Fluids Processing 2-2022 by Proces Media

APRIL 2022

BIOBRANDSTOF Productie biodiesel groeit explosief ENERGIETRANSITIE Tata Steel op weg naar ‘groen staal’ ONDERZOEK Blauwalgen kweken voor groene grondstoffen FLU002_01_cover.indd 1

24-03-2022 08:33

LET US OPTIMIZE YOUR SURFACE Besmetting? Bacteriegroei? Salmonella? Lysteria? Bioﬁlm? Fouling? Beilby layer? Reinigbaarheid? Zwartverkleuring? Corrosie? Pitting? Aankleven? Aanbakken? Verstopping? Aanladen? Geurbederf? Smaakbederf? Rouging? Oxidatie? Roest? Uitstekende eigenschappen voor uw RVS met: - Amorﬁseren - Micro-ondulatie - Elektrochemisch ontzwarten - Elektropolijsten - Derouging

A VERDER COMPANY FP001_Packo_230x310.indd 22FLU002_ADVERTENTIES.indd 2 2

Cardijnlaan 10 B8600 Diksmuide T +32 (0) 51 51 92 80 www.electropolish.be surface@packo.com

21-02-2022 17-03-2022 13:38 10:38

Fotograﬁe: Finn Hentzepeter

| EDITORIAL

OEKRAÏNECRISIS RAAKT PROCESINDUSTRIE e ene crisis is nog niet voorbij en de volgende – van geheel andere orde – dient zich aan. De situatie in Oekraïne had al een week na de inval door Rusland wereldwijd gevolgen, ook in de procesindustrie, met name door de totaal ontregelde logistiek van allerlei grondstoffen die continu via Oekraïne aan ons land geleverd

D worden.

Dit raakt nu vooral de olieverwerkende voedingsindustrie voor wat betreft de verpompbare processen. Dit heeft alles te maken met de afhankelijkheid van grondstoffen als zonnebloemolie en koolzaadolie, waarvan heel veel uit dit land geïmporteerd wordt. Zoals bekend is Oekraïne de grootste teler van zonnebloemen ter wereld, groter nog dan Rusland, met een productievolume van 13,6 miljoen ton olie per jaar. De Russische Federatie doet ruim 11 miljoen ton, samen zijn ze goed voor meer dan 50% van de totale wereldproductie. De prijzen voor zonnebloemolie rijzen door de oorlog helemaal de pan uit. Dat merk je ook als particulier. Ik kwam bij de groothandel en hoorde dat een 5 liter jerrycan in één dag opgeslagen was van 12 naar 26 euro. En dan te bedenken dat 12 euro al erg duur is voor deze normaliter betaalbare oliesoort. Opvallend trouwens dat er ﬂink gehamsterd is. Veel ﬂessen stonden er niet meer. Consumenten kunnen nog uitwijken naar alternatieven voor zonnebloemolie, voor de industrie is dat anders. Nu de export van zonnebloemolie stilligt, dreigt de voedingsindustrie in de problemen te komen. Deze oliesoort wordt veel gebruikt in margarine, koek, gebak en chips en

voor gefrituurde producten, en is juist vanwege de gezondere eigenschappen steeds meer als vervangende olie voor bijvoorbeeld palmolie gebruikt. In de ‘just in time’ economie wordt de zonnebloemolie continu aangeleverd. Stokt de aanvoer, dan is het vat snel leeg. In Trouw vertelde Frans Claassen, directeur van de ketenorganisatie MVO voor producenten, verwerkers en handelaars in plantaardige en dierlijke oliën en vetten, dat de laatste vrachtwagen met olie begin maart ons land inreed. Dit betekent dat medio april alles wel zo’n beetje op is en dat recepturen aangepast moeten worden. En waar schaarste is, stijgen de prijzen, ook voor industriële oliealternatieven als palmolie, koolzaadolie en sojaolie. Ik zag trouwens dat ook de meest goedkope olijfolie nu ineens verkocht wordt voor ‘vergine’ prijzen. De piek van deze prijsstijging lijkt nog niet bereikt. Daarnaast doen de hoge energieprijzen een duit in het zakje, want er is veel gas nodig voor het rafﬁnageproces van plantaardige olie. Het is uiteraard allemaal klein leed vergeleken met de verschrikkingen voor de Oekraïners zelf die we sinds begin maart de huiskamer in geslingerd krijgen. We kunnen alleen maar hopen dat die ellende voor hen snel voorbij is. Voorlopig gaan wij dit vooral stevig in onze portemonnee voelen. En kunnen we lessen trekken uit onze economische afhankelijkheid die op tal van vlakken doorgeschoten lijkt te zijn. ● Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_03_Editorial.indd 3

23-03-2022 17:52

OP DE VOORPAGINA

INHOUD

08 ENERGIETRANSITIE TATA STEEL KAN IN 15 JAAR OMSCHAKELEN NAAR WATERSTOF Omschakelen naar waterstof voor de productie van staal lijkt de enige uitweg voor het broeikasgassen en schadelijke stoffen spuiende Tata Steel. Er ligt nu een plan dat de route uitstippelt.

12 R&D BLAUWALGEN KWEKEN VOOR GROENE GRONDSTOFFEN Photanol zoekt op het Amsterdam Science Park naar de perfecte condities waaronder

Productielocatie Neste in Finland. (Foto: Neste)

cyanobacteriën duurzame grondstoffen voor de chemie-industrie kunnen produceren. Productie biobrandstof vergt andere m+r De hoge prijs van fossiele brandstoffen en het nul-emissiedoel van de luchtvaart stuwt de vraag naar biobrandstoffen. Het Finse Neste breidt zijn productie daarom flink uit. Het bedrijf raffineert plantaardige oliën en vetten en zet ze via transesterificatie met ethanol en katalytische hydrogenolyse om naar biodiesel (HVO 100, d.w.z. 100% Hydrotreated Vegetable Oil). Deze productiemethode vraagt ook een omslag in meet- en regeltechniek. Hiervoor werkt het bedrijf samen met automatiseerder Emerson. De uiteenlopende oliën en vetten die Neste gebruikt, hebben allemaal andere eigenschappen. Tijdens het proces in de reactoren is nieuwe meet- en regelapparatuur nodig om een optimale kwaliteit biodiesel te kunnen garanderen. Plantaardige stromen geven bovendien een verhoogd risico op corrosie. Hiervoor zet Emerson onder meer draadloze ultrasoon sensoren in om de impact op de wanden van reactoren en opslagtanks te monitoren. Ook meet Emerson de ‘carbonintensiteit’ van de diverse grondstoffen om vast te kunnen stellen hoe emissiearm het eindproduct is.

Beheersing van het bioreactoronderzoek is cruciaal voor opschaling.

16 BESTSELLER MOEITELOOS 24/7 ZWAAR WERK MET PERISTALTISCHE POMP Het verpompen van complexe, vezelrijke media vraagt om een heavy-duty oplossing. Een innovatief productieproces dat het beste van twee werelden combineert, leidde tot een duurzame slangenpomp met een lange levensduur, zonder kleppen of mechanische afdichtingen: het enige slijtende onderdeel is de slang zelf.

20 BIOBRANDSTOF NUL-EMISSIEDOEL LUCHTVAART GEEFT IMPULS AAN PRODUCTIE HERNIEUWBARE BIOBRANDSTOF Neste is wereldwijd marktleider in hernieuwbare brandstoffen. Het Finse bedrijf pompt honderden miljoenen euro’s in het opschalen van zijn productiecapaciteit. ‘94 procent van onze winst halen we uit onze duurzame producten.’

EN VERDER Lees het artikel op pagina 20. Emerson +31 (0)70 413 6666 http://www.emerson.nl

18 Fluids Processing World

06 Kort

24 Marktnieuws

07 Column

27 Agenda

Fluids Processing is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.

Eindredactie Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl

Redactieadres Proces Media Marktplein 2 1421 AC Uithoorn redactie@ﬂuidsprocessing.nl

Vormgeving GiesbersRetail, Velp

Hoofdredactie Vincent Hentzepeter +31 (0)546 65 8833 +31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl

03 Editorial

Met medewerking van: Pieter van den Brand, Leendert van der Ent, Marjan Hammink, Marco Vellinga

Sales Erik ten Haaf +31 (0)297 22 3462 +31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl

Druk Veldhuis Media, Meppel

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_04_inhoud.indd 4

24-03-2022 08:34

16 Abonnementen abo@procesmedia.nl +31 (0)297 22 3462 Abonnementsprijs 2022 Voor de Benelux: € 126 (excl. 9% btw). Overig buitenland: op aanvraag. Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.

Uitgever: ProcesMedia bv, 1421 AC Uithoorn © 2022, ProcesMedia bv Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 1874-7914

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_04_inhoud.indd 5

24-03-2022 08:34

KORT NIEUWS

PROTOCOL BEOORDELING GASSENSOREN GEPUBLICEERD

Meetkastjes met luchtsensoren van TNO. (Foto: NEN)

De technische speciﬁcatie voor de testprocedures en eisen voor de classiﬁcatie van sensorsystemen voor de bepaling van gasvormige verontreinigingen in de buitenlucht is gepubliceerd. De CEN/TS 17660-1 norm met de titel ‘Air quality - Performance evaluation of air quality sensor systems - Part 1: Gaseous pollutants in ambient air’ kan gebruikt worden om te beoordelen hoe nauwkeurig (goedkope) sensoren in de praktijk zijn. Dit protocol met de prestatiekenmerken van gassensoren

is volgens NEN bedoeld voor het meten van gasvormige verontreinigingen die vallen onder de Europese richtlijn voor luchtkwaliteit, zoals stikstofdioxide (NO2). CEN/TS 17660-1 beschrijft de testprocedures en eisen voor de classiﬁcatie van sensorsystemen voor de bepaling van gasvormige verontreinigingen in de buitenlucht. Voor de classiﬁcatie worden zowel laboratorium- als veldtesten uitgevoerd. Het protocol kan worden gebruikt voor sensoren voor het meten van stikstofoxiden (NO/NO2/NOx),

koolstofmonoxide (CO), zwaveldioxide (SO2), ozon en benzeen. Als aan de hand van dit protocol duidelijk is hoe goed de sensoren meten, kan bepaald worden waarvoor ze kunnen worden ingezet en of ze bijvoorbeeld geschikt zijn voor indicatieve metingen in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit of voor burgerparticipatieprojecten. De werkgroep die op dit protocol zat, ontwikkelt momenteel een deel 2 voor ﬁjnstofsensoren CEN/ TS 17660-2. Naar verwachting wordt dit protocol begin 2023 gepubliceerd.

NIEUWE BESTUURSVOORZITTER WUR Sjoukje Heimovaara (1965) volgt per 1 juli 2022 Louise O. Fresco op als voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen University & Research (WUR). Tot die tijd is ze directeur van de Agrotechnology & Food Sciences Group (AFSG) binnen WUR. Louise O. Fresco was 8 jaar bestuursvoorzitter. Heimovaara heeft ervaring opgedaan bij de overheid en het bedrijfsleven,

in contractresearch, fundamenteel onderzoek en het hoger onderwijs alsook in het bedrijfsleven. Ze studeerde plantenveredeling in Wageningen, destijds de Landbouwhogeschool Wageningen. Na haar afstuderen werkte zij voor TNO en promoveerde in 1995 in de celbiologie aan de Universiteit Leiden. Vanaf 2003 tot 2019 was zij werkzaam bij Royal Van Zanten als di-

recteur R&D en later als CEO. In maart 2020 werd ze algemeen directeur van de Agrotechnology & Food Sciences Group (AFSG). Sjoukje Heimovaara (1965) volgt per 1 juli 2022 Louise O. Fresco op als voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen University & Research (WUR). (Foto: WUR)

CIRCULAIRE FABRIEK VOOR AFVALPLASTICS Itero gaat het bouwbedrijf Fluor Corporation inschakelen voor de bouw van zijn geavanceerde recyclingfabriek op Brightlands Campus in

Geleen. Hier zal met Itero’s gepatenteerde modulaire technologie plastic afval worden omgezet in olieproducten, was en gas om er nieuwe plastics

van te maken. Hiermee krijgt 27.000 ton plastic afval, die anders gestort of verbrand zou worden, een nuttige bestemming. Itero wil stapsgewijs

modules aan de fabriek toevoegen om te komen tot een commercieel haalbare circulaire verwerkingsfaciliteit voor afvalplastic.

