2008-2010_11_Boli Katerina by Pro.Syn.Apo

Μακεδονικός τάφος φράγματος Αλιάκμονα

The Macedonian tomb at the Aliakmon river dam

Μελέτη και προτάσεις αποκατάστασης

Study and restoration proposals

Διπλωματική εργασία Κατερίνα Μπόλη Αρχαιολόγος

Postgraduate thesis Katerina Boli Archaeologist

Επιβλέπων Γεώργιος Καραδέδος Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Supervisor Georgios Karadedos Associate Professor, School of Architecture

01 Η υφιστάμενη εξωτερική όψη του μνημείου. The present external view of the monument.

11 Το αντικείμενο της εργασίας αφορά στο μακεδονικό τάφο που εντοπίστηκε στη βόρεια όχθη του Αλιάκμονα, κοντά στον οικισμό της Αγίας Βαρβάρας του νομού Ημαθίας, κατά τις εργασίες κατασκευής του φράγματος του ποταμού τη δεκαετία του 1950. Έκτοτε, το μνημείο βρέθηκε πλάι στη γέφυρα του ποταμού και ακριβώς ανατολικά του δρόμου που συνδέει τη Βέροια με τη Βεργίνα. Με είσοδο στα νοτιοανατολικά και κατασκευασμένος από τοπικό πωρόλιθο, ο τάφος εντάσσεται στον τύπο των μεγάλων διθάλαμων μακεδονικών (συνολικών διαστάσεων 8,50 x 5,50 μ.), με δρόμο και απλοποιημένα αποδοσμένη δωρική πρόσοψη. Η αρχιτεκτονική διαμόρφωση της πρόσοψης αφορά στις δύο παραστάδες που πλαισιώνουν το θυραίο άνοιγμα και στο δωρικό θριγκό, ο οποίος δεν εκτείνεται σε όλο το μήκος της πρόσοψης αλλά περιορίζεται στο μονολιθικό υπέρθυρο της εισόδου, όπου και αποδίδεται ανάγλυφα. Ο στενός προθάλαμος στεγάζεται με οριζόντια οροφή, που βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από την ημικυλινδρική καμάρα του νεκρικού θαλάμου. Την εκπόνηση της παρούσας εργασίας υπαγόρευσαν η ανάγκη αναλυτικής προσέγγισης και μελέτης του αδημοσίευτου μνημείου, καθώς και τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει, λόγω της γειτνίασης με το φράγμα, αλλά και των άστοχων επεμβάσεων που πραγματοποιήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1970, για την προστασία, τη στεγανοποίησή του και την εξασφάλιση πρόσβασης, επιφέροντας σημαντικά στατικά προβλήματα, επιδεινώνοντας το πρόβλημα της υγρασίας και αλλοιώνοντας σε μεγάλο βαθμό τη φυσιογνωμία του. Πρωταρχικά ζητούμενα της πρότασης που διαμορφώθηκε, με στόχο τη βέλτιστη προστασία και ανάδειξη του μνημείου, υπήρξαν η αποκατάσταση της αρχικής συνολικής μορφής του και της σχέσης του με τον

Δ.Π.Μ.Σ. «ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ, ΣΥΝΤΉΡΗΣΗ & ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΏΝ ΜΝΗΜΕΊΩΝ». ΘΈΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΊΟΥ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΉΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ & ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΈΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ 2008-2010 I.P.P.S. “PROTECTION, CONSERVATION & RESTORATION OF ARCHITECTURAL MONUMENTS”. INTERDISCIPLINARY COLLABORATION STUDIO PROJECTS & POSTGRADUATE THESES 2008-2010

The subject of this study is the Macedonian tomb discovered on the north bank of Aliakmon river, near the village Agia Varvara in the Prefecture of Imathia, when a dam was built across the river in the 1950s. Since then, the monument has stood next to the bridge over the river, just east of the Veria-Vergina road. Built of porous local stone, with its entrance on the southeast side, the monument is a typical large Macedonian double-chambered tomb (overall dimensions 8.50 x 5.50 m), with a dromos and a simplified Doric façade. The architectural features of the façade are a pair of pilasters flanking the entrance and a Doric entablature, which does not extend across the entire front of the monument, but is confined to the monolithic lintel over the doorway, where it is rendered in relief. The narrow hall has a flat ceiling, which is lower than the barrel vault of the funeral chamber. The present research was dictated by the need for an analytical approach and study of this unpublished monument and the serious problems it faces because of its proximity to the dam and the misguided interventions effectuated in the early 1970s to protect, weatherproof and provide access to the monument, which resulted in significant static damage, worsening the problem of damp and altering to a considerable extent its physiognomy. The primary requirements of the proposed plan for improving the protection of the monument were the restoration both of its original overall form and its relation to its setting. Additional goal was to turn it into a visitable archaeological site. The chosen solution involves the creation of a protective shell, which will also support an artificial tumulus marking the position of the monument, just as it was in the antiquity. The proposed shell will partially use the existing reinforced concrete walls surrounding the façade, while the rest of them will be concealed and

02 Άποψη του εσωτερικού του τάφου. Aspect of the interior of the tomb. 03 Άποψη του εσωτερικού του τάφου, λεπτομέρειες από την αρχιτεκτονική διαμόρφωση της πρόσοψης. Aspect of the interior of the tomb, details of the architectural features of the façade.

