godzin. Stężenie kofeiny w mleku stanowi jedynie 1% z obserwowanej w surowicy krwi karmiącej mamy. Może to niewiele, ale ze względu na opóźnione usuwanie z ustroju, może dojść do kumulacji tego składnika w organizmie dziecka.

Konsekwencje zbyt dużego stężenia kofeiny mogą być bardzo groźne, tzn. zwiększa się częstość pracy serca dziecka, prowadząc do pobudzenia i zaburzeń snu.

PZ:

Czy faktycznie bawarka może pozytywnie wpłynąć na laktację?

B.P.: Nie ma żadnych dowodów naukowych na to, że picie bawarki wpływa na wzrost produkcji pokarmu. To jeden ze słynnych mitów, który utrwalany był z pokolenia na pokolenie.

PZ:

A co możemy powiedzieć o kolkach? Czy faktycznie to, w jaki sposób mama się odżywia podczas okresu laktacji, może mieć wpływ na ich wystąpienie?

B.P.: Kolka niemowlęca jest zaburzeniem o charakterze czynnościowym, które dotyczy około 10-20%, a według niektórych doniesień naukowych nawet do 40% prawidłowo odżywionych niemowląt. Pojawia się ona w pierwszych tygodniach życia dziecka, największe jej nasilenie przypada na 4.-6. tydzień życia, natomiast najczęściej ustępuje do 3.-6. miesiąca życia. Nieco później pojawia się u wcześniaków. Według dotychczas przedstawionych badań, kolka niemowlęca może mieć związek z czynnikami gastroenterologicznymi, genetycznymi, środowiskowymi, a także emocjonalnymi. Zaburzenia prowadzące do kolki jelitowej wiążą się z niedojrzałością motoryki przewodu pokarmowego, a w konsekwencji z nieprawidłowym wydzielaniem hormonów i enzymów

trawiennych. Potwierdzonym czynnikiem zwiększającym częstość występowania kolki jest dym tytoniowy czy nieprawidłowa technika karmienia.

Mimo empirycznych obserwacji, co do zwiększonej produkcji gazu w jelitach u dzieci z objawami kolki, nie potwierdzono tej teorii w badaniu oceniającym stężenie metanu i wodoru. Wydaje się, że podwyższona ilość gazów w przewodzie pokarmowym jest następstwem napadu kolki, a nie jego przyczyną. Znacznie częściej obserwuje się ją u wcześniaków i dzieci z niską masą urodzeniową. Z ciekawostek: nie stwierdzono natomiast związku kolki niemowlęcej z płcią dziecka, rodzajem stosowanego karmienia, ilością oddawanych stolców czy wiekiem rodziców.

PZ:

Czy możemy dietą wpływać na jakość mleka? Jego skład?

B.P.: Skład mleka mamy jest stały wyłącznie w przypadku kaloryczności, zawartości białka, węglowodanów i wybranych składników mineralnych (sodu, wapnia, magnezu, fosforu, żelaza, cynku, miedzi), natomiast już skład tłuszczów (np. zawartość kwasów omega 3 i 6), witamin oraz składników mineralnych, takich jak selen, mangan i jod zmienia się w zależności od codziennej diety mamy. Czyli odpowiednio dobrane produkty w codziennym menu mamy karmiącej mogą wpływać korzystnie na rozwój układu nerwowego, siatkówki oka, wzmocnienie układu odpornościowego, czy np. odpowiednią mineralizację kości. Gdzie poszukiwać składników, które wzmocnią jakość pokarmu: • Kwasy omega 3 i 6 – tłuste ryby, oleje roślinne np. rzepakowy, lniany, z pestek dyni, oliwa z oliwek, orzechy, nasiona słonecznika czy pestki dyni • Selen – orzechy brazylijskie, ryby morskie, jaja, kasza gryczana, czosnek, kakao, pieczywo pełnoziarniste • Mangan – orzechy, nasiona słonecznika, płatki owsiane, kasza gryczana, ryż brązowy, pieczywo pełnoziarniste, kakao, rośliny strączkowe • Jod – ryby morskie • Witamina C – natka pietruszki, papryka czerwona, warzywa liściaste, czarna i czerwona porzeczka, aronia, malina, owoce cytrusowe • Witaminy z grupy B – mleko i jego przetwory, produkty zbożowe z pełnego przemiału, chude gatunki mięs, ryby, jaja, rośliny strączkowe • Witamina D – jaja, ryby, masło, mleko, sery • Witamina E – oleje roślinne, orzechy, nasiona słonecznika, pestki dyni • Witamina K – warzywa liściaste, jaja

PZ:

PRO-FAMILIA przystąpiła do bardzo wyjątkowego projektu dotyczącego żywienia w okresie ciąży i karmienia. Mogłabyś nam powiedzieć coś więcej na ten temat?

B.P.: W ramach pilotażu zorganizowanego przez Ministerstwo Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia, szpitale które wyraziły chęć wzięcia udziału w projekcie mają zapewnić pacjentkom oddziału ginekologiczno-położniczego różnorodne, zdrowe posiłki. Nacisk ma być kładziony m.in. na surowe, nieprzetworzone warzywa i owoce, ciemne pieczywo, ryby i chude mięso, rośliny strączkowe, niezbyt tłusty nabiał. Do picia woda albo naturalne soki.

Celem projektu jest przede wszystkim propagowanie wśród mam zasad zdrowego żywienia oraz budowanie świadomości, jak dieta wpływa na organizm w tym szczególnym okresie. Serwując w szpitalu zdrowe i różnorodne posiłki, pokazujemy jakich produktów nie powinno zabraknąć na talerzu kobiety w ciąży lub w okresie karmienia.

Ponadto, nieodłączną częścią projektu jest edukacja. W ramach pilotażu każda kobieta podczas hospitalizacji może liczyć na wsparcie dietetyka, a po wyjściu ze szpitala nawiązać kontakt drogą mailową lub skorzystać z bezpłatnej wizyty dietetycznej do 6. tygodnia po porodzie. Dla mam w okresie ciąży przygotowujemy bezpłatne warsztaty, które cyklicznie będą się odbywać raz na 3 miesiące, do udziału w których osobiście serdecznie zapraszam.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

28

NAN SUPREME 2 HM-O

Jeszcze blizej mleka matki Nestlé od ponad 60 lat bada mleko mamy. Pozwala to firmie stale udoskonalac receptury mlek modyfikowanych i zblizac je krok po kroku do niedoscignionego wzorca – mleka matki. NAN SUPREME 2 HM-O to pierwsze mleko nastepne zawierajace dwa oligosacharydy o strukturze identycznej jak w mleku mamy – 2’FL i LNnT.

| MISJA ZDROWIE

Rybka na talerzu Ryby są nie tylko smaczne, ale również bardzo zdrowe, o ile pochodzą z czystego środowiska.

Dzięki swojej wysokiej wartości odżywczej mają na nas korzystny wpływ. Mięso ryb charakteryzuje się wysoką zawartością pełnowartościowego białka, nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin D i A. W ich składzie nie brakuje też składników mineralnych, takich jak jod, selen, fluor, fosfor, magnez, potas, wapń.

TEKST:

DR BARBARA PIEKŁO DIETETYK ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

30

Ryby morskie różnią się od ryb słodkowodnych szczególnie znacznie większą zawartością tłuszczu. Jest to jednak bardzo korzystne, gdyż tłuszcze te dostarczają wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3. Są one szczególnie ważne w okresie ciąży i karmienia piersią, gdyż mają wpływ na rozwój siatkówki oka oraz układ nerwowy dziecka.

W okresie ciąży i karmienia W czasie ciąży i okresu karmienia zaleca się spożywanie ryb co najmniej 2 razy w tygodniu, jednak z uwagi na ryzyko występowania zanieczyszczeń ryb morskich, ich ilość powinna być ograniczona do mniej więcej 100 g 1-2 razy w tygodniu. Najwięcej toksycznych substancji kumulują ryby drapieżne i długo żyjące. Dlatego Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w 2004 roku wydał zalecenie dla kobiet ciężarnych, karmiących oraz tych planujących ciążę, aby nie spożywały gatunków ryb szczególnie zanieczyszczonych rtęcią, takich jak: marlin, miecznik, rekin, tuńczyk. Najlepsze są ryby morskie poławiane w swoim naturalnym środowisku, w akwenach takich jak: Pacyfik, Ocean Atlantycki, Morze Północne. Jeśli tylko masz taką możliwość, wybieraj te od certyfikowanych sprzedawców. To właśnie oni badają poławiane ryby pod względem zanieczyszczeń i często przetwarzają je jeszcze na morzu, co pozwala na zachowanie większej ilości składników odżywczych.

Poza rybami morskimi, zaleca się kobietom w ciąży spożywanie ryb słodkowodnych.

WARTO PAMIĘTAĆ !

W okresie ciąży i laktacji należy zrezygnować ze spożywania surowego mięsa ryb, np. tatara z łososia, sushi z ryb, surowego mięsa marynowanego w solance, a także ryb wę-

dzonych na zimno. Potrawy z nich przyrządzone mogą zawierać bakterie chorobotwórcze z rodzaju Listeria monocytogenes, które są niebezpieczne dla mamy i dziecka. Ponadto, surowe mięso ryb może być także źródłem pasożytów.

W trakcie ciąży i laktacji warto również zrezygnować też z owoców morza: • bardzo szybko się psują, • mięczaki, filtrując w ciągu dnia duże ilości wody, wyłapują z niej wszystkie zanieczyszczenia, • są produktem najczęściej sprowadzonym w postaci mrożonek, co do których nie zawsze mamy stu procentową pewność o odpowiedniej utrzymywanej temperaturze mrożenia (produkt raz mrożony, może być tylko raz rozmrażany).

Rybka na talerzu

Najlepszym sposobem na przygotowanie ryb jest gotowanie na parze, duszenie i pieczenie (w folii lub w naczyniach żaroodpornych). W ten sposób ryba zachowa najwięcej składników odżywczych, a przy tym nie będzie miała zbędnych kalorii wynikających np. ze smażenia na głębokim tłuszczu.

Sztuka kupowania ryb

Cechy, którymi powinna się charakteryzować świeża surowa ryba: • Klarowne oczy, wypukłe lub lekko spłaszczone, • Czerwony kolor skrzeli, • Skóra o gładkiej połyskliwej barwie, łuski nie mogą odpadać, • Opalizujący śluz, bez przebarwień, • Brak plam, • Elastyczne, sprężyste mięśnie, po naciśnięciu powracają do poprzedniego stanu, • Swoisty zapach, bez obcych nut.

Pozbądź się nieprzyjemnego zapachu

Istnieje kilka sposobów, by pozbyć się zapachu z ryb: • Z rąk lub deski do krojenia można usunąć zapach ryb słoną wodą z octem lub sokiem z cytryny; • W mieszkaniu można zmniejszyć zapach ryby dodając do gotującej się ryby łyżkę mleka; • Opłukane i odsączone ryby skropić sokiem z cytryny, roztworem kwasku cytrynowego i wstawić do lodówki na 1-2 godziny przed przyrządzeniem; • Przez 1-2 godziny moczyć rybę w mleku, po czym osuszyć; • Natrzeć rybę ziołami: majerankiem, estragonem, bazylią i zostawić mniej więcej na godzinę w lodówce; • Starannie obłożyć startymi na tarce warzywami (cebula, marchewka, seler) lub pokrojoną na piórka cebulą i wstawić na 1-2 godziny w chłodne miejsce.

RYBKI NA TAK śledź, halibut, łosoś (norweski), makrela, sardynki, dorsz, zębacz i łupacz, flądra, sola, mintaj, pstrąg

RYBKI NA NIE śledzie i łososie z Bałtyku, marlin, miecznik, rekin, makrela królewska, karmazyn, turbot, strzępiel, węgorz, płoć, okoń, panga, tilapia, halibut atlantycki, ryba maślana, kraby

31

| MISJA ZDROWIE

Gdy masz kamienie

FOT. POGO Images

W NERKACH

Nagły, kłujący, ostry ból z tyłu pleców, nasilający się przy oddawaniu moczu, jednoczesne uczucie parcia na pęcherz i coraz częstsza konieczność skorzystania z łazienki – to może oznaczać kamienie nerkowe. Powstają ze złogów mineralnych i niekiedy trzeba je usuwać chirurgicznie, by pacjent mógł znów cieszyć się komfortem życia.

lek. HUBERT KUŹNIAR SPECJALISTA UROLOG ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Kamica nerkowa (moczowa) to obecność w układzie moczowym złogów (nazywanych kamieniami moczowymi). Złogi zbudowane są z substancji chemicznych, które zwykle znajdują się w moczu w formie rozpuszczonej.

Niekiedy jednak ich stężenie jest zbyt duże i dochodzi do krystalizacji. Początkowo drobne („piasek”), z czasem łączą się w coraz większe, prowadząc do powstania kamieni moczowych. Złogi najczęściej lokalizują się w kieli-

32

chach i miedniczkach nerkowych, skąd następnie przemieszczają się do moczowodów i pęcherza moczowego. Kamienie mogą być wydalone lub pozostawać w drogach moczowych i dalej się powiększać.

Częściej występuje u mężczyzn Do rozwoju kamicy nerkowej mogą przyczyniać się zaburzenia odpływu moczu z nerki a także niektóre choroby, jak nadczynność przytarczyc, przewlekłe infekcje układu moczowego, dna moczanowa. Do przyczyn zalicza się także nieprawidłową dietę, spożywanie zbyt małej ilości płynów, przyjmowanie zbyt dużych dawek witaminy D czy preparatów wapnia. Kamica nerkowa częściej występuje u mężczyzn, może też występować rodzinnie. Ma charakter nawrotowy.

Kamica nerkowa częściej występuje u mężczyzn.

Objawy kamicy nerkowej

Kamica przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. W tym czasie złogi mogą się powoli powiększać, zajmując kielichy nerkowe a nawet miedniczkę nerkową. W takich wypadkach jedynym objawem może być tępy ból pleców. Typowym objawem kamicy nerkowej jest kolka nerkowa, czyli niezwykle silny ból spowodowany przemieszczaniem się złogów przez wąskie światło moczowodu i zablokowaniem odpływu moczu z nerki.

Ból towarzyszący kolce nerkowej jest ostry, umiejscowiony w okolicy nerki (jeżeli kamień jest wysoko) lub w dole brzucha (jeżeli jest blisko pęcherza). Innymi objawami są: częste parcie na mocz, pieczenie podczas oddawania moczu, wzdęcie brzucha oraz krwiomocz, mogą pojawić się również nudności i wymioty. Jeżeli kolce nerkowej towarzyszy gorączka lub dreszcze, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Niewielkie złogi (do 5 mm), mogą szybko przesunąć się do pęcherza moczowego i kolka nerkowa trwa krótko. Większe przesuwają się dłużej przez moczowód lub mogą w nim utknąć. Wówczas kolka nerkowa może nawracać przez wiele dni i ostatecznie wymagać interwencji zabiegowej urologa.

Jak wygląda diagnostyka?

W diagnostyce kamicy moczowej stosowane są badania obrazowe – RTG, USG, urografia, tomografia komputerowa, pozwalające ustalić lokalizację złogów, stopień poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego a także wykonywane są badania laboratoryjne krwi i analiza moczu.

Gdy nadejdzie atak

W przypadku ataku kolki nerkowej dąży się do uśmierzenia bólu stosując leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Należy pić też duże ilości wody. Większość podstawowych preparatów można nabyć w aptece bez recepty. Ból zazwyczaj ustępuje po kilku, kilkunastu dniach, kiedy kamieniowi uda się przecisnąć do pęcherza moczowego W przypadku znacznie nasilonych objawów bólowych, wymiotów, gorączki, krwiomoczu należy zgłosić się do placówki medycznej, gdzie lekarz po wykonaniu niezbędnej diagnostyki zleci podanie silnych leków dożylnie lub domięśniowo.

UROLOGIA W PRO-FAMILII

Oddział Urologiczny w Szpitalu Specjalistycznym PROFAMILIA działa w ramach kontaktu z NFZ oraz prywatnie.

Najważniejsza profilaktyka

Najważniejszym sposobem zapobiegania kamicy nerkowej jest picie płynów w takiej ilości, aby objętość moczu w ciągu doby wynosiła 1,5-2 litrów. Optymalna dawka na dobę to nawet 3 litry. Zalecenia dietetyczne i farmakologiczne ustalane są na podstawie wyników badań krwi, dobowej zbiórki moczu i analizy chemicznej składu kamienia wydalonego lub uzyskanego po zabiegu.

Jeżeli występują nawroty kamicy nerkowej, a także gdy kamienie są liczne lub bardzo duże, wykonywana jest dodatkowa diagnostyka, aby ustalić przyczynę powstawania kamieni. Takie badania są obowiązkowe w przypadku rozpoznania kamicy moczowej u dzieci. W profilaktyce choroby ważną rolę odgrywa też aktywność fizyczna.