Simon Hansford van Itero (l) en Tom Duzijn van Fluor. (Foto: Itero)

Ontwerptekening van de te bouwen installatie voor het verwerken van afvalplastics tot fossiele grondstoffen. (Beeld: Itero)

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_06_kort+column.indd 6

24-03-2022 08:35

NIEUWE PROJECTMANAGER VOMI Projectmanager Emma Haakman is toegetreden tot VOMI, de brancheorganisatie voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie. Ze volgt Yorick Lieffering op, die eind 2021 de overstap maakte naar de Staalfederatie. Emma Haakman (34) heeft een communicatieachtergrond en deed ervaring op bij brancheorganisaties. In haar nieuwe functie als VOMI-projectmanager is zij in dienst van FME en zit ze op de thema’s veiligheid, professionalisering, arbeidsmarkt en optimalisatie. Zij gaat de kar trekken voor evenementen, zoals de Safety Day en de Safety Experience Award.

COLUMN

WATERSTOF VERGT ANDERE BEVEILIGING Op 12 mei 2022 organiseert Hitma een webinar over de Molecular Property Spectrometer, een gasdetector die het lichte, licht ontvlambare en vrijwel onzichtbaar brandende waterstof kan detecteren. ormaal vind je op deze plek een column over vloeistofbehandeling, geschreven door één van mijn collega’s. Deze keer claim ik de ruimte, omdat ik iets kwijt wil over groene waterstof. Waterstof lijkt wel het wondermiddel van de energietransitie. Miljarden worden vrijgemaakt voor groene waterstofprojecten. De industrie kan waterstof, mits emissievrij geproduceerd, inzetten als energiedrager. En in principe kan waterstof als alternatief dienen voor alle toepassingen waar nu aardgas wordt gebruikt.

N Projectmanager Emma Haakman is toegetreden tot VOMI.

De bekendste productiemethode van groene waterstof is elektrolyse waarbij water (H₂O) via groene elektriciteit wordt gesplitst in waterstof (H2) en zuurstof (O2). Elektrolyse zorgt ervoor dat grote hoeveelheden duurzame elektriciteit, geproduceerd op zee of land, goed kunnen worden ingepast in ons energiesysteem. Met elektrolyse kun je ﬂexibel (op afroep) elektriciteit omzetten naar waterstof om deze vervolgens op te slaan en te transporteren naar de gebruiker. Waterstof klinkt als een sympathiek stofje dat graag verbindingen maakt, maar waterstof is ook licht ontvlambaar en explosiever dan aardgas. Als waterstof brandt, zijn de vlammen bijna niet zichtbaar. Bovendien is waterstof lichter dan aardgas en kan dus ontsnappen bij (via) kleppen en afsluiters. Dat betekent dat huidige veiligheidsmaatregelen die genomen zijn voor het in de gaten houden van aardgas, niet altijd geschikt zijn om waterstof te detecteren. Het gebruik van waterstof vraagt om een andere beveiliging met behulp van speciﬁeke detectiemethoden. Speciaal hiervoor zijn gasdetectoren ontwikkeld die gebruik maken van een nieuwe technologie; de Molecular Property Spectrometer. Dit is een onderhoudsvrije sensor die meerdere gassen detecteert zonder dat er sensorvergiftiging optreedt. Het project WASTE2FUNC krijgt 6,7 miljoen euro van de EU voor de bouw van een platform voor het inzamelen van voedselafvalstromen om die om te zetten naar biomoleculaire bouwstenen. (Foto: Universiteit Gent)

NIEUW PLATFORM VOOR BIOMOLECULEN UIT AFVAL Het Europees door BBI-JU geﬁnancierde project WASTE2FUNC krijgt 6,7 miljoen euro van de EU voor de bouw van een platform voor het inzamelen van voedselafvalstromen uit de landbouw, de voedingsindustrie, supermarkten, veilingen en restaurants. De stromen kunnen dienen als grondstoffen voor de omzetting naar bioplastics en biologische oppervlakte actieve stoffen. Aan dit project nemen 12 partners deel uit 5 landen, waaronder ondernemingen als Croda, Evonik en Ecover, onder-

zoeksinstituten en landbouwkoepels. De biotechnologische omzetting van afvalstromen en het verwaarden van de voedselresten tot circulaire grondstoffen moet de CO₂-uitstoot met minstens 20% verminderen ten opzichte van de traditionele manier van afvalverwerking, waarbij het voedsel simpelweg wegrot of verbrand wordt. Een belangrijke technologiepartner is het Israëlische TripleW dat al begonnen is met de productie van melkzuur in een demonstratiefabriek in het Belgische Kallo. Ook is

Volgens mij biedt groene waterstof goede kansen als vervanging van aardgas, maar het vraagt wel om een geheel andere kijk op beveiliging. De Molecular Property Spectrometer is hiervan een voorbeeld. Omdat ik veel vragen krijg over waterstofdetectie, geef ik 12 mei a.s. een webinar over dit onderwerp. Geïnteresseerden kunnen gratis deelnemen. Peter Adema Specialist gas- en vlamdetectie bij Hitma

een grote rol weggelegd voor het bedrijf Amphi-star, spinoff van de Universiteit Gent en Bio Base Europe, die een technologie voor de productie van microbiële biosurfactanten hebben ontwikkeld. Als uit het project voldoende potentieel

blijkt, is het de bedoeling een biorafﬁnaderij op te zetten voor de synthese van moleculaire bouwstenen voor de productie van bioplastics, cosmetica, persoonlijke verzorgingsmiddelen en biologische wasmiddelen.

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_06_kort+column.indd 7

24-03-2022 08:36

ENERGIETRANSITIE | Tekst: Pieter van den Brand | Beeld: Tata Steel

Banenmotor Tata Steel moet schoner gaan produceren. Het bedrijf stoot nu ruim 12 miljoen ton CO2 per jaar uit (7% van het totaal in Nederland) en zijn loodemissie veroorzaken gezondheidsschade bij omwonenden.

Roadmap Groen Staal

TATA STEEL KAN IN 15 JAAR OMSCHAKELEN NAAR WATERSTOF Omschakelen naar waterstof voor de productie van staal lijkt de enige uitweg voor het broeikasgassen en schadelijke stoffen spuiende Tata Steel. Er ligt nu een plan dat de route uitstippelt. 8

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_08_Tata-waterstof.indd 8

23-03-2022 17:52

van een waslijst aan randvoorwaarden. Niet alleen is een miljardeninvestering nodig, de markt moet bereid zijn een hogere prijs te betalen voor het duurzame staal. De productie zal duurder uitvallen dan die van het huidige hoogovenstaal, zeker wanneer de overgang wordt ingezet van aardgas naar waterstof. Tata wil een beroep doen op het ‘klimaat- en transitiefonds’ van 35 miljard euro van het nieuwe kabinet voor de bouw van een elektrolyser (100 MW) samen met partner HyCC (Hydrogen Chemistry Company). Volgens het coalitieakkoord is 15 miljard euro uit dit klimaatfonds bedoeld voor de bouw van waterstof- en elektrolysecapaciteit. Een eerste DRI-installatie – die tussen 2028 en 2030 in bedrijf zou kunnen zijn – levert een reductie op van 3,1 tot 3,8 miljoen ton CO₂ per jaar. De overstap op waterstof betekent ook dat de Kooks-gasfabriek-2 sluit. Juist deze fabriek is nu een grote bron van overlast voor de omgeving.

VERSTRENGELD

Staal produceren op basis van waterstof lijkt de enige overlevingskans voor Tata Steel IJmuiden. Aan de realisatie kleven nog veel haken en ogen, en het geduld bij overheid en omgeving lijkt op. Maar technisch en economisch gezien kan Tata Steel in 15 jaar tijd overstappen op de staalproductie op basis van waterstof. Dat is de conclusie van onderzoeksbureau Roland Berger dat op verzoek van Tata en vakbond FNV het ambitieuze plan ‘Groen Staal’ onder de loep nam. Terwijl velen zo snel mogelijk van de staalmaker in IJmuiden af lijken te willen, zijn zo’n 11.000 mensen (en gezinnen) voor hun inkomen wel direct van werkgever Tata afhankelijk. Los nog van de vele toeleveranciers en klanten. De voorheen geres-

pecteerde banenmotor staat met een jaaruitstoot van ruim 12 miljoen ton CO₂ echter te boek als ‘s lands grootste klimaatvervuiler (7% van de totale landelijke emissies), en als veroorzaker van gezondheidsschade aan omwonenden vanwege zijn loodemissies, aldus onderzoek van het RIVM van september 2021.

DRI-PROCES In het groene staalplan zijn de ogen gericht op de productietechnologie met de naam DRI (Direct Reduced Iron). De bouw van verschillende DRIinstallaties kan de uitstoot van broeikasgassen in stappen terugbrengen tot zo’n 40% in 2030 met als einddoel 0 emissies in 2050, onder voorbehoud

Eenvoudig lijkt de technische overgang op het eerste oog niet. Het immense bedrijfsterrein van Tata Steel in IJmuiden – in totaal 750 hectare groot – herbergt 17 fabrieken en aanpalende installaties die intensief zijn verstrengeld, van de aanvoer van grondstoffen tot het verladen van de kant-en-klare rollen staal naar de klant. Het hele jaar door wordt 24/7 staal geproduceerd, als Tata op volle capaciteit draait in totaal zo’n 7 miljoen ton. Het bedrijf maakt al sinds 1918 staal van kolen en ijzererts en heeft dit basisproces tot een efﬁciënt ambacht weten te smeden. De kolen worden in cokes, of kooks, omgezet in de twee kooks-gasfabrieken op het terrein. In de sinterfabriek wordt ijzererts – door het te verhitten – omgezet in poreuze brokken. De sinters gaan samen met kooks en pellets van ijzererts (gemaakt in de pelletfabriek) de hoogoven in om ruwijzer te maken. In IJmuiden staan twee hoogovens. Het 1500 °C hete, vloeibare ruwijzer gaat vervolgens in de staalfabriek in een converter (een enorm rond vat dat kan kantelen), waar eerst als koelmiddel schroot in is gestort. Door met zuivere zuurstof te blazen wordt daar uit het ruwijzer staal gemaakt. Het vloeibare staal wordt tot plakken gegoten, die tot rollen worden uitgewalst in de warmbandwalserij. Afhankelijk van de klantvraag kan het staal daarna nog worden koudgewalst, vertind, verzinkt of geverfd (denk aan het emailleerstaal van de wasmachine thuis).

SCHACHTOVEN Volgens de DRI-technologie vindt de reductie van ijzererts direct plaats met behulp van aardgas of waterstof (of een combinatie van beide). Dat gebeurt in een ‘schachtreactor’ bij een relatief lage temperatuur tot ongeveer 1000 °C. Het waterstof fungeert als aanjager van het reductieproces en als energiebron voor dit proces. Het gereduceerde ijzer wordt, met toevoeging van koolstof, in een elektrische oven tot vloeibaar ruwijzer verwerkt,

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_08_Tata-waterstof.indd 9

23-03-2022 17:53

Synergie in roestvaststaal Heleon Group staat voor synergie in hoogwaardige procescomponenten voor de voedingsmiddelen- en farmaceutische industrie. Naast een uitgebreid componentenprogramma beschikt Heleon Group over een zeer uitgebreide voorraad buizen en fittingen. Ook klantspecifieke onderdelen kunnen door ons vervaardigd worden. Dit optimale pakket kan ook uw project tot een succes maken. Graag denken we met u mee en ontwikkelen samen met u de meest effectieve toepassingen en oplossingen. Ontdek de kracht van Heleon Group.

