Το αρχοντικό Γάκη στην πλατεία Ντολτσό της Καστοριάς
The Gaki mansion in Dolco square of Kastoria
Αποκατάσταση και επανάχρηση
Restoration and reuse
Διπλωματική εργασία Μαγδαληνή Χατζή Αρχιτέκτων Μηχανικός
Postgraduate thesis Magdalini Chatzi Architect Engineer
Επιβλέπουσα Αιμιλία Στεφανίδου Αναπλ. Καθηγήτρια, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Supervisor Emilia Stefanidou Associate Professor, School of Architecture
Δ.Π.Μ.Σ. «ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ, ΣΥΝΤΉΡΗΣΗ & ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΏΝ ΜΝΗΜΕΊΩΝ». ΘΈΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΊΟΥ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΉΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ & ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΈΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ 2008-2010 I.P.P.S. “PROTECTION, CONSERVATION & RESTORATION OF ARCHITECTURAL MONUMENTS”. INTERDISCIPLINARY COLLABORATION STUDIO PROJECTS & POSTGRADUATE THESES 2008-2010
26 Tο αρχοντικό Γάκη δεσπόζει σε μία από τις πλευρές της μοναδικής πλατείας του ιστορικού κέντρου της Καστοριάς και ειδικότερα, στο νότιο μέτωπο ενός στενόμακρου ακανόνιστου οικοπέδου συνολικής έκτασης 1162 μ2. Πρόκειται για ένα τριώροφο κτίριο με ισόγειο, μεσοπάτωμα και όροφο, συνολικού εμβαδού 575,96 μ2 και κάλυψης 188,40 μ2, το οποίο σύμφωνα με την επιγραφή της εισόδου χρονολογείται το 1863. Όσον αφορά στην τυπολογία, βασικό στοιχείο σύνθεσης όλων των επιπέδων αποτελεί ένας κεντρικός χώρος, σε σταυροειδή διάταξη, γύρω από τον οποίο οργανώνονται οι χώροι της κατοικίας. Το επίπεδο του ισογείου διαμορφώνουν οι αποθηκευτικοί χώροι, ενώ στα επίπεδα του μεσοπατώματος και του ορόφου, γύρω από τους κεντρικούς χώρους που αποτελούσαν αίθουσες συνάθροισης και ψυχαγωγίας, οργανώνονται τα χειμωνιάτικα και καλοκαιρινά δωμάτια καθώς και οι αντίστοιχοι βοηθητικοί χώροι. Ως προς τα μορφολογικά γνωρίσματα το μνημείο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των αρχοντικών που ανοικοδομήθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και ανήκει στην κατηγορία κτιρίων τα οποία χαρακτηρίζονται ως μεταβατικά, καθώς αποτελούν την τελευταία έκφραση του παραδοσιακού τρόπου κατασκευής, ενώ ταυτόχρονα δέχονται επιρροές από το ρεύμα του εκλεκτισμού, το οποίο θα επηρεάσει την αρχιτεκτονική των αστικών κατοικιών που τα διαδέχονται. Όσον αφορά στην κατασκευαστική δομή, όπως και στα περισσότερα σπίτια της περιόδου, συνδυάζονται οι ισχυρές λιθοδομές του ισογείου με την ξύλινη ανωδομή, η οποία αποτελείται από τσατμάδες και μπαγδατί. Σύμφωνα με την επιτόπια έρευνα, αλλά κυρίως από το πλήθος των διερευνητικών τομών, εκτιμάται ότι το κτίριο κατέληξε στη σημερινή του μορφή ύστερα από τέσσερις διαδοχικές φάσεις. Οι επεμβάσεις δεν αφορούν στον αρχικό όγκο του κτιρί129
The Gaki mansion dominates over the only public square of the historical center of Kastoria, situated on the southern front of an oblong and irregular building plot with a total surface of 1162 m2. It is a three-storey building with a ground floor level, a main and a first floor which have a total expanse of 575.96 m2 and a building area of 188.40 m2. According to the entrance inscription it is dated in 1863. Regarding the typology of the building, a central area of a cruciform plan is the determinative element for all the levels, around which the rest of the rooms are displayed. The storage areas are arranged on the ground floor, while on the upper floors, around the central areas intended for congregation and entertainment, the winter and summer rooms are arranged along with the corresponding auxiliary spaces. Regarding the morphology of the building, the monument is a typical example of the mansions that were built at the end of the 19th century and could be categorized among the transitional ones, due to the fact that it maintains traditional characteristics in its construction while at the same time it incorporates elements of eclecticism, an architectural movement that will influence the succeeding residential urban structures. Like most of the houses from that period, the structure of the building combines the strong masonry walls on the ground floor with the timber-framed walls, formed with lath and plaster, on the upper floors. According to fieldwork and numerous investigation sections, the construction is estimated to have passed through four successive stages. The interventions are mainly detected in the interior spaces, and not in the initial form of the building, and were necessary in order to accommodate the needs that emerged from time to time, like the creation of more spaces and the detachment or enrichment of the wooden furnishing.