Gdy konieczna jest operacja Istnieją różne techniki usuwania kamieni z organizmu: » Litotrypsja pozaustrojowa (ESWL), czyli rozbijanie kamienia moczowego wewnątrz organizmu pacjenta przy użyciu tzw. fali wstrząsowej. Jest to nieinwazyjna metoda rozkruszania kamieni moczowych o średnicy do 20 mm. » Litotrypsja ureteroskopowa (URSL) jest wykonywana w przypadku złogów zlokalizowanych w moczowodzie. Zabieg ten polega na usunięciu złogu za pomocą ureteroskopu i lasera, wprowadzanych przez cewkę moczową. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu bez konieczności nacinania tkanek. » Litotrypsja giętkim ureterorenoskopem (RIRS) jest zabiegiem mało inwazyjnym, wykorzystującym giętki ureteroskop, dzięki czemu możliwe jest dotarcie praktycznie do każdego miejsca układu kielichowo-miedniczkowego nerki. Endoskop wprowadzany jest podobnie jak w przypadku zabiegu URSL przez cewką moczową. Kamienie moczowe kruszone są przy pomocy lasera. » Nefrolitotrypsja przezskórna (PCNL) jest zabiegiem polegającym na usunięciu złogu z nerki przez niewielkie nacięcie skóry przy pomocy nefroskopu i lasera lub sondy ultradźwiękowej. Zabieg PCNL zwykle stosowany jest do kamieni o średnicy przekraczającej 25 mm. » Klasyczne (otwarte) metody operacyjne kamicy nerkowej stosowane są rzadko.

Wskazaniem są kamienie znacznych rozmiarów, kiedy litotrypsja i metody endoskopowe nie dają efektu.

33

| MEDYCYNA SPORTOWA

Terapia czynnikami wzrostu Od kilku lat w świecie ortopedii i medycyny sportowej coraz częściej można się spotkać z zabiegami PRP, zwanymi też terapią czynnikami wzrostu. To szybka i skuteczna metoda leczenia stosowana do regeneracji i odbudowy tkanek. Na czym polega? Jakie daje efekty? Czy faktycznie czynniki wzrostu są dziś skuteczną alternatywą dla zabiegu operacyjnego? Na nasze pytania odpowiada dr Victor Touma, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

PRO ZDROWIE: Czynniki wzrostu

PRP (osocze bogatopyłkowe) od lat z sukcesem stosowane są w różnych dziedzinach medycyny. W ortopedii m.in. w leczeniu uszkodzeń mięśni czy zaburzeń zrostu kostnego. Czym są czynniki wzrostu?

Victor Touma: Czynniki wzrostu PRP to koncentrat płytek krwi, który otrzymujemy z krwi pełnej pacjenta. Te występujące naturalnie białka odpowiedzialne są za stymulację procesów naprawczych tkanek poprzez aktywację podziałów komórkowych, czy syntezy macierzy. W przypadku PRP znaczenie mają białka błonowe płytek krwi, które spośród wszystkich linii komórkowych krwi posiadają najwięcej czynników wzrostu (TGF-B, PDGF, EGF, FGF, VEGF).

PZ: Jak są pozyskiwane?

V.T.: Pozyskiwane są w procesie wirowania krwi pełnej, przez frakcjonowanie i separację poszczególnych elementów w zależności od ich wagi. W praktyce wygląda to tak, że od pacjenta pobierana jest niewielka ilość krwi ok.15 ml. Następnie ampułka z krwią trafia do specjalnej wirówki, gdzie dochodzi do separacji i zagęszczenia zawiesiny płytek. Trwa to zaledwie 5 minut. Prawidłowo przygotowane PRP powinno zawierać minimalne ilości białych i czerwonych krwinek. Może występować w różnych formach. Najczęstsza to postać iniekcyjna, czyli w formie zastrzyku lub żelu fibrynowego.

PZ: Na czym polega podanie PRP?

V.T.: Osocze bogatopyłkowe wstrzykujemy miejscowo np. do stawu, uszkodzonego ścięgna lub mięśnia. Wszystko to dzieje się pod kontrolą aparatu USG, dzięki czemu zabieg

34

TEKST:

lek. VICTOR TOUMA SPECJALISTA ORTOPEII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU ZE SZPITALA SPECALISTYCZNGO PRO-FAMILIA

jest bardzo precyzyjny. Nie podajemy znieczulenia miejscowego, aby nie osłabiać działania preparatu PRP, dlatego zabieg może być bolesny. W PRO-FAMILII stosujemy nowoczesny system ACP firmy Arthrex. W zestawie nie wykorzystuje się antykoagulantu, przez co iniekcje są mniej bolesne, a co ważniejsze płytki nie ulegają aktywacji zanim podamy je w chorą tkankę.

PZ: Czy po takim zabiegu zalecany jest odpoczynek?

V.T.: Jest kilka ważnych zaleceń, o których należy pamiętać, aby efekt był jak najbardziej korzystny. Po iniekcji PRP należy odciążyć kończynę przez conajmniej 7 dni. Oszczędzający tryb życia zalecany jest przez okres 6 tygodni od zastrzyku. Nie należy stosować leków z grupy NLPZ, jak np: ketoprofen, ibuprofen, nurofen, diclofenac, nimesulid itp. To ważne, ponieważ podając PRP zapoczątkowujemy zmiany, które trwają znacznie dłużej i warto nie zaburzać procesów, które umożliwią wygojenie uszkodzonej tkanki.

Efekt będzie bardziej trwały i lepiej odczuwalny przez pacjenta.

PZ: Jakie właściwości mają czynniki wzrostu?

V.T.: Aktywowane czynniki powodują produkcję nowej tkanki kostnej albo naprawę tkanek miękkich w miejscu, gdzie zostały podane. Posiadają ogromny potencjał regeneracyjny. Odpowiedzialne są za wzrost syntezy kolagenu, mitozę komórek, wzrost naczyń krwionośnych, stymulują migrację innych komórek do uszkodzonych miejsc w tkankach. Rozpoczynają proces różnicowania się komórek w wyspecjalizowane komórki pełniące konkretne funkcje w tkance. PRP przynosi wiele korzyści, które bardzo często kiedyś były osiągane metodą operacyjną. Efektem było przede wszystkim zmniejszenie bólu i poprawa funkcji ruchowej, spowolnienie choroby zwyrodnieniowej, przyspieszenie gojenia uszkodzonych ścięgien, mięśni.

Teraz jest to dostępne w gabinecie lekarskim. Wystarczy umówić się na konsultację do lekarza, który wykona odpowiednią kwalifikację.

PZ: PRP

powszechnie stosowane jest w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Kiedy można zastosować terapię?

V.T.: PRP w chorobie zwyrodnieniowej stawów wykorzystywane jest przede wszystkim w początkowym okresie rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Stosowane jest też w bardziej zaawansowanych stadiach choroby, ale głównie w przypadku braku kwalifikacji do leczenia operacyjnego i traktowane jest wtedy jako leczenie paliatywne, głównie przeciwbólowe. Zwykle zalecamy stosowanie 3 iniekcji w odstępach 1-2 tygodniowych.

Warto wiedzieć, że PRP jest coraz częściej stosowane w połączeniu z kwasem hialuronowym, który stanowi naturalny składnik chrząstki stawowej oraz płynu maziowego, nadając mu charakterystyczną lepkość i elastyczność. Ma to znaczenie dla nawilżania i absorpcji wstrząsów oraz ochrony tkanki chrzęstnej i tkanek miękkich przed urazami mechanicznymi, a w połączeniu z regeneracyjnym potencjałem PRP bezpośrednio przekłada się na stan i funkcję stawu.

PZ: A czy PRP pomoże w leczeniu scho-

rzeń, takich jak: łokieć tenisisty, rozcięgno podeszwowe lub w problemach ze ścięgnem Achillesa?

V.T.: Oczywiście. To zresztą jedne z najczęstszych schorzeń. Znaczny wzrost uszkodzeń ścięgien i ich przyczepów kostnych ma związek z rosnącą liczbą sportowców amatorów,

PRP Z SUKCESEM STOSOWANE JEST W LECZENIU:

• barku (tendinopatie stożka rotatorów, bicepsa, tricepsa, zespołu cieśni podbarkowej),

• łokcia i przedramienia ( „łokieć tenisisty”, „łokieć golfisty”), • biodra (zapalenia kaletki krętarza), • kolana („kolano skoczka”, zapalenie ścięgien, torbiele łąkotek), • stawu skokowego i stopy (zapalenia ścięgna Achillesa, zapalenia rozcięgna podeszwowego – „ostroga” piętowa).

jak i coraz dłuższych oraz bardziej intensywnych treningów sportowców zawodowych. W związku z gorszym ukrwieniem ścięgien oraz ich przyczepów kostnych, naturalny proces gojenia jest długi. W tym przypadku ma zastosowanie PRP przyspieszając czas gojenia, dzięki czemu jest możliwy wcześniejszy bezbólowy powrót funkcji ruchowej. Do tej grupy chorób również zaliczamy uszkodzenia związane z przewlekłym przciążeniem układu szkieletowo-mięśniowego, które są efektem nieprawidłowych nawyków w pracy i w codziennym życiu. Podając PRP przyspieszamy procesy gojenia i skracamy czas występowania objawów bólowych.

PZ: Na koniec zapytam o to, czy zabieg PRP jest bezpieczny?

V.T.: Podawane czynniki wzrostu są substancją w pełni naturalną, uzyskiwaną wyłącznie z krwi pacjenta i podawaną niezwłocznie po przygotowaniu. Proces przygotowania odbywa się w hermetycznych, jałowych pojemnikach-separatorach, gdzie nie ma możliwości skażenia produktu. Zabieg jest w pełni bezpieczny.

| MODA & URODA

6 pytań o ... plastykę powiek PRO ZDROWIE:

Kiedy najczęściej pacjenci decydują się na plastykę powiek górnych?

Dr Karolina Małek-Stelmachowska: Plastyka powiek górnych zalicza się do najbardziej popularnych zabiegów. Nic dziwnego – dobrze wykonany zabieg pozwala odzyskać blask i piękno spojrzenia, na czym zyskuje cała twarz. Problemem nierzadko jest też ograniczenie widzenia, co udaje się dzięki zabiegowi skorygować.

Plastykę powiek wykonujemy, gdy mamy do czynienia z opadaniem powiek wynikającym z nadmiaru skóry lub niewydolności mięśni odpowiedzialnych za ruchomość powiek. Czasem przyczyną nieestetycznego wyglądu są oba te czynniki. My dążymy do tego, aby uzyskać prawidłową funkcję oraz wygląd powieki górnej. Zdecydowanie najczęściej pacjenci zgłaszają się z opadaniem powiek związanym z nadmiarem skóry. Problem dotyka zarówno osób młodych, co wynika najczęściej z uwarunkowań genetycznych oraz osób starszych, co związane jest z naturalnym procesem starzenia. Istnieje również duża grupa pacjentów, u których nie dochodzi jeszcze do opadania powiek, ale już zgłaszają problem z nadmiarem skóry powiek, co optycznie dodaje lat oraz sprawia, że twarz wygląda na zmęczoną.

LEK. KAROLINA MAŁEK-STELMACHOWSKA SPECJALISTA CHIRURGII PLASTYCZNEJ ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA.

PZ:

Jak wygląda sam zabieg?

K.M-S.: Zabieg korekty powiek górnych najczęściej polega na usunięciu nadmiaru skóry w znieczuleniu miejscowym. Cięcie wykonywane jest z załamku powieki górnej – naturalnej zmarszczki, którą posiada większość z nas. Niekiedy konieczne jest również częściowe usunięcie tzw. przepuklin tłuszczowych, występujących w okolicy gałki ocznej. Ich nadmiar powoduje zmęczony wygląd i wspomniane wcześniej opadanie powiek górnych. Następnie chirurg starannie zamyka ranę za pomocą cienkich szwów skórnych.

Jest również grupa pacjentów, u których opadanie powiek nie wynika tylko z nadmiaru skóry. Mamy wtedy do czynienia z zaburzeniem funkcji mięśnia dźwigacza powieki. Konieczna jest wtedy ingerencja w struktury leżące głębiej powieki – wspomniany mięsień dźwigacz powieki i jego rozcięgno, tarczkę oraz spojówkę. Taki zabieg wykonywany jest wówczas w znieczuleniu ogólnym. Jeszcze raz podkreślam rolę pierwszej konsultacji, na której chirurg plastyk dokonuje dokładnego badania pacjenta i odpowiedniej kwalifikacji do zabiegu.

PRZED i PO - zobacz efekty zabiegu

PZ:

Jak wygląda przygotowanie do zabiegu? Jakie badania są wykonywane?

K.M-S.: Zabieg nie wymaga specjalnego przygotowania. Pacjent powinien być zdrowy oraz bez cech czynnej infekcji. Jeżeli choruje przewlekle, chirurg wykonujący zabieg musi o tym wiedzieć i ostatecznie to on decyduje czy pacjent kwalifikuje się do zabiegu. Ważne, aby powiadomić lekarza prowadzącego o lekach, które przyjmuje się na stałe. W przypadku leków wpływających na krzepliwość krwi, niezbędna jest modyfikacja tego leczenia na czas okołooperacyjny.

Konieczne jest również wykonanie podstawowych badań krwi, tj. morfologia, układ krzepnięcia, elektrolity. Ale o tym decyduje tak naprawdę chirurg plastyk podczas wizyty kwalifikacyjnej – określa jakie badania należy wykonać i co najważniejsze, decyduje czy zabieg może zostać wykonany.

36

PRZED

PO

PRZED

PO

PRZED

PO

Obecnie nie ma żadnej skutecznej alternatywy

dla chirurgicznej korekty powiek górnych.

PZ:

Jak wygląda rekonwalescencja i kiedy widoczne są efekty po zabiegu?

K.M.S.: Każdy pacjent ma indywidualny okres rekonwalescencji. Niektórzy po tygodniu od zabiegu mogą wrócić do pracy zawodowej, inni potrzebują ok. 14 dni na powrót do codziennych obowiązków.

Efekty zabiegu są widoczne po kilku tygodniach, gdy całkowicie ustąpi obrzęk pooperacyjny. Ważne, aby po zabiegu przestrzegać zaleceń – absolutnie nie wolno moczyć rany poopracyjnej oraz dopuścić do jakiegokolwiek urazu. Przez minimum 7 dni należy zrezygnować z pracy zawodowej i spędzić ten czas w domu odpoczywając. Po tygodniu od zabiegu usuwane są szwy.

PZ:

Kto może poddać się zabiegowi?

Czy istnieją przeciwwskazania?

K.M.S.: Temu zabiegowi powinni poddać się wszyscy pacjenci, którzy mają opadanie powiek wynikające z nadmiaru skóry lub in-

nych zaburzeń funkcji powiek. Taki zabieg zalecany jest też osobom, które borykają się tylko z nadmiarem skóry powiek. Niestety nadmiar skóry powiek górnych lub dolnych znacznie dodaje lat. Wówczas wskazania do zabiegu są tylko estetyczne. Co do przeciwwskazań – są nimi niektóre choroby przewlekłe mające wpływ na gojenie ran oraz czynne infekcje w organizmie. Bardzo istotna jest pierwsza konsultacja z lekarzem i omówienie stanu zdrowia pacjenta. Ostatecznie chirurg plastyk decyduje czy zabieg korekty powiek może zostać wykonany bez narażenia stanu zdrowia pacjenta.

PZ:

Czy istnieje skuteczna alternatywa dla zabiegu chirurgicznego?

K.M.S.: Jestem chirurgiem plastycznym oraz lekarzem medycyny estetycznej. Z perspektywy własnego doświadczenia i wiedzy jestem w stanie stwierdzić, że wszystkie zabiegi z zakresu medycyny estetycznej w przypadku skóry powiek górnych są nieskuteczne. Nie ma obecnie żadnej skutecznej alternatywy dla chirurgicznej korekty powiek górnych.

CHIRURGIA PLASTYCZNA W PRO-FAMILII Zapisz się na konsultacje: 886 606 880 37

| MISJA ZDROWIE

Kobieca fizjoterapia Fizjoterapia uroginekologiczna wspiera kobiety na każdym etapie ich życia. Począwszy od nastolatek, po kobiety planujące ciążę, w ciąży, po porodzie, jak również będące w okresie menopauzalnym. Zajmuje się profilaktyką, jak i leczeniem wszelkich dolegliwości i zaburzeń wynikających ze strony mięśni dna miednicy, kręgosłupa, mięśni brzucha, nietrzymania moczu i wielu innych problemów miednicy mniejszej.

mgr IZABELA SMOLARZ FIZJOTERAPEUTKA UROGINEKOLOGICZNA ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

PRO ZDROWIE:

Mam wrażenie, że świadomość tego, że o swoją kobiecość należy odpowiednio dbać dopiero się rodzi. Rodzi się też świadomość zawodu fizjoterapeuty uroginekologicznego – tego, w jaki sposób i kiedy może nam pomóc. To dość młoda dziedzina fizjoterapii. Proszę nam powiedzieć, kiedy warto wybrać się na taką wizytę?

Izabela Smolarz: Fizjoterapia uroginekologiczna wspiera kobiety na każdym etapie życia. Począwszy od nastolatek, po kobiety planujące ciążę, w ciąży, po porodzie, jak również w okresie menopauzalnym. Zajmuje się profilaktyką, jak i leczeniem wszelkich dolegliwości i zaburzeń wyni-

38

kających ze strony mięśni dna miednicy, kręgosłupa, mięśni brzucha, nietrzymania moczu i wielu innych problemów miednicy mniejszej. Taka wizyta może nam wiele ułatwić, a w przypadku wystąpienia problemu bardzo pomóc. Tak jak Pani powiedziała – ta świadomość się rodzi i to widać. Coraz częściej kobiety odwiedzają nasze gabinety i to mnie bardzo cieszy

PZ:

Proszę nam powiedzieć, jak może Pani pomóc kobiecie, która planuje ciążę?