περιβάλλοντα χώρο, καθώς και η ανάδειξή του σε επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο. Ως βέλτιστη λύση επιλέχθηκε η δημιουργία ενός κελύφους προστασίας, το οποίο θα αποτελέσει και τη βάση για τη διαμόρφωση τεχνητού τύμβου που θα σημαίνει τη θέση του μνημείου, όπως ακριβώς και στην αρχαιότητα. Για τη δημιουργία του κελύφους προστασίας, προβλέπεται η αξιοποίηση μέρους των υφιστάμενων τοιχίων από οπλισμένο σκυρόδεμα που περιβάλλουν την πρόσοψη, η απόκρυψη άλλων, αλλά και η κατασκευή νέων, σε μία προσπάθεια εξωραϊσμού της εικόνας που έχουν διαμορφώσει οι παλαιότερες επεμβάσεις. Η στέγαση του χώρου γίνεται με σιδηροδοκούς διπλού Τ, φέρουσα ανοξείδωτη λαμαρίνα, οπλισμό και σκυρόδεμα, ενώ το νότιο τμήμα φέρει οροφή από οπλισμένο σκυρόδεμα, διαμορφωμένη σε χαμηλότερο επίπεδο. Την αρχική σχέση του μνημείου με τον περιβάλλοντα χώρο επιχειρεί να αποκαταστήσει ο τεχνητός χωμάτινος τύμβος που διαμορφώνεται πάνω από το κέλυφος όπου εγκιβωτίζεται το μνημείο, ενώ μία κλίμακα που ξεκινά από την περιφέρειά του οδηγεί στην πορεία του αρχαίου δρόμου πρόσβασης στον τάφο. Ο αναγκαίος, λόγω υγρασίας, αερισμός και εν μέρει φωτισμός του χώρου εξασφαλίζεται με κατακόρυφο αεραγωγό-φωταγωγό. Όσον αφορά στον περιβάλλοντα χώρο, η περιοχή εισόδου διαμορφώνεται απέριττα με πάγκο-καθιστικό

new walls will be built, in an endeavour to improve the view of the monument that has been badly affected by the earlier interventions. The space will be roofed with double tee beams, stainless steel sheet, rebar and concrete, while the south part will have a lower roof of reinforced concrete. The monument’s initial relation to its environment will be restored by the artificial earthen mound that will be built above the shell encasing it, while a flight of stairs will lead from its outer edge to the ancient access corridor (dromos). Vertical ducts will assure the necessary (because of the damp) ventilation and, in part, the illumination of the monument. 76

ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΜΠΌΛΗ - ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΌΣ ΤΆΦΟΣ ΦΡΆΓΜΑΤΟΣ ΑΛΙΆΚΜΟΝΑ. ΜΕΛΈΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗΣ KATERINA BOLI - THE MACEDONIAN TOMB AT THE ALIAKMON RIVER DAM. STUDY AND RESTORATION PROPOSALS

και κρήνη, η υφιστάμενη περίφραξη αντικαθίσταται, ενώ το υπόλοιπο οικόπεδο αναδεικνύεται σε χώρο πρασίνου. Η όποια περαιτέρω επέμβαση δεν κρίθηκε σκόπιμη, εξαιτίας της άμεσης γειτνίασης με τη διώρυγα του Αλιάκμονα και τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ, αλλά και λόγω της εγγύτητας υφιστάμενων χώρων αναψυχής, οι οποίοι, στο πλαίσιο ενός άρτια οργανωμένου σχεδιασμού, μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των επισκεπτών του μνημείου και της περιοχής.

Regarding the exterior of the site, the entrance area will be simply furnished with a bench and a fountain, the existing fence will be replaced, and the rest of the grounds landscaped as a park area. No further intervention is deemed necessary, on the one hand because the monument is so near to the Aliakmon canal and the Public Power Corporation installations, and on the other due to the proximity of existing refreshment and recreation areas which, with proper arrangement and planning, can easily meet the needs of visitors to the monument and the surrounding area.

07-09 Σχέδιο πρότασης. Proposal drawing.

04-06 Αποτύπωση υφιστάμενης κατάστασης του μνημείου. Drawing of the current condition of the monument. 04