Heleon Group Holstaal BV Vierlinghstraat 10 4251 LC Werkendam Nederland Tel: (+31) 183-679860 www.heleon-group.com Roestvaststalen buizen en ﬁttingen - sanitaire koppelingen - afsluiters - slangen - ﬁlters en andere armaturen voor de voedingsmiddelen- en farmaceutische industrie

22FLU002_ADVERTENTIES.indd 10

17-03-2022 13:38

ENERGIETRANSITIE

Het bedrijfsterrein van Tata Steel in IJmuiden (750 ha) omvat 17 fabrieken en aanpalende installaties die intensief zijn verstrengeld. Dit maakt de overgang naar waterstof technisch complex.

dat vervolgens via de staalfabriek en de walserijen weer tot rollen staal kan worden verwerkt. Van belang voor Tata is dat het met de DRI-technologie staal van hoge kwaliteit kan blijven produceren.

BIJPRODUCT Het DRI-proces kan de hoogovens in het bestaande staalproductieproces vervangen, waardoor kolen niet meer nodig zijn. Het enige ‘bijproduct’ is water. De zuurstof uit het ijzererts kleeft namelijk niet vast aan de koolstof maar aan waterstof en wordt daardoor water. Bij gebruik van waterstof in het DRI-proces komt geen CO₂ meer vrij, alleen nog bij het pelletiseerproces van het ijzererts en het downstream staalproductieproces, maar dat is niet de hoofdmoot van de huidige CO₂-emissies.

OVERSTAP Het scenario voor Tata Steel is in vijf jaar tijd van aardgas over te stappen op groene waterstof, gemaakt met de eigen electrolyser op het terrein of deels aangevoerd via de waterstof-infrastructuur. Een tweede DRI-installatie (naar verwachting te realiseren in 2032-2037) kan een extra jaarlijkse reductie van 4,4 tot 6,4 miljoen ton CO₂ opleveren. Naast de eerste en tweede DRI-installatie zou de resterende uitstoot dan teruggaan naar nul door (meer) waterstof te gebruiken en andere additionele maatregelen te nemen.

NIET NIEUW De DRI-technologie wordt al wereldwijd toe-

gepast, maar nog niet grootschalig. Hoewel complex is de techniek volgens experts relatief goed in bestaande staalfabrieken in te passen. De productie van staal met waterstof is zeker niet nieuw. In Trinidad produceerde ArcelorMittal in het begin van deze eeuw gedurende een aantal jaren op commerciële wijze staal op basis van grijze waterstof. In het Circored-proces werden voor de reductie van ijzererts geen schachtovens maar wervelbedreactoren gebruikt. De waterstof werd ter plekke gemaakt uit aardgas volgens het traditionele proces van stoom-methaanreforming. In 2016 trok ArcelorMittal de stekker uit de installatie, omdat het bedrijf er niet meer mee kon concurreren vanwege de lage staalprijs op dat moment. In Zweden nam het Zweeds-Finse staalbedrijf SSAB samen met ijzerertsproducent LKAB en energiebedrijf Vattenfall in augustus 2021 de HYBRIT-proeffabriek in gebruik. Doel is vanaf 2026 jaarlijks volgens het DRI-procedé 1,5 miljoen ton waterstofstaal te maken (wat vergeleken met de wereldwijde jaarproductie van 1,2 miljard ton op kolen gebaseerd staal nog een druppel op een gloeiende plaat is).

SCHROOT Voor Tata Steel biedt de DRI-technologie nog meer voordelen naast een fors lagere CO₂-uitstoot bij het primaire staalproductieproces. In het DRIproces kan namelijk ook schroot worden verwerkt, wat de circulariteit ten goede komt. De toevoeging van koolstof blijft nodig om het staal zijn gewenste

eigenschappen te geven, dus fossielvrij is het proces niet, tenminste zolang daar gepulveriseerde kolen voor nodig zijn. Op termijn is een hoge kwaliteit biomassa een optie.

4X ZOVEEL ELEKTRICITEIT NODIG Maar er is ook kritiek: de productie volgens DRItechnologie zou erg veel elektriciteit nodig hebben, en die hoeveelheden stroom vergen een substantiële uitbreiding van wind- en zonne-energie. Het kabinet heeft daar nu gehoor aan gegeven en het doel van 11 GW aan offshore windstroom in 2030 verhoogd naar 21 GW in 2031. De stroomkabels die aan de kust bij Tata aan land komen, kunnen de geplande elektrolyser van het bedrijf van duurzame stroom voorzien. Eind december 2021 sloot Tata een contract met TenneT voor een aansluiting op het landelijke elektriciteitsnet voor de afname van voldoende groene stroom. Het staalbedrijf verwacht voor het DRI-proces vier keer zoveel elektrisch vermogen nodig te hebben als nu. Tata Steel is vastbesloten de staalproductie met het DRI-proces versneld te vergroenen. Onder de druk van Rijk en provincie gaat het bedrijf bovendien versneld een aantal uitstootverlagende maatregelen doorvoeren. De emissies van lood moeten niet in 2025 maar al in 2023 met 70% zijn teruggebracht – middels een doekﬁlter op een van de schoorstenen – en de uitstoot van PAK’s zal in 2022 niet met 30% maar met 50% worden verlaagd met behulp van koolstofﬁlters en naverbranding. ●

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_08_Tata-waterstof.indd 11

23-03-2022 17:53

R&D | Tekst: Vincent Hentzepeter | Fotograﬁe: Foodnote

BLAUWALGEN KWEKEN VOOR GROENE GRONDSTOFFEN

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_12_Photanol.indd 12

24-03-2022 08:36

Monstername en toevoer van speciﬁeke stoffen bij een van de bioreactoren.

Photanol zoekt op het Amsterdam Science Park naar de perfecte condities waaronder cyanobacteriën duurzame grondstoffen voor de chemie-industrie kunnen produceren. Beheersing van het bioreactoronderzoek is cruciaal voor opschaling. Tientallen bioreactoren staan te borrelen in de laboratoria van Photanol. De cyanobacteriën – ook bekend als blauwalgen of blauwwieren – moeten bij de optimale temperatuur en lichtintensiteit continu gevoed worden met een juiste dosis CO₂. Via fotosynthese zetten ze de koolstof in koolstofdioxide om in organische verbindingen die als bouwstenen kunnen dienen voor bijvoorbeeld polymeren in de chemische industrie. Een toepassing is organische grondstoffen, waarvoor een partnerschap is aangegaan met Nobian, een onderdeel van Nouryon. Het concern is een belangrijke bondgenoot in het onderzoek naar duurzame winning van grondstoffen met blauwalgen ter vervanging van fossiele. In een pilotinstallatie in het Amsterdamse Prodock-gebouw en in een demofabriek op Chemie Park Delfzijl test Photanol of de resultaten onder R&D- en pilotcondities ook voor productieschaal gelden. “Het doel is om in de demofabriek 50.000 liter microalgen te cultiveren”, zegt Sabrina Botton, Senior Scientist, Upscaling Team Lead. “Het gaat daar nu om serieuze hoeveelheden, er is een extra team opgezet.”

GEOPTIMALISEERDE KWEEKMETHODE

Sabrina Botton, Senior Scientist, Upscaling Team Lead bij Photanol zet cultures met cyanobacteriën in de incubator-schudder.

Photanol groeit als kool, ervaart Botton zelf. Het partnerschap met onder andere Corbion en Nobian helpen erg in deze ontwikkelingen. Ook de samenwerking met partner Renolit, de Duitse ontwikkelaar van plasticfolies en slangen, zorgt voor nieuwe ontwikkelingen binnen de jonge onderneming. De startup werd zo’n tien jaar geleden opgericht .“We produceerden aanvankelijk lactaat,

melkzuur, met cyanobacteriën die we daarvoor speciaal aanpasten met genen van andere bacteriën”, zegt Botton. “Lactaat is de bouwsteen voor melkzuurpolymeren, een van de belangrijkste grondstoffen voor bioplastics. Gaandeweg ontdekten we en vonden we bewijs dat het ook mogelijk was andere moleculen te produceren. Samen met onze partner Corbion besloten we ons te concentreren op de productie van bepaalde organische zuren. Ons onderzoek wordt steeds interessanter,

‘Wij bieden een heel goed alternatief voor fossiele brandstoffen’ zeker nu ook overheden de circulaire economie stimuleren en strengere regels gaan toepassen op de uitstoot van CO₂. Wij bieden een heel goed alternatief voor fossiele brandstoffen. Om te bewijzen dat we ook economisch competitief zijn op industriële schaal, zijn we op dit moment nog wel afhankelijk van investeerders, partners en overheidssubsidies.”

KOOLSTOFFIXATIE Waar Botton en haar team in het bioreactoronderzoek aan werken is katalyse van speciﬁeke, organische bestanddelen met cellen als grondstoffabriekjes. “Gebruik makend van genen van andere

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_12_Photanol.indd 13

24-03-2022 08:36

12, 13 & 14 april 2022 SIL-gecertificeerde Coriolis-massaflowmeter ® op de markt met Bluetooth

Evenementenhal, Gorinchem

De enige

en/of communicatie via HART

OPTIMASS 6400 meet de massaflow en dichtheid van vloeistoffen, gassen en vloeistoffen met ingesloten gas van 0 -100% • Hoge turndown ratio en meetnauwkeurigheid onder veeleisende condities, zoals cryogene of hoge temperaturen van –200 tot +400 °C en drukken tot 200 bar

• Met de OPTICHECK- app kunt u on-site een inbedrijfstelling uitvoeren en uw KROHNE instrumenten verifiëren en monitoren, ook in Ex Zone 1

• krohne.com/safety

Gratis OPTICHECK app, een KROHNE tool: krohne.link/opticheck-mobile

products

22FLU002_ADVERTENTIES.indd 14

solutions

services

SCHRIJF GRATIS IN MET CODE 2015

DĞĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ͗ www.maintenance-gorinchem.com of www.worksafe.nl

17-03-2022 13:43

R&D

bacteriën en hun enzymatische eigenschappen zijn cyanobacteriën de ideale cellen om met licht en CO₂ biomassa te maken: koolstofﬁxatie. In de praktijk moet je een effectieve combinatie vinden van allerlei genetische bouwblokken en die in je stam krijgen. Van E. Colibacteriën en gisten is hierover veel in de literatuur te vinden, voor cyanobacteriën is er veel minder beschikbaar. Bij ons onderzoek komt daarom veel trial and error kijken.”

CO₂-CONCENTRATIES Voor het onderzoek volstaan speciale reactoren voor de bacteriekweek. Daarbij gaat het om het creëren van de juiste condities en het controleren van de omstandigheden met goede meetapparatuur. Botton: “Zonder licht geen fotosynthese en geen koolstofﬁxatie, dus dat is een belangrijke factor. We proberen de condities te optimaliseren voor het cultiveren van de bacteriën, zoals temperatuur, CO₂-gehalte, pH en nutriënten.” Dat is experimenteren, balanceren, aanpassen en ﬁnetunen. Met diverse parameters die elkaar beïnvloeden is het zaak exact te weten wat er in en uit het systeem gaat. “Hoeveel CO₂ moet je toevoeren?”, vraagt Botton. “Meer of minder heeft ook effect op

‘We proberen de condities te optimaliseren voor het cultiveren van de bacteriën, zoals temperatuur, CO₂gehalte, pH en nutriënten’ de pH en je kweekcondities. Je moet exact weten hoeveel je hiervan geeft. Door parameters hoger of lager te kiezen, werken we toe naar een optimum. Dat proberen we dan op pilotschaal te implementeren, dat zit je zo op 1.000 liter, en gaat dat goed, dan gaan we naar demoschaal.”

bracht van zo’n 10 naar 1%. Die precisie is cruciaal voor de opschaling, want je moet je onderzoek kunnen reproduceren. Weten wat je doet en wat er in de bioreactoren gebeurt, daar draait het om, en dat hebben we nu in de vingers.”

GROEN PRODUCTIEPROCES MEET- EN REGELTECHNIEK Sinds de aanschaf van de nieuwe meet- en regeltechniek van Vögtlin kunnen de onderzoekers de processen veel beter beheersen, want de massaﬂowcontrollers regelen exact de toevoer van CO₂, een zeer belangrijke parameter in het proces. “We moeten precisie-instrumenten hebben om de culturen onder gecontroleerde omstandigheden te laten groeien”, legt Botton uit. “Met deze massaﬂowcontrollers is de foutenmarge omlaag ge-

Duurzame productie van grondstoffen staat voorop bij Photanol. Het voordeel van cyanobacteriën is dat ze voor de productie van bouwstenen genoeg hebben aan CO₂ en licht, dat levert een heel groen productieproces op. Botton: “Bij de kweek van melkzuurbacteriën moet je die voeden met suiker. Ons proces is duurzamer, omdat dat niet hoeft, maar het gaat wel langzamer. Alles wat je nodig hebt is een locatie waar het warm is en waar genoeg licht is.” ●

Juliette Martin, onderzoeker opschaling bij Photanol, bezig met onderzoek aan een bioreactor, met linksboven een Vögtlin massaﬂowmeter.

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_12_Photanol.indd 15

24-03-2022 08:37

BESTSELLER | Tekst: Marjan Hammink | Beeld: Netzsch

30% energiebesparing

MOEITELOOS 24/7 ZWAAR WERK MET PERISTALTISCHE POMP

Het verpompen van complexe, vezelrijke media vraagt om een heavy-duty oplossing. Een innovatief productieproces dat het beste van twee werelden combineert, leidde tot een duurzame slangenpomp met een lange levensduur, zonder kleppen of mechanische afdichtingen: het enige slijtende onderdeel is de slang zelf.

verzet het zware werk 24/7 en gebruikt maar liefst 90% minder smeermiddel dan andere slangenpompen. Zonder slijtagegevoelige kleppen of mechanische afdichtingen is het enige onderhoudvragende onderdeel de slang zelf. Drooglopen is geen issue en doseren kan deze pomp zeer nauwkeurig, ook bij tussentijds wisselende viscositeit van het te verpompen medium.

Door met oversized rollers te werken is het beste van de twee werelden ‘schoen-peristaltische pompen’ en ‘rol-peristaltische pompen’ gecombineerd. Daarmee is het energieverbruik van een zwaar belast pompsysteem voor het transport van viskeuze, agressieve en abrasieve media met 30% te verlagen. Voor het Duitse familiebedrijf Netzsch Pumps & Systems, systeemaanbieder voor roterende verdringerpompen, betekent de toevoeging

FOOD-VERSIE

van de intelligente Peripro-slangenpomp, dat het nu zelfs het meest complexe te verpompen medium kan verwerken.

MINDER SMEERMIDDEL De overgedimensioneerde rollers in het pomphuis van de Peripro leiden tot minder wrijvingsweerstand, beperken het energieverbruik en de opbouw van warmte. De makkelijk te bedienen pomp

Via een klep in het deksel zijn de rollers met gemak te verwijderen, waarmee het systeem CIPgeschikt is. De contaminatiegevoelige binnenkant van de slang is daarmee probleemloos binnen het systeem te reinigen. De slang is gemaakt van goed reinigbaar foodgrade FDA-gecertiﬁceerd nitril, de aansluitingen zijn eveneens voedingsgeschikt. Naast de food- en industriële uitvoering kent de

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_16_Netzsch.indd 16

23-03-2022 17:53

De Peripro slangenpomp in de uitvoering die geschikt is voor de chemische industrie. De Peripro slangenpomp van Netzsch wordt nu vooral toegepast in de food en chemie, maar zou ook goed dienst kunnen doen in de (afval)waterzuivering. (Foto: Adobe Stock)

Werking Gebogen liggend tegen de binnenkant van het pomphuis van een slangen- of peristaltische pomp ligt de pompslang. Een dubbel gelagerde (en bij de Peripro oversized) rotor drijft twee schoenen of rollers aan. Door de draaiende beweging sluit en opent de pompslang, waarna de vloeistof in de slang wordt voortgestuwd. De slang opent zich weer en kan daarna nieuwe vloeistof aanzuigen.

De Peripro in een foodgrade uitvoering. Goed te zien is hoe de slang in het pomphuis past.

pomp ook een chemie-versie. De aanpassingen zitten dan in de keuze van het aansluitmateriaal en de extra coatings.

TOEPASSINGEN Los van het inzetten van de Peripro in de voedingsindustrie ziet Joaquim de Matos, managing director van Netzsch Pumps Bellux - Netzsch Pompen Nederland, mogelijkheden voor andere toepassingsomgevingen: “Dit kan zijn binnen de verﬁndustrie, (afval)waterzuivering, biogas plants, papierindustrie en mijnbouw. Ook zij kunnen met dit nieuwe pompsysteem goed blijven draaien.” ●

De Peripro gebruikt 90% minder smeermiddel dan andere slangenpompen.

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_16_Netzsch.indd 17

23-03-2022 17:53

INTERNATIONAAL | Tekst: Redactie Proces Media

FLUIDS PROCESSING WORLD AMSTERDAM, NEDERLAND

Verfproducent verhoogt harsproductie AkzoNobel gaat in het kader van zijn Grow & Deliver-strategie investeren in de uitbreiding van de eigen harsproductie. De opschaling, die al begonnen is, moet het chemieconcern minder afhankelijk maken van externe bevoorrading, kosten sparen en de CO₂-emissies verlagen. Harsen zijn een belangrijk ingrediënt in coatings. Ze binden de pigmentdeeltjes en zorgen van hechting van een verﬂaag aan het oppervlak. Voor de opschaling heeft Akzo Nobel € 15-20 miljoen uitgetrokken. ●

FELUY, BELGIË

Extra polypropyleenreactor TotalEnergies gaat de productie van hoogwaardige speciaalpolymeren verhogen en heeft zijn fabriek in het Belgische Feluy daarom uitgebreid met een nieuwe polypropyleenreactor. Een belangrijke afzetmarkt van PP is de automobielsector, waar dit type kunststof in toenemende mate staal vervangt. Auto’s voorzien van PP zijn lichter. Dat kan de CO₂-uitstoot tot wel 10% verminderen. PP is ook geliefd in de farma als verpakkingsmateriaal en ook hier ziet TotalEnergies de vraag naar PP groeien. ●

PARIJS, FRANKRIJK

Oceanen nog decennia plasticafvalputje De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) concludeert in een milieurapport dat de hoeveelheid plastic afval wereldwijd ongebreideld groeit door een gebrek aan afvalbeheersing en veel te weinig recycling. Internationaal is de productie van plastic in 20 jaar verdubbeld en wordt slechts 9% succesvol gerecycled. OESO-landen produceren bijna de helft van al dit plastic, gemiddeld 69 kg per OESO-land. De VS zitten met 221 kilo per persoon per jaar op bijna het dubbele van Europa (114 kilo per persoon). Het betreft vooral macroplastics, maar microplastics die via allerlei diffuse bronnen inlekken zijn een groeiende zorg. In 2019 belandde er 6,1 miljoen ton plastic afval in oppervlaktewater, waarvan er 1,7 miljoen ton in zee. Inmiddels dobbert er een geschatte 30 miljoen ton plastic in zee, en maar liefst 109 miljoen ton in rivieren. Door de snelle accumulatie in rivieren zal er nog tientallen jaren plastic in zee verdwijnen, zelfs als de afvalstroom vanaf nu ingedamd zou worden. ●

TUDELA, SPANJE

EU-subsidie voor smeerolieregeneratie SKF heeft € 1,6 miljoen subsidie gekregen van de Europese Commissie voor een te bouwen faciliteit om industriële oliën te regenereren. De fabriek komt in het Spaanse Tudela en zal door de SKF RecondOil ontwikkelde Double Separation Technology (DST) inzetten om gebruikte oliën keer op keer op te werken tot ‘nieuwstaat’. DST combineert chemische met mechanische scheidingstechnologie. Eerst wordt een ‘booster’ aan de olie toegevoegd die vuil uit de olie trekt, daarna wordt al het vuil van de olie gescheiden en resteert een schone olie die steeds weer opgewerkt kan worden. Gereconditioneerde olie zorgt voor een lagere CO₂voetafdruk in industriële processen. ●

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_18_Internationaal.indd 18

24-03-2022 08:37

STENUNGSSUND, ZWEDEN

CO2-arme productie van methanol De Zweedse chemiegroep Perstorp en de bedrijven Fortum en Uniper hebben een aanvraag van € 97 miljoen ingediend bij het EU-innovatiefonds voor ‘Project Air’, de bouw van een productiefaciliteit voor duurzame methanol. De fabriek die in 2026 moet draaien, zou de wereldwijde CO₂-emissie met 400.000 ton kunnen verminderen, ruwweg 1% van wat Zweden nu uitstoot. Het gecombineerde gebruik van biogas, met elektrolyse geproduceerde waterstof, inzet van reststromen, en het terugwinnen van koolstofdioxide van Perstorp zelf, maakt het mogelijk methanol te synthetiseren met koolstof dat anders als CO₂ de lucht in zou gaan. De totale investering in Project Air wordt geraamd op € 236,3 miljoen. ●

MÜNCHEN, DUITSLAND

Verpakkingen grote CO2bron in dranken Tijdens de komende DrinkTec-beurs in München van 12-16 september 2022 is duurzame drankenproductie een van de speerpunten. Op dit vlak valt volgens de Messe München nog veel winst te boeken, en zeker niet alleen door te focussen op verlaging van het energieverbruik in de primaire productie of het vergroenen van grondstoffen. Zo komt in de mineraalwatersector 52% van de CO₂uitstoot van verpakkingen. Voor koolzuurhoudende frisdranken is dit iets minder, maar met 43% nog altijd fors. Daarbij vergeleken is het aandeel van 25% uitstoot benodigd voor de drankenproductie, relatief laag. Het laaghangende fruit zit hier in het eindproces, waar overstap op duurzame verpakkingen het proces duurzamer kan maken. ●

SOMERSBY, AUSTRALIË

Pilot met Europese lithiumwinning

MONTROUGE, FRANKRIJK

Covid-19 versnelt digitalisering Volgens softwareleverancier beCPG heeft de Covid-19 pandemie de overstap naar digitale technieken bespoedigd, mede door de eisen die het thuiswerken ineens aan organisaties ging stellen. Veel bedrijven in de cosmetica- en voedingsmiddelenindustrie ondervonden tijdens de pandemie aan den lijve dat ze hun zaakjes digitaal niet goed op orde hadden. Ineens werd pijnlijk duidelijk dat de informatie in de verschillende databases niet goed ontsloten bleek te kunnen worden, wanneer mensen op afstand gingen werken. De beproefde oplossing is volgens de leverancier software die de hele productlevenscyclus aan elkaar verbindt, zodat de FMCG-industrie de diverse databases met klanteninformatie, productinformatie en wettelijke voorschriften toegankelijk kan maken. Teams die normaal op de werkvloer of op kantoor overleggen, kunnen dit dan ook plaatsonafhankelijk doen. Zo wordt het mogelijk de levenscyclus van een product van A tot Z te beheren, met inbegrip van alle wettelijke vereisten en de AVG-protocollen. ●

Het Australische mijnbouwbedrijf Vulcan gaat samen met chemiebedrijf Nobian onderzoeken of het haalbaar is om lithiumhydroxide te produceren uit lithiumchloride. Lithium is een essentiële grondstof voor herlaadbare batterijen en toepassing in elektrische voertuigen, een snelgroeiende markt. Nobian zal zijn ervaring in chloor-elektrolyse inbrengen in een te realiseren testinstallatie in Frankfurt dichtbij een geothermische installatie van Vulcan voor de winning van lithium in ondergrondse wateren. De testinstallatie moet uitwijzen of een commerciële lithiumfabriek erin zit. Ook wordt er gekeken naar toepassingen van chloor en waterstof - bijproducten van het elektrolyseproces. De Europese winning van lithium moet de afhankelijkheid van deze grondstof uit verre buitenlanden verminderen. De lithiumproductie van Vulcan is een CO₂-neutraal productieproces en dat sluit aan op de duurzaamheidsdoelstellingen van Nobian. ●

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_18_Internationaal.indd 19

24-03-2022 08:38

BIOBRANDSTOF | Tekst: Pieter van den Brand | Beeld: Neste

NUL-EMISSIEDOEL LUCHTVAART GEEFT HERNIEUWBARE BIOBRANDSTOF Neste is wereldwijd marktleider in hernieuwbare brandstoffen. Het Finse bedrijf pompt honderden miljoenen euro’s in het opschalen van zijn productiecapaciteit. ‘94 procent van onze winst halen we uit onze duurzame producten.’

Biodieselfabriek van Neste in thuisland Finland.

Het van origine Finse Neste is groot geworden in de rafﬁnage van ruwe olie en handel in fossiele olieproducten. Anno 2022 ligt de focus echter volledig op hernieuwbare brandstoffen en duurzame kerosine voor de luchtvaart. De activiteiten in zo’n 14 landen waren in 2020 goed voor een omzet van 11,8 miljard euro en een nettowinst van 1,4 miljard. “94 procent van onze winst halen we uit onze duurzame producten”, zegt Kenneth Lim tijdens een recent webinar georganiseerd door industriële-automatiseringsbedrijf Emerson, en bevestigt daarmee waar de toekomst van het bedrijf ligt. Lim is plantmanager van de biobrandstoffenfabriek van Neste in Singapore en vertelt tijdens dit webinar uitgebreid over de groeiplan-

Nieuwe meet- en regeltechniek De productie van biobrandstoffen vraagt van Neste een omslag in meet- en regeltechniek. Hiervoor werkt het bedrijf samen met automatiseerder Emerson. De uiteenlopende oliën en vetten die Neste gebruikt, hebben allemaal andere eigenschappen. Tijdens het proces in de reactoren is nieuwe meet- en regelapparatuur nodig om een optimale kwaliteit biodiesel te kunnen garanderen. Plantaardige stromen geven bovendien een verhoogd risico op corrosie. Hiervoor zet Emerson onder meer draadloze ultrasoon sensoren in om de impact op de wanden van reactoren en opslagtanks te monitoren. Dat moet de levensduur van installaties verlengen. Ook meet Emerson de ‘carbon-intensiteit’ van de diverse grondstoffen om vast te kunnen stellen hoe emissiearm het eindproduct is. Daar is het de clientèle van Neste immers om te doen.

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_20_Neste.indd 20

23-03-2022 17:54

T IMPULS AAN PRODUCTIE Nieuwe technologie nen van het bedrijf. Om zijn betoog kracht bij te zetten laat Lim een plaatje zien met prognoses voor de afzet van biobrandstoffen in de luchtvaart in de komende twee jaar. Volgens de tabel uit een recent rapport van het Amerikaanse onderzoeksbureau Cowen kan deze markt rekenen op een verdubbeling in 2023. “De vraag stijgt, nu een groot aantal luchtvaartmaatschappijen zich het afgelopen jaar heeft gecommitteerd aan het doel van nul-emissies in 2050”, vertelt Lim. “Ze willen daar nu al een start mee maken.”

BIOKEROSINE In Singapore is Neste dan ook druk met het uitbreiden van de productiecapaciteit met een extra 1 miljoen ton biokerosine. Voor deze investering trok het bedrijf 1,5 miljard euro uit. De biodieselfabriek in de Aziatische metropool komt zo op een productieniveau van jaarlijks 2,3 miljoen ton. Vlak voor het webinar maakte Neste zijn joint-venture bekend met Marathon Petroleum. Samen gaan ze de rafﬁnaderij in Californië van dit Amerikaanse bedrijf ombouwen om vanaf najaar 2022 jaarlijks

Neste produceert zijn biobrandstoffen met de gepatenteerde NEXBTL-technologie (waar de letters voor staan, wordt niet uitgelegd). In de jaren negentig ontdekte de eigen researchafdeling van het bedrijf dit destijds compleet nieuwe procedé. Plantaardige oliën en vetten worden gerafﬁneerd en via het klassieke proces van transesteriﬁcatie met een alcohol (in dit geval het goedkope ethanol) omgezet naar een ester en glycerol. Dat is nodig om dezelfde viscositeit (‘stroperigheid’) als fossiele diesel te krijgen. Een te hoge viscositeit zou tot allerlei problemen in dieselmotoren leiden, zoals afzettingen en verstoppingen. In het NEXBTL-proces worden de olie-esters behandeld met waterstof (katalytische hydrogenolyse), vandaar de aanduiding ‘HVO 100’ (100% ‘Hydrotreated Vegetable Oil’). Zuurstof wordt vervangen door waterstof. De transparante biodiesel bevat daarmee geen zwavel, stikstof of aromaten. Door het hoge cetaangetal komt het gemakkelijk tot volledige ontbranding, waardoor motoren schoner blijven en de uitstoot van broeikasgassen meer dan 50% lager is dan bij fossiele diesel, aldus Neste. HVO-diesel kan zowel direct als in verschillende concentraties vermengd met fossiele diesel worden gebruikt in dieselmotoren, zonder dat deze hiervoor aanpassing behoeven. Bij het NEXBTLproces komt bovendien een gas vrij, dat voor meer dan de helft uit biopropaan bestaat. Sinds eind 2016 vangt Neste dit gas in de fabriek in Rotterdam af, zuivert het in een aparte installatie en maakt het propaangas onder druk vloeibaar tot LPG. Een van de afnemers is Primagaz in België.

1 miljoen ton biodiesel te produceren. Met de fabrieken in thuisland Finland en Rotterdam zit Neste als marktleider dan eind 2023 op een jaarvolume van 5,5 miljoen ton biobrandstoffen. Wat nog uiterst bescheiden is, getuige de jaarlijkse wereldwijde productie van zo’n 1,4 miljard ton

aan fossiele diesel. Uit plantaardige reststromen is Neste, onder meer in samenwerking met DSM, overigens ook gestart met de productie van hernieuwbare polymeren. Een kwart van de 5.000 medewerkers werkt op de R&D-afdeling van het bedrijf.

Een kijkje in de control room bij Neste Singapore waar de productie dankzij Emerson’s automatiseringssystemen gesmeerd loopt.

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_20_Neste.indd 21

23-03-2022 17:54

EUROPA’S NR.1 IN SPROEITECHNOLOGIE LECHLER Benelux · info@lechler.be NL +31 30 68 76 047 · www.lechler-sproeiers.nl B/Lux. +32 10 22 50 22 · www.lechler.be

Officiële distributeur van Dickow centrifugaalpompen, Tuthill tandradpompen en Munsch kunststof (beklede) centrifugaalpompen.

Voorraadhoudend, service, onderhoud en reparatie Multipomp bv, Canadaweg 10, 4661 PZ Halsteren (ind. terrein Oude Molen) Tel.: 0164-63 20 40, Fax: 0164-63 20 41, E-mail: info@multipomp.nl, www.multipomp.nl

22FLU002_ADVERTENTIES.indd 22

17-03-2022 13:43

BIOBRANDSTOF

WATERSTOF De groeiambities van Neste in Azië lijken veel groter dan die in Europa, maar dat is beslist niet het geval, wil Lim duidelijk maken. In de fabriek op de Maasvlakte is de bouw van ’s werelds eerste hoge-temperatuur elektrolyser (2,4 MW) voor groene waterstof in volle gang. Het MultiPLHYconsortium met Neste en Engie ontving voor dit demonstratieproject 10 miljoen euro aan subsidie uit het Horizon-2020 programma van de EU. Voor de jaarwisseling moet de demo-installatie klaar zijn. Voor Neste is waterstof een onmisbare grondstof voor de productie van zijn NXBTL-biodiesel. De circa 15 eurocent duurdere hernieuwbare diesel (ook HVO 100 geheten) is in Europa inmiddels bij zo’n 500 tankstations te koop – waarvan 110 in Nederland. “Binnenkort nemen we ook de investeringsbeslissing of we in Rotterdam een tweede rafﬁnaderij gaan bouwen”, zegt Lim.

Monsters met kandidaat grondstofstromen in het lab van Neste. Het bedrijf is op zoek naar meer verschillende inputstromen.

NIEUWE INPUTSTROMEN Intussen verbreedt het bedrijf zijn feedstock voor de biobrandstoffenproductie naar een grotere variatie van afval en residuen uit de landbouw en de voedingsindustrie. Zo’n 90% van de inputstromen bestaat uit koolzaad-, maïs-, soja- en palmolie en voor de resterende tien procent uit dierlijk vetafval (vlees en vis) en gebruikt frituurvet. Volgens Lim zal het wereldwijd beschikbare aanbod uit deze range van grondstoffen in 2030 zijn gegroeid tot 40 miljoen ton. “Naast het uitbreiden van de bestaande grondstoffenpool”, legt hij uit, “richten we ons ook op nieuwe stromen.” De scope is breed, van lignocelloluse-houdende reststromen als stro en zaagsel tot afvalplastics. Van het nog relatief grote volume aan (deels gecertiﬁceerde)

palmolie wil Neste in elk geval zo snel mogelijk af, want daar is vanuit milieuorganisaties felle kritiek op. Het doel is het palmolie-aandeel al tegen eind 2023 tot nul te verlagen. Het aandeel van de overige genoemde plantaardige oliën en de nieuwe grondstoffen zal na 2023 verder toenemen. Neste zegt te mikken op grondstoffen met een laag ‘Indirect Land Use Change (ILUC)-risico’, wat wil zeggen dat deze niet speciaal geteeld worden voor de biobrandstoffenproductie, dus dat het landgebruik er niet door wordt veranderd.

PRIKKELS Een belangrijke prikkel voor de biobrandstoffen-

markt is regelgeving. Al zo’n zeventig landen in de wereld, weet Lim, kennen verplichtingen voor het bijmengen van fossielvrije brandstoffen. Er is nog meer. De gasprijs zit al bijna een jaar in de lift en piekte zelfs tijdens de crisis in Oekraïne. Als deze trend doorzet, zal dat onvermijdelijk een positieve invloed hebben op de vraag naar biobrandstoffen. Lim wil niet gaan speculeren over de verdere prijsontwikkelingen van aardgas, “maar het is evident”, stelt de Neste-manager, “dat voor hernieuwbare brandstoffen een grotere rol is weggelegd. Wij zijn daar erg optimistisch over. We voorzien dat op termijn honderd procent van onze winst afkomstig is uit duurzame producten.” ●

Door het hoge cetaangetal komt NEXBTL-diesel gemakkelijk tot volledige ontbranding, waardoor motoren schoner blijven en er volgens Neste 50% minder broeikasgassen uitgestoten worden dan bij fossiele diesel.

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_20_Neste.indd 23

23-03-2022 17:54

MARKTNIEUWS

AFSLUITER VOOR HYDRAULISCH INREGELEN Ass Assortiment Wa Watergates.

MESKANTAFSLUITERS MET LANGE STANDTIJD Airtec levert Watergates, hoogwaardige meskantafsluiters met hoge standtijd. De afsluiters worden toegepast in de vuilwatersector, de biogasindustrie, de papier- en pulpindustrie en diverse andere sectoren. De afsluiters zijn uni- en bi-directioneel toe te passen, zoals tegenwoordig de standaard is. De bediening kan via een handhevel, een

handwiel met niet stijgende spindel, pneumatisch (enkel- of dubbelwerkend) elektrisch en hydraulisch. Het programma afsluiters wordt steeds verder doorontwikkeld en uitgebreid. Airtec +31 (0)578 627 866 www.airtec.nl

IN EIGEN HUIS ONTWIKKELDE OZONISATOR Krones heeft een ozonisator ontwikkeld, de Ozonomic. Ozon wordt onder andere gebruikt voor het zuiveren van drinkwater. Producenten van gebotteld plat water gebruiken het ook graag, omdat in water opgeloste ozon bacteriën en virussen op betrouwbare wijze verwijdert, terwijl de stof vervolgens snel ontleedt zonder residuen achter te laten. De ozongenerator in de Ozonomic werkt volgens het principe van diëlektrische barrièreontlading: het breekt zuurstof af en vormt ozonmoleculen die aan het water worden toegevoegd voordat het wordt afgevuld. De ozongenerator werkt op basis van perslucht, er is dus geen aparte zuurstoftoevoer nodig. Het stroomafwaartse rvs injectiesysteem werkt met een druk van 2-3 bar, wat zorgt voor een efﬁciënte

ozonisatie, zelfs bij hoge watertemperaturen of pH-waarden. De hoeveelheid ozon die normaliter aan plat water wordt toegevoegd, bedraagt 0,4 mg per liter product. De Ozonomic garandeert de microbiologische stabiliteit van het water, zodat dit in een conventioneel proces afgevuld kan worden zonder dat de kwaliteit en de productveiligheid daaronder lijdt. Bijkomend voordeel van ozonisatie is dat niet alleen het water, zelf, maar ook alle verpakkingsonderdelen en sluitingen die in contact komen met het water, gedesinfecteerd worden. Krones www.krones.nl

De nieuwe BOA-Control SBV serie bestaat uit een serie statische inregelafsluiters met een inwendige schroefdraadaansluiting volgens ISO 228 voor warm water/verwarmingsinstallaties en airconditioning/koelinstallaties met water/glycol-mengsels met een glycolgehalte van maximaal 50%. De afsluiters vormen een aanvulling op het bestaande KSB-assortiment inregelafsluiters met ﬂensaansluiting. De BOA-Control serie is geschikt voor het hydraulisch inregelen van constant-stroomsystemen met vloeistoftemperaturen van -10 °C tot +120 °C en zijn leverbaar van ½ inch tot en met 2 inch. De behuizing is van messing CW602N en bestand tegen een nominale druk van 25 bar. Een goede voorinstelling is mogelijk dankzij een slagstandindicator die vanuit alle hoeken goed af te lezen is. De voorinstelling is beveiligd met een slagbegrenzing en via de standaard drukmeetaansluitingen is een groot aantal diagnosefuncties beschikbaar. Dit garandeert een goede bedrijfszekerheid. De klepstand hoeft dankzij de “directe meting” niet te worden bepaald. Dit maakt een snel en foutloos meet- en inregelproces

Inregelafsluiter BOA-Control SBV met inwendige schroefdraad. mogelijk. Klanten kunnen kosteloos een meetkoffer lenen, met daarin alles wat voor een drukverschil- en debietmeting nodig is. Voor het inregelen is ook gratis software beschikbaar. Naast regelen, kunnen de afsluiters de vloeistofstroom ook volledig afsluiten. De bijbehorende digitale, BIM-conforme productgegevensrecords (VDI3805 en Revit) zijn geoptimaliseerd voor berekening en opslagruimte. De records bevatten alle informatie die nodig is voor het ontwerp en vereenvoudigen de planning. KSB Nederland +31 (0)20 407 9800 www.ksb.nl

AFSCHEID ARJAN VAN DER ENDE Per 25 maart 2022 heeft Arjan van der Ende afscheid genomen van de Van der Ende Groep. Arjan werkte sinds zijn 17e in het bedrijf – vanaf de oprichting door broer Piet van der Ende in 1983. Eerst als medewerker en daarna als mede-eigenaar. Arjans expertise zat vooral in het technische en servicekant van Van der Ende, dat gespecialiseerd is in watertechnische installaties voor de glastuinbouw. In de beginjaren bestond het werk vooral uit het repareren en reviseren van pompen

en toebehoren. Later kwamen daar servicewerkzaamheden en projectmanagement bij. De laatste jaren werkte Arjan in de service en was betrokken bij diverse innovatieprojecten, waar hij al zijn kennis en ervaring kwijt kon. Na 40 jaar werd het voor Arjan tijd om het stokje door te geven en het wat rustiger aan te gaan doen. Van der Ende Groep +31 (0)174 515 050 www.vanderendegroep.nl

Arjan van der Ende (l) en Lex van der Ende.

Ozonomic ozonisator van Krones.

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_24_markt.indd 24

24-03-2022 08:38

ISO 2858 BUSMOTORPOMPEN Rvs hollow disc verdringerpomp van Bedu.

RVS HOLLOW DISC VERDRINGERPOMP Op Pumps & Valves Antwerpen toonde Bedu onder andere hollow disc vloeistofpompen. De roestvaststalen hollow disc verdringerpomp met een capaciteit van 8,5 kuub per uur wordt ingezet voor het verpompen van water met siliconen additieven en is geschikt voor het gebruik in combinatie met een frequentieregelaar. Daarnaast kan dit type pomp twee richtingen op draaien waardoor zuigen perszijde omkeerbaar zijn. Alle niet-roestvaststalen delen zijn in voorzien van een hoog-

waardige 2-componenten coating. Afhankelijk van de te verpompen vloeistof zijn er ontzettend veel mogelijkheden qua materialen en asafdichting. De pompen kunnen ook geleverd worden in een magneetgedreven uitvoering waardoor ze volledig hermetisch afgesloten zijn, wat de kans op lekkage minimaal maakt. Bedu +31 (0)88 480 2900 www.bedu.nl

Dankzij de ISO 2858 norm zijn de inbouw- en aansluitmaten voor de zuigen perszijde van centrifugaalpompen met axiale inlaat (tot 16 bar) gestandaardiseerd, waardoor bijvoorbeeld chemienorm-centrifugaalpompen met mechanical seals uitwisselbaar zijn met magneetgedreven centrifugaalpompen. Er bestaan ook ISO 2858 busmotorpompen, die gebruikt kunnen worden om pompen met mechanical seals of magneetgedreven pompen zonder ingrijpende aanpassingen te vervangen. Voordelen hiervan zijn: minimaal onderhoud, dus lage cost of ownership, maximale levensduur, en veiligheid. Busmotorpompen (ook bekend als canned motor pumps) werken zonder de (vaak dure) mechanical seals, die frequent onderhouden en vervangen moeten worden. Een tweede voordeel is dat ze een secundaire hermetische afdichting hebben, wat ze veiliger maakt

dan magneetgedreven pompen met een enkelvoudige statische afdichting van de procesvloeistof. De busmotorpomp is weliswaar wat duurder in aanschaf, maar op den duur toch voordeliger door minder onderhoud. PromoTec levert al zo’n 40 jaar busmotorpompen voor met name chemische toepassingen en ziet anno 2022 nog steeds busmotorpompen uit de jaren 80 van de vorige eeuw in vol bedrijf. Een extra voordeel is dat de fabrikant (Hermag) een korte levertijd heeft. Meer informatie over de verschillende uitvoeringen van de Hermag pompen en extra beveiligingsopties is te vinden op de productpagina van de PromoTec website. PromoTec +31 (0)35 628 2280 www.promotec.nl

Stoomketels van Scharff Techniek.

NU VERDUURZAMEN, NIET WACHTEN TOT 2050 Scharff Techniek heeft een lijstje gemaakt van zeven redenen om nu al te beginnen met verduurzamen en niet te wachten tot 2050, als de industrie klimaatneutraal moet zijn. 1. In 2050 gaat elektriﬁcatie minimaal 60% van de totale behoefte van de industrie aan energie invullen, voorspelt de Routekaart Elektriﬁcatie Industrie. Nu investeren gaat dus in de toekomst vruchten afwerpen. 2. De elektrische infrastructuur. Is het net berekend op bijvoorbeeld het aansluiten van een elektrische stoomketel of e-boiler? Soms zijn er lange wachttijden, dus het is verstandig nu vast uit te zoeken of het mogelijk is, en welk vermogen maximaal geleverd kan worden. 3. Subsidies. Financieel kan het voordelig zijn nu te investeren, vanwege beschikbare subsidies. Soms moet de elektrische infrastructuur tot aan het bedrijf aardig uitgebreid worden, waardoor de investering een stuk hoger uitvalt. 4. Het prijsverschil tussen elektriciteit en

aardgas. Dit wordt steeds groter als gevolg van de situatie op de wereldmarkt, maar bijvoorbeeld ook van de jaarlijkse CO₂-hefﬁng die eraan komt. 5. Het veranderende koopgedrag van de consument. Duurzame producten en productie worden steeds belangrijker. Mogelijk is verduurzamen daarom al ver voor 2050 relevant. 6. Uitbreidings- of verhuisplannen. Nieuwe bedrijventerreinen beschikken niet altijd meer over een gasaansluiting. 7. Ook kleine aanpassingen lonen. Bestaande installaties kunnen energiezuiniger gemaakt worden: minder brandstofverbruik en minder CO₂-uitstoot zijn ook zonder grote investeringen mogelijk. Scharff Techniek geeft graag meer informatie en advies over verduurzaming op het gebied van stoom. Scharff Techniek +31 (0)30 241 0972

Hermag busmotorpomp.

Gecertiﬁceerde GVK opslagtanks van Plasticon.

GECERTIFICEERDE GVK OPSLAGTANKS Bedrijven die onder het Activiteitenbesluit (BARIM) vallen zijn wettelijk verplicht om hun chemicaliënopslaginstallatie te laten installeren door een volgens BRL SIKB 7800/ BRL-K903 gecertiﬁceerde installateur. De daarbij gebruikt Glasvezel Versterkte Kunststof (GVK) opslagtanks moeten geproduceerd worden volgens de eisen van beoordelingsrichtlijn BRL-K21011/02. Plasticon is gecertiﬁceerd volgens deze norm voor de productie van GVK opslag

tanks van volpolyester of dual laminaat, verticale of horizontale opstelling, en met of zonder lekdetectiesysteem (dubbelwandig). Het certiﬁcaat stelt diverse eisen aan het ontwerp, het productieproces en aan de kwaliﬁcatie van de mensen die de tanks bouwen, zodat de veiligheid van de tanks gegarandeerd is. Plasticon +31 (0)88 858 4900 www.plasticon.nl

https://scharfftechniek.nl/

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_24_markt.indd 25

24-03-2022 08:38

Batterline Batter Coating Preparatie Systeem

Het continu batter aanmaak systeem Continu hoge capaciteit batter coating

mix it hold it coat it

Volledig geautomatiseerd voor constante kwaliteit

taste it!

Lage en hoge viscositeit oplossingen Hygiënisch ontwerp

PRODUCTEN

Aardappel Patat Wedges

+31 (0)182 – 51 36 44

Specialties

info@gpi-degouwe.com

Vis

gpi-degouwe.com

Vlees

Bereik de beslissers

www.fluidsprocessing.nl 22FLU002_ADVERTENTIES.indd 26

22-03-2022 14:18

AGENDA

IN DE KOMENDE NUMMERS ●

Voor meer cursussen en evenementen, zie www.ﬂuidsprocessing.nl/events

Vito heeft een hogedrukreactor ontwikkeld waarin micro-organismen veel efﬁciënter hernieuwbare bouwstenen produceren bij een lagere CO2-uitstoot

●

Pyrolyse is ineens een stuk kansrijker geworden als duurzame techniek nu brandstofprijzen naar recordhoogten zijn gestegen

●

Drinktec, ’s werelds grootste beurs voor de drankenindustrie, gaat eindelijk weer door. Wat kunt u verwachten?

Het volgende nummer van Fluids Processing verschijnt op 7 juni 2022. Mis ‘m niet! (advertenties)

NIVEAU SENSOREN VOOR FLUIDS

7 april 2022 Danfoss VACON 100 Training, Module 1 Gorinchem/Hendrik Ido Ambacht Dagtraining van Danfoss over de Vacon 100 frequentieregelaars, met theorie en praktijk. Deelnemers leren over het parametreren en dimensioneren van een frequentieregelaar en de EMC-eisen voor elektrische aandrijvingen. De meeste tijd wordt besteed aan praktische hands-on oefeningen.

OP BASIS VAN RADAR, VLOTTER, ULTRASOON, MAGNETOSTRICTIEF, HYDROSTATISCH, CAPACITIEF, TRILVORK

8 april 2022 Danfoss VACON 100 Programmeer Training, Module 2 Gorinchem/Hendrik Ido Ambacht

+31 (0)78 - 681 39 77 | info@lansnivotherm.nl | www.lansnivotherm.nl

Dagtraining over het programmeren van de Vacon 100 frequentieregelaars en de software tool Vacon Live biedt. De module sluit aan op Module 1.

11-12 april 2022 CIP - Innovatieve reinigingstechnieken Utrecht

ONTDEK ONZE NIEUWE RMY STUWSTRAALMENGERS Nieuw ontwerp

2-daagse cursus van Burggraaf & Partners over Cleaning in Place voor producenten en machinebouwers in de food, feed en farma. Alle nieuwe automatische reinigingssystemen komen aan bod, niet alleen voor leidingen en tanks, maar ook voor open systemen zoals transportbanden, afvulmachines of andere apparatuur. Aandacht voor Robot-CIP (r-CIP), wat besparingen oplevert op de totale reinigingskosten (en down-time) en de enige manier is om te kunnen garanderen dat je met schone apparatuur begint.

Efﬁcient mengen Onderhoudsvriendelijk Design conform EHEDG Hoogwaardige cartridge seals

RMIXX IS EEN MERK VAN RS CONTRACTING BV

T +31 (0)524 52 27 22 E info@rs-contracting.nl I www.rs-contracting.nl POEDEROPLOSMACHINES DISPERGEERMACHINES STUWSTRAALMENGERS POEDER HANDLING EQUIPMENT ADVIES EN SERVICE

19 april 2022 Hygiënische stoom

in contact komen met het product en moet daarom voedselveilig zijn. Naast de wettelijke voorschriften en normen wordt vooral ingegaan op de praktische kant met talloze voorbeelden waar het fout is gegaan. Bedoeld voor kwaliteitsverantwoordelijken in de voedingsindustrie, maar ook geschikt voor technische dienst, project managers, procestechnologen en productontwikkelaars. Georganiseerd door Safe Food Factory, i.s.m. SpiraxSarco en Burggraaf & Partners.

9-10 juni 2022 Hygiënische engineering: gebouw Utrecht 2-daagse cursus van Burggraaf & Partners over de hygiënische eisen aan het gebouw waarin de bereidingsprocessen van food, feed of farma plaats vinden: locatie-eisen, bouwelementen, omgeving en ongedierte, productstroom en zonering, constructie, luchtbehandeling. Met case studies.

16-24 juni 2022 Hygiënisch ontwerpen Utrecht 3-daagse cursus van Burggraaf & Partners over voedselveilig ontwerpen of aanpassen van apparatuur en productielijnen. De cursus is gericht op de samenwerking tussen machineontwerper en -gebruiker en wordt voortdurend aan nieuwe ontwikkelingen aangepast. Focus op de noodzaak van hygienisch ontwerp (reinigbaarheid), beoordelen van apparatuur, ontwerpen, uitbesteden en begeleiden van projecten (o.a. laswerk), signaleren van niet-hygiënische situaties en het motiveren van productie- en technisch personeel om hygiënisch te werken.

Utrecht Dagcursus over ‘Hygiënische stoom in de voedingsmiddelenindustrie’. Hoe kan stoom voedselveilig geïntegreerd worden in het kwaliteitssysteem. Stoom kan op diverse plaatsen in de fabriek direct of indirect

Fluids Processing | nr. 2 | april 2022

FLU002_27_Agenda.indd 27

24-03-2022 08:39

22MAIN002_FLU_ADV.indd 28

17-03-2022 11:00

APRIL 2022

CORROSIE 3.000 uur corrosiebescherming met nieuwe zink-nikkellaag BEURS Onderhoud en veiligheid hand in hand in Gorinchem ONDERHOUDSSTRATEGIE Meer uptime en energiebesparing door 60% preventief onderhoud MAIN002_FL_29_cover_v2.indd 29

23-03-2022 15:43

12, 13 & 14 april 2022 Evenementenhal, Gorinchem

SCHRIJF GRATIS IN MET CODE 2036 'Ă ǀŽŽƌ ŵĞĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ŶĂĂƌ͗

www.maintenance-gorinchem.com of www.worksafe.nl 22MAIN002_FLU_ADV.indd 30

17-03-2022 11:01

INHOUD

32 BEURS MAINTENANCE EN WORKSAFE GORINCHEM 2022 Op 12, 13 & 14 april 2022 worden in de Evenementenhal Gorinchem de beurzen Maintenance en Worksafe gehouden. Ruim 125 deelnemers tonen hier de nieuwste onderhoudstechnologieën en de laatste inzichten rond veilig en gezond werken.

34 CORROSIE NIEUWE ZINK-NIKKELLAAG VERMINDERT CORROSIE Parker Hanniﬁn heeft een nieuwe oppervlaktebehandeling ontwikkeld om zijn leidingkoppelingen en adapters minder corrosiegevoelig te maken. De nieuwe zinknikkellaag biedt tot 3.000 uur bescherming.

36 ONDERHOUDSSTRATEGIE PREVENTIEF ONDERHOUD BESPAART ENERGIE EN VOORKOMT STILSTAND Zinkfabriek Nyrstar weet stilstand te voorkomen door kennisuitwisseling met zijn vaste onderhoudspartners. Die dragen met hun specialistische kennis bij aan verhogen van de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van installaties en het verlagen van het energieverbruik.

36 Maintenance Benelux is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.

Met medewerking van: Henriëtte van Norel

Redactieadres Proces Media Marktplein 2 1421 AC Uithoorn redactie@maintenancebenelux.nl

Druk Veldhuis Media, Meppel

Hoofdredactie Vincent Hentzepeter +31 (0)546 65 8833 +31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl Eindredactie Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl Vormgeving GiesbersRetail, Velp

Sales Erik ten Haaf +31 (0)297 22 3462 +31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl

Abonnementen abo@procesmedia.nl +31 (0)297 22 3462 Abonnementsprijs 2022 © Proces Media bv Voor de Benelux: € 126 (excl. 9% btw). Overig buitenland: op aanvraag. Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd. Uitgever: ProcesMedia bv, 1421 AC Uithoorn © 2022, ProcesMedia bv Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever. ISSN: 2352-0027

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

MAIN002_FL_31_Inhoud_1 pagina.indd 31

23-03-2022 15:44

BEURS | Tekst: Easyfairs | Fotograﬁe: Easyfairs

Beurscombinatie

MAINTENANCE EN WORKSAFE GORINCHEM 2022 Op 12, 13 & 14 april 2022 worden in de Evenementenhal Gorinchem de beurzen Maintenance en Worksafe gehouden. Ruim 125 deelnemers tonen hier de nieuwste onderhoudstechnologieën en de laatste inzichten rond veilig en gezond werken. De synergie tussen onderhoud en veiligheid is evident, dus een beurscombinatie lag voor de hand. “We spelen hiermee in op een van de grootste uitdagingen in de hele industrie: het verbeteren van de veiligheid tijdens de dagelijkse onderhoudswerkzaamheden”, zegt Ilse van der Ham, accountmanager Industrial bij beursorganisator Easyfairs. “Het een grijpt in het ander.”

TWEEDE EDITIE Het wordt de tweede editie van Maintenance, die voor het eerst in 2018 werd georganiseerd, terwijl Worksafe voor het eerst in Nederland doorgang vindt. Het beursconcept is intussen verder doorontwikkeld. “Zo hebben we niet één maar twee theaters waar kennisoverdracht plaatsvindt en hebben we met de exposanten Avanas, Sioen,

Beta Industrials en Rox een modeshow met Persoonlijke Beschermingsmiddelen bedacht”, zegt Van der Ham.

MINICONGRES Het expositieprogramma omvat instrumentatie, asset management en ﬁeld services, persoonlijke beschermingsmiddelen, software, rampenpre-

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

MAIN002_FL_32_Preview_Worksafe.indd 32

23-03-2022 15:47

Het volledige programma staat op de website van beide beurzen: www.maintenancegorinchem.com & www.worksafe.nl.

PITCH & DEMO AREA

ventie en -bestrijding, industriële onderhoudstechnologieën en explosieveiligheid. Het vrij toegankelijke kennisprogramma is vooral praktisch ingevuld. Zo organiseert NVDO een minicongres over de rol van veiligheid binnen onderhoud. Er wordt ingezoomd op het efﬁciënter en veiliger uitvoeren van werkzaamheden en op hoe standaardroutines doorbroken kunnen worden. Daarbij gaat niet vaak niet om technische oplos-

singen, maar juist om hoe mensen daarmee omgaan en om hoe zo’n technische oplossing aansluit op de organisatie- en managementstructuur en de productieomgeving. Andere topics van het kennisprogramma zijn: Duurzaam Assetmanagement, Fysieke belasting in Onderhoud en TOP werken, Efﬁciënte trainingen, de inzet van drones voor installatiebeheer en de betekenis van de Metaverse voor de industrie.

Als aanvulling op het kennisprogramma geven leveranciers hun visie op de onderwerpen die daar aan bod komen in de speciaal ingerichte Pitch & Demo Area. In dit beurstheater geven exposanten korte lezingen en demonstraties. Deelnemende exposanten zijn Sigga, Total Safety, IVOB-opleidingen, SOA People, Ultimo, Connata, Sioen en TOP Management. De korte toespraakjes gaan in op het vergroten van het veiligheidsbewustzijn van medewerkers, op de fabriek van de toekomst en op techniek die bijdraagt aan een veiligere en efﬁciëntere werkomgeving. ● NB: Maintenance en Worksafe Gorinchem zijn toegankelijk zonder Coronacheck. Mondkapje en 1,5 meter afstand houden zijn niet nodig.

Impressie van de eerste editie van Maintenance Gorinchem in 2018.

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

MAIN002_FL_32_Preview_Worksafe.indd 33

23-03-2022 15:47

CORROSIE | Redactie Proces Media | Fotograﬁe: Parker Hanniﬁn

NIEUWE ZINK-NIKKELLAAG VERMINDERT CORROSIE Parker Hanniﬁn, groot in bewegingsen besturingstechniek, heeft een nieuwe oppervlaktebehandeling ontwikkeld om zijn leidingkoppelingen en adapters minder corrosiegevoelig te maken. De galvaniseerlaag is gebaseerd op een gepatenteerde zink-nikkellegering, gepassiveerd door een zeswaardige chroomvrije laag. De laag, die ToughShield Plus werd gedoopt, biedt ‘superieure wrijving en assemblagecontrole’, volgens de fabrikant. Het is het eerste standaard galvanisatiesysteem voor vloeistofvermogenssystemen dat tot 3.000 uur bescherming biedt tegen corrosie.

JARENLANG TESTEN Parker heeft jaren gewerkt aan het optimaliseren van de oppervlaktebehandeling in de eigen testlaboratoria en galvaniseerfaciliteiten van de Parker Fluid Connectors Group in Europa en de VS. Voor galvanisering zijn de in de industrie geaccepteerde methoden gebruikt om ToughShield Plus te testen. Procedures zoals neutrale zoutneveltesten (SST) en cyclische corrosietesten (CCT) werden gebruikt om het product goed te keuren. Hieruit bleek dat ToughShield Plus een ‘bovengemiddelde’ corrosiebescherming van 3.000 uur biedt tijdens de zoutneveltest, duidelijk beter dan bestaande oplossingen op de markt. ToughShield Plus voldoet aan de DIN en SAE normen, en aan de milieunormen RoHs, REACH en ELV. ● Voor meer informatie, zie www.toughshield.com

Corrosiebestendigheid beproeven onder hoge temperaturen in het Parker-testlab.

Leidingkoppelingen en adapters voorzien van de nieuwe zink-nikkellaag van Parker.

Proefgalvanisatie in de eigen faciliteiten van de Parker Group.

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

MAIN002_FL_34_Parker.indd 34

23-03-2022 15:45

Galvaniseertesten in het Parker lab.

(advertentie)

Verhuur van MOBIELE

STOOM-UNITS

BIN NE TER N 24 U U PLA ATS R I GEH N HET E ELE LAN D

Tevens leverancier v an b io-olie.

A.J. van der Kooy b.v. Denariusstraat 19a, 4903 RC Oosterhout T 088 36 94 240 M 06 546 750 08 www.vdkooy.nl | info@vdkooy.nl

vd Kooy_102x140.indd 1

MAIN002_FL_34_Parker.indd 35

17-02-2022 16:38

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

23-03-2022 15:46

ONDERHOUDSSTRATEGIE | Tekst: Henriëtte van Norel | Fotograﬁe: Nyrstar

PREVENTIEF ONDERHOUD BESPAART

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

MAIN002_FL_36_Nystar+ADV_Lechler.indd 36

23-03-2022 15:51

T ENERGIE EN VOORKOMT STILSTAND Zinkfabriek Nyrstar weet stilstand te voorkomen door kennisuitwisseling met zijn vaste onderhoudspartners. Die dragen met hun specialistische kennis bij aan verhogen van de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van installaties en het verlagen van het energieverbruik. De technische dienst van zinkfabriek Nyrstar werkt nauw samen met de experts van ‘preferred supplier’ Elsto Services. Elsto zorgt voor revisie en vervanging van elektrische en mechanische componenten in de fabriek in Budel. De relatie dateert al van de 70-er jaren. Hoewel de te meten grootheden nog steeds gelijk zijn, is de techniek in de loop der jaren behoorlijk gemoderniseerd. Daarbij speelt verduurzaming en efficiënter energiebeheer een grote rol. De productie van zink kost veel energie, en ondanks dat Budel tot de meest energie-efficiënte smelters ter wereld behoort, blijft energiebeheer een aandachtspunt. Daarom is het productieproces bijna volledig geëlektrificeerd en wordt nu gewerkt aan het vergroenen van die elektriciteit. Op het terrein van Nyrstar is het grootste zonnepark van Nederland gebouwd. “In het kader van die focus op duurzaamheid en energie hebben wij Nyrstar in 2015 al geadviseerd om gefaseerd over te stappen van IE1-motoren naar de veel energiezuinigere IE3-motoren”, zegt Thijs Nabben, commercieel manager bij Elsto Services.

TECHNISCH PAKKET “Op basis van een Europese aanbesteding hebben we zo’n 5 jaar geleden, samen met de afdeling inkoop van Nyrstar, een technisch pakket samengesteld dat is gericht op duurzaamheid en zuinig omgaan met energie”, zegt Nabben. “Dit

pakket bestaande uit twee verschillende types motoren met een IE-3 classiﬁcering, diverse modellen tandwielkasten en alle daarbij behorende reservedelen. Omdat in de tussentijd er technologisch weer enorme stappen voorwaarts zijn gezet, wordt achter de schermen voortdurend hard gewerkt aan het up-to-date houden van dit pakket. Zo gaan we momenteel voor alle producten uit het pakket na of deze nog leverbaar zijn of dat wellicht moet worden gezocht naar een goed alternatief. Verder wordt gekeken of alles goed is gedocumenteerd, wat eventuele consequenties zijn als een product moet worden vervangen, en of de artikelomschrijvingen nog juist zijn. Bij de herziening van dit pakket proberen we ook zo veel mogelijk te standaardiseren en letten we goed op de technische consequenties als er een alternatief wordt geselecteerd.”

‘Retroﬁtten wordt steeds belangrijker’ Thijs Nabben, Elsto Services

PRAKTIJKVOORBEELD Nabben geeft een voorbeeld ter illustratie. “Een tijdje geleden werd een linker en een rechter motorreductor met een IE2-classiﬁcering binnengebracht in onze werkplaats. De linker bleek nog goed te zijn en de rechter was toe aan vervanging. Als de rechter reductor dan door een IE3-model wordt vervangen, dan moet ook de linker vervangen worden, zodat er geen kleine toerentalverschillen kunnen optreden. Belangrijk is dat we dit soort technische informatie tijdig delen met het team van Nyrstar, zodat ze dat niet hoeven uitzoeken op het moment dat er een component defect gaat.”

Productieproces

Gietcarrousel met gietvormen in de gieterij van zinkfabriek Nyrstar Budel.

Nyrstar Budel produceert duizenden tonnen zink per jaar. In Budel worden blokken zink van 25 kilogram tot 4 ton vervaardigd, bestaande uit zuiver zink (99,9999%) of diverse zinklegeringen. Hoewel veel van de gebruikte recepturen gestandaardiseerd zijn, komen er regelmatig legeringen bij die op klantwens worden vervaardigd. De zinken blokken worden onder andere geleverd aan verzinkerijen, zinksmelterijen, staalfabrieken, de industrie, de automotive en de bouw. Zink wordt in toegepast ter bescherming tegen corrosie. Het stabiel houden van het productieproces is niet eenvoudig door de vele verschillende samenstellingen van ertsen die worden aangeleverd. Als natuurproduct, afkomstig uit verschillende mijnen in de wereld, heeft het erts een steeds een wisselende samenstelling en reactie. De samenstelling van de verschillende ertsen is ongeveer bekend, maar om het proces zo stabiel mogelijk te houden, worden de ertsen direct na binnenkomst gemengd tot een zo optimaal mogelijk mengsel.

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

MAIN002_FL_36_Nystar+ADV_Lechler.indd 37

23-03-2022 15:51

UW PARTNER IN ULTRASOON INSTRUMENTEN Lek Detectie Lager Conditiebewaking Lager Smering Condenspot & Afsluiter Elektrische Ontladingsdetectie

TRAINING CAT I & CAT II Ultrasound Training On-site Implementatie Training $SSOLFDWLH 6SHFLȴHNH 7UDLQLQJ

TECHNISCHE ONDERSTEUNING Kostenloze ondersteuning & software Online Training Kostenloze toegang tot onze kenniscentrum (webinars, artikelen, tutorials…)

UE SYSTEMS Windmolen 20 7609 NN Almelo The Netherlands T: +31-546-725125 E: info@uesystems.eu W: www.uesystems.eu

22MAIN002_FLU_ADV.indd 38

NEEM CONTACT OP MET UE SYSTEMS VOOR EEN DEMONSTRATIE

17-03-2022 11:01

ONDERHOUDSSTRATEGIE

de voorraad voortdurend aangepast. Grofweg kan worden gesteld dat Nyrstar van het merendeel van de componenten er 1 of 2 op voorraad heeft liggen.” Nabben vult aan: “Het komt wel eens voor dat Nyrstar Budel voor een defect component geen vervanging meer op voorraad heeft liggen en dan zijn wij de ‘vliegende achtervang’. Zo’n defect component wordt dan in onze werkplaats gerepareerd of er wordt een vervangend product geleverd uit bijvoorbeeld onze eigen voorraad van onze moedermaatschappij Elsto Drives & Controls. Ook Anode/kathodeplaten in celbakken op de elektrolyseafdeling.

RETROFITTEN “Retroﬁtten wordt bij fabrieken als deze dus steeds belangrijker”, zegt Nabben. “Zo hebben we onlangs binnen enkele dagen een alternatief gevonden voor een hele grote 2,6 MW bij 10 kV motor die niet meer beschikbaar was in de markt. Dirk Wiermans, technisch manager bij Elsto, vult aan: “Omdat een gangbaar alternatief in de markt net niet paste in de opstelling bij Nyrstar, hebben we in onze werkplaats in zeer korte tijd een subframe gebouwd dat eerst op locatie is ingemeten. Vervolgens hebben onze eigen engineers het subframe ontworpen, doorgerekend en wordt het ter plaatse geïnstalleerd samen met de motor. In zulke situaties komt onze expertise het beste tot zijn recht.”

‘Hun goed geoutilleerde werkplaats is voor ons een grote pré’ Leo Gootjes, Nyrstar

bij de grotere onderhoudsstops vraagt Nyrstar ons om componenten mee terug te plaatsen, als ze zelf onvoldoende capaciteit hebben of niet de juiste expertise in huis hebben. Denk bijvoorbeeld aan een hoogspanningsmotor met glijlagers van weleer, die een soort axiale verplaatsing heeft bij de opstart van een proces. Dit moet exact worden uitgeklokt en uitgemeten en dat is echt werk voor experts.”

52 medewerkers en circa 30 contractors, die 5 dagen per week werken van 7.30 tot 16.00 uur en daarnaast in consignatiedienst. Deze mensen zijn samen verantwoordelijk voor drie fabrieken, te weten ‘roosting en zwavelzuur’, ‘loging en zuivering’ en ‘elektrolyse en gieterij’. Ongeveer 60% van het onderhoud dat wordt uitgevoerd is inspectief en preventief. Slechts 40% is correctief. Elsto Services is één van onze experts voor elektrische en mechanische componenten die vervangen of gereviseerd moeten worden of als er metingen moeten worden uitgevoerd. Met name het feit dat ze een goed geoutilleerde werkplaats hebben is voor ons een grote pré.”

RESULTATEN In de loop der jaren heeft Nyrstar Budel aanzienlijk bespaard op het totale energieverbruik. “Dit is nog maar het topje van de ijsberg”, zegt Nabben. “Als Nyrstar inzet op frequentie-omvormers met stroomgeïsoleerde lagers en kiest voor andere motoruitvoeringen dan is er nog veel meer winst te behalen.” Gootjes is zeer tevreden over de samenwerking met Elsto: “Mede door de snelheid van het team in de werkplaats van Elsto en de heldere communicatie en technische diepgang hebben we dreigende productiestilstanden kunnen voorkomen.” ●

VOORRAADBEHEER Mirjam Timmermans, inkoper bij Nyrstar, is vooral te spreken over de gunstige prijzen van bulkinkopen via Elsto. “Op basis van een uitgewerkt inkoopdocument kunnen we in bulk inkopen bij Elsto Services, wat natuurlijk prijstechnisch veel gunstiger is. In het kader van verduurzaming wordt momenteel, in overleg met de engineers van Nyrstar, nagedacht over een gefaseerde implementatie van frequentie-omvormers. De hoeveelheid reservedelen die op voorraad liggen bij onze organisatie, wordt bepaald aan de hand van de zogeheten FMECA-methodiek, die om de zoveel jaar wordt uitgevoerd. Op basis van deze resultaten wordt

ONDERHOUD Leo Gootjes, hoofd onderhoud bij Nyrstar Budel legt uit wat de uitdagingen voor de technische dienst zijn. “Nyrstar werkt voortdurend aan optimalisatie van zijn productieproces, maar let ook heel goed op de veiligheid. Daardoor is met de jaren de beschikbare ruimte voor de Technische Dienst om storingen op te vangen fors kleiner geworden, terwijl de eisen aan de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van onze installaties alsmaar hoger worden. We werken niet met een ploegendienst, maar we hebben wel een groot team. We hebben een onderhoudsdienst met

Nyrstar Nyrstar is een dochteronderneming van het Zwitserse Traﬁgura, een van ’s werelds grootste grondstoffenhandelaren, gespecialiseerd in olie, mineralen en metalen. Nyrstar, waar de vestiging in Budel deel van uitmaakt, werkt met 4.000 medewerkers verdeeld over 6 vestigingen in de wereld, waarvan 420 in het Nederlandse Budel. Daarnaast beschikt Nyrstar nog over eigen mijnen in Amerika en Canada waar zinkertsen gewonnen worden.

(advertentie)

EUROPA’S NR.1 IN SPROEITECHNOLOGIE LECHLER Benelux · info@lechler.be NL +31 30 68 76 047 · www.lechler-sproeiers.nl B/Lux. +32 10 22 50 22 · www.lechler.be

Maintenance Benelux | nr. 2 | april 2022

MAIN002_FL_36_Nystar+ADV_Lechler.indd 39

23-03-2022 15:51

INDUSTRIËLE SLANGENPOMPEN

VERDERFLEX DURA De groene slangenpomp De Verderflex Dura is de meest compacte slangenpomp in de markt. Het innovatieve ontwerp reduceert de voetafdruk tot wel 70%. De pomp kan optioneel worden geleverd in een volgens ATEX gecertificeerd formaat.

Zeer lange levensduur door versterkte slangen Eenvoudige en snelle slangwissel Gemakkelijk te onderhouden Geen beschadiging van vloeistoffen door shear

Max. capaciteit

17,3 m3/u

Max. druk

16 bar

Certiﬁceringen

ANDERE VERDERFLEX® PRODUCTEN EN ACCESSOIRES

Voor meer informatie:

+31 (0)50-549 59 00

VERDER BV

TEL +31 (0)50-549 59 00

MAIL sales@verder.nl

WEB www.verder.nl

VERDER is fabrikant van VERDERFLEX® pompen

22FLU002_ADVERTENTIES.indd 40

17-03-2022 13:43