I.S.: Dzięki wizycie u fizjoterapeuty kobieta już przed ciążą może zadbać o przygotowanie swojego organizmu do wielu zmian biomechanicznych, jakie przynosi okres ciąży, jak i sama ciąża, a także zatroszczyć się o swój kręgosłup, mięśnie brzucha, sprawdzić stan napięcia mięśni dna miednicy oraz ruchomości macicy, ponieważ jej sztywność

może przyczyniać się do problemów bezpłodności. Ta praca, którą wykonamy w czasie przed – przyniesie efekty podczas trwania ciąży oraz w czasie porodu. Organizm nam za to podziękuje.

PZ:

A co na takiej terapii zyska kobieta ciężarna?

I.S.: Będąc w ciąży najlepiej umawiać się od II trymestru, kiedy przyszła mama będzie już mieć za sobą nudności, senność i zmęczenie.

Wówczas można przygotować indywidualny plan treningowy odpowiedni dla tego wyjątkowego okresu, zapobiegać rozejściu mięśni prostych brzucha, zmniejszyć dolegliwości bólowe kręgosłupa, miednicy i innych okolic.

Podczas takiej rehabilitacji uczymy się też korekcji postawy ciała, która w ciąży ulega zmianie. Zmniejszamy też ryzyko urazu tkanek miękkich kanału rodnego podczas porodu.

Wszystko to dzięki odpowiednim ćwiczeniom. Fizjoterapeutka wykonuje też masaż krocza, miednicy, macicy i kości krzyżowej.

PZ:

Czy to prawda, że po porodzie do fizjoterapeuty należy udać się jak najszybciej?

I.S.: Tak. To prawda. W tym okresie warto jak najszybciej udać się do fizjoterapeuty, nawet tydzień po porodzie – o ile nie ma żadnych przeciwwskazań od lekarza i nie było komplikacji okołoporodowych. Jest to najlepszy czas do wypracowania wszelkich zaburzeń, jak również nauki ergonomicznego wykonywania różnych czynności dnia codziennego przy noworodku, żeby już od samego początku nie przeciążać struktur aparatu więzadłowo-stawowego, które i tak po okresie ciąży i porodu są osłabione. Najlepszy do pracy jest okres połogu, gdyż wtedy nasz organizm ma rozregulowane hormony i nasze ciało oraz struktury na których pracuje fizjoterapeuta są bardzo elastyczne, co pozwala nam na szybsze efekty. Dzięki terapii pacjentki mogą szybko uporać się z coraz to częstszym pro-

blemem rozejścia mięśni prostych brzucha, opracować bliznę, by nie doszło do zrostów, zmniejszyć dolegliwości bólowe kręgosłupa czy przeciwdziałać objawom nietrzymania moczu, a także szybko wrócić do formy.

PZ:

Jak wygląda taka wizyta i jak się do niej przygotować?

I.S.: Na początku pierwszej wizyty specjalista fizjoterapii uroginekologicznej przeprowadza dokładny wywiad. Rozmowa z pacjentką to źródło bezcennej wiedzy. Następnie fizjoterapeuta dokonuje analizy postawy ciała, dokładnie ogląda sylwetkę, sprawdza wzorzec oddechowy i jego wpływ na dolegliwości. Kolejnym etapem badania jest tzw. badanie manualne zależne od wywiadu i wcześniejszej analizy postawy, w którym fizjoterapeuta może ocenić kręgosłup, stawy krzyżowo-biodrowe, ustawienie kości krzyżowej, przeponę, mięśnie brzucha (czy nie ma rozejścia), miednicę oraz mięśnie dna miednicy (siła skurczu, wytrzymałość i prawidłowe rozluźnienie), jak również sprawdzi występujące blizny (po CC, nacięciu krocza i innych operacjach ginekologicznych). Po dokładnym badaniu fizjoterapeuta ustali indywidualny plan rehabilitacji, nauczy ergonomii nawyków dnia codziennego oraz działań prozdrowotnych, a także przekaże zalecenia do domu w formie dobranych ćwiczeń. Na pierwszą wizytę fizjoterapeutyczną warto zabrać wygodny strój sportowy – najlepiej legginsy i koszulkę na ramiączkach, komfortową bieliznę oraz jeśli tylko są – wyniki badań np.: urodynamicznego czy RTG/MRI kręgosłupa. W przypadku problemu nietrzymania moczu lub zbyt częstego parcia należy zabrać ze sobą dziennik mikcji, który dla fizjoterapeuty jest nieocenionym wsparciem. Warto przypomnieć sobie o wszystkich urazach i wypadkach. Fizjoterapeuta zapyta też m.in. o aktywność fizyczną.

PZ:

Jaki cel ma wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego?

I.S.: Cele są dwa. Pierwszy z nich to profilaktyka. Fizjoterapeutka sprawdzi czy nie ma zrostów w bliznach pooperacyjnych, które mogą dawać przykre dolegliwości, jak ciągnięcie, ból rzutowany np. na kręgosłup, „brzydka blizna”.

Sprawdzi jak funkcjonują mięśnie brzucha, czy nie wystąpił problem z rozejściem mięśni brzucha oraz m.in. zatroszczy się o prawidłową funkcjonalność układu kostno-stawowego w obszarze kręgosłupa i miednicy, który może dawać dolegliwości bólowe w wyniku przeciążeń czy przebytej ciąży.

PZ:

A drugi powód?

I.S.: W celu leczniczym. Aby sprawdzić dokładnie problem, który wystąpił i poddać go odpowiedniej terapii. By zwalczyć wszelkie dolegliwości bólowe i pokonać dyskomfort, a tym samym podnieść jakość życia. W gabinecie zwiększamy też świadomość ciała, poprawiamy wzorce ruchowe i oddechowe. Taka terapia przynosi fantastyczne efekty – w zależności od potrzeb. Najważniejsze to pokonać lęk i zrobić pierwszy krok – umówić się na wizytę. My kobiety musimy pamiętać o naszej kobiecości. Nauczyć się o nią dbać w odpowiedni sposób. To bezcenna wiedza.

PZ: Bardzo dziękuję za rozmowę.

DO FIZJOTERAPEUTKI UROGINEKOLOGICZNEJ warto zgłosić się w każdym wieku, jeżeli zmagasz się z problemami, takimi jak: »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »» »»

nadmiernie napięte lub rozluźnione mięśnie dna miednicy; wysiłkowe nietrzymanie moczu; nadreaktywność pęcherza (naglące parcia); dolegliwości bólowe kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych; bolesne współżycie (dyspareunia); bolesne miesiączki; bóle spojenia łonowego i kości guzicznej (ogonowej); obniżenie narządów rodnych (uczucie ciała obcego w pochwie); rozejście mięśnia prostego brzucha; blizny i zrosty pooperacyjne (cesarskie cięcie, nacięcie krocza – episiotomia); dysfunkcje defekacyjne (zaparcia, nietrzymanie stolca/gazów, problemy z trawieniem, bóle brzucha i jelit); dolegliwości bólowe i dyskomfort okolic narządów płciowych - dyspareunia, pochwica, wulwodynia; menopauza (zmiany hormonalne powodujące różne dysfunkcje, m.in. problemy z pęcherzem).

39

| MISJA ZDROWIE

POGOTOWIE laktacyjne

Choć karmienie piersią to jedna z najbardziej naturalnych czynności, jej początki mogą wydawać się wyzwaniem. Karmienie to sztuka, której z czasem uczy się zarówno mama, jak i noworodek. Jak radzić sobie z trudnościami, które mogą pojawić się na mlecznej drodze? Podpowiada położna, Certyfikowany Doradca Laktacyjny, mgr Edyta Wróbel-Kosior.

TEKST:

mgr EDYTA WRÓBEL-KOSIOR POŁOŻNA I CERTYFIKOWANY DORADCA LAKTACYJNY ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA.

40

FOT. Joanna Kielar

REKLAMA

Nawał pokarmu

Nawał pokarmu to fizjologiczny stan, który nazywany jest zwiastunem udanej laktacji.

Najczęściej występuje w 2.-4. dobie po porodzie. Czasem później, jeżeli świeżo upieczona mama boryka się np. z silnym stresem lub chorobą. Piersi zaczynają wtedy wytwarzać 10-krotnie więcej pokarmu niż dotychczas. Robią się coraz pełniejsze, cięższe, nadmiernie ocieplone i twarde. Choć ten stan może wiązać się z dyskomfortem, nie wymaga leczenia. Ważne jest jednak właściwe postępowanie, które wpłynie na prawidłowy proces laktacji i przyniesie ulgę świeżo upieczonej mamie.

Nawał pokarmu to fizjologiczny stan, nazywany zwiastunem udanej laktacji.

Prawidłowa sztuka karmienia

Kluczem do rozwiązania problemu laktacyjnego jest prawidłowe przystawienie noworodka do piersi. Dobry start należy rozpocząć od przyjęcia prawidłowej pozycji, która będzie komfortowa zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Ważne jest, aby noworodek podczas karmienia ssał z obu piersi. Pamiętajmy, że zasada karmienia dziecka na żądanie dotyczy też mamy.

A zatem sprawdza się ona idealnie właśnie podczas nawału piersi, gdy odczuwamy dyskomfort z powodu ciężkich i przepełnionych piersi. W sytuacji, kiedy dziecko ma problem z przystawieniem się do piersi z powodu przepełnionej, twardej otoczki, pomocne może stać się odciągnięcie niewielkiej ilości mleka przed przystawieniem, w celu jej zmiękczenia. Przed karmieniem można również zastosować ciepły okład w celu ułatwienia wypływu pokarmu. Natomiast ważną zasadą jest stosowanie zimnych okładów po karmieniu (ok. 20 min), które przyniosą ulgę i zapobiegną nadmiernemu przepełnianiu się piersi. Może się również zdarzyć, że dziecko nie będzie w stanie opróżnić obu piersi podczas jednego karmienia. I co wówczas?

| MISJA ZDROWIE

AKT karmienia to praca wyjÄ…tkowego duetu - mamy i dziecka.

42

Zastój pokarmu charakteryzuje się bolesnym obrzmieniem piersi z jednoczesnym zaburzeniem wypływu pokarmu. Do zastoju, czyli nadmiernego gromadzenia się mleka w gruczołach piersiowych i utrudnienia wypływu dochodzi, gdy piersi są opróżniane nieregularnie i nieprawidłowo. Występuje najczęściej między 2.-14. dobą po porodzie.

Piersi są bolesne, twarde, mocno ocieplone i obrzęknięte. Rozwiązaniem problemu jest systematyczne i efektywne przystawianie dziecka do piersi przyjmując oczywiście, że pozycja mamy i dziecka jest prawidłowa.

Jeżeli nie, należy dokonać jej korekty. Moż-

bóle mięśni, stawów, głowy, ogólne osłabienie. Zapalenie piersi jest problemem, który może pojawić się niestety podczas całego okresu laktacji.

Prawidłowe postępowanie jest podobne jak w sytuacji pojawienia się zastoju pokarmu. A zatem: przyjmowanie prawidłowej pozycji podczas karmienia, zarówno przez mamę jak i dziecko; częste przystawianie dziecka do obu piersi; stosowanie ciepłych, wilgotnych okładów przed karmieniem, jeżeli nie sprawiają dyskomfortu. Można rozpocząć karmienie od piersi zdrowej, w celu uruchomienia wypływu pokarmu a następnie zmienić pierś na chorą. Ważną zasadą jest również stosowanie zimnych okładów na piersi po karmieniu (ok. 20 minut) w miejscu zmienionym chorobowo. Należy również pamiętać o doborze odpowiedniego, nieuciskającego biustonosza. Ponadto, kobieta powinna zadbać również o swój komfort psychiczny i fizyczny, np. poprzez masaż okolicy szyi i karku, w celu zmniejszenia napięcia nerwowego, odpoczynek, odpowiednie nawodnienie i wartościową dietę. Dodatkowo w leczeniu można zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne np. ibuprofen, jeżeli u mamy nie występują przeciwwskazania do jego stosowania. W sytuacji kiedy nie następuje poprawa lub dolegliwości nasilają się, może być konieczne wdrożenie antybiotykoterapii bezpiecznej podczas laktacji.

PAMIĘTAJ

POGOTOWIE LAKTACYJNE W PRO-FAMILII

Można odciągnąć niewielką ilość pokarmu – do odczucia ulgi, nigdy „do końca”, ręcznie lub przy użyciu laktatora.

Zastój pokarmu

Nie jesteś sama podczas pierwszych dni po porodzie. Twoim sprzymierzeńcem jest położna, która udzieli Ci wsparcia i pomocy. Możesz liczyć też na pomoc od wykwalifikowanej doradczyni laktacyjnej – na każdym etapie drogi laktacyjnej.

na również zastosować ciepłe okłady przed przystawieniem dziecka do piersi lub odciągnąć niewielką ilość pokarmu w celu zmiękczenia otoczki – ręcznie lub przy użyciu laktatora. Zastosowanie delikatnego masażu w kierunku brodawki może uruchomić wypływ zablokowanego pokarmu. Prawidłowe postępowanie powoduje poprawę w ciągu 12-48 godzin. Natomiast gdy obserwujemy pogorszenie samopoczucia i pojawienie się objawów grypopodobnych, należy udać się po pomoc, ponieważ zastój może przechodzić w zapalenie piersi.

Zapalenie piersi

Zapalenie piersi to stan zapalny przebiegający z silnym bólem i zaburzeniami przepływu pokarmu. Często bywa poprzedzone uszkodzeniem brodawki. Należy jednak pamiętać, że pokarm podczas zapalenia jest bezpieczny dla dziecka. Zapaleniu mogą również towarzyszyć takie objawy jak: temperatura ciała powyżej 38,50C, dreszcze,

Podczas karmienia piersią, szczególnie w pierwszych tygodniach po porodzie, mogą pojawić się różne problemy. Doświadczony zespół Pogotowia Laktacyjnego PRO-FAMILIA pomoże Ci rozwiązać każde z nich.

– Możesz liczyć na pomoc przez 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu. Doświadczone położne udzielają wsparcia w ramach Poradni Laktacyjnej oraz w nagłych przypadkach w ramach Pogotowia Laktacyjnego.

– W nagłych, nocnych przypadkach pomoże Ci zespół Pogotowia Laktacyjnego (nawał, zastój pokarmu, zapalenie piersi, obrzęk piersi, ból, zaczerwienienie przebiegające z podo wyższoną temperaturą ciała powyżej 38 C).

– Porady są udzielane przez wykwalifikowany zespół, który tworzą: Międzynarodowy Certyfikowany Konsultant Laktacyjny, Certyfikowani Doradcy Laktacyjni oraz edukatorzy w zakresie laktacji.

– Porady udzielane są stacjonarnie – Poradnia Laktacyjna (rejestracja – 17 773 57 00). Pogotowie Laktacyjne (rejestracja – 731 010 800). Wszystkie konsultacje należy wcześniej zarezerwować.

– Karmienie piersią to wyjątkowy akt w duecie: mama – dziecko. Położna musi Was zobaczyć, aby móc wspólnie z Wami rozwiązać problem. Dlatego konsultacje nie są udzielane telefonicznie.

– Najlepiej jak na wizytę zgłosisz się z dzieckiem.

– Zabierz ze sobą książeczkę zdrowia dziecka, tetrową pieluszkę, ubranka na zmianę i jeżeli używasz – sprzęt laktacyjny np. laktator, nakładki laktacyjne. Jeśli maluch jest dokarmiany, weź ze sobą porcję mleka.

43

| STOMATOLOGIA

Chrońmy dzieci przed próchnicą Próchnica u dzieci i młodzieży to prawdziwa epidemia. Atakuje zęby mleczne, a potem przenosi się na zęby stałe. Jak pokazują najnowsze statystyki, z problemem boryka się aż 87 procent 6-latków! Podobnie sprawa wygląda u 12-latków. Co wpływa na rozwój choroby i jak można z nią walczyć?

KONSULTACJA:

LEK. STOM. BERNADETA WIERCIOCH-KLIN STOMATOLOG DZIECIĘCY ZE STOMATOLOGII PRO-FAMILIA.

Próchnica jest chorobą twardych tkanek zęba i pojawia się w momencie, gdy procesy demineralizacji przeważają nad procesami remineralizacji. Na jej rozwój mają wpływ cztery czynniki, które występują jednocześnie. Są nimi: podatność tkanek zęba, obecność bakterii w płytce nazębnej i na powierzchni zębów, substrat, czyli pożywka dla bakterii (najczęściej jest to cukier) oraz czas.

Demineralizacja – o co chodzi?

Bakterie obecne w jamie ustnej, dzięki pożywieniu jakim jest sacharoza – dwucukier, produkują kwasy, które obniżają pH w jamie ustnej poniżej prawidłowego poziomu – 5,5. Ten kwaśny odczyn wywołuje demineralizację, czyli ucieczkę minerałów z zęba. Taki stan wzmocniony brakiem prawidłowej higieny oraz częstym spożywaniem przez malucha słodyczy lub słodkich soków prowadzi do próchnicy początkowej, a następnie do próchnicy zaawansowanej, która powoduje ubytek w tkance zęba.

44

Widoczne ubytki

Ubytki próchnicowe, które zauważa rodzic, zwykle są dużych rozmiarów i świadczą o bardzo dużym stopniu zaawansowania choroby.