01 01 Νότια όψη αρχοντικού Γάκη. Gaki mansion, south view.
02
02 Τοπογραφικό διάγραμμα. Site plan.
ου, αλλά εντοπίζονται κυρίως στον εσωτερικό χώρο, με επεμβάσεις που αποσκοπούσαν στην εξυπηρέτηση αναγκών που προέκυπταν ανά περιόδους, όπως τη δημιουργία επιπλέον χώρων και την κατάργηση ή τον εμπλουτισμό στοιχείων της σταθερής ξύλινης επίπλωσης. Με την πάροδο των χρόνων το μνημείο υπέστη φθορές, με αποτέλεσμα τη «βαριά» παθολογία που παρουσιάζει τόσο στο φέροντα οργανισμό του, με την έντονη κλίση των περιμετρικών λιθοδομών, την κλίση των πατωμάτων και των οροφών, καθώς και την καταστροφή επιμέρους αρχιτεκτονικών στοιχείων.
In time, the monument suffered from decay with result the serious damage of its bearing structure, suffering from the intense deviation of the circumferential masonry walls, of the floors and the ceilings, as well as partial damages of the architectural elements. The main object of this postgraduate thesis is the restoration and reuse of the monument, as well as the utilization of the building’s free space, in accordance with the physiognomy and characteristics of the monument. The main objectives hereby suggested, for the preservation of the building, are: the protection of the monument from the damages caused by the environment, 130
ΜΑΓΔΑΛΗΝΉ ΧΑΤΖΉ - ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΌ ΓΆΚΗ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΊΑ ΝΤΟΛΤΣΌ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΆΣ: ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΆΧΡΗΣΗ MAGDALINI CHATZI - THE GAKI MANSION IN DOLCO SQUARE OF KASTORIA: RESTORATION AND REUSE
03
04
05
06
03 Νότια όψη αρχοντικού Γάκη, υπάρχουσα κατάσταση. Gaki mansion, south façade current condition. 04 Βόρεια όψη αρχοντικού Γάκη, υπάρχουσα κατάσταση. Gaki mansion, north façade current condition. 05, 06, 07 Κατόψεις ισογείου, μεσοπατώματος και ορόφου, υπάρχουσα κατάσταση. Ground floor, main and first floor plans, current condition.
07 131
Δ.Π.Μ.Σ. «ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ, ΣΥΝΤΉΡΗΣΗ & ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΏΝ ΜΝΗΜΕΊΩΝ». ΘΈΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΊΟΥ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΉΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ & ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΈΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ 2008-2010 I.P.P.S. “PROTECTION, CONSERVATION & RESTORATION OF ARCHITECTURAL MONUMENTS”. INTERDISCIPLINARY COLLABORATION STUDIO PROJECTS & POSTGRADUATE THESES 2008-2010
Κύριο στόχο της διπλωματικής εργασίας αποτελεί η αποκατάσταση και επανάχρηση του μνημείου, καθώς και η αξιοποίηση του ελεύθερου χώρου του οικοπέδου μέσα από τη διατύπωση προτάσεων, οι οποίες θα είναι συμβατές με τη φυσιογνωμία και το χαρακτήρα τόσο του ίδιου του μνημείου, όσο και του περιβάλλοντα χώρου του. Βασικές αρχές και στόχοι της πρότασης αποτελούν η προστασία του μνημείου από τη φθορά του χρόνου, η αποκατάσταση των προβλημάτων του στατικού φορέα, η απομάκρυνση επεμβάσεων που αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία του, η ανάδειξη της τυπολογίας και των μορφολογικών του χαρακτηριστικών, καθώς και η ένταξή του στο σύγχρονο γίγνεσθαι και η επανάχρησή του, προκειμένου για την εξασφάλιση της βιωσιμότητάς του. Στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε η ανάδειξη και η επανάχρηση του μνημείου ως ξενώνα, που θα συνδυάζει τον παραδοσιακό χαρακτήρα με σύγχρονες υπηρεσίες αναψυχής. Προς την κατεύθυνση αυτή οι προτεινόμενες επεμβάσεις αφορούν, πρώτον, στην αξιοποίηση των χώρων του κτιρίου, διατηρώντας αναλλοίωτη την τυπολογία και το χαρακτήρα του, και δεύτερον, στη δημιουργία μιας σύγχρονης κατασκευής, η οποία θα λειτουργεί σε άμεση σχέση και συμπληρωματικά ως προς την παραδοσιακή, χωρίς να θίγει τη φυσιογνωμία είτε του μνημείου, είτε του περιβάλλοντα χώρου. Όσον αφορά στις χρήσεις, στο ισόγειο της παραδοσιακής και της σύγχρονης μονάδας προβλέπονται οι χώροι λειτουργικής οργάνωσης και εξυπηρέτησης των αναγκών του ξενώνα, καθώς και οι χώροι ψυχαγωγίας και χαλάρωσης. Στους υπερκείμενους ορόφους χωροθετούνται η ανάπαυση και η διανυκτέρευση, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο προβλέπονται χρήσεις στάθμευσης, δίκτυο διαδρομών, χώρος πρασίνου και υπαίθρια καθιστικά. Σχετικά με την αρχιτεκτονική σύνθεση της νέας μονάδας επιλέγεται η δημιουργία μια σύγχρονης κατασκευής, η τυπολογία της οποίας καθορίζεται από το σχήμα και το ανάγλυφο του οικοπέδου. Το μεγαλύτερο τμήμα της είναι υπόσκαφο, ενώ οι όγκοι που προκύπτουν πάνω από την επιφάνεια του εδάφους διαμορφώνονται, αφενός σε σχέση με τα όμορα κτίρια με σκοπό να καλύψουν τις σύγχρονες κατασκευές, οι οποίες αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία του παραδοσιακού χαρακτήρα της περιοχής, και αφετέρου σε σχέση με το υπό μελέτη κτίριο και τα διατηρητέα που γειτνιάζει. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα την αξιοποίηση οπτικών φυγών που στοχεύουν στην ανάδειξη τόσο των ίδιων των διατηρητέων, όσο και της θέας προς την κατάφυτη πλαγιά του βουνού. Οι παραπάνω επιλογές, εκτός από τη δημιουργία ευχάριστων χώρων, δίνουν την αίσθηση μιας επέμβασης η οποία αφορά περισσότερο τη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου, καθώς αυτή θα είναι εμφανής μόνο από συγκεκριμένες οπτικές φυγές.
the restoration of the structural damages, the removal of all the modifications conducted against the monument’s physiognomy, as well as its integration in the contemporary environment and its reutilization. In this case, it is proposed to reuse the monument as a boutique hotel that combines the classical style with contemporary recreational services. Therefore, the herein suggestions concern, first of all, the utilization of the building’s spaces while preserving at the same time its character and typology, and secondly, the development of a contemporary construction, that will function complementary with the traditional building. As far as the proposed uses of the spaces, the ground floors of both the traditional and contemporary buildings are intended to serve the operation of the hotel, including entertainment and recreation areas. The upper floors accommodate the hotel rooms, while the surroundings of the hotel will be provided with parking area, paths, green space and outdoor benches. Furthermore, concerning the architectural composition of the new unit, the construction is a contemporary one, and its typology is determined by the shape and relief of the plot. The greater section of the new unit is underground, while the surface construction intends to cover the contemporary constructions that alter the traditional character of the area, while conforming with the neighbouring preservable buildings. Consequently, it is achieved to offer a better view of the monuments all around and the green mountain slopes. These proposals not only will create pleasant spaces, but they will also focus on the surrounding area, as the new unit will be visible only from certain viewing angles.
132
ΜΑΓΔΑΛΗΝΉ ΧΑΤΖΉ - ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΌ ΓΆΚΗ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΊΑ ΝΤΟΛΤΣΌ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΆΣ: ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΆΧΡΗΣΗ MAGDALINI CHATZI - THE GAKI MANSION IN DOLCO SQUARE OF KASTORIA: RESTORATION AND REUSE
Δ.Π.Μ.Σ. «ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ, ΣΥΝΤΉΡΗΣΗ & ΑΠΟΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΏΝ ΜΝΗΜΕΊΩΝ». ΘΈΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΊΟΥ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΉΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ & ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΈΣ ΕΡΓΑΣΊΕΣ 2008-2010 I.P.P.S. “PROTECTION, CONSERVATION & RESTORATION OF ARCHITECTURAL MONUMENTS”. INTERDISCIPLINARY COLLABORATION STUDIO PROJECTS & POSTGRADUATE THESES 2008-2010
12 08
09
10
11
13
14 12-13 Τρισδιάστατες απεικονίσεις πρότασης αποκατάστασης. Restoration proposal - 3D views.
08 Πρόταση αποκατάστασης - Επίπεδο ισογείου. Restoration proposal - Ground floor.
14 Φωτορεαλιστική απεικόνιση της σύγχρονης μονάδας. Photorealistic illustration of the new unit.
09 Πρόταση αποκατάστασης - Επίπεδο μεσοπατώματος. Restoration proposal - Main floor. 10 Πρόταση αποκατάστασης - Επίπεδο ορόφου. Restoration proposal - First floor.
15 Φωτορεαλιστική απεικόνιση του περιβάλλοντα χώρου. Photorealistic illustration of the surrounding area.
11 Πρόταση αποκατάστασης - Επίπεδο στέγης. Restoration proposal - Roof. 15 133
134