Chemiepark Delfzijl voorziet industrie van duurzaam water
DRINKWATERVOORZIENING
Vitens optimaliseert drinkwaterzuivering en -opslag met simulaties POMPEN
Peristaltische pomp cruciaal voor batterijrecycling
modulair systeem
geen lekkages
geoptimaliseerde kosten
HBS - Hollow Bar System (profielbuissysteem)
Dit is het eerste, betrouwbare en milieuvriendelijke modulaire systeem met profielbuizen van geëxtrudeerd aluminium.
Door de uitlaatplaten en muurplaten kan het systeem op ieder gewenst moment op een snelle, veilige manier en met lage kosten worden aangepast of uitgebreid.
bespaard energie lage installatiekosten milieuvriendelijk product
APS - Modular Piping System (modulair profielbuissysteem)
Innovatief en solide systeem met eenvoudige en intuïtieve montage met unieke zwaluwstaartverbindingen en klemmen.
Multi-utilityverbindingen voor aftakleidingen
modulair systeem van aluminium voor de distributie van perslucht, vacuüm, gassen en vloeistoffen.
ERGONOMISCHE OPLOSSINGEN OP MAAT
In 1988 heeft Teseo Srl een markt uitgevonden waarin innovatieve modulaire systemen van aluminium ontwikkeld zijn voor de distributie van perslucht (gassen) en vloeistoffen die naar industrieën gaan over de hele wereld. Revolutionaire systemen die met zorg in Italië worden ontwikkeld en geproduceerd. De systemen zijn snel te installeren, ze werken efficiënt en gaan lang mee; dit alles met het oog op duurzaamheid en op economisch, energetisch-en milieugebied. Sindsdien is Teseo altijd doorgegaan met innoveren en ontwerpen van op maat gemaakte oplossingen voor iedere gebruiker. Daarnaast is Teseo bezig met het uitbereiden van zijn eigen portfolio d.m.v. oplossingen voor de distributie van perslucht (gassen) en vloeistoffen om een sterke en betrouwbare partner te zijn van compressorruimte tot en met de machine. Dit is alleen mogelijk met de ervaring en de expertise die alleen het bedrijf dat het product heeft uitgevonden kan hebben.
teseo srl
Via degli Oleandri, 1 25015 Desenzano del Garda (BS) - ITALY T. +39 030 9150411 www.teseoair.com
teseo@teseoair.com
benelux branch: jan-willem@teseobenelux.com
ZIJN JOUW PROCESSEN KLAAR VOOR DE
AI-REVOLUTIE?
Kunstmatige intelligentie, ofwel AI (artificial intelligence), gaat, als we de experts geloven, de inrichting van productieprocessen ingrijpend veranderen. Of beter gezegd: totaal ontwrichten. Net als internet in de jaren negentig is het een ‘disruptive technology’. Wie AI niet tijdig omarmt, meer specifiek ‘industrial AI’, loopt straks achter de feiten aan en kan de concurrentie niet meer bijbenen. Bedrijven die te laat aanhaken, lopen een serieus risico straks niet meer te bestaan of overgenomen te worden door de trendsetters.
Voordat ik hier voor onheilsprofeet wordt versleten: het gaat hier niet om zomaar een voorspelling, maar om het unanieme geluid van vooraanstaande sprekers dat ik opving tijdens een driedaagse AI-conferentie ‘IFS. ai Unleashed’ medio oktober in Orlando, Florida. Er kwamen verschillende gebruikerscases langs van IFS-klanten die pilots draaien met de nieuwe AI-suite die deze speler in bedrijfssoftware vrij recent heeft gelanceerd. Het gaat dan om een 3-in-1 oplossing op het gebied van projectmanagement, asset management (controle houden over je machinepark en alle kapitaalgoederen) en servicing, waaronder het onderhoud van alles wat essentieel is voor de productie.
AI is echt een buzzword, iedereen kent het wel van ChatGPT, maar over industriële AI hoor je nog weinig. Dit komt omdat bijna geen productiebedrijf hier serieus mee bezig is. Hooguit 1% op dit moment, bleek uit een IFS-enquête, en die bedrijven bleken veel waardevols uit hun AI-investering te halen. Industriële AI staat nog in de kinderschoenen, maar blijkt nu al een krachtige technologie, omdat het proceskritische informatie haalt uit ongestructureerde data door de hele productieketen heen. De bedrijfsstrategie met zijn targets kan dan gekoppeld worden aan wat er in de productieketen gebeurt, inclusief de logistiek. Grote winst van industriële AI is dat het verdiepende inzichten geeft hoe efficiënt je als organisatie opereert. Nu is dat alleen globaal bekend. Voorbeeldje. Waarom worden energiebesparingsdoelen niet gehaald, terwijl het management een jaarlijkse energiereductie van 10% ambieert? Omdat niet duidelijk is waar de grootste winstpunten zitten. We doen maar wat, terwijl het met AI in detail inzichtelijk te maken is aan welke knoppen je moet draaien.
Door de steeds hogere automatiseringsgraad zijn de benodigde, achterliggende data wel beschikbaar, maar worden niet ontsloten en geëvalueerd. Zonder inzet van kunstmatige intelligentie is het te complexe materie. Maar giet je de data in een AI-model dat met de juiste informatie is gevoed, dan wordt allerlei kritische procesinfo ineens met een druk op de knop zichtbaar. Ja, dit vergt een behoorlijke investering, want zo’n AI-project gaat in samenspraak met directie en leidinggevenden tot iedereen op de productievloer. Er moeten pilots worden gedraaid op die activiteiten waarmee de grootste winst valt te behalen. Het ‘laaghangende fruit’ om maar eens een cliché te gebruiken. Maar dan kan het ineens hard gaan, en kan een bedrijf ineens proactief en real-time in plaats van reactief gaan opereren. Dit kan bijvoorbeeld downtime met wel 10% of meer terugbrengen.
Kun jij dit niet, en je concurrent wel, dan wordt het in een sector met flinterdunne marges al snel lastig in business te blijven. Wacht niet te lang met AI, we staan nog aan het begin, en het is ‘here to stay’. ●
Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur
08 POMPEN
(Foto: North Water)
Chemiepark Delfzijl gaat oppervlaktewater aanbieden aan de industrie als alternatief voor drinkwater in een megaproject met de naam Duurzame Watervoorziening Delfzijl (DWD) Trekker North Water (een joint-venture van Waterbedrijf Groningen en Evides Industriewater) bouwt aan een wijdvertakt leidingnet, dat uit oppervlaktewater opgewerkt industriewater naar Delfzijl gaat brengen.North Water zuivert ook het afvalwater van bedrijven op Chemiepark Delfzijl.
Sinds 2021 exploiteert het bedrijf een zuiveringsinstallatie in Garmerwolde bij Groningen die medegefinancierd is door Google dat uit duurzaamheidsoverwegingen geen drinkwater wil inzetten voor de koeling van zijn datacenter in de Eemshaven. In Garmerwolde zuivert North Water het oppervlaktewater van het Eemskanaal op tot industriewaterkwaliteit en brengt het via een 30 kilometer lang leidingnet naar Google in de Eemshaven. Bij de bouw van dit leidingnet is al een T-stuk ingebouwd bij Appingedam voor een aftakking naar Chemiepark Delfzijl.
Lees het hele verhaal op pagina 10 e.v.
Fluids Processing is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.
Redactieadres
Proces Media
Marktplein 2 1421 AC Uithoorn
+31 (0)297 22 3462 redactie@fluidsprocessing.nl
Hoofdredactie
Vincent Hentzepeter
+31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl
PERISTALTISCHE POMPEN BIJ BATTERIJ-RECYCLING:
DIT IS HOE HET WERKT
Peristaltische pompen spelen een cruciale rol bij het recyclen van lithium-ion accu’s en batterijen. Door de enorme vraag naar deze batterijen zijn de grondstoffen niet aan te slepen. Recycling biedt uitkomst. Slangenpompen zijn bij uitstek geschikt voor het scheiden van de gerecyclede materialen.
10 PROCESWATER
CHEMIEPARK DELFZIJL BIEDT INDUSTRIE DUURZAME
WATERVOORZIENING
Chemiepark Delfzijl gaat oppervlaktewater aanbieden aan de industrie als alternatief voor drinkwater. De eerste afnemers voor deze Duurzame Watervoorziening Delfzijl (DWD) zijn al gevonden.
14 DRINKWATERVOORZIENING
VITENS PERFECTIONEERT WATERZUIVERING MET STROMINGSSIMULATIES
Waterbedrijf Vitens gebruikt stromingssimulaties om de waterproductiestappen door te rekenen voor een optimale drinkwaterzuivering. Technisch adviseur Jaap Dijkshoorn voert de simulaties uit, van vervuiling in zandfilters tot menging in de reinwaterkelders. “We gebruiken die ook om een digitale tweeling van het complete proces te valideren.”
18 LUCHTBEHANDELING
ZUINIGE TURBOBLOWER MET KLEINSTE FOOTPRINT VOOR WATERZUIVERING
De nieuwe turboblower voor waterzuiveringsinstallaties van AERZEN combineert een hoger vermogen met de kleinste footprint op de markt. De blower werd ontwikkeld als antwoord op de marktvraag naar compacte beluchtingsblowers met een grotere capaciteit. Bijkomend voordeel is dat hij nog makkelijker in te passen is in de containeroplossingen die AERZEN levert.
Eindredactie
Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl
Vormgeving Giesbers Retail, Velp
Met medewerking van: Pieter van den Brand, Hans van Eerden, Martijn Kroese
Druk Veldhuis Media, Meppel
Uitgever
Erik ten Haaf +31 (0)297 22 3462 +31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl
Sales
Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl
Overig buitenland: op aanvraag. Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.
NIEUWE NEN-NORM VOOR OPROLBARE BUISLEIDINGSYSTEMEN.
NEN meldt dat de NEN-norm 36506, ‘Eisen voor buisleidingsystemenDeel 6’ ter goedkeuring ligt. Er staan aanvullende eisen in voor oprolbare buizen en leidingen van thermoplast met versterkingslaag. Transport via buizen en leidingen kent allerlei varianten. Afhankelijk van de stof die vervoerd wordt en de ligging van de leiding, gelden er andere eisen aan de transportleidingen. De NEN 3650-reeks voor transportleidingen helpt om het transport van gevaarlijke stoffen letterlijk en figuurlijk in goede banen te leiden. Hieronder oprolbare buizen van thermoplast, een nieuw type buis voor het transport van gevaarlijke stoffen. Doordat de buizen in grote lengten gepro-
duceerd worden, oprolbaar zijn en enigszins flexibel, hebben ze soms bepaalde voordelen ten opzichte van andere typen buizen en bijbehorende uitvoeringstechnieken.
Omdat dit type buisleiding voor dit type transport vrij nieuw is, was het nog niet eerder opgenomen in de NEN 3650-reeks. De nieuwe norm die hiervoor in ontwikkeling is (36506) ligt dus nu ter commentaar voor. De onderwerpen die erin behandeld worden, zijn:
• Essentiële kenmerken van de oprolbare buis
• Eisen aan de oprolbare buis voor ontwerp, aanleg en gebruik
• Kwalificatie eisen aan oprolbare buis en toezichthoudend personeel
START PROJECT CHERISH2O
In de Antwerpse haven is het project CHEmical industry water Reuse In a Sustainable Harbour, kortweg CHERISH₂O, van start gegaan. Port of AntwerpBruges, VITO, essenscia, VMM en Antea Group onderzoeken samen de haalbaarheid om bedrijfsafvalwater van chemiebedrijven in de haven op grote schaal te zuiveren voor hergebruik. Buiten dit vijftal stappen nog eens 12 andere bedrijven mee in het onderzoeksproject. Het gaat om: Ashland, BASF, Bayer, Borealis, Envalior, Evonik, ExxonMobil, Ineos, Lanxess, 3M, Monument Chemicals en TotalEnergies.
CHERISH₂O evalueert in een eerste stap hoeveel water de bedrijven nodig hebben en hoeveel afvalwater ze momenteel lozen. Daarna wordt onderzocht in welke bedrijfscluster(s) gezamenlijk
Het recyclen van voedselverpakkingen, zoals plastic melkflessen, is mogelijk met specifieke sorteermethoden, toont WUR-onderzoek aan.
MELKFLACONS BETER RECYCLEN
Het recyclen van voedselverpakkingen, zoals plastic melkflessen, is wel degelijk mogelijk met specifieke sorteermethoden, blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research (WUR) in samenwerking met partners binnen het InReP-project (Integrated approach towards Recycling of Plastics). Op zich zijn HDPE-melkcontainers vanwege het design uitermate geschikt om te worden gerecycleerd tot nieuwe voedselverpakkingen, maar de bottleneck zit hem in de wijze van inzamelen en sorteren. Voornaamste uitdaging is mogelijke aanwezigheid van vervuilingen in het recyclaat, dit gebeurt vooral door het samenpersen van verschillende soorten HDPE-plastic verpakkingen tot balen. Diepgaand onderzoek naar contaminatiebronnen heeft nu tot nieuwe inzichten geleid. Het onderzoek, uitgevoerd door
WUR, volgde de reis van plastic HDPEmelkflessen van productie tot recycling. Op verschillende punten in het proces werden de flessen onderzocht om te achterhalen waar en hoe vervuiling optreedt om de vervuilingsbronnen te identificeren. Uit deze inventarisatie bleek dat het sorteren anders moet en dat vervuiling is te voorkomen door bijvoorbeeld ‘merkers’ of AI-herkenning toe te passen als sorteermethode. Zo zouden de flacons op termijn effectief kunnen worden gescheiden. Dit zou de kans op besmetting in het recyclaat aanzienlijk verkleinen, wat belangrijk is in het kader van de borging van de voedselveiligheid, stellen de onderzoekers. Daarnaast wordt ook verpakkingsstandaardisatie als een optie genoemd, om zo grote hoeveelheden van hetzelfde materiaal efficiënter kunnen sorteren en verwerken.
hergebruik van afvalwater (de meeste) toegevoegde waarde heeft. Door zelf proceswater te produceren vanuit afvalwaterstromen verminderen de bedrijven hun waterverbruik en kan de industrie in geval van droogte de risico’s rond watertekorten beperken en de drinkwaterlevering aan huishoudens ontzien. De studie wil ook de kosten, baten en milieu-impact van het hergebruik van afvalwater in kaart brengen en gaat de technologieën vergelijken die nodig zijn om het water te zuiveren. Vanuit dit basisontwerp wordt er een proefinstallatie opgezet om de zuivering van afvalstromen van verschillende bedrijven in de praktijk te testen. Het onderzoek verkent ook hoe bepaalde stoffen in het afvalwater als grondstof kunnen dienen voor andere processen.
Aftrap van het project CHEmical industry water Reuse In a Sustainable Harbour (CHERISH20). (Foto: VITO)
Tot slot wordt het juridisch kader bekeken en wordt nagegaan welke businessmodellen kunnen ingezet worden om dit op grote schaal te implementeren. De totale projectkosten, rond
€ 730.000, worden verdeeld over de projectpartners en de deelnemende bedrijven. Het project wordt ook financieel gesteund door Blue Dealmiddelen van de Vlaamse overheid.
Nieuwe NEN-norm voor oprolbare buisleidingsystemen. (Foto: NEN)
Zonnedak met recyclebare zonnepanelen bij SABIC Gent in gebruik genomen. (Foto: SABIC).
SABIC-FABRIEK KRIJGT MEGA-ZONNEDAK
In het Belgisch Genk heeft SABIC naar eigen zeggen ‘s werelds grootste zonneinstallatie met volledig recycleerbare materialen in gebruik. De zonnepanelen van de Nederlandse producent Solarge zijn volledig recyclebaar en aanzienlijk lichter dan traditionele zonnepanelen. De installatie bestaat uit 4.600 zonnepanelen. De gebruikte polymeren zijn ontwikkeld door SABIC en de panelen zelf geproduceerd door het nog jonge Solarge dat net zijn eerste fabriek opende. Speciaal aan deze zonnepanelen is dat ze bestaan uit volledig scheidbare lagen. Dit maakt het mogelijk alle onderdelen te demonteren en
hergebruiken. Glas komt er niet aan te pas en er is amper aluminium nodig. Dit maakt ze de helft lichter en verlaagt de CO₂-voetafdruk met 25% ten opzichte van reguliere zonnepanelen. De zonneinstallatie werd ontworpen, gefinancierd en geïnstalleerd door ENGIE Sun4Business en zal jaarlijks ongeveer 2.000 megawattuur hernieuwbare elektriciteit produceren, zo’n beetje het gemiddelde jaarlijkse verbruik van een kleine 700 gezinnen. De opgewekte elektriciteit zal bijna volledig worden verbruikt door de fabriek en helpt SABIC om zijn CO₂-uitstoot te verminderen met 800 ton per jaar gedurende minstens 25 jaar.
De specs van het SABIC-Solarge zonnedak:
Aantal zonnepanelen 4.599
Oppervlakte 13.600 m²
Gewicht Minder dan 7 kg per m²
Totaal piekvermogen 2,3 MW
Elektriciteitsproductie 2.000 MWh per jaar
CO₂-besparing -800 ton CO₂eq per jaar
VERANDERENDE PROCESOMSTANDIGHEDEN COLUMN
FILTERELEMENTEN BEHOUDEN PRODUCTKWALITEIT BIJ
Processen en kwaliteitseisen veranderen voortdurend. Dat heeft ook zijn weerslag op filtratiesystemen. Die moeten zonder al te veel moeite aanpasbaar zijn. High-performance filterelementen bieden uitkomst.
Onlangs kreeg ik een bericht van een klant die met zijn handen in het haar zat: “Onze zakkenfilters voldoen niet meer en dit beïnvloedt de kwaliteit van ons eindproduct!” Na een korte analyse op locatie bleek dat de procesomstandigheden van het bedrijf inmiddels zo waren veranderd dat de bestaande filters niet meer aan de vastgelegde kwaliteitseisen voldeden.
Het is een veel voorkomende situatie. Tegenwoordig veranderen processen en kwaliteitseisen voortdurend. Dit vraagt om filtratiesystemen die aangepast kunnen worden aan deze veranderingen, zonder dat er direct grote investeringen nodig zijn. Hier komen high-performance filterelementen in beeld, die eenvoudig te integreren zijn in bestaande zakkenfilterhuizen.
Met deze oplossing kun je kiezen uit diverse filtermedia, van meltblown tot geplisseerd membraan, en filterfijnheden van 0,2μm tot 100μm. Zo kun je de filtratie perfect afstemmen op de specifieke behoeften voor je proces. Hierdoor wordt niet alleen de productkwaliteit verbeterd, maar voorkom je ook onnodige vervangingskosten van apparatuur.
Enkele voordelen van high-performance filterelementen op een rij:
Heb jij te maken met veranderende procesomstandigheden of strengere productkwaliteitseisen? Neem dan je filters eens onder de loep. Voldoen ze nog of zijn er aanpassingen nodig?
Gerard de Ruiter
Procesfiltratiespecialist bij Hitma
Lithium-ion accu’s en batterijen: bij het recyclen van de grondstoffen spelen peristaltische pompen een cruciale rol.
PERISTALTISCHE POMPEN BIJ BATTERIJ-RECYCLING: DIT IS HOE HET WERKT
Peristaltische pompen spelen een cruciale rol bij het recyclen van lithium-ion accu’s en batterijen. Door de enorme vraag naar deze batterijen zijn de grondstoffen niet aan te slepen. Recycling biedt uitkomst. Slangenpompen zijn bij uitstek geschikt voor het scheiden van de gerecyclede materialen.
Door het wereldwijd groeiend gebruik van accu’s en batterijen neemt de vraag naar grondstoffen die daarvoor nodig zijn sterk toe. Om in de toekomst nog aan de vraag naar nieuwe batterijen te kunnen voldoen, moeten de lithium en andere zeldzame metalen uit afgedankte batterijen gerecycled worden. De hoeveelheid afgedankte accu’s en batterijen is gigantisch, zeker sinds de introductie van de elektrische auto, aldus Werner Douglas, expert in peristaltische pompen bij Verder Liquids. “Peristaltische pompen zijn cruciaal voor accufabrikanten om die afgedankte accu’s en batterijen grotendeels te recyclen. Dankzij de peristaltische pomptechniek zijn zij in staat om tot wel 85% van de gebruikte materialen uit een accu te recyclen.”
WAARDEVOLLE EDELMETALEN SCHEIDEN
Het recyclen van een oude batterij lijkt sterk op het proces van de winning van lithiumhydroxide, de grondstof voor anodes en kathodes – de elektrodes in accu’s en batterijen. Anode- en kathodeproductie vereist verschillende edelmetalen, zoals kobalt, koper, grafiet, lithium, magnesium en goud dat in elektronica wordt gebruikt.
In het recyclingproces is het de bedoeling deze waardevolle metalen weer uit de batterij te halen en van elkaar te scheiden, zodat ze opnieuw kunnen worden gebruikt bij de productie van nieuwe batterijen of in andere industrieën. Anodes en kathodes ondergaan dan een chemisch extractieproces: een combinatie van chemisch logen en vlotteren om de edelmetalen te kunnen scheiden.
“Batterijproducenten stellen drie eisen aan de productie van elektrodes,” legt Douglas uit. “Ten eerste: een niet-geleidende pomp, want het elektrodemateriaal mag op geen enkele manier
‘Dankzij de peristaltische pomptechniek kunnen accu-fabrikanten tot wel 85% van de gebruikte materialen uit een accu recyclen’
in contact komen met metaal.” Dat is al direct de eerste reden dat batterijproducenten kiezen voor peristaltische pompen voor recyclingprocessen. In zo’n pomp komen vloeistoffen alleen in aanraking met de rubberen slang die door de pomp loopt. “Daarnaast mag de suspensie tijdens het pompen op geen enkele manier worden beschadigd of veranderd”, zegt Douglas. “En ten derde moet de pomp milieuveilig zijn zonder risico op lekken.”
Peristaltische pompen voldoen aan al deze eisen: de rubberen slang is het enige contactpunt voor vloeistof, de voorzichtige pompwerking beschermt het product en de technologie is pakkingvrij.
HERGEBRUIK OOK BUITEN BATTERIJSECTOR
De waardevolle edelmetalen die met behulp van peristaltische pompen uit afgedankte batterijen kunnen worden herwonnen, vinden niet alleen een volgend leven in nieuwe batterijen. Ze worden ook in andere industrieën ingezet. Douglas: “Bijvoorbeeld in de farmaceutische industrie, waar ook zeldzame metalen nodig zijn voor gecompliceerde medische behandelingen.” Ook voor die toepassingen is het van groot belang dat het transport zonder risico op contaminatie gebeurt, legt
‘De rubberen slang is het enige contactpunt voor vloeistof, de voorzichtige pompwerking beschermt het product en de technologie is pakkingvrij’
Douglas uit. “In de farmaceutische industrie kan de kleinste ongewenste afwijking in productsamenstelling grote gevolgen hebben. Inzet van stoffen uit accu’s en batterijen kan dus alleen als je over pomptechnieken beschikt die productbehoud garanderen. Dat doen peristaltische pompen.”
INNOVATIE: IOT MAAKT ONDERHOUD EENVOUDIG
De peristaltische Verderflex Dura pompen isoleren de teruggewonnen grondstoffen tegen contact met metaal, beschermen de producteigenschappen en zijn lekvrij.
Mede door hun populariteit onder accu- en batterijfabrikanten worden peristaltische pompen steeds vaker ingezet. Dat heeft tot gevolg dat er veel innovatie plaatsvindt om deze pompen verder te verbeteren en het onderhoud ervan te vereenvoudigen. De nieuwste generatie slangenpompen is dan ook voorzien van monitoringsoftware om continu proces- en pompconditiegegevens te versturen. Hierdoor kunnen de operators en onderhoudstechnici de status van de pompen real-time volgen. Douglas: “Hierdoor zijn er minder monteurs nodig om een groot aantal pompen te onderhouden. Op basis van actuele gegevens kunnen geplande onderhoudsbeurten worden uitgevoerd om de pompprestaties optimaal te houden en zo ongepland productieverlies en kosten te voorkomen.”
MAXIMALE LEVENSDUUR BEREIKEN
Peristaltische pompen zijn bedoeld voor zeer specifieke, proces-kritische toepassingen. Voordat een bedrijf zo’n pomp in gebruik neemt, moet het goed nadenken over de exacte toepassing, het processysteem en de eigenschappen van de te verpompen vloeistof. Hoewel het werkingsprincipe van een slangenpomp redelijk eenvoudig is, heb je wel specialistische kennis nodig om te zorgen dat de slang zo lang mogelijk meegaat. “Het is verstandig om een expert te raadplegen over hoe een peristaltische pomp op de ideale manier kan worden ontworpen om optimale resultaten te behalen en de maximale levensduur te bereiken,” sluit Douglas af. “Bij Verder hebben we die expertise in huis en die zetten we graag in voor onze klanten.” ●
Meer weten over het gebruik van slangenpompen voor de productie van lithiumhydroxide?
CHEMIEPARK DELFZIJL BIEDT INDUST
Chemiepark Delfzijl gaat oppervlaktewater aanbieden aan de industrie als alternatief voor drinkwater. De eerste afnemers voor deze Duurzame Watervoorziening Delfzijl (DWD) zijn al gevonden.
Chemiepark Delfzijl groeit hard. Met de komst van ‘groene’ bedrijvigheid – gericht op biobased producten en circulariteit – neemt de vraag naar proceswater toe. Deze behoefte wordt tot nu toe voor een groot deel met drinkwater gestild. Megaproject Duurzame Watervoorziening Delfzijl (DWD) moet daar verandering in brengen. Trekker North Water (een joint-venture van Waterbedrijf Groningen en Evides Industriewater) bouwt aan een wijdvertakt leidingnet, dat uit oppervlaktewater geproduceerd water naar Delfzijl gaat brengen.
Chemiepark Delfzijl met op de voorgrond de nieuwbouw van de Duurzame Watervoorziening Delfzijl.
(Foto: North Water)
Directeur Perry van der Marel van North Water: (Foto: North Water)
RIE DUURZAME WATERVOORZIENING
OPPERVLAKTEWATER VOOR INDUSTRIE
Sinds 2021 exploiteert North Water een zuiveringsinstallatie in Garmerwolde bij Groningen. De installatie is mede gebouwd dankzij een investering van € 45 miljoen van Google, dat voor de koeling van zijn enorme datacenter in de Eemshaven geen drinkwater wil inzetten. De beschikbaarheid van drinkwater staat immers wereldwijd onder druk en uit duurzaamheidsoogpunt kijkt Google daarom naar alternatieve waterbronnen. In Garmerwolde zuivert North Water het oppervlaktewater van het Eemskanaal op tot industriewaterkwaliteit en brengt het via een 30 kilometer lang leidingnet naar Google in de Eemshaven.
AFTAKKING NAAR DELFZIJL
Bij de bouw van het leidingnet naar Google is al een T-stuk ingebouwd bij Appingedam voor een aftakking naar Chemiepark Delfzijl. En ook de zuivering in Garmerwolde is bewust met overcapaciteit gerealiseerd. Directeur Perry van der Marel legt uit dat het DWD-project pas van start kon gaan bij voldoende afnemers. “Met de komst van nieuwe bedrijven en de stijgende watervraag is er voldoende schaalgrootte om een dergelijke infrastructuur en installaties te bouwen, anders is zoiets financieel niet haalbaar.” Voor de realisatie van de DWD kreeg North Water in totaal circa € 15 miljoen uit uiteenlopende subsidiepotten en regelde het bedrijf een financieringskrediet van € 40 miljoen bij de Nederlandse Waterschapsbank.
AFVALWATERZUIVERING CHEMIEPARK
DELFZIJL
North Water, dat het oppervlaktewater gaat opwerken tot industriewater, zuivert al vele jaren het afvalwater van bedrijven op Chemiepark Delfzijl. De collectieve zoute afvalwaterzuivering van
De anaerobe zuivering in aanbouw met (van links naar rechts) de voorverzuringstank, de anaerobe reactor en de biogasontzwavelingsinstallatie. (Foto: Econvert Water & Energy)
North Water wordt uitgebreid met een tweede aerobe installatie en er komt een anaerobe zuivering om biogas te produceren. Een opwerkingsinstallatie gaat het energierijke gas omzetten naar groen gas van aardgaskwaliteit, dat naar het plaatselijke gasnet gaat.
ANAEROBE AFVALWATERZUIVERING
De keuze voor anaerobe technologie is niet alleen ingegeven door de winst van de biogas-
Groene groei Chemiepark Delfzijl
In het industrie- en havengebied van Chemiepark Delfzijl vestigen zich nieuwe bedrijven met een opvallende gemeenschappelijke deler: ze zijn alle actief met biobased en circulaire bedrijvigheid. Zo heeft Avantium onlangs zijn ‘FDCA Flagship Plant’ in bedrijf genomen. De fabriek gaat jaarlijks vijf kiloton FDCA (furaandicarbonzuur) produceren als grondstof voor bioplastic PEF. Het is de eerste commerciële plant van het groene chemiebedrijf. Even verderop wil SFP (Sustainable Fuel Plant) voor het eind van het jaar zijn fabriek gereed hebben om biogas te winnen uit organische reststromen. Buurman Circtec is druk met de bouw van een pyrolysefabriek om afgedankte autobanden om te zetten in transportbrandstof, chemicaliën en carbonblack. De recyclingfabriek zou al uitverkocht zijn, voordat ze in bedrijf is.
Ook wordt een deel van het industriewater in Delfzijl opgewerkt naar kwalitatief hoogwaardig demi-water (door watertechnologiebedrijf Nijhuis Saur Industries (NSI). Dit is niet alleen geschikt als ketelvoedingswater maar ook voor de productie van groene waterstof via elektrolyse, een van de beoogde nieuwe activiteiten op Chemiepark Delfzijl.
productie. De verwachting is dat zich meer bedrijven op het chemiepark zullen vestigen met afvalwater dat bij uitstek geschikt is voor dit type zuiveringstechnologie, dus met relatief veel opgeloste suikers en een relatief hoge temperatuur van circa 30˚C. Concreet voorbeeld zijn biobased-bedrijven die een hoog gehalte aan organische reststromen verwerken. De anaerobe zuivering kan op basis hiervan dagelijks 6.500 kuub biogas produceren tot een maximum van 10.000 kuub.
LEIDING NAAR CHEMIEPARK
Op het T-stuk in Appingedam wordt voor eind 2024 de nieuwe transportleiding aangesloten om het industriewater naar het 13 kilometer zuidelijk gelegen Delfzijl te brengen. Op het chemiepark zijn de nieuwe afvalwaterzuiveringen volop in aanbouw, naast een lokaal distributienet met pompstation. Ook is voorzien in een demiwatervoorziening. “Een kleiner deel van het industriewater zetten we in demiwater om”, zegt Van der Marel. “Het concentraat van deze installatie kunnen we in de zoute afvalwaterzuivering verwerken. We leveren straks dus twee kwaliteiten industriewater. Doordat we zowel zout als zoet afvalwater kunnen zuiveren, zijn we in staat het hele spectrum te bedienen.”
Procesverbetering is als duiken.
Je hebt een betrouwbare partner nodig op wie je kunt rekenen.
Net zoals atleten vertrouwen op hun teamgenoten, weten wij dat samenwerking met onze klanten hetzelfde niveau van ondersteuning en betrouwbaarheid biedt op het gebied van productieproductiviteit. Samen kunnen we uitdagingen overwinnen en een gezamenlijk doel bereiken; processen optimaliseren met het Laten we samen verbeteren.
Wil je meer weten? www.nl.endress.com
MEMBRAANGASPOMP MET
MET RVS POMPKOP
TYPE N922
Hoge prestatie, onderhoudsarm.
Flow tot 25 l/min.
Vacuüm tot 110 mbar abs.
Druk tot 6 barg
Gasdichtheid 6 x 10-3 mbar x l/s
Beschermklasse IP20 of IP54 en volgens ATEX
De N922 leent zich o.a. zeer goed voor emissiemetingen of gascompressie in de energieopwekkingsindustrie.
‘Industriewater op basis van oppervlaktewater is een duurzaam alternatief voor drinkwater’
MEMBRAANBIOREACTOR VOOR
HERGEBRUIK INDUSTRIEWATER
Naast de verschillende zuiveringsinstallaties zet North Water een membraanbioreactor neer, die het gezuiverde zoete afvalwater geschikt maakt voor hergebruik in de demiwatervoorziening. “Als we het industriewater voor een deel kunnen hergebruiken, scheelt dat weer in het volume dat we naar Delfzijl moeten brengen.” Het is nog niet rendabel het behandelde afvalwater uit de ZAWZI verder te ontzilten vanwege de hoge energiekosten, “maar dat sluiten we voor de toekomst niet uit”, zegt Van der Marel, die verwacht dat alle installaties eind 2025 in bedrijf zijn.
EERSTE AFNEMERS GECONTRACTEERD
De levering van industriewater aan bedrijven gaat nog dit jaar van start. Avantium, dat onlangs zijn ‘FDCA Flagship Plant’ in bedrijf genomen heeft, is gecontracteerd als eerste afnemer. De fabriek gaat jaarlijks 5 kiloton FDCA (furaandicarbonzuur)
Water)
produceren als grondstof voor bioplastic PEF. Er zijn voldoende garanties om ook met andere bedrijven contracten te kunnen sluiten.
MODULAIRE INSTALLATIES
“Alle installaties, waaronder de anaerobe waterzuivering, leggen we modulair aan, om onnodige
Demi-watervoorziening voor groene waterstof
risico’s te voorkomen”, zegt Van der Marel. “We kunnen in drie stappen uitbreiden. Voor de eerste fase hebben we genoeg afnemers gevonden.” Van der Marel verwacht over 5 jaar jaarlijks circa 5 miljoen kuub industriewater uit oppervlaktewater aan de bedrijven op het chemiepark te kunnen leveren. ●
Een deel van het industriewater in Delfzijl wordt opgewerkt naar kwalitatief hoogwaardig demi-water in de installatie van watertechnologiebedrijf Nijhuis Saur Industries (NSI). De kwaliteit van dit demi-water voldoet aan de geleidbaarheidseisen (< 1 μS/cm) die de bedrijven in Delfzijl stellen, want dat niveau zorgt voor een goede geleiding en voorkomt vervuiling van hun installaties. Het demiwater is niet alleen geschikt als ketelvoedingswater maar ook voor de productie van groene waterstof via elektrolyse, een van de beoogde nieuwe activiteiten op het chemiepark in Delfzijl.
De demi-waterinstallatie is modulair opgebouwd met gescheiden containers voor het RO- en UF-deel en aparte containers voor de EDI-systemen (elektrodialyse en -ïonisatie) en de membraanontgasser. Om de geleidbaarheid van het water goed te krijgen, is voor membraanontgassing gekozen. Dat is op dit moment de meest duurzame technologie om CO₂ uit water te halen in plaats van de conventionele techniek van het doseren van chemicaliën. Het modulaire concept zorgt ervoor dat North Water de demi-waterproductie desgewenst gemakkelijk kan uitbreiden, mocht het in de toekomst meer afnemers vinden. De demi-waterinstallatie is inmiddels in bedrijf en levert aan verschillende afnemers op het chemiepark.
Container met RO-membranen van de demiwatervoorziening voor het maken van ultrapuur water uit het industriewater. (Foto: Nijhuis Saur)
Aanleg van het leidingnet voor de DWD. (Foto: North
Tekst: Hans van Eerden | Fotografie: Marco Vellinga
Pelletreactoren waarmee Vitens het grondwater onthardt.
VITENS PERFECTIONEERT WATERZUIVERING MET STROMINGSSIMULATIES
Waterbedrijf Vitens gebruikt stromingssimulaties om de waterproductiestappen door te rekenen voor een optimale drinkwaterzuivering. Technisch adviseur Jaap Dijkshoorn voert de simulaties uit, van vervuiling in zandfilters tot menging in de reinwaterkelders. “We gebruiken die ook om een digitale tweeling van het complete proces te valideren.”
Jaap Dijkshoorn werkt sinds 2020 als technisch adviseur procestechnologie bij waterbedrijf Vitens in Zwolle. “Het is onze taak om voldoende schoon drinkwater te leveren en daarvoor alle zuiveringen uit te voeren die nodig zijn.” Voor oppervlaktewater zijn stikstof, fosfaat en medicijnresten actueel, maar Vitens werkt vooral met grondwater, waar het om verwijdering van ammonium, methaan, ijzer en mangaan gaat.
WATERZUIVERINGSINSTALLATIE
Dijkshoorn: “Bij het ontwerp van een zuiveringsinstallatie kijken we welke processtappen nodig zijn, in welke volgorde, en hoe we die op elkaar moeten aansluiten. We proberen standaardstappen te gebruiken, maar er zijn ook vaak specials nodig, die niet zomaar te kopiëren zijn. Ik geef dan advies over die specials en het ontwerp van de hele installatie. Het streven is om die betrouwbaar en voorspelbaar te maken.”
MODELLERING
In het begin huurde Vitens een derde partij in om bijvoorbeeld een modelstudie van zo’n speciale zuiveringsstap te doen. “We kregen de resultaten, maar het model bleef van hen. Waren er vervolgvragen, dan moesten we weer bij hen aankloppen. Ik wilde de kennis echter zelf in huis hebben.” Dus besloot Dijkshoorn zelf simulaties te gaan uitvoeren. Hij kende het softwarepakket Comsol Multiphysics van zijn promotieonderzoek, maar keek eerst naar open source software om Computational Fluid Dynamics (CFD) mee te berekenen. “Uiteindelijk was het idee dat ook collega’s ermee konden werken. Daardoor kwam ik terug bij Comsol, dat er toch wel uitspringt qua gebruiksgemak.”
MULTIFYSICA
Wat ook in het voordeel sprak van Comsol, waren de mogelijkheden om met multifysica (simulatie
Jaap Dijkshoorn, procestechnoloog bij Vitens.
Officiële distributeur van DICKOW centrifugaalpompen
van meerdere fysische verschijnselen) te werken. “Dat is erg eenvoudig. Zo kan ik chemische reacties koppelen met vloeistofstromingen, bijvoorbeeld om te rekenen aan de waterstroming in een zandfilter. Vanwege alle fysische, chemische en biologische processen die in een filter plaatsvinden, blijft deze traditionele zuiveringsstap een van de grootste black boxes die we kennen. Wat gebeurt er precies in een zandfilter en hoe beïnvloeden de waterstroming en deze processen elkaar?”
LOKALE VERVUILING VAN FILTERS
Comsol geeft meer inzicht in het geheel en dat helpt om hypotheses te onderbouwen, verklaart Dijkshoorn. “Je kunt er een model van zo’n 3Dfilter in opnemen, om te kijken wat er bijvoorbeeld gebeurt bij vervuiling. Dat zorgt ervoor dat het water een alternatieve ‘route’ neemt, waardoor er lokaal plekken ontstaan die minder goed doorstroomd zijn. Hierdoor raakt een filter een beetje uit balans en gaat steeds minder goed werken. We hebben echter nog geen inzicht in het ontstaan van deze lokale vervuiling en hoe we die kunnen voorkomen. Momenteel moet een filter dan vroegtijdig worden gespoeld, ten koste van extra waterverliezen. Vragen over dat soort problemen proberen we met simulaties te beantwoorden.”
GELIJKMATIGE TOEVOER ZUURSTOFRIJK WATER
Nog een interessant probleem betreft een waterverdeelgoot die ervoor zorgt dat het water altijd evenredig wordt verdeeld over alle filters. Dit is van belang om ammonium uit het water te halen. Dat gebeurt met nitrificerende bacteriën die (veel) zuurstof verbruiken voor het omzetten van ammonium in nitriet en nitraat, vertelt Dijkshoorn. “Die bacteriën hebben zuurstof nodig om in leven te blijven. De filters waar ze in zitten, hebben dus altijd toevoer nodig van water met zuurstof. Als dat afkomstig is van één voorgaande processtap
Dijkshoorn voert stromingssimulaties uit met het softwarepakket Comsol Multiphysics.
en wordt verdeeld over meerder filters, moet je wel zorgen dat die allemaal water krijgen toegevoerd. Dat kan misgaan als de afstanden groot zijn en hoogteverschillen onvoldoende zijn afgevlakt. Als sommige filters meer water krijgen toegevoerd dan andere, gaan ze uit de pas lopen. Dan kun je niet meer goed voorspellen wanneer vervuiling gaat optreden. Daarom rekenen we aan een goed ontwerp.”
MAXIMALE VERBLIJFTIJD
‘Rechttoe-rechtaan’ CFD-stromingssimulaties leveren ook al interessante resultaten op. Een voorbeeld is de opslag van gezuiverd water in reinwaterkelders van 2.000-5000 kuub. “Daar houden we goed in de gaten dat de verblijftijd niet te lang wordt. We willen het water ‘vers’ houden, met voldoende zuurstof.” Natuurlijk mogen er geen ongewenste bacteriën kunnen groeien –incidenteel nog altijd een probleem. Verder mag het water zomers niet opwarmen waardoor er lagen warm water bovenin en koud water onderin ontstaan die niet meer mengen. “Daarvoor kunnen we een maximale verblijftijd aanhouden.”
KELDERONTWERP OPTIMALISEREN
Simulaties leveren dan inzicht op waaraan het ontwerp van zo’n kelder met locaties voor aanvoer en afvoer moet voldoen. “Men denkt toch makkelijk: ‘Een kelder hebben we al zo vaak gedaan.’ Maar dan blijken de toevoer en afvoer soms zo aangesloten te zijn dat er kortsluitstromingen gaan optreden en aan de andere kant een enorm grote stationaire hoek ontstaat; dat is niet handig.”
DIGITALE TWEELING HELE DRINKWATERPRODUCTIE
Kwaliteit van drinkwater staat bovenaan de agenda, maar duurzaamheid wordt steeds belangrijker. ‘Elke druppel duurzaam’, heet het bij Vitens. Dat vraagt om beheersing van de complete waterproductie en -levering. Een belangrijk hulpmiddel is een model in de vorm van een digitale tweeling. Tot nu toe zijn er alleen digitaltwin-modellen voor de waterzuivering, vertelt Dijkshoorn. “We hebben simulaties gebruikt, naast experimentele resultaten, om de modellen van de digitale tweeling te valideren. Dat hield op bij de laatste stap van de zuivering. Nu willen we ook opslag en distributie van het water meenemen, om met dat model verblijftijden en menging te voorspellen. Wat is bijvoorbeeld de impact van een verschil in waterkwaliteit in het distributienet bij een koppeling van leidingen vanuit twee locaties?” Zo valt aan schoon en duurzaam water nog heel veel te rekenen. ●
Jaap Dijkshoorn studeerde levensmiddelentechnologie in Wageningen en promoveerde op de opschaling van microfluïdische scheidingsprocessen. Daarvoor deed hij onderzoek bij waterinstituut Wetsus in Friesland en voerde hij numerieke simulaties uit. Hij behaalde goede resultaten, maar industriële schaal bleek nog niet haalbaar. “Zo ben ik de waterwereld ingerold. Maatschappelijk gezien vind ik drinkwater een mooier, eerlijker product dan veel levensmiddelen.”
Simulatie van de menging van toegevoerd water (rood) in een reinwaterkelder. (Toevoer linksboven, afvoer rechtsonder) Links de invloed van een schot op de stroming. (Beeld: Vitens)
ZUINIGE TURBOBLOWER MET KLEIN
VOOR WATERZUIVERING
De nieuwe turboblower voor waterzuiveringsinstallaties van AERZEN combineert een hoger vermogen met de kleinste footprint op de markt. De blower werd ontwikkeld als antwoord op de marktvraag naar compacte beluchtingsblowers met een grotere capaciteit. Bijkomend voordeel is dat hij nog makkelijker in te passen is in de containeroplossingen die AERZEN levert.
Als applicatiespecialist voor waterzuivering levert AERZEN een breed gamma aan blowers voor de beluchting van afvalwater in publieke en industriële zuiveringsinstallaties. Zo heeft de Nederlandse dochter van de Duitse Aerzener Maschinenfabrik GmbH al zo’n 60 turboblowers van diverse bouwgroottes draaien op waterzuiveringsinstallaties in Nederland.
COMPACTE TURBOBLOWERS
De turboblowers kennen twee uitvoeringen. Het kleinere type heeft één slakkenhuis dat op één motor is geplaatst, vertelt salesengineer Ben van Maanen. “Deze blowers zijn compact uitgevoerd, inclusief frequentieregelaar, doordat de besturingskast onder de blower is geplaatst; ze zijn dus vooral in de hoogte gebouwd. Ze nemen weinig ruimte in, passen door iedere deur en zijn met iedere palletwagen te transporteren.” De krachtigste turboblower in deze reeks was tot nu toe de AT 200, met een vermogen van 200 pk en een maximaal debiet van 6.480 m3/h.
TWIN-TURBOBLOWERS
Het grotere type heeft twee slakkenhuizen die op de motor zijn geplaatst, met een extra ventilator en de besturingskast die naast de blower staat. “Dit noemen we de twin-turbo. Dat is een andere techniek die zorgt voor veel grotere aanzuigvolumestromen.” AERZEN levert dit type tot de AT 400, die maximaal 16.200 m3/h kan leveren. Vorig jaar heeft het bedrijf er daarvan 6 geplaatst bij een zuivering in Nederland.
De nieuwe AT250 G5plus turboblower van AERZEN, met hoog vermogen en de kleinste footprint op de markt.
groter debiet levert, tot maximaal 9.300 m3/h. “De markt in Europa vraagt gewoon om een kleine footprint”, zegt directeur sales & marketing Tim van Haren. “Men wil een compacte machine omdat er bij de waterzuivering vaak niet zoveel ruimte is. De nieuwe AT 250 is ook nog eens de energiezuinigste turboblower in zijn range.” De eerste klanten hebben zich er al voor gemeld.
MACHINEGEBOUW IN CONTAINERVORM
dempende sandwichpanelen, voedingsaansluiting, verlichting, koeling en een beveiliging voor het geval iemand zonder sleutel eruit moet als de deur dichtvalt. Het is eigenlijk een machinegebouw in containervorm.”
MAATWERK MOGELIJK
TUSSENMAAT MET KLEINE FOOTPRINT
Met de AT 250 is er een tussenmaat ontwikkeld die nog de compacte bouwvorm heeft, maar weer een
Het pluspunt voor AERZEN zelf is dat de compacte blower eenvoudig in een container te plaatsen is. Handig als bijvoorbeeld een waterschap in de bestaande gebouwen helemaal geen ruimte meer heeft. “Wij bouwen alles voor de beluchting van het afvalwater in een container”, zegt Van Haren. “Dus niet alleen de blowers, maar ook geluid-
Het gaat om een standaardcontainer die modulair wordt opgebouwd en leverbaar is in 10, 20 en 40 voet. Natuurlijk is tot op zekere hoogte maatwerk mogelijk, geeft Van Maanen aan. “Er zijn klanten die bijvoorbeeld een andere frequentieregelaar vragen; sommige waterschappen willen heel graag een bepaald fabricaat en dat kunnen wij dan inkopen. Over waar de grens ligt tussen wat de klant wil en wij nog kunnen leveren, gaan we graag in gesprek.”
STE FOOTPRINT
PLUG & PLAY
Van Maanen: “Het grote voordeel van een container is dat je die plug & play kunt plaatsen en ook weer makkelijk kunt omwisselen als er een keer iets aan de hand is. Als je een vast gebouw zou neerzetten, heb je meer voorzieningen, mensen en middelen nodig. Wij bouwen de container in onze eigen vestiging in Duiven en zijn daarbij vrij flexibel in de configuratie. Afhankelijk van de zuivering kunnen we bepalen welke machines erin komen. In een standaardcontainer passen 3 van onze compacte machines naast elkaar. Onze mensen hoeven dan ter plekke alleen de container te plaatsen en de aansluitingen te maken.”
LANGE LEVENSDUUR
De containers worden aan de buitenkant helemaal afgewerkt en bijvoorbeeld gespoten in de huiskleuren van de klant. “We kunnen ’m zo mooi maken als de klant wil”, zegt Van Maanen, “en zorgen ervoor dat ie staat als een huis.” Van Haren: “Zo’n container kan makkelijk 25 jaar mee, terwijl de economische levensduur van de beluchtingsmachines voor de waterzuivering vaak maar 15 jaar is. Technisch kunnen de machines uiteraard veel langer mee.” De kosten vallen ook mee, want AERZEN heeft de engineering voor de standaarduitvoering al voor z’n rekening genomen, vult Van
‘De nieuwe turboblower neemt weinig ruimte in, past door iedere deur en is met iedere palletwagen te transporteren’
Ben van Maanen, AERZEN
Maanen aan: “Ventilatie- en geluidsberekeningen aan een blowergebouw zijn bijvoorbeeld niet meer nodig, want die hebben wij al voor de container uitgevoerd.”
VERGUNNINGSVRIJ
De administratieve rompslomp is ook nog eens minder voor een container, noemt Van Maanen nog een bonus. “Want die kan gelden als een tijdelijke voorziening. Als je een vast gebouw plaatst, moet je een omgevingsvergunning aanvragen en dat hoeft niet voor een container.” AERZEN heeft containers geplaatst die inmiddels al 5 jaar draaien.
ENERGIEZUINIGE OLIEVRIJE SCHROEFBLOWER
In een container kan naast een turboblower ook zomaar een nieuwe olievrije schroefblower uit
de Delta Hybrid reeks worden geplaatst. Dat is vooral zinvol als er een groter regelbereik voor de beluchting wordt gevraagd dan past bij de turboblower, die het meest efficiënt draait bij een min of meer constante volumestroom.
BESPARING
EN CO2-REDUCTIE
Dit voorjaar introduceerde AERZEN een nieuwe versie van de Delta Hybrid die nog weer energiezuiniger is. Ook die ontwikkeling was getriggerd door de klantvraag, zegt Van Maanen. “Gebruikers kunnen tot wel 35% energie besparen als ze oude typen blowers vervangen en met onze calculatietool Performance3 een energiezuinige blowerconfiguratie laten berekenen. Een investering in de nieuwste technieken is dan snel terugverdiend. Waterschappen bijvoorbeeld willen niet alleen in hun portemonnee besparen maar ook op hun CO₂-emissie.” ●
FLUIDS PROCESSING WORLD
BENTON, ARKANSAS, VS Wisselklep voor ultrapure vanadiumoxides
U.S. Vanadium, producent van vanadium met een hoge zuiverheid, kan zijn procestemperatuur voor de productie van zijn kroonjuwelen vanadiumpentoxide (V2O5) en vanadiumtrioxide beter beheersen met de ingebruikname van een wisselklep van Schubert & Salzer. Het bleek voorheen lastig om de optimale temperatuur te bereiken en vast te houden voor dit productieproces – 95 °C is noodzakelijk voor het in suspensie houden van wateroplosbare natrium- en vanadiumbestanddelen. Voor de productie van vanadium worden industriële reststromen gebruikt, waaronder hoogovenslakken. Ze worden vermalen en geoxideerd met de bovengenoemde wateroplosbare natrium- en vanadiumbestanddelen.
Fluctuaties in het doseren van de grondstoffen zorgden voor variaties in temperatuur tijdens het proces, met negatieve gevolgen voor de zuiverheid. De gebruikte uitschuifbare klep, type 8621, is zelfregelend en compact en vraagt 90% minder kracht om hem te bedienen (veel minder perslucht nodig voor activeren of sluiten) dan reguliere kleppen voor dit soort toepassingen. Naast een betere productkwaliteit, scheelt de nieuwe klep ook in het energieverbruik. ●
DÜSSELDORF, DUITSLAND
Valve World Expo 2024
Van 3 tot en met 5 december vindt Valve World Expo 2024 in Düsseldorf plaats. Deze vakbeurs focust op technologische innovaties rond industriële afsluiters, ventielen en kleppen. Het is daarmee in deze niche dé plek waar experts met internationale branchegenoten informatie kunnen uitwisselen en nieuwe contacten leggen. Met 515 exposanten uit 35 landen richt Valve World Expo zich op oplossingen voor onder andere de energietransitie, scheepsbouw, farmaceutische industrie en olie- en gasindustrie. In hal 3 vindt het Expo Forum plaats, waar lezingen en paneldiscussies gehouden worden, inclusief de uitreiking van de Valve Star Awards. ●
BRUNSBÜTTEL, DUITSLAND
Terminalhaven voor emissiearme ammonia
Kunstmestfabrikant Yara heeft de officiële opening van een ammonia overslaghaven gevierd met Duitse en Noorse autoriteiten in het Duitse Brunsbüttel, strategisch gelegen op het kruispunt van de Noordzee en het Kielkanaal. De locatie geeft schepen toegang tot het achterland en is vanwege de directe ligging aan zee de ideale hub om Europa en Duitsland jaarlijks te voorzien van zo’n 3 miljoen ton emissiearme ammonia. Ammonia is onmisbaar voor het aanjagen van Duitslands waterstofeconomie. Eenmaal omgezet is de overgeslagen hoeveelheid goed voor ongeveer 5% van de totale Europese waterstofdoelstelling in 2030. Vanaf de terminal kan de ammonia direct worden afgeleverd aan de eindgebruiker via elektrolyse, of gebruik maken van hernieuwbare elektriciteit of afgevangen CO₂: carbon capture and storage (CCS). ●
TAMPERE, FINLAND
Diëlektrische detectie
dringt 99% productverlies terug in zuivelindustrie
WERTHEIM, DUITSLAND
Handleiding veilig omgaan met chloorgas
Tijdens de zwembadbeurs Interbad 2024 voor eigenaren van zwembaden, sauna’s en spa’s, heeft Lutz een nieuwe chloorhandleiding uitgebracht, gericht op het voorkomen van ongelukken met chloorgas in zwembaden. Het ongecontroleerd ontsnappen van chloorgas blijft namelijk slachtoffers eisen. Dit gaat van gezwollen ogen en geïrriteerde luchtwegen tot het levensbedreigende longoedeem. De nieuwe handleiding over waterbehandeling met chloor van expert Thomas Beutel geeft aanwijzingen aan zwembadpersoneel en onderhoudstechnici over hoe juist met chloorgas om te gaan en ongelukken te voorkomen. Alle essentiële info staat in dit compacte boekwerk van 132 pagina’s. Aan de orde komen: de fysische eigenschappen van chloorgas, de juiste opslagmethode en de dosering, en welke veiligheidsvoorschriften daar bijhoren. Aandacht is er verder voor chloorwaarschuwingssystemen die personeel tijdig alarmeren. Het is volgens Lutz vanwege zijn compleetheid het eerste naslagwerk in zijn soort. ●
De zuivelindustrie kan productverliezen indammen door over te stappen van traditionele meetmethoden op diëlektrische detectie. Zo kunnen bedrijven eenvoudiger voldoen aan de EU Corporate Sustainability Reporting Directive (CSR) van 2025. Bedrijven met meer dan 500 werknemers moeten daar in 2025 aan voldoen en zullen dus maatregelen moeten nemen om hun processen te optimaliseren. Het terugdringen van productverlies is hierbij het laaghangende fruit. Een grote bron van vervuiling is het doorspoelen van leidingen tussen de charges. Zo gaan honderden liters product verloren bij het reinigen. Dit kan erop neerkomen dat tot wel 1% van de zuivelproductie verspild wordt tijdens het spoelen tussen productbatches. Voor een gemiddelde zuivelfabriek die jaarlijks 250.000 ton rauwe melk verwerkt, betekent dit een verlies van 2.500 ton rauwe melk en onnodige CO₂-uitstoot stroomopwaarts in de toeleveringsketen. De oplossing is volgens het Finse Molco de inzet van diëlektrische detectietechnologie. Dit biedt een veel nauwkeurigere detectie dan debietmeters, troebelheidsmeters en geleidbaarheidmeters en geeft zicht op de exacte inhoud in leidingen tijdens de zogenaamde push-out processen. De traditionele meetmethoden zijn namelijk te grof en werken productverlies in de hand, stelt Molco. Dat zit zo. Debietmeters zijn onnauwkeurig, troebelheidsmeters te weinig specifiek en geleidbaarheidsmeters hebben moeite met overgangssituaties. Het monitoren van de diëlektriciteit van de vloeistof – het vermogen om elektrische lading vast te houden – doet dit allemaal veel beter. Hiervoor wordt een sensor gebruikt die nauwkeurig de stof identificeert die door de leiding stroomt op basis van een radiofrequent elektromagnetisch veld in de vloeistof. Dit levert een soort vingerafdruk op van wat er in de leiding zit. Door dit op alle push-out punten van de fabriek in te zetten, telt dit fors op bij het terugdringen van productverliezen, tot wel 99%. ●
INTELLIGENTE DOMPELPOMP
VOOR AFVALWATER
Instrumentatie
Meettechnologie voor waterstoftoepassingen
• IJkwaardige systemen voor flowmeting van pure waterstof en waterstof/aardgasmengsels
• Betrouwbaar intern lekdetectiesysteem (LDS) voor pijpleidingen
• De eerste gecertificeerde flowcomputer op de markt voor waterstoftoepassingen
• On-site advies, waterstof-workshops en whitepapers
KSB heeft een nieuwe generatie dompelpompen op de markt gebracht. De pompen, van de serie AmaRex Pro, worden aangedreven door uiterst efficiënte motoren van de IE5-klasse. De nieuwe pompen zijn uitgevoerd met D-max waaiers (diagonale open meerkanaalwaaiers). Deze constructie zorgt voor het hoogste rendement en geeft zo min mogelijk kans op verstopping. De intelligente geïntegreerde motorbesturing herkent automatisch verstoppingen die zich eventueel toch voordoen en zorgt dat de pomp vrijloopt. Deze reinigingsroutine voorkomt de ophoping van vezelige massa’s. Dit kan dankzij de IE5-motoren, die ook andere voordelen hebben: de ingebouwde motorbeveiliging controleert de temperatuur van zowel de motor als de elektronica en detecteert mogelijk optredende trillingen. Andere geïntegreerde functies zijn een “soft start” en “soft stop”. Bij aflevering krijgen klanten een op hun bedrijf afgestemd aggregaat. Met de gratis service-software kunnen ze de interfaces voor de besturing eenvoudig zelf configureren. De AmaRex Pro-pompen zijn voorzien van waaiers van wit gietijzer en zijn daardoor geschikt voor
De intelligente AmaRex Pro afvalwaterpomp van KSB. (Foto: KSB)
het transport van abrasief en agressief afvalwater. Dankzij een grote keuze aan adapterklauwen kunnen de nieuwe pompsets gemakkelijk in bestaande systemen geïnstalleerd worden. Via een smartphone-app kan de nieuwe pomp eenvoudig en snel worden geselecteerd.
KSB Nederland + 31 (0)20 407 9800 infonl@ksb.com www.ksb.nl
VERDER NEEMT SAUERMANN OVER
cmp.krohne.com/hydrogen
products solutions services
Verder, leverancier van pomp- en laboratoriumoplossingen, neemt Sauermann, leverancier in de HVACR-markt, over. HVACR staat voor Heating, Ventilation, Air Conditioning en Refrigeration. Met deze overname breidt Verder zijn productportfolio verder uit. Sauermann is vooral bekend vanwege hun expertise op het
gebied van condensaatverwijderingspompen en meet- en regelinstrumenten voor luchtkwaliteit. Het bedrijf richt zich specifiek op het detecteren, meten en regelen van de binnenluchtkwaliteit (IAQ). Ze voeren daarbij twee toonaangevende merken: Sauermann en Kimo. Met deze overname breidt Verder zijn productportfolio verder uit. Zo kan het bedrijf meer klanten in meer sectoren voorzien van nog completere oplossingen. Voor Sauermann zit de winst in het grote internationale netwerk van Verder, waardoor hun producten een groter marktbereik krijgen.
Verder +31 (0)30 677 9211 www.verder.com
IN DE KOMENDE NUMMERS
● Snel je nieuwe diafragmapomp om zeep helpen, dan moet je deze vijf domme acties ondernemen…
● Farmaceutische stoffen uit afvalwater halen, welke zuiveringstechnieken kunnen de RWZI’s inzetten?
● HaskoningDHV krijgt prijs voor technologie om medicijnresten uit rioolwater te halen.
De volgende editie van Fluids Processing verschijnt op 17 december 2024. Mis ‘m niet!
26-28 november 2024
Brau Beviale
Neurenberg (D)
Grote 3-daagse internationale beurs voor de drankenindustrie