U dzieci i młodzieży cały okres rozwoju uzębienia trwa od okresu niemowlęcego do 15.-16. roku życia. Przez cały ten okres zęby mleczne, a później zęby stałe w pierwszym okresie pobytu w jamie ustnej przechodzą proces dojrzewania i są o wiele bardziej podatne na próchnicę, niż zęby starsze. Dlatego rodzice, aby powstrzymać chorobę u swoich pociech, powinni już od najmłodszych lat dbać o odpowiednią dietę, prawidłową higienę jamy ustnej oraz fluoryzację wykonywaną regularnie w gabinecie stomatologicznym.

Czy mleczaki warto leczyć?

Zęby mleczne leczymy i to jak najszybciej. Próchnica w uzębieniu mlecznym ma bardzo dynamiczny przebieg i bardzo szybko prowadzi do powikłań, takich jak zapalenie miazgi zęba oraz ropnych stanów zapalnych tkanek otaczających, które nierzadko stają się źródłem bólu. Co więcej, stany zapalne wokół korzeni mogą uszkodzić zawiązki zębów stałych. Nie zapominajmy również o tym, że chore, nieleczone mleczaki są stałym siedliskiem bakterii, które rozsiewają się po całym organizmie. Ponadto już od 6. roku życia wyrzynają się zęby stałe, które mogą zarażać się próchnicą od chorych zębów mlecznych. Na zdrowe zęby trzeba pracować już od pierwszych dni życia dziecka. Warto być czujnym i zwracać uwagę na każdą zmianę w obrębie jamy ustnej, jaka pojawia się u dziecka. Wszelkie przebarwienia, plamki a także zmiany pojawiające się na dziąsłach powinny być konsultowane z lekarzem stomatologiem. Dbajmy o profilaktykę, bo zawsze lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Zwracajmy szczególną uwagę na higienę jamy ustnej naszych pociech, ale również na to, co jedzą i piją.

Leczenie próchnicy

W przypadku występowania próchnicy początkowej czy próchnicy zaawansowanej potrzebne jest leczenie podjęte możliwie jak najszybciej. Na szczęście w dzisiejszych czasach lekarze stomatolodzy mają do dyspozycji nowoczesne metody leczenia, które są skuteczne również w przypadku maluchów, które źle znoszą wizytę w gabinecie. W takich przypadkach lekarz może zastosować uspokajający syrop Dormicum lub wykonać zabieg w znieczuleniu ogólnym. Najważniejsze zadanie dla rodziców poza zachowaniem zasad odpowiedniej higieny i diety to przestrzeganie regularnych wizyt kontrolnych, które są bardzo ważne.

SPRZYMIERZEŃCY W WALCE Z PRÓCHNICĄ!

• Unikajcie słodkich napojów. Sięgajcie po wodę niegazowaną.

• Nie dosładzaj napojów i potraw.

• Wraz z pojawieniem się pierwszego ząbka sięgnij po specjalną szczoteczkę dla niemowląt. Przecieraj ząbki minimum dwa razy dziennie.

• W ciągu dnia unikajcie podjadania. Próchnicy sprzyjają nie tylko słodycze, ale również wszystkie produkty lepkie – np. pieczywo.

• Wprowadzajcie zdrowe nawyki. Dzieci warto uczyć od najmłodszych lat, że po wieczornym szczotkowaniu niczego już nie jemy.

Dozwolona jest tylko woda.

• Pamiętajcie o regularnych wizytach kontrolnych u lekarza stomatologa.

FOT. Dariusz Puchała

45

| STOMATOLOGIA

Prawidłowa profilaktyka = fundament sukcesu Profilaktykę próchnicy rozpoczynamy już w okresie prenatalnym, kiedy mama jest w ciąży. Jak pokazują najnowsze badania, dziecko bakteriami najszybciej zaraża się od mamy i taty, m.in. poprzez pocałunek czy wzięcie przez rodzica smoczka albo łyżeczki do ust. Świadomi przyszli rodzice powinni więc zadbać o swoje zęby, aby zminimalizować ryzyko zarażenia dzieci próchnicą. Pamiętajmy, że leczenie stomatologiczne może być prowadzone przez cały okres ciąży. Dieta mamy w ciąży i w okresie karmienia też ma znaczenie.

Młode mamy nie powinny spożywać słodyczy – to zły nawyk. Mleko matki ma aż 8 proc. cukru – stąd popularne stwierdzenie, że ochotę na słodycze wyssaliśmy z mlekiem matki – tak więc słodkości nasz maluch ma pod dostatkiem. Kolejnym ważnym krokiem profilaktyki jest oczywiście dieta dziecka oraz prawidłowa higiena.

Pierwsze ząbki

O prawidłową higienę jamy ustnej rodzice powinni zadbać już od pierwszych dni życia dziecka. Pierwsze ząbki możemy myć na różne sposoby, np. bardzo miękką szczoteczką. Można też używać czystej szmatki z celulozy lub gazy. Najlepszym rozwiązaniem jest jednak szczoteczka nasadzana na palec, którą opracowano z myślą o pielęgnacji pierwszych ząbków. Ważne jest również, aby stosować odpowiednią pastę ze stosowną do wieku ilością fluoru. Pastę z fluorem możemy stosować u dziecka od 6. miesiąca życia. Wraz z wyrzynaniem się kolejnych ząbków trzeba zwiększać ilość pasty, aż do osiągnięcia maksymalnej wielkości ziarenka grochu. Ząbki malucha myjemy przynajmniej dwa razy dziennie. Warto pamiętać, że do 10. roku życia dziecka to rodzice odpowiadają za prawidłowe i regularne mycie zębów. Dzieci powinny uczyć się samodzielnego mycia zębów, ale zawsze pod czujnym okiem rodziców.

Czas na pierwszą wizytę

Pierwsza wizyta u stomatologa powinna mieć miejsce zanim dziecko ukończy pierwszy rok życia, gdy pojawią się pierwsze ząbki. Dentysta przekaże jak prawidłowo zadbać o zęby malucha, sprawdzi czy właściwie się wyrzynają. Poinformuje, jak zaplanować prawidłową dietę zapobiegającą próchnicy. Następne regularne wizyty kontrolne powinny odbywać się co 3-6 miesięcy.

Dieta ma znaczenie

Pamiętajmy, że nawyki dietetyczne i smaki kształtujemy już od okresu niemowlęcego, dlatego warto zadbać o to, aby nie przyzwyczaić dziecka do słodkich pokarmów. Nie należy dosładzać herbatek, soków, deserów owocowych czy kaszek. Szukajmy w sklepach produktów bez dodatku cukru. Najbardziej szkodliwy zarówno na zęby dzieci, jak i dorosłych jest dwucukier – sacharoza, ponieważ jest idealną pożywką dla bakterii, które wywołują próchnicę. Szczególnie szkodliwe są słodycze często podjadane, w lepkiej postaci. Na czarnej liście powinny znaleźć się również kolorowe soki, barwione napoje czy gazowane wody smakowe. Podczas picia zawarty w nich cukier dosłownie oblepia zęby i bez trudu dostaje się w przestrzenie międzyzębowe. To doskonała pożywka dla bakterii. Przyzwyczajajmy dziecko od najmłodszych lat do picia wody mineralnej, która zawsze powinna być w pobliżu. Natomiast w diecie przyjaznej dla zębów i kości nie może zabraknąć pokarmów bogatych w wapń, fosfor i fluor. W wapń bogate jest mleko i jego przetwory, ser biały i ser żółty. Z kolei fosfor znajdziemy w mięsie, rybach, jajach, grochu i fasoli. Z kolei dobrym źródłem fluoru jest woda mineralna i ryby morskie.

Taka dieta wzmocni zęby i uchroni nas przed częstymi wizytami u stomatologa.

46

EPIDEMIA PRÓCHNICY U DZIECI

W Polsce od dawna mówi się o epidemii próchnicy u dzieci.

Dane Ogólnopolskiego Monitoringu Zdrowia Jamy Ustnej wskazują, że zepsute zęby ma ponad 85 proc. 6-latków.

Zgodnie ze statystykami Ministerstwa Zdrowia tylko 20 proc. 5-latków ma całkowicie zdrowe zęby, z kolei 15 proc. nastolatków jeszcze przed ukończeniem 18. roku życia nie ma jednego zęba zdrowego.

PRÓCHNICA BUTELKOWA

Aby uniknąć tzw. próchnicy butelkowej występującej między 1. a 4. rokiem życia, wyeliminujmy niezdrowe nawyki, np. nie podawajmy dziecku na noc do picia butelki z mlekiem lub słodkim soczkiem oraz nie pozwalajmy, aby usypiało z butelką w ustach, co naraża je na długotrwały kontakt z kwasami i jest pożywką dla bakterii. To samo tyczy się kubków niekapków, z których maluch sączy słodkie płyny cały dzień. Woda będzie najlepszym wyborem dla dziecka.

| STREFA DZIECKA

PIERWSZE BUTY Wybór pierwszych bucików dla dziecka to dla rodziców nie lada wyzwanie. Czy powinny mieć usztywniony zapiętek, a może lepsze będą te lekkie, które w żadnym stopniu nie ograniczają ruchomości małej stopy?

Podpowiada fizjoterapeutka dziecięca, Joanna Jędrzejek.

TEKST:

mgr JOANNA JĘDRZEJEK FIZJOTERAPEUTKA DZIECIĘCA, TERAPEUTKA METODY NDT-BOBATH I METODY VOJTY ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA.

Obecnie spotykamy się z dwiema szkołami dotyczącymi wyboru obuwia. Jedna z nich zachęca, by dziecku dobierać buty z wysokim, sięgającym ponad kostkę i sztywniejszym zapiętkiem, tak aby „chronić” malutką stópkę przed skrzywieniem. Druga zaś mówi, że najlepiej jeśli dziecko jak najdłużej chodzi boso, a pierwsze buty nie powinny ograniczać ruchomości stopy. Biorąc pod uwagę dzieci zdrowe, bez zaburzeń napięcia mięśniowego, zdecydowanie przychylam się do drugiej opinii.

Stopa się rozwija i zmienia

Stopa i kończyny dolne dziecka dojrzewają i zmieniają się w przeciągu pierwszych kilku lat życia. Już w łonie matki zaczyna się proces przygotowywania stóp do przyszłych funkcji podporowych i chodu. Dziecko ćwiczy przez cały pierwszy rok życia, kiedy m.in.: kopie leżąc na pleckach, unosi miednicę, podpiera się na stópkach na macie, chwyta za stopy rączkami i ogląda je, wkłada je do ust czy odbija się stopami podczas pełzania.

Te spontaniczne aktywności przygotowują kończyny dolne i stópki dziecka do chodzenia i prawidłowego obciążania. Dlatego bardzo ważne jest, żeby w tym czasie nie zakładać bucików ani kilku warstw grubych

48

FOT. POGO Images

skarpet ograniczających fizjologiczną ruchomość stopy. W okresie jesienno-zimowym oczywiście musimy założyć skarpetki lub dodatkowe ocieplenie dla stópek, jeśli wychodzimy z dzieckiem na zewnątrz, ale w domu starajmy się aby stopy miały jak największą swobodę – niech maluch najczęściej bryka na bosaka. Większość maluszków uwielbia zabawy gołymi stópkami i poświęćmy na nie kilka minut dziennie. Możemy np. całować stópki, dmuchać, podszczypywać ustami, ocierać o zarost taty, zachęcać do chwytania stópkami lekkich zabaweczek. Zawsze zwróćmy jednak uwagę czy nasz szkrab toleruje taką stymulację i nie róbmy nic na siłę.

Zawsze wybierajmy te zabawy, które lubi.

z kontaktu stopy z podłożem o różnej fakturze i temperaturze, gdyż pod wpływem tych różnorodnych bodźców kształtują się mięśnie odpowiedzialne za prawidłowe wysklepienie stopy. Dziecko też buduje odpowiednie czucie podłoża. Zachęcajmy do chodzenia boso po szorstkim dywanie, trawie, piasku. Oczywiście w okresie zimowym mamy utrudnione zadanie, ale możemy maluszkowi stworzyć w domu tor przeszkód wykorzystując np. dywany. Gdy nasz maluch wychodzi z nami na pierwsze spacery na własnych nóżkach to idealny czas, aby kupić pierwsze buty.

Pierwsze buty

1. Bucik musi być dobrze dopasowany i nieco dłuższy niż stopa dziecka. Ze względu na szybkie tempo wzrostu nóżek a także konieczny zapas na ruch stopy podczas chodzenia i ochronę przed podkurczaniem paluszków, dodajemy ok. 8-10 mm licząc od dużego palca. Sprawdzamy także szerokość bucika w okolicach śródstopia, tak aby stópka nie była ściśnięta. Aby właściwie dobrać rozmiar dobrze jest wykonać obrys stopy

Do góry!

Kiedy dziecko jest na etapie raczkowania i siadania, możemy spodziewać się, że w bardzo szybkim czasie zacznie stawać na nóżki. I co wtedy? Jest to bardzo ważny etap w rozwoju. Dlatego warto zadbać o to, aby maluch w domu był jak najczęściej boso lub na stopy założone miał dobrze dopasowane skarpetki antypoślizgowe. Pierwsze próby wstawania najczęściej odbywają się w łóżeczku bądź przy niskich meblach. Na początku dziecko podciąga się bardziej na rączkach do góry a nóżki i stopy układa często w dziwnych pozycjach. Ważne abyśmy obserwowali, czy doskonali swoje umiejętności wstawania i w sposób stopniowy zaczyna pionizować się wykonując wykrok na nóżkę z przodu.

W tym czasie musimy pozwolić dziecku na niezliczone próby wstawania, spadania na pupę, kucania, a w późniejszym etapie chodzenia do boku przy meblach lub w łóżeczku. Te wszystkie czynności przygotowują mięśnie stopy do obciążania pięt, palców, brzegów stóp, przetaczania i przyczyniają się do kształtowania prawidłowego wysklepienia stopy. Jeśli stosujemy skarpetki antypoślizgowe, pamiętajmy aby nie były za ciasne, gdyż mogą powodować podkurczanie paluszków stóp.

W tym czasie bardzo dużym błędem rodziców jest „uczenie” dziecka chodzenia do przodu prowadząc za rączki, także dawanie chodzików i pchaczy oraz zakładanie sztywnych butów, które bardzo utrudniają prawidłową pracę mięśni stopy.

Pierwszy krok na boso

Kolejny etap to pierwsze samodzielne kroczki. Zapewnijmy maluchom różne doświadczenia sensomotoryczne płynące

PŁASKOSTOPIE TO FIZJOLOGIA DO 3.-4. ROKU ŻYCIA

Musimy pamiętać o tym, że małe stópki mają podściółkę tłuszczową po wewnętrznej stronie stopy, która zanika w 3.4. roku życia. Płaskostopie do tego wieku jest fizjologiczne.

Dziecko wykonuje pierwsze kroki na szeroko rozstawionych nóżkach, stopy ustawione są płasko a podeszwa niewymodelowana. Nasz maluch dopiero uczy się przetaczania stopy od pięty po palce, dlatego tak ważna jest giętka podeszwa obuwia. Najwcześniej w 2. roku życia uwidacznia się unoszenie przyśrodkowej części stopy. Dlatego najlepszym treningiem dla mięśni nóżek jest chodzenie boso!

dziecka na papierze, na stojąco przy pełnym obciążeniu nóżek, dodać do tego obrysu ok. 8-10 mm. Zanim kupimy buciki, musimy je przymierzyć bezpośrednio na stopy malucha. Pozwólmy dziecku przejść się w nich po sklepie przez parę minut.

2. Podeszwa obuwia musi być elastyczna, czyli taka żeby dało się zgiąć bucik w 1/3 długości podeszwy. Wtedy dziecko ma możliwość wykonywania ruchu przetaczania stopy.

3. Bucik powinien mieć też regulację w postaci wiązania na sznurówki lub zapięcia na rzepy. Nie kupujmy obuwia bez regulacji, czyli wsuwanego lub zapinanego na zamek.

4. Dla dziecka wybierajmy buty możliwie najlżejsze, wykonane z naturalnych materiałów, miękkie, tak żeby nie ocierały małych stópek.

5. Dla zdrowych dzieci nie kupujmy też butów ze sztywnym i wysokim ponad kostki zapiętkiem. Pamiętajmy, że zapiętek powinien być dobrze dopasowany i obejmujący piętę. Usztywnienie w tylnej części bucika nie może ograniczać naturalnej ruchomości stopy i musi umożliwiać dziecku siad na piętach i swobodny przysiad (pozycję kuczną). Nie są polecane buty bez zapiętka, np. z paskiem w części tylnej. Buty profilaktyczne także nie są wskazane w przypadku prawidłowo ukształtowanej stopy.

| FELIETON

MODA na Ą – Ę,

czyli SŁOWO o SŁOWIE

TEKST:

MGR MONIKA INGLOT NEUROLOGOPEDA ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

Brak nam słów

Stworzono ranking słów najczęściej używanych w Polsce. W 2017 roku niekwestionowanym zwycięzcą było słowo „XD”. Rok wcześniej królował „sztos”. W 2018 roku laureatem został „dzban”. Drugie i trzecie miejsce zajęły kolejno „masny” i „prestiżowy”. Co wygra w 2019 roku? Może „masakra”, „ogarnij się” lub „mega”? A może to już zwroty „passe”? Hmm... niektórzy powiedzą, że to leksykalni liderzy, dla mnie to – pustosłowia. Znawcy powiedzą, że to frazesy i komunały. Spójrzmy prawdzie w oczy. Niepokojąco zmienia się poziom komunikacji społecznej. Charakteryzujemy się nadmierną skrótowością, mamy tendencję do szybkiej zmiany wątków i nie kończenia zdań. W nadmiarze stosujemy przerywacze i przeciągacze: „no wiesz”, „ten tego”, „no i ten”, „eee”, „yyy”. Brakuje nam słów. Odnoszę jednak wrażenie, że niechlujstwo językowe nie przeszkadza nam już wcale.

Szybkie, zamazane i bełkotliwe wypowiedzi ze „zjedzoną” końcówką, wątpliwą stylistyką i akcentem. Krótkie zwroty i znaczki wysyłane za pomocą elektronicznych informatorów. Ubożejemy komunikacyjnie. Znacie to?: „jeść pomarańcza”, „cofać do tyłu”, „spadać w dół”, „dwutysięczny dziewiętnasty”, „wziąść”, „swetr”, „większa połowa”, „w każdym bądź razie”, „tą książkę”, „włanczać”, „poszłem”. Jestem pewna, że słyszeliście chociaż raz w słuchawce telefonu zwrot „No co tam”?

50

Mapujemy pokolenia

A tymczasem jesteśmy wzorcami zachowań dla naszych dzieci. To my kształtujemy, programujemy i mapujemy nowe pokolenia.

Ustalamy obowiązujące wzorce i przyzwalamy, często nieświadomie, na niedbałość i bylejakość. Ale aby wymagać od innych, musimy zacząć od siebie. Wydawcy Wielkiego Słownika Ortograficznego PWN deklarują, że możemy znaleźć w nim około 140 tys. aktualnie używanych haseł. Jednocześnie w rzeczywistości liczby wyrazów występujących w języku polskim nie da się ustalić nawet w przybliżeniu, bo wielu wyrazów potocznych, fachowych,

STYMULACJA ROZWOJU MOWY DZIECKA

Dziecko, aby prawidłowo mogło rozwijać komunikację, musi mieć stworzoną jej potrzebę. Troskliwi, ale nieświadomi rodzice na dowód swojej macierzyńskiej miłości wyręczają dziecko w każdy możliwy sposób. Ledwie dziecko pomyśli, że chce pić a mama już biegnie z kubeczkiem, tylko spojrzy w kierunku zabawki, a tata już podaje. Przy minimalnym zaangażowaniu dziecko otrzymuje to, co chce, nie ma więc powodu, by budować i bogacić zasób słów potrzebny do porozumienia się z otoczeniem. Pamiętajmy o tym na co dzień – wspierajmy rozwój mowy dziecka, stwarzając mu jak najwięcej możliwości do komunikowania swoich potrzeb.

51

| FELIETON

specjalistycznych, a także dawnych słowniki dziś wydawane nie notują. Jednak szacunkowa, realna liczba słów to nawet około 200 tysięcy. Oblicza się, że obecnie język polski jest ojczystym dla około 44 milionów ludzi na świecie. A ile słów używa przeciętny Polak? Zasób, który wykorzystujemy w naszym codziennym słowniku czynnym (mówionym), wynosi nie więcej niż kilkanaście tysięcy, natomiast w biernym (rozumianym) około 30 tys.

Oczywistym jest, że im bogatsze słownictwo, tym lepsza komunikacja i dialog. Zwiększa szanse na wzajemne zrozumienie, realizację siebie, swoich potrzeb, oczekiwań, ale także gotowość do pomocy innym. Czy nie lepiej zamiast poszukiwać kolejnych gadżetów, wstąpić do księgarni, a zamiast śledzić życie innych na FB umówić się na spacer i posłużyć się żywym słowem? Przypiszmy słowu znaczenie, nadajmy mu sens.

ROZWIJAJ SWOJE ZDOLNOŚCI JĘZYKOWE I TWÓRCZE

Zdania wymawiaj bardzo powoli i wyraźnie. Stopniowo przyspiesz tempo, mów coraz szybciej, ale zachowaj wyrazistość i zrozumiałość mowy.

Lola, Lala, Jula, Jola jadą dzisiaj do Opola I cóż, że ze Szwecji Kry kadłub tną Cesarz czesał Cesarzową Cienkie talie dalii jak kielichy konwalii Coraz zażartsza gra Kolorowy koralik Nie marszcz czoła Przy karczmie sterczy warsztat szlifierczy Jastrząb przeleciał nad strzechą cechmistrza Tata czyta cytaty Tacyta Czego trzeba strzelcowi do zastrzelenia cietrzewia Pęk pąk, pęk strąk, a bąk się zląkł Orzeł drzemie w dżdżysty dzień na drzewie Drgawki kawki wśród trawki-sprawką czkawki te drgawki Robert poderwał się z trawy i przetarł z rosy rewolwer Mały Jerzy nie wierzy, że na wieży jest gniazdo jeży Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk Trzynastego w Szczebrzeszynie chrząszcz się zaczął tarzać w trzcinie

ROZWIJAJ SWOJE ZDOLNOŚCI JĘZYKOWE I TWÓRCZE

Z liter wyrazów: MARMOLADA, ABRAKADABRA, KONSTANTYNOPOL, KONTRABAS utwórz nowe wyrazy Wyszukaj jak najwięcej skojarzeń do wyrazu PRZYJACIEL Zbuduj ciąg wyrazów, które zaczynać się będą ostatnią literą poprzedniego wyrazu: START-T… Wypisz jak najwięcej wyrazów trzyliterowych Wypisz jak najwięcej wyrazów pięcioliterowych, w strukturze których będzie występować „Ó” np.: PÓŁKA… Wymyśl 10 rzeczowników rozpoczynających się od ART, DWU, POD, KON Ułóż zdania, których kolejne wyrazy będą naprzemiennie zaczynać się na ustalone przez Ciebie litery np: P, K – „Pan Kowalski pojechał k…”

Napisz 10 wyrazów, w strukturze których będzie występować sylaba BAR, TOR, NA Utwórz pary wyrazów o przeciwnym znaczeniu, np.: BIAŁY-CZARNY Wymień na każdą kolejną literę alfabetu jak najwięcej nazw MIAST, PAŃSTW, RZEK, ZWIERZĄT, OWOCÓW, WARZYW, POJAZDÓW itd.

52

REKLAMA

Trening czyni mistrza

Jeśli chcesz poszerzyć swój zasób leksykalny oraz poprawić fluencję wypowiedzi, sięgaj po fachową literaturę, zaprenumeruj czasopisma, czytaj. Doskonaląc swoją kreatywność językową baw się w skojarzenia, synonimy, antonimy, dziel wyrazy na kategorie, twórz łańcuszki wyrazowe. Zagraj w kalambury albo scrabble. Każdego dnia staraj się zapamiętać i użyć nowego wyrażenia. Zminimalizuj dostęp do multimediów swoim dzieciom. Słuchaj i rozmawiaj. Swoje wypowiedzi wesprzyj mową ciała. Komunikacja pozawerbalna to potęga przekazu. Istotą jest, by słowo mówione było spójne z naszymi gestami i mimiką twarzy. Może pogrążyć, ale i wesprzeć wiele sytuacji. Spróbujcie poobserwować jak układają się nasze ręce, jaki wyraz mają nasze oczy, usta oraz jaką przyjmujemy postawę. Dobrzy obserwatorzy odczytają nas jak księgę. Czy jesteśmy otwarci i przyjaźnie nastawieni do siebie? A może warto coś zmienić? Na początek proponuję coś, co zawsze działa – uśmiech.

Im bogatsze słownictwo,

tym lepsza komunikacja i dialog.

Słowo na koniec

Życzę świadomego wyboru form przekazu.

Niech moc słowa będzie z Wami!

A’propos. Odbył się kolejny już koncert w wykonaniu Orkiestry Filharmonii Podkarpackiej.

Tym razem pod batutą Stefana Sandersa wybrzmiała muzyka do filmu „Gwiezdne Wojny”.

Wykonanie muzyków, a szczególnie sekcji kontrabasów przyprawiło o dreszcz ciarek.

Ech! Nie mam wątpliwości. Zawsze, jeśli jednak zabraknie nam słów, pozwólmy muzyce zagrać pierwsze skrzypce. To w końcu ponadczasowy i ponad podziałowy język rozumiany przez wszystkich. Uwalnia zmysły, rozwija umiejętność wyrażania uczuć i emocji. Łagodzi obyczaje i łączy pokolenia.

Do usłyszenia!

| WARTO WIEDZIEĆ

MODA

+ świadomy konsument = zadowolona matka natura Gdyby wyrazić modę symbolem matematycznym, byłaby to zmienna. Stale dopasowuje się nie tylko do wymagań stawianych przez rynek i czyhającą na każde potknięcie konkurencję. Nałogowo przedstawia nowe fasony, ogłasza najmodniejsze kolory roku, czy w końcu mianuje jakiś element garderoby gorzkim „passé”.

Moda to także proces, na wynik którego wpływ ma ekonomia, prawo, socjologia a przede wszystkim środowisko.

JOANNA FUGLEWICZ

Oczywiście nie było tak zawsze U swoich początków stanowiła element ochronny przed warunkami atmosferycznymi i była wyłącznie użytkowa. W miarę ewolucji, zaczęła flirtować z prawem (bo ustawodawstwo zabraniało noszenia niektórych elementów garderoby, przypisując je do konkretnej klasy społecznej czy pozycji), ekonomią (moda to jeden z głównych sektorów gospodarki, mający kolosalny wpływ na jej rozwój), czy socjologią (mamy przecież określenia dress code i pomimo drastycznie deptanych ideałów w XXI wieku, nadal nie spodziewamy się, że ktoś pojawi się na eleganckiej gali w dżinsowych szortach i tank topie).

Wreszcie, kiedy oczy całego świata zostały skierowane na problem zanieczyszczenia środowiska, topniejących lodowców i grożącej nam wszystkim katastrofy klimatycznej, moda nie pozostała obojętna. Sztab ekspertów i wszelkiej maści autorytetów zajął się jej analizą, jako ciągu zdarzeń mającego destrukcyjny wpływ na otaczającą nas przyrodę. To

54

z kolei przyczyniło się do absolutnego zrewolucjonizowania mody. Samo istnienie konkretnego elementu garderoby zostało dogłębnie zreformowane.

Cykl życia bluzki czy sukienki nie ogranicza się tylko do ich zaprojektowania, uszycia, sprzedaży i użytkowania, by finalnie każde z nich trafiło tam, gdzie zużyte kartony czy butelki. W XXI wieku odzież staje się nieśmiertelna i zamiast skończyć swój żywot ma odrodzić się na nowo, zostać poddana obróbce, przerobiona, re-adaptowana i uzdatniona, by od nowa trafić do fazy użytkowania.

55

| WARTO WIEDZIEĆ

Filozofia Cradle to cradle

Przedstawiona pod koniec XX wieku filozofia cradle to cradle (od kołyski, po kołyskę), to doskonałe podsumowanie, czym jest dziś moda, na czym skupia swoją uwagę i wedle jakich zasad działa. Produkcja konfekcji ma nader drastyczny wpływ na środowisko i nie trzeba być ekspertem, żeby dojść do takich wniosków. Wystarczy wejść do pierwszego lepszego centrum handlowego, by zobaczyć paletę zagrożeń dla przyrody, lawinę ubrań i akcesoriów, która przecież w jakiś sposób musiała zostać wyprodukowana, a proces produkcji, zwłaszcza ten stosowany przez marki fast fashion, nie należy do hołdujących zasadzie eco-friendly. Kosztem oferowania tanich projektów z dużą rotacją kolekcji o dyskusyjnej jakości, tak zwane marki szybkiej mody produkują ogrom zanieczyszczeń i przyczyniają się nie tylko do degradacji środowiska, ale są też winne zagrożeniu zdrowia i życia pracowników, dzięki którym reszta świata może nosić tanie bluzki czy spodnie.

W związku z tym, wydawać by się mogło, że istnieje jasny podział rynku modowego na marki, które zwracają uwagę na środowisko i te, które zupełnie je ignorują. Jeszcze do niedawna po jednej stronie barykady mogliśmy ustawić marki fast fashion, a po drugiej niewielkie concept story oferujące projekty slow fashion. Moda jednak znów postanowiła się zmienić i wywrócić nasze wyobrażenia do góry nogami.

Projekty Eco

H&M oferuje linię Conscious z ekologicznymi projektami, a ZARA oświadczyła, że do końca 2025 będzie korzystać wyłącznie z ekologicznych materiałów. Projektanci prześcigają się w wykorzystywaniu surowców, które zostają spektakularnie zamienione w elementy garderoby. Mamy przecież obuwie z włókien liści ananasa, naturalnego korka czy przetworzonych butelek PET. Elvis &amp, firma z Londynu, przerabia węże strażackie na akcesoria modowe, a Matt & Nat w swoich projektach wykorzystuje rowerowe opony.

Ekologiczny boom rozprzestrzenił się też pośród wielkich nazwisk i najsłynniejszych domów mody. Całkiem niedawno Stella McCartney zaprojektowała futro z włókien roślin, które można poddać recyklingowi, a Gucci dumnie ogłosiło na swoim profilu Intagram, że są carbon neutral. Także i nasze

56

polskie podwórko zaczyna pozbywać się śmieci niepodlegających biodegradacji. Mariusz Przybylski bowiem zaprojektował specjalną kolekcję pod tytułem „TRANSPLANTACJA”, która została stworzona z wykorzystaniem materiałów pochodzących z recyklingu, dostarczonych przez VIVE Textile Recycling – lidera w przetwarzaniu tekstyliów.

Jeans Choć świat mody dwoi się i troi by sprostać wymaganiom narzucanym przez matkę naturę, nadal swoim istnieniem i gloryfikacją konsumpcjonizmu przyczynia się do pogarszania środowiska. Co ciekawe, te najprostsze i najbardziej prozaiczne elementy garderoby sieją największe spustoszenie. Mowa tu o popularnych dżinsach, które każdy ma w swojej szafie przynajmniej w dwóch czy trzech egzemplarzach. Pojawiły się po raz pierwszy w 1873 roku, kiedy Levi Strauss i Jacob Davis zaprezentowali parę szlagierowych 501.

Początkowo projektowane jako najwytrzymalsze spodnie przeznaczone dla kalifornijskich wydobywców złota i robotników, szybko zyskały popularność do tego stopnia, że w 2016 roku na całym świecie sprzedano 1,2 miliarda par. Marka Levi’s jednoznacznie kojarzona ze słowem denim, należy do tych, których działalność przynosi spore zyski, a skoro z wielką mocą idzie wielka odpowiedzialność - jest w pełni świadoma zagrożenia jakie stwarza dla środowiska. Produkcja jednej pary jeansów wymaga 1000 galonów wody i użycia toksycznych barwników. Levi’s bardzo szybko zrozumiał, że byłby jednym z głównych podejrzanych w procesie o niszczenie środowiska. Świadomie więc już jakiś czas temu zaczął dokładać wszelkich starań, żeby zminimalizować szkody i tak w 1991 roku zaczął wykorzystywać do produkcji spodni ekologiczną bawełnę.

Little black death dress

Poszukując ekologicznych rozwiązań w modzie, można realizować nawet najbardziej kontrowersyjne pomysły. Jednym z nich jest z całą pewnością koncepcja little black death dress (małej czarnej pogrzebowej), która narodziła się z pomysłu jednej z australijskich projektantek. Pia Interlandii, bo o niej mowa, współpracuje z osobami nieuleczalnie chorymi i tymi, które chcą zadbać o to w czym zostaną pochowane po śmierci. Spod jej ręki wychodzą całkowicie biodegradowalne projekty, które docelowo ma spotkać taki sam los jak osobę, która zostanie w nie ubrana. Projektantka poświęca się także edukacji, ucząc swoich studentów na Uniwersytecie RMIT w Melbourne o kompostowaniu materiałów, wytłaczaniu, przetapianiu ich, a tym samym poddawaniu procesowi recyklingu wszystkiego, co na świecie stworzyły ludzkie ręce.

Moda potrafi zaskakiwać i wywoływać skrajne emocje. Sprawia, że jedni wpadają w zachwyt, inni krytykują każdy jej przejaw. Nie można jednak wobec niej przejść obojętnie, bo każdy z nas, chcąc nie chcąc musi się w coś rano ubrać. Ważne jest, żeby w obliczu zmian ekologicznych świadomie dokonywać wyborów i sięgać po produkty przyjazne środowisku. Również i takie, które przez najlepszą jakość wykonania będą w stanie przetrwać lata i być przekazywane z pokolenia na pokolenie. Może wymagają większego nakładu finansowego na początku, ale to inwestycja. Droższy, ale doskonale wykonany produkt, będzie służyć nam przez dekady i nabierze wartości sentymentalnej, a to coś, czego nie da się kupić za żadne pieniądze.

DEKALOG ŚWIADOMEGO KONSUMENTA 1. Stwórz szafę kapsułową - taką, w której znajduje się niewiele ubrań, a które doskonale można ze sobą łączyć i mieszać; 2. Przerabiaj rzeczy, kiedy już Ci się znudzą lub wyjdą z mody; 3. Kupuj dobre jakościowo produkty; 4. Zwracaj uwagę na metki - skład oraz kraj produkcji; 5. Wymieniaj się ciuchami, odsprzedawaj na wyprzedażach te, które zalegają w szafie; 6. Rób rozsądne zakupy - nie warto kupować ósmej pary dżinsów, którą założysz tylko do jednej stylizacji; 7. Naprawiaj zamiast wyrzucać (szycie relaksuje!); 8. Zrób research marek, które produkują przyjazne dla środowiska projekty - na pewno znajdziesz coś dla siebie; 9. Nie wyrzucaj zużytej odzieży, możesz wykorzystać ją do sprzątania domu czy w jakikolwiek inny sposób (wyobraźnia jest limitem!); 10. Stale zwiększaj swoją wiedzę - czytaj o materiałach, sposobach produkcji, uczestnicz w wydarzeniach poświęconych tym zagadnieniom i bądź w pełni świadomym konsumentem.

57

| MODA & URODA

ZIMA w polskim stylu TOREBKA FABIOLA, 260 zł Ręcznie tworzone torebki polskiej firmy „Fabiola” noszone przez gwiazdy i cenione influencerki to must have nie tylko zimowego, ale i każdego sezonu. Jedna z najnowszych propozycji marki to torebka BABI saddle bag, wyposażona w szeroki pasek. Wykonana z naturalnej skóry, której kolor i fakturę możesz wybrać podczas składania zamówienia. Torebka jest dostępna w dwóch rozmiarach – S i M. Możesz zamówić też personalizację.

KARDIGAN SWETROWY „RISK MADE IN WARSAW”, 769 zł Długi, oversizowy płaszcz z szalowym kołnierzem jesienią zastąpi Ci płaszcz, a zimą będzie najcieplejszym swetrem w Twojej szafie! Wykonany m.in. z wysokiej jakości wełny merino extrafine. Kardigan został wykonany w Rzgowie przez rodzinną firmę. 45% energii potrzebnej do zasilania dziewiarni pochodzi z paneli słonecznych, a pralki przemysłowe używane do wykańczania swetrów zużywają 80% mniej energii niż standardowe.

CZAPKA, POMPOMS, 139 zł Coś dla miłośniczek klasyki. Czapka-warkocz z wywinięciem i pomponem ze sztucznego futerka, dopasowanego pod kolor czapki. Model uszyty z grubej wełnianej dzianiny prosto z Włoch. Martwisz się, że gryzie? Bez obaw, czapka jest bardzo miękka i przyjemna w dotyku, a dla podwyższenia komfortu, wewnątrz posiada podszewkę z miękkiego polaru.

SZNUROWANE BOTKI, BALAGAN STUDIO, 699 zł Zakochasz się w tych sznurowanych botkach w militarnym stylu od polskiej firmy BALAGAN STUDIO. Zostały stworzone z bydlęcej skóry, która sprawi, że te buty zostaną z Tobą przez wiele sezonów. Mają dopasowaną cholewkę i starannie wyprofilowany nosek. Dostępne w czterech kolorach.

58

PŁASZCZ, TALIA PŁASZCZE, 450 zł Zimowy płaszcz jednorzędowy wykończony przepięknym, delikatnym kołnierzem rewers, zapinany na jeden guzik (drugi pełni funkcję ozdoby). Płaszcz jest taliowany i idealnie dopasowany do sylwetki.

Talię można jeszcze dodatkowo podkreślić paskiem.

Może być noszony bez paska i też świetnie się prezentuje. Płaszcz jest ocieplany.

Postaw na ubrania i akcesoria, które będą Ci służyły przez lata -

tworzone i szyte w Polsce.

SUKIENKA KOSZULOWA, ELEMENTY, 349 zł Koszulowa sukienka o luźnym kroju sprawdzi się na każdą okazję. Z przodu ma charakterystyczne, duże kieszenie z klapką, które nadają całości charakteru. Zapinana na guziki częściowo ukryte pod listwą. Wykonana z naturalnego, przyjemnego w dotyku materiału Lyocell, produkowanego z włókien pozyskiwanych z celulozy drzewnej. Jest w 100% biodegradowalny oraz jego produkcja jest przyjazna środowisku.

SUKIENKA KOPERTOWA, VZOOR, 360 zł Wygodna i jednocześnie super kobieca sukienka kopertowa polskiej marki VZOOR. Sukienka została uszyta w szwalni w Warszawie z dzianiny wyprodukowanej w Łodzi – z dobrej gatunkowo wiskozy. Dostępna aż w 6 kolorach. Nam najbardziej przypadła do gustu soczysta czerwień – idealna do przełamania zimowej aury.

TOREBKA KULIK, 570 zł Szyte ręcznie w Polsce torebki KULIK zachwycą Cię różnorodnością kolorów i doskonale dopracowanymi detalami.

Torebka Modern Mini ma kompaktowy charakter, ale wciąż pomieści wszystkie niezbędne rzeczy. Sprawdzi się w dziennych, jak i wieczorowych stylizacjach.

59

| OD MAMY DLA MAMY

Gdy spełniają się MARZENIA Jak to jest być mamą i jednoczęśnie twórczynią marki odzieżowej dla dzieci, która przynosi coraz większe sukcesy? Czy istnieje skuteczny patent na połączenie macierzyństwa z pracą? Poznajcie historię Natalii Herba – właścicielki rzeszowskiej marki PAN ROBAK, która odważyła się... spełnić marzenie o własnym biznesie!

60

FOT: Archiwum firmy PAN ROBAK

PRO ZDROWIE: Skąd pomysł

na założenie firmy Pan Robak, która zajmuje się produkcją ubrań dla dzieci?

Natalia Herba: Pomysł, aby powstał Pan Robak, narodził się wraz z pojawieniem się moich dzieci. Jako początkująca mama zawsze uwielbiałam oglądać ubranka dla dzieci. Fascynowało mnie to, że można ubrać takiego małego człowieczka w ten sam sposób co dorosłą osobę. Kiedyś tego nie było. Kolejnym argumentem do powstania Pana Robaka była moja siostra – Joanna Mrozowicz, która jest krawcową i potrafi uszyć niemalże wszystko. Pewnego dnia

branżowych. Kolejną osobą jest oczywiście moja siostra. Gdyby nie jej talent do szycia to myślę, że Pan Robak by nie powstał. To ona potrafiła stworzyć to, co ja sobie wymyśliłam. Wielokrotnie pomaga nam też nasza mama, która również jest krawcową i niejednokrotnie ratowała nas, jak zasypały nas liczne zamówienia. Na początku korzystałam z gotowych materiałów, wzorów, jako że uczyłam się wszystkiego od zera. Jednak bardzo szybko okazało się, że trzeba iść do przodu bo inne osoby, firmy mające dostęp do tych materiałów, kopiowały nasze produkty. Zaczęłam więc zgłębiać temat, w jaki sposób stać się niepowtarzalnym. Rozpoczęłam współpracę ze świetnym grafikiem, z którym razem tworzymy printy – czyli wzory drukowane na materiale. Gotowe projekty wysyłam do fabryki, gdzie te materiały powstają. Korzystamy wyłącznie z usług polskich producentów. Szyciem zajmuje się głównie moja siostra, ale często korzystamy z usług jednej z rzeszowskich szwalni. Promocja oraz wszystkie inne czynności są po mojej stronie.

Moją największą inspiracją były przede wszystkim

moje dzieci, czyli te małe Robaki. pokazała mi dziecięce rzeczy, które uszyła i stwierdziłam, że pomogę jej to sprzedać.

Wtedy właśnie zaczęły pojawiać się kolejne pomysły. Jako że dobrze znałam branżę odzieży dziecięcej, zajęłam się projektowaniem i tworzeniem nowych wzorów, kolorów i fasonów. Wiedziałam co jest modne, co się ludziom podoba a siostra wiedziała jak to uszyć. Ruszyłyśmy więc z produkcją.

PZ:

Co stało się dla Pani największą inspiracją?

N.H.: Moją największą inspiracją były przede wszystkim moje dzieci, czyli te małe Robaki, dzięki którym zobaczyłam jak duże możliwości niesie ze sobą branża odzieży dziecięcej. Pozwoliły mi one na uruchomienie mojej wyobraźni i stworzenie własnej marki, do budowania której mogłam zaangażować moją siostrę. Ona również dzięki firmie rozwinęła swoje artystyczne skrzydła.

PZ:

Proszę nam zdradzić, jak wygląda firma od kuchni?

N.H.: Pan Robak to firma bardzo rodzinna.

Mój mąż Krystian nie zna się za bardzo na modzie, natomiast świetnie zna się na prowadzeniu firmy i tu jest moją absolutną prawą ręką.

Pomaga podejmować ważne decyzje inwestycyjne oraz skrupulatnie prowadzi księgowość. Zajmuje się również przygotowaniem i budową naszych stoisk podczas targów

PZ:

Czy tworzenie takiego biznesu jest trudne? Czy bała się Pani otwarcia swojej własnej firmy? Był lęk, strach?

N.H.: Prowadzenie własnej firmy nie jest mi obce i zawsze wiąże się z ryzykiem. Nie jest to moja pierwsza firma, ponieważ wcześniej prowadziłam Szkołę Tańca Towarzyskiego. Jednak Szkoła Tańca to w dużej mierze praca popołudniami, a przy trójce dzieci jest to bardzo trudne. Dlatego powstał pomysł na nowy biznes. Generalnie jestem osobą, która nie boi się wyzwań i jeśli czegoś nie wiem, to nie jest dla mnie problemem, żeby się tego nauczyć. Prowadzenie własnego biznesu to praca 24h/dobę. Nawet jeśli wszystkie zadania w ciągu dnia wykonałam to wieczorami czy w nocy myślę nad kolejnymi pomysłami, strategią działania i od tego nie da się uwolnić. Czy czułam lęk, strach? Myślę, że bardziej była to taka pozytywna adrenalina, która motywowała do działania. Niewiadomych było wiele jednak myślę, że powiedzenie: kto nie próbuje ten nie wygrywa – jest tu odpowiednie.

Ważne jest to, aby zdawać sobie sprawę z tego ile trzeba poświęcić, aby rozwinąć zamierzony cel i nie poddawać się. Bardzo ważne i pomocne jest również wsparcie mojego męża.

PZ:

Jest Pani mamą trójki. Jaki jest Pani patent na łączenie pracy z macierzyństwem?

N.H.: Tak jestem mamą trójki dzieci, które szczęśliwie urodziłam w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA. Czy mam jakiś patent?

Chyba jedyne co mi przychodzi do głowy to: don’t give up! Moje dzieci są dla mnie całym światem i gdybym czuła, że w jakikolwiek sposób je zaniedbuje to na pewno zrezygnowałabym z prowadzenia firmy.

Staram się każdą wolną chwilę poświęcać pracy – czy to jest 9:00 jak moje dzieci idą do przedszkola, czy 18:00 jak dzieci mają chwilę na bajkę czy też 5:00 rano jak siedzę i karmię synka Filipa. Chwil zwątpienia było mnóstwo jednak wiem, że bycie mamą na pełny etat po prostu by mi nie wystarczało. W ciężkich chwilach zawsze ratuje mnie mój mąż, który jest oazą spokoju i zawsze potrafi mnie docenić i dodać otuchy. Wiem na pewno, że bez niego nie dałabym rady.

61

| OD MAMY DLA MAMY

PZ:

Co Pani daje macierzyństwo?

N.H.: To jest bardzo ważne pytanie. Macierzyństwo otworzyło dla mnie nowy etap w życiu. Zawsze chciałam mieć dzieci, ale nie wiedziałam, że aż tak mnie to zmieni. To niesamowite, że odkąd pojawia się ta mała istotka, to wszystko zaczyna nabierać innego znaczenia. Mimo nieprzespanych nocy, płaczu z powodu wychodzących zębów, fochów bo przecież łyżeczka ma być różowa a nie zielona – nie zamieniłabym tego na nic innego. Macierzyństwo daje ogromnie wiele, bo przede wszystkim daje mi radość. Pokazuje mi jak doceniać każdy moment. Nasz dom jest wypełniony miłością aż po brzegi, co sprawia, że mogę otworzyć się na inne rzeczy. Jako mama jestem niezwykle spełniona i szczęśliwa i jeśli prowadzenie biznesu musiałabym z jakiegoś powodu przerwać na rzecz moich dzieci, zrobiłabym to bez zawahania.

PZ:

Czy jest coś, co zaskoczyło Panią w byciu mamą?

N.H.: Myślę, że niespodzianek i pułapek w macierzyństwie jest wiele. Każdy wychowuje dzieci na swój sposób i staram się nikogo nie oceniać. Wierzę, że to my kształtujemy swoje dzieci, dajemy im przykład i to my jesteśmy dla nich najważniejsi oraz odpowiedzialni za to, jakie te dzieci będą w dorosłym życiu. Ja jestem dumna z tego, jaką jestem mamą i z tego jakie wspaniałe mam dzieci. Nie jestem idealna, zdarza mi

Chwil zwątpienia było mnóstwo jednak wiem, że bycie mamą na pełny etat po prostu by mi nie wystarczało.

FOT: Archiwum firmy PAN ROBAK

62

się unieść głos czy dać dziecku bajkę, żebym mogła chwilę zająć się domem czy po prostu usiąść, jednak chyba nic bym nie zmieniła odkąd te Robaki pojawiły się w moim życiu.

PZ:

Jaka będzie przyszłość Pana Robaka?

N.H.: Przyszłość Pana Robaka mam nadzieję, że będzie bardzo owocna. Mamy sporo planów związanych z rozwojem, pozyskanie dotacji na rozwój, marketing a także na targi zagraniczne. Pan Robak to marka przede wszystkim polska. To co najbardziej podkreślam, to wygoda i uniwersalność. Nie lubię podziałów, że róż jest tylko dla dziewczyn a spodnie z niskim krokiem tylko dla chłopców. Istotne jest to, żeby każdy czuł się dobrze i swobodnie w tym, czym chce.

Tworzenie własnych printów, barwionych materiałów, ciekawych fasonów pozwala nam tworzyć niepowtarzalne kolekcje. Głównym celem marki Pan Robak jest eksport do sklepów zagranicznych. Chciałabym również zwiększyć załogę, która pomoże mi w prowadzeniu firmy. Chcemy pokazywać się na targach międzynarodowych i współpracować z najbardziej wpływowymi influencerami w Polsce, co poniekąd już się nam udaje.

PZ:

Jaką ma Pani radę dla innych kobiet, mam, które chciałyby utworzyć swój biznes?

N.H.: Drogie Mamy! Kobiety! Nie bójcie się spełniać swoich marzeń. Nikt nie mówi, że będzie łatwo i przyjemnie, jednak jak nie spróbujecie, to się nie dowiecie. Wiadomo, że czasem jest więcej przeszkód, takich jak np. wkład finansowy, jednak najważniejsza jest Wasza odwaga i podjęcie decyzji – wchodzę w to! Jak jest cel to środki się znajdą. Uwierzcie, że można pogodzić macierzyństwo z pracą, choć kosztuje to wiele wyrzeczeń. Wasze pociechy obserwują Was i pokazując im swoją przedsiębiorczość, uczycie ich jak spełniać swoje marzenia. Ja, jako mama, jestem najszczęśliwsza na świecie, ale dodatkowo mogę robić coś, co sprawia mi ogromną radość i dopełnia mnie, jako kobietę.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

FOT: Archiwum firmy PAN ROBAK

63

| BĄDŹ FIT

Kickboxing LEJDIS

Energiczne ćwiczenia z rękawicami na dłoniach polepszają nie tylko siłę, gibkość i wytrzymałość, ale także pomagają zapanować nad stresem oraz zwiększyć pewność siebie. Taki trening pozwoli też odpowiednio wysmuklić sylwetkę, a dzięki interwałowemu charakterowi – pozbyć się zbędnej tkanki tłuszczowej – przekonuje trener personalny, Przemysław Zdziebko.

Rozmowa z Przemysławem Zdziebko, trenerem personalnym ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

TEKST:

PRZEMYSŁAW ZDZIEBKO TRENER PERSONALNY ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA.

PRO ZDROWIE:

Jak zachęciłbyś mnie do zapisania się na wasze zajęcia?

Przemysław Zdziebko: Kickboxing trenowany rekreacyjnie jest świetnym rozwiązaniem dla kobiet, pragnących poprawić swoją sprawność fizyczną i pewność siebie. Jest dodatkowo idealnym sposobem na poznanie podstaw samoobrony. Uczy nie tylko jak uderzać czy kopać, ale także jak się bronić, unikać ciosów czy schodzić z linii ataku. Taki rodzaj wysiłku możesz łączyć również z inną aktywnością sportową, by zawsze cieszyć się doskonałą formą. Mimo powszechnego przeświadczenia, że jest on przeznaczony głównie dla mężczyzn, to także kobiety mogą, a nawet powinny, czerpać z jego profitów – przede wszystkim dla własnego zdrowia, lepszego samopoczucia, pewności siebie, ale również po to, aby cieszyć się piękną sylwetką. Zobaczysz – już po pierwszych treningach poczujesz różnicę nie tylko w ciele, ale i w głowie.

PZ:

Ale zacznijmy od początku. Czym jest kickboxing?

P.Z.: Kickboxing to sport walki opierający się na dynamicznych uderzeniach pięściami (jak w klasycznym boksie), ale także kopnięciach na określone partie ciała – uda, korpus oraz na wysokość głowy. Bardzo ważna w kickboxingu jest umiejętność pracy na nogach oraz skupienie się. To nie

64

FOT. POGO Images

W kobiecym treningu bardzo ważną rolę odgrywają ćwiczenia kształtujące.

Skupiamy się przede wszystkim na tych newralgicznych partiach ciała – uda, brzuch i pośladki.

65

| BĄDŹ FIT

tylko walka, to sport który wymaga sporo myślenia, taktyki i mentalnego przygotowania. W kobiecym treningu bardzo ważną rolę odgrywają ćwiczenia kształtujące. Skupiamy się przede wszystkim na tych newralgicznych partiach ciała – uda, brzuch i pośladki. Kickboxing w wersji dla mężczyzn opiera się bardziej na rywalizacji i kontakcie. Panowie chcą walczyć między sobą na każdej płaszczyźnie treningu. Dla nich kickboxing jest czymś w rodzaju pokonywania kolejnych barier na drodze do zdrowego ego. W wersji dla pań kontakt czy rywalizacja są drugorzędną sprawą. Chodzi bardziej o poprawę sylwetki, samopoczucia, budowania pewności siebie i walki z własnymi słabościami.

PZ:

Jak wygląda sam trening?

P.Z.: Trening kickboxingu zaczynamy oczywiście od rozgrzewki, która ma za zadanie przygotować nasze ciało do zajęć i ustrzec od niechcianych urazów. Jako trener w dalszej fazie zajęć wprowadzam zawsze ćwiczenia ogólnorozwojowe, które mają za zadanie wzmocnienie naszego ciała oraz utrzymanie prawidłowej postawy. Osoby przychodzące na pierwsze zajęcia muszą liczyć się z tym, że trener położy większy nacisk na naukę podstaw kickboxingu tj. pozycję walki, chodzenie, naukę ciosów i kopnięć.

Ja osobiście zwracam także uwagę i poświęcam sporo czasu na oddech ćwiczących pod moim okiem pań. Może brzmi to śmiesznie, ale tak – w kickboxingu, tak jak np. w pływaniu, odgrywa on bardzo istotną rolę. Ważne, by nie wstrzymywać go podczas wykonywanych ciosów czy kopnięć.

Zapobiegamy w ten sposób szybszemu męczeniu się oraz powstawaniu napięć w ciele. Każdy trening zawiera również zadania ruchowe w formie interwału, czyli intensywnej pracy przez kilkadziesiąt sekund, po której następuje krótki odpoczynek. Na tym etapie wplatamy również ćwiczenia specjalistyczne, stricte kickboxerskie. Elementy techniczne rozpoczynamy od nauki pozycji walki oraz ustawienia gardy. Trenując kickboxing ćwiczy się jego technikę, uczy się postawy poruszania, poprawnego wykonywania ciosów, kopnięć, tworzy się złożone akcje, uderza się w worek, ćwiczy w parach, ale pewna część czasu poświęcona jest na ćwiczenia kształtujące. Przysiady, wypady, brzuszki, plank (tzw. deseczka) czy pompki to tylko jedne z wielu ćwiczeń, które zwykle wykonujemy podczas rozgrzewki czy przerwy między kolejnymi technikami kickboxerskimi lub na zakończenie treningu, aby „dołożyć trochę do pieca” i pójść do domu z przekonaniem dobrze przepracowanej godziny. Jako instruktor zawsze podkreślam, że kickboxing jest dyscypliną angażującą całe nasze ciało do wysiłku. Każdy cios bokserski, każde kopnięcie jest ruchem wielostawowym i wielomięśniowym, który wymaga niemałego wysiłku (szczególnie kopnięcia). Ruch ręki czy nogi angażuje ciało od obręczy barkowej, poprzez klatkę piersiową, brzuch, pośladki, uda, kolano do samej stopy. W kickboxingu źródłem siły i szybkości jest skręt ciała, który wykonujemy jednocześnie z ciosem oraz z wypchnięciem biodra.

PZ:

Takie zajęcia dla wielu kobiet mogą okazać się świetną alternatywą do zajęć fitness.

P.Z.: Dokładnie. Warto dodać, że trenując kickboxing uczymy się także świadomości naszego ciała oraz kontroli nad nim. Poza użyciem siły umożliwiającej wykonanie kopnięcia, musimy też zadbać o to, aby nasza równowaga szła z tym w parze, co wcale nie jest takie łatwe i wymaga od nas tego, aby do pracy obudziły się jednostki mięśni o których często nie mieliśmy dotąd wiedzy. Kickboxing wymaga też gibkości. Bez niej nie moglibyśmy wykonywać szeregu kopnięć skierowanych na tułów czy na wysokość głowy. Oczywiście na wstępie nie wymagamy, aby panie które zaczynają swoją przygodę z kickboxingiem, były świetnie rozciągnięte. My proponujemy stretching jako formę doskonalenia techniki, poprzez większą mobilność mięśni oraz trak-

66

tujemy go jako nieodzowną część treningu. Ćwiczenia rozciągające mają za zadanie poprawić zakres ruchomości w naszych stawach i sprawić, że nasze mięśnie będą elastyczne.

Gracja i lekkość poruszania się to na pewno atuty kobiecości, które idą w parze z charakterystyką dyscypliny, jaką jest kickboxing. Uważam, że kobiety na pewno odnajdą się w tym już nie do końca tylko męskim sporcie.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

FOT. POGO Images

ZAJĘCIA FITNESS W PRO-FAMILII

Kickboxing Lejdis, Aktywna Mama, zajęcia dla dzieci i m.in. treningi indywidualne - grafik zajęć, które odbywają się w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA znajdziesz na stronie internetowej: www.rzeszow.pro-familia.pl/fitness. Pierwsze zajęcia są gratis.

ZDANIEM EKSPERTA:

Kickboxing jest po prostu fajny. Daje miliony endorfin, poprawia nastrój, obniża lęk czy niepokój, a nawet skutecznie zapobiega objawom depresji. Odpowiedni oraz regularny trening przyniesie zatem niezliczoną liczbę korzyści każdej kobiecie, która ma z nim styczność.

67

| WARTO WIEDZIEĆ

Przegląd Nowości w Sklepie Medycznym PRO-FAMILIA

Przegląd przygotowała: Małgorzata Tomaka

KSIĄŻECZKA Z OGONAMI

DANNY PIES INTERAKTYWNY A KUKU

Kolorowa i miękka książeczka edukacyjna brytyjskiej marki Jellycat. Wykonana z materiałów bezpiecznych dla dzieci. Do książeczki dołączona jest zawieszka, dzięki której bez problemu można ją przyczepić do wózka, fotelika, czy podręcznej torby – będzie zawsze pod ręką.

Miękki i miły w dotyku piesek Danny będzie najlepszym i zabawnym przyjacielem każdego Malucha. Interaktywny piesek śpiewa i wspiera naukę angielskiego.

Jellycat, cena 62 zł

Zazu, cena 129 zł

SILIKONOWY ZBIORNIK NA POKARM LANSINOH Dzięki Silikonowemu Zbiornikowi na pokarm Lansinoh wykorzystaj każdą kroplę pokarmu. Lekki, mały i poręczny – z łatwością zmieści się w torbie. Do codziennego, dyskretnego użytku. Łatwy w obsłudze i czyszczeniu, wygodny.

Lansinoh, cena 63 zł

KUBEK 4W1 ZESTAW 240 ML Praktyczny zestaw, dzięki któremu jeden kubek b.box rośnie wraz z dzieckiem dopasowując się do zmieniających się potrzeb i umiejętności malca. Jeden kubek może być butelką do karmienia, kubkiem z miękkim ustnikiem, innowacyjnym bidonem ze słomką i kubeczkiem treningowym. b.box, cena 109 zł

KOKON BAMBUSOWY DWUSTRONNY NIEMOWLĘCY Stworzone dla najmłodszych w celu zapewnienia im bardziej przytulnego miejsca do spania. W kokonie dziecko otulone jest miękkimi brzegami, co daje mu poczucie bezpieczeństwa i chroni go przed wypadnięciem. Idealnie sprawdza się jako przenośne łóżeczko – w salonie, na tarasie lub podczas wyjazdów.

Qbana Mama, cena 269 zł

ZESTAW MISEK EASY-GRAB GREY/SOFT TEAL Zestaw zawiera 2 miseczki (240 ml) oraz 2 pokrywki, dzięki którym można wygodnie przechowywać w nich żywność lub zabrać posiłek na spacer.

Skip Hop, cena 49 zł ŚPIWOREK BJALLRA Przytulny, futrzany kołnierz, który możecie odpiąć i specjalna ochrona główki zapewniająca ciepło i wsparcie małej szyjce sprawiają, że piękny śpiworek Bjallra to wyjątkowo praktyczny element zimowej garderoby, z którym każdy spacer wśród płatków śniegu będzie bajkowym doświadczeniem.

68

Bjallra, cena 589 zł

Cudownie miękka i milutka pościel dla maluszka wykonana z bawełny premium z nadrukiem cyfrowym. W skład zestawu wchodzi: lekka, całoroczna KOŁDERKA o wymiarach 70x100 cm lub 100x135, klasyczna płaska PODUSIA prostokątna -30x40 cm lub 40x60 Zumizou, cena od 139 zł

REKLAMA

KOMPLET POŚCIELI Z WYPEŁNIENIEM KOSMOS

Akcesoria dla kobiet w ciąży oraz wspomagające Akcesoria karmienie i pielęgnację dla kobiet w ciąży maluszka

oraz wspomagające karmienie i pielęgnację Sklep medyczny PRO-FAMILIA maluszka ul. Witolda 6B SKLEP 35-302 Rzeszów tel. 17 77 35 895 606 987 772

INTERNETOWY NOWA ODSŁONA

Sklep PRO-FAMILIA

ul. Witolda 6B www.sklep.pro-familia.pl

35-302 Rzeszów tel. 17 77 35 895 570 557 909

Sklep prowadzi również wypożyczalnię laktatorów i wag niemowlęcych.

BUTELKA O WOLNYM PRZEPŁYWIE ZERO ZERO 180 ML Butelki Zero Zero docenią te mamy, które chcą połączyć karmienie piersią z karmieniem butelką. Innowacyjne butelki Zero Zero posiadają wewnętrzną, silikonową torebkę. Ta opatentowana torebka silikonowa w czasie karmienia jest rozciągnięta w zależności od tego, jak dziecko ssie, podobnie jak to dzieje się w gruczołach mlecznych u kobiety karmiącej.

Suavinex, cena 69,00 zł

www.sklep.pro-familia.pl Sklep prowadzi również wypożyczalnię laktatorów i wag niemowlęcych.

GRYZAK OLI AND CAROL JABŁKO, POMARAŃCZA, WISIENKA …

Piękne kauczukowe gryzaki Oli and Carol masują dziąsła dziecka, przynosząc ulgę podczas ząbkowania. Te słodkie owoce i warzywa maluch zabierze także do kąpieli!

Oli and Carol, cena 79 zł

Nowy Sklep medyczny PRO-FAMILIA ul. Kościuszki 13, 35-030 Rzeszów 533 114 855

WIELORAZOWE WKŁADKI LAKTACYJNE Wielorazowe wkładki Lansinoh są ultra chłonne, super miękkie i zapewniają wielorazową ochronę przed przeciekaniem. Kształt łezki gwarantuje idealne dopasowanie do kształtu i wielkości każdej piersi.

Lansinoh, cena 48 zł

69

| MISJA ZDROWIE

OSTEOPOROZA – cicha złodziejka kości

Osteoporoza to choroba, która obiera sobie za cel układ kostny w całym organizmie. Powoduje jego osłabienie, a także zmniejsza odporność na urazy, co w konsekwencji prowadzi do urazów i złamań kości – nierzadko nawet po niegroźnym upadku. Według statystyk w Polsce z chorobą boryka się aż 2,8 mln osób!

Tekst:

LEK.MED. KONRAD STACHOWICZ

PRO ZDROWIE:

Co możemy powiedzieć o osteoporozie?

Konrad Stachowicz: Osteoporoza to choroba, która obiera sobie za cel układ kostny w całym organizmie. Powoduje jego osłabienie, a także zmniejsza odporność na urazy, co w konsekwencji prowadzi do urazów i złamań kości – nierzadko nawet po niegroźnym upadku. Początkowo może przebiegać skrycie, dlatego należy o niej myśleć przed złamaniem.

Istotna jest znajomość i eliminacja czynników ryzyka oraz znajomość chorób i leków, które powodują osteoporozę wtórną. Według statystyk w Polsce z chorobą boryka się aż 2,8 mln osób! Co więcej, osteoporoza oraz jej powikłania są jednymi z najczęstszych przyczyn zgonów w krajach rozwiniętych.

PZ:

Jakie są przyczyny powstania choroby?

K.S: Najczęściej mamy do czynienia z osteoporozą pierwotną, która pojawia się wraz ze starzeniem się organizmu. Niestety to proces nieuchronny.

U kobiet rozpoczyna się po menopauzie, a u mężczyzn około 70 roku życia.

Jest też osteoporoza wtórna, która jest wynikiem innych chorób. Zaliczamy do nich: choroby endokrynologiczne (nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, cukrzyca, przedwczesna menopauza), choroby gastrologiczne (zespoły złego wchłaniania), choroby reumatyczne oraz choroby onkologiczne (np. szpiczak mnogi czy rak prostaty). Przyczyna może leżeć także po stronie przyjmowania niektórych leków.

PZ:

Jak wygląda diagnostyka?

K.S: Podstawowym badaniem diagnostycznym służącym do rozpoznania oraz monitorowania leczenia jest densytometria kości techniką DXA. Klasyczne badania radiologiczne wykonuje się w przypadku podejrzenia złamania kości. Inne badania obrazowe, takie jak tomografia czy rezonans nie są niezbędne do postawienia diagnozy, ale mogą okazać się potrzebne w szczególnych sytuacjach klinicznych. U wszystkich pacjentów z osteoporozą należy wykonać podstawowe badania laboratoryjne (morfologia krwi,

70

badanie funkcji nerek i wątroby) oraz ocenić gospodarkę wapniowo-fosforanową i zaopatrzenie organizmu w witaminę D3.

PZ: Proszę powiedzieć nam coś więcej

o densytometrii. Na czym polega badanie?

K.S.: To badanie rentgenowskie, które służy do oceny gęstości mineralnej kości. „Złotym standardem” jest jednoczesne badanie gęstości mineralnej kręgosłupa lędźwiowego oraz bliższego końca kości udowej strony niedominującej. Badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne. Wykonywane jest za pomocą specjalnego aparatu densytometrycznego.

Trwa zaledwie kilkanaście minut. Przed badaniem wykonuje się pomiar wzrostu i masy ciała, a w trakcie badania pacjent leży na specjalnym stole aparatu.

PZ:

Kto najczęściej choruje?

K.S.: Osteoporoza pierwotna najczęściej dotyka kobiety po menopauzie oraz mężczyzn w podeszłym wieku. Osteoporoza wtórna z kolei to problem najczęściej osób, które borykają się z różnymi chorobami przewle-

FOT. POGO IMAGES

SPECJALISTA REUMATOLOG ZE SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO PRO-FAMILIA

DENSYTOMETRIA W PRO-FAMILII

Zapisz się na badanie już dziś!

REJESTRACJA: 17 773 57 00 kłymi oraz zażywają leki, które przyspieszają utratę masy kostnej. Nie bez znaczenia są również inne czynniki ryzyka, takie jak zła dieta, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niedostateczna aktywność fizyczna, mała ekspozycja na światło słoneczne, przedwczesna menopauza oraz występowanie osteoporozy u rodziców.

PZ:

Czy istnieje skuteczna profilaktyka choroby?

K.S.: Mamy wpływ na niektóre czynniki ryzyka. Poprzez zdrowy styl życia możemy opóźniać utratę masy kostnej. Zadbajmy o wartościową dietę z odpowiednią zawartością wapnia oraz witaminy D3. Zrezygnujmy z papierosów, ograniczmy spożywanie alkoholu. Bezcenna w profilaktyce jest regularna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości i wydolności organizmu najlepiej na świeżym powietrzu. Warto też dostosować nasze otoczenie tak, aby zminimalizować ryzyko upadków.

PZ:

Jak wygląda leczenie?

K.S.: Celem leczenia jest zapobieganie złamaniom kości i wynikającym z nich powikłaniom. Zwykle stosuje się leczenie farmakologiczne: preparaty wapnia, preparaty witaminy D3 oraz leki poprawiające gęstość mineralną kości (bisfosfoniany oraz denosumab). Niezwykle istotna jest dobra współpraca między pacjentem i lekarzem. To czynnik decydujący o skuteczności terapii. Choroba ma charakter przewlekły, dlatego zarówno profilaktyka, jak i leczenie farmakologiczne prowadzone są w sposób przewlekły. Nie bez znaczenia jest też eliminacja czynników ryzyka. Złamania bliższego końca kości udowej są zwykle leczone operacyjnie, natomiast złamania trzonów kręgosłupa podlegają leczeniu zabiegowemu w określonych sytuacjach klinicznych. Warto wiedzieć, że ryzyko zgonu po złamaniu bliższego końca kości udowej w pierwszym roku jest bardzo wysokie i wynosi ok. 20-30%.

Rozmawiała: Dominika Czapkowska

71

| MODA & URODA

S.O.S.

wrażliwej skórze Twoja skóra często jest podrażniona, bywa sucha i ściągnięta? Czerwieni się i piecze po użyciu kremu? Podpowiadamy jak o nią zadbać i jakich kosmetyków używać.

Skóra wrażliwa – czyli jaka? Czynniki, które szkodzą Skóra wrażliwa reaguje bardziej niż skóra normalna, jest nadwrażliwa. Wpływają na nią czynniki zewnętrzne, z którymi ma kontakt w codziennym życiu, wywołując nieprawidłową reakcję. Najbardziej typowymi objawami świadczącymi o nadwrażliwości skóry są: zaczerwienienia (rumień), pieczenie, świąd, skłonność do pękania drobnych naczyń krwionośnych, nadmierna gra naczyniowa, uczucie suchej, napiętej skóry nierzadko ze skłonnością do pękania naskórka i jego nadmiernego złuszczania.

Mogą występować również wszelkie formy reakcji alergicznej. Skóra wrażliwa ulega także szybszym procesom starzenia. Co więcej, nadmierna wrażliwość skóry może dotyczyć tylko niektórych okolic ciała – skóry głowy, policzków, dekoltu, dłoni, krocza a także okolic pach. Ze skórą wrażliwą, przy odpowiedniej pielęgnacji, można sobie poradzić samemu. Natomiast alergie czy problem atopowego zapalenia skóry, wymagają konsultacji lekarskiej i nierzadko specjalistycznego leczenia. Poza tym warto dodać, że problem skóry wrażliwej dotyczy również mężczyzn.

72

Na wrażliwą skórę niekorzystny wpływ mają różne czynniki. Zarówno bodźce zewnętrzne, jak np. wysoka lub niska temperatura, promieniowanie słoneczne, zanieczyszczone powietrze, a także kosmetyki lub środki czyszczące. Niepożądaną reakcję mogą wywołać również choroby, przyjmowane leki, szczególnie antybiotyki, nadmierne odchudzanie a nawet emocje. Dieta też ma istotne znaczenie. Skóra z czasem może stać się wrażliwa na dodatkowe czynniki. Problem polega na tym, że trudno jest uniknąć kontaktu ze wszystkimi drażniącymi czynnikami w życiu codziennym. Jednak warto wiedzieć, jakie bodźce negatywnie wpływają na naszą skórę. Wystarczy obserwować reakcję skóry na biżuterię, odzież, chemikalia i kosmetyki, z którymi mamy styczność na co dzień. Warto zwracać uwagę również na to, jak działają na skórę spożywane pokarmy. Jednak pamiętajmy, że wykrycie wszystkich negatywnych czynników nie zawsze jest możliwe. Każdego dnia mamy kontakt z tak wielką liczbą potencjalnie szkodliwych czynników zewnętrznych, że nie sposób sprawdzić, które faktycznie negatywnie wpływają na skórę.

ABC pielęgnacji

Podstawowym i najważniejszym krokiem w codziennej pielęgnacji skóry wrażliwej jest wykluczenie, bądź ograniczenie wpływu czynników szkodliwych oraz stosowanie właściwych preparatów do pielęgnacji skóry. Liczy się nie tylko oczyszczanie, ale także odpowiednie nawilżanie i ochrona skóry. Z bogatej oferty kosmetyków oraz kosmeceutyków należy wybierać preparaty z serii dla skóry wrażliwej i alergicznej, o ograniczonej ilości potencjalnie drażniących składników, konserwantów, dodatków zapachowych itp. Skóra wrażliwa ma osłabiony płaszcz hydrolipidowy, dlatego warto wybierać kosmetyki bogate w składniki, które go wzmocnią. Najlepiej te stworzone na bazie delikatnych składników naturalnych.

Korzystnie wpłyną oleje roślinne, np. z wiesiołka, awokado, jojoby, a także ceramidy.

Jeżeli skóra jest bardzo sucha, pomogą kosmetyki z zawartością mocznika lub kwasu hialuronowego. Na skórę dobry wpływ będą miały także witaminy, szczególnie C i E. Wybierajmy również kremy, które chronią nie tylko przed promieniami UVB, ale także UVA. Ochrona skóry przed słońcem jest podstawowym elementem profilaktyki starzenia, a także ochrony skóry wrażliwej.

Należy zwrócić szczególną uwagę również na preparaty do demakijażu i przemywania twarzy – nie mogą to być środki nadmiernie wysuszające. Najbezpieczniejsze są m.in. płyny micelarne, które delikatnie usuwają makijaż, jednocześnie nawilżając skórę. Po umyciu twarzy warto okolice oczu zabezpieczyć kremem z filtrem UVA i UVB. Podobne zasady dotyczą pielęgnacji całego ciała. Po delikatnym umyciu skóry, nawilżajmy ją hipoalergicznymi środkami pielęgnacyjnymi.

SOS wrażliwej skórze

Peeling skutecznie wygładza skórę i korzystnie wpływa na jej regenerację. Potrzebuje go także skóra wrażliwa. Na rynku dostępne są peelingi kosmetyczne i medyczne, dedykowane do pielęgnacji skóry wrażliwej.

Najczęściej są to środki o łagodnym działaniu, z małym stężeniem kwasów owocowych. Dla skóry wrażliwej najbezpieczniejszy będzie peeling enzymatyczny, który nie wymaga tarcia naskórka, oraz peeling kawitacyjny. Zawsze jednak w przypadku skóry wrażliwej istnieje ryzyko nadmiernej bądź przedłużonej reakcji na takie preparaty. Dlatego nie stosujmy peelingu, gdy skóra jest podrażniona, zaczerwieniona lub gdy się łuszczy. Poczekajmy aż jej kondycja się poprawi i dopiero wtedy sięgnijmy po właściwy kosmetyk.

Radzę unikać peelingów gruboziarnistych, mocno złuszczających, których działanie jest zbyt silne dla skóry wrażliwej.

Pomocne zabiegi

W gabinetach medycyny estetycznej i salonach kosmetycznych można wykonać wiele zabiegów opracowanych specjalnie dla skóry wrażliwej.

Odpowiednio dobrany zabieg, korzystnie wpłynie na nawilżenie, odżywi i poprawi kondycję skóry wrażliwej. Należy jednak pamiętać, aby zabiegi o większej inwazyjności u pacjentów ze skórą wrażliwą rozpoczynać od preparatów łagodniejszych, z mniejszym stężeniem używanych środków.

Niestety nierzadko reakcja skóry wrażliwej może nas zaskoczyć. Pamiętajmy, że każdy zabieg powinien zostać dobrany indywidualnie.

73

| KULINARIA

Z wizytą u MISTRZA Chyba nie ma osoby w naszym mieście, która by choć raz nie zaglądnęła do rodzinnej cukierni na ulicy Miodowej. Naturalne lody, kruche ciasta, kremowe torty i torciki, które swoją słodyczą i kompozycją smaków zaskakują nawet najbardziej wybrednych smakoszy. Chcąc odkryć choć małą część tego słodkiego królestwa, odwiedziliśmy pracownię mistrza cukiernictwa Jakuba Raka, który podzielił się z nami recepturami na swoje ulubione wypieki.

PRZEPISY PRZYGOTOWAŁ: JAKUB

RAK

MISTRZ CUKIERNICTWA Z CUKIERNI RAK & ORŁOWSKI

74

FOTOGRAFIE: POGO IMAGES

TRUFLA DESEROWA Z NADZIENIEM Z BURAKA SKŁADNIKI: śmietanka 30% 100 g » koncentrat z buraka 100 g » czekolada biała 300 g » sok z cytryny

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA Śmietankę gotujemy z koncentratem z buraka. Następnie zalewamy białą czekoladą i wszystko mieszamy do uzyskania gładkiego kremu. Na koniec dodajemy sok z cytryny. Czekamy aż krem stężeje, po czym formujemy kulki, które oblewamy czekoladą deserową i obtaczamy w kakao.

75

| KULINARIA

BROWNIE Z KREMEM CZEKOLADOWO-POMARAŃCZOWYM SKŁADNIKI CIASTO: czekolada deserowa 72% 300 g » masło 225 g » żółtka 150 g » sól 1 g » laska wanilii » mąka pszenna 135 g KREM CZEKOLADOWO-POMARAŃCZOWY: śmietanka 30% 300 g » masło 100 g » miód wielokwiatowy 100 g » starta skórka pomarańczy » czekolada deserowa 700 g SPOSÓB PRZYGOTOWANIA CIASTO: Masło mieszamy z cukrem i solą. Następnie dodajemy stopniowo żółtka. Do powstałej masy dodajemy przesianą mąkę i ponownie mieszamy. Na końcu dodajemy rozpuszczoną czekoladę. Masę przelewamy do tortownicy i pieczemy w temperaturze 160 stopni przez około 20 minut.

KREM CZEKOLADOWO-POMARAŃCZOWY: Śmietankę gotujemy z masłem, miodem i startą skórką pomarańczy. Następnie zalewamy czekoladą i mieszamy do rozpuszczenia. Studzimy i mikserem ubijamy krem, który nakładamy za pomocą rękawa cukierniczego na ciasto brownie.

76

REKLAMA REKLAMA

SZARLOTKA SKŁADNIKI masło 400 g » cukier puder 100 g » mąka 390 g » żółtka 20 g » soda oczyszczona 20 g SPOSÓB PRZYGOTOWANIA Wszystkie składniki wymieszać do jednolitej konsystencji.

Następnie rozwałkować ciasto na żądaną grubość. Poukładać wcześniej podsmażone na maśle jabłka - najlepiej szara reneta z dodatkiem cukru i cynamonu. Następnie jabłka przykryć kolejną warstwą ciasta i piec w temperaturze 200 stopni przez około 50 minut.

| KULINARIA

BAKALIOWY TORCIK GRECKI SKŁADNIKI jaja 330 g » cukier 330 g » mąka 400 g » orzechy 400 g » rodzynki 200 g » szczypta sody » masło 250 g » jabłka 600 g » gruszki 600 g » śmietanka 250 g » masło 100 g » miód wielokwiatowy 100 g » biała czekolada 500 g » alkohol anyżowy UZO 125 g

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA Jaja ucieramy z cukrem. Następnie wlewamy roztopione masło. Dodajemy orzechy, rodzynki, jabłka i gruszki. Na koniec powoli dodajemy wszystkie sypkie produkty i delikatnie mieszamy. Przygotowaną masę przekładamy do tortownicy i pieczemy w temperaturze 180 stopni przez 30 minut. Śmietankę gotujemy z cukrem i miodem. Zalewamy czekoladę i mieszamy do roztopienia. Po wystudzeniu dodajemy alkohol, mieszamy i tak przygotowany krem wykładamy na nasz bakaliowy biszkopt.

78

KEKSOWY BISZKOPT Z POLEWĄ Z MLECZNEJ CZEKOLADY ZE SŁONECZNIKIEM SKŁADNIKI mąka pszenna 500 g » mąka ziemniaczana 200 g » cukier 325 g » masło 325 g » jaja 375 g » proszek do pieczenia 20 g

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA Jaja ubijamy z cukrem za pomocą miksera, następnie powoli wlewamy roztopione masło. Do powstałej masy dodajemy resztę sypkich składników i delikatnie mieszamy. Tak przygotowaną masę przekładamy do foremek i wypiekamy w temperaturze 200 stopni przez około 35 minut. Po wystudzeniu polewamy roztopioną mleczną czekoladą wymieszaną z prażonym słonecznikiem.

79

POLECAMY

| POLECAMY

80

Z MYŚLĄ O ZDROWIU MAMY W CIĄŻY Prenatal Duo jest unikalnym preparatem polecanym kobietom w okresie od 13. tygodnia

ciąży do końca karmienia piersią. Składa się z dwóch preparatów – Prenatal Classic oraz Prenatal DHA 600. Zawiera cholinę oraz kompleks niezbędnych składników, wyselekcjonowanych pod względem korzystnego wpływu na matkę i dziecko w odpowiednio wysokich dawkach rekomendowanych przez PTG. Prenatal, cena – ok. 60 zł/60 + 30 sztuk, www.prenatale.pl

GERBER ORGANIC ZIELONE WARZYWA Z INDYKIEM

Maluszek powinien poznać jak najwięcej smaków. Eksperci szczególnie zalecają podawanie niemowlętom wytrawnych w smaku zielonych warzyw. Pomóc może w tym zbilansowany obiadek od Gerber Organic. Powstał ze składników pochodzących z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych.

Dodatkowo, danie pomaga dostarczyć dziecku odpowiednią porcję błonnika pokarmowego i jest źródłem pełnowartościowego białka.

Gerber Organic, cena rekomendowana przez producenta 5,99 zł

KOMPRESY DLA KARMIĄCEJ MAMY – MULTI-MAM Kompresy Multi-Mam to nowoczesne podejście do leczenia bolesnych

sutków. Preparat nasączony jest bioaktywnym żelem opartym na kompleksie 2QR, który nakłada się jednocześnie z kompresem; przywraca równowagę mikroflory i wspomaga naturalne procesy gojenia. Kompresy Multi-Mam pakowane są pojedynczo. W jednym opakowaniu 12 sztuk.

Multi-Mam, cena – ok. 43 zł, www.multi-mam.pl

DLA MAMY W OKRESIE LAKTACJI Wiele współczesnych kobiet cierpi na brak pokarmu po porodzie lub ma

problemy z laktacją spowodowane często poczuciem zbyt małej ilości wytwarzanego mleka. Ostatnie badania potwierdziły znane od lat przekonanie, że słód jęczmienny, główny składnik preparatu Femaltiker dla mam karmiących piersią, w znaczący sposób wspomaga proces laktacji.

Prenatal, cena – ok. 23 zł/ 12 saszetek, www.prenatale.pl

KASZKA MLECZNA OWSIANO-PSZENNO-ŻYTNIA „OWSIANKA” Żyto nie jest zbyt popularne w diecie niemowląt, ale podane w towarzystwie owsa i łagodnej pszenicy może być doskonałą propozycją na śniadaniową owsiankę. Bogactwo różnorodnych zbożowych smaków to sposób na urozmaicenie jadłospisu dziecka, a 11 witamin pomoże zaspokoić wielkie potrzeby żywieniowe małego brzuszka.

Nestlé „Skarby Zbóż”, cena rekomendowana przez producenta 11,99 zł

ZESTAW POBRANIOWY

Zestaw do pozyskania krwi pępowinowej. W 3. trymestrze ciąży zgłoś się do Polskiego Banku Komórek Macierzystych, aby omówić możliwość zdeponowania krwi pępowinowej. Zestaw pobraniowy zabierz ze sobą na porodówkę, aby zabezpieczyć życiodajne komórki.

Polski Bank Komórek Macierzystych, cena – 680 zł, www.pbkm.pl

ul. Witolda 6b, 35-302 Rzeszów, www.pro-familia.pl

Oddział Neonatologiczny z Intensywną Opieką Medyczną Oddział Ginekologiczno-Położniczy Oddział Pediatryczny Oddział Ortopedyczny Centrum Medycyny Sportowej Rejestracja Główna Oddział Urologiczny 17 773 57 00/01/02 Oddział Chirurgii Ogólnej Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Chirurgia Plastyczna Ortopedia i Rehabilitacja Chirurgia Piersi 17 773 58 05 Ginekologia Estetyczna Pracownia USG Rezonans Magnetyczny Stomatologia

Pracownia Endoskopii 17 773 57 57 Bank Mleka Poradnie Specjalistyczne Medycyna Estetyczna Stomatologia Podkarpackie Centrum Leczenia Otyłości Pracownia Densytometrii | Diagnostyka Osteoporozy Szkoła Rodzenia

WYDANIE 4(22)2019

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

WYDAWCA

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

AZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

REDAKTOR NACZELNA

FOTOGRAFIE

OPRACOWANIE GRAFICZNE

Dominika Czapkowska

Joanna Kielar

Artur Krupa | www.agencjamirage.art

dominikaczapkowska@gmail.com

POGO IMAGES Dariusz Puchała

FOTOGRAFIA NA OKŁADCE

Łukasz CHUDY

JOANNA KIELAR

Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA ul. Witolda 6 b, 35-302 Rzeszów W ciąży u stomatologa Co warto wiedzieć?

Terapia PRP

Jak działają czynniki wzrostu?

n n

W Rzeszowie mamy jeden z najlepszych szpitali w Polsce!

P P

Y Y

©

Copyright by PRO FAMILIA 2019 Opracowanie graficzne i merytoryczne magazynu stanowi własność Wydawcy. Kopiowanie oraz wykorzystywanie w jakikolwiek sposób materiałów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Wydawca nie odpowiada za treść reklam oraz artykułów sponsorowanych zamieszczonych w katalogu. Ceny prezentowanych produktów są uaktualnione w okresie redagowania pisma (grudzień 2017).

Przewodnik Pro Zdrowie ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Jest zbiorem wielu przydatnych informacji o medycynie i zdrowym stylu życia, które nie mogą być traktowane jako zalecenia, ale wyłącznie jako pomoc w dbaniu o własny organizm. Zaistniałe problemy czy wątpliwości dotyczące konkretnych przypadków należy bezzwłocznie konsultować ze stosownym specjalistą w danej dziedzinie. PRO FAMILIA nie odpowiada za treść reklam, nie ponosi również żadnych konsekwencji prawnych ani odpowiedzialności za następstwa mogące wyniknąć na skutek zastosowania podanych informacji bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

www.pbkm.pl

ponad

2725 leczonych pacjentów*

Krew pępowinowa bezcenny dar dla dziecka

NAJWIĘKSZY bank komórek macierzystych w Polsce NAJWIĘKSZE doświadczenie w przekazywaniu komórek macierzystych do terapii - ponad 2725 pacjentów UNIKATOWA możliwość pobrania komórek sznura pępowiny ULTRANOWOCZESNE laboratorium do preparatyki krwi pępowinowej i sznura pępowiny

Chcesz dowiedzieć się więcej?

ZADZWOŃ DO NAS +48 608 200 777

* W tym pacjenci, którzy otrzymali komórki macierzyste w ramach medycznych eksperymentów leczniczych. Dane na dzień 31.08.2019 roku.

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO

# 4(22)2019

BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO BEZPŁATNY MAGAZYN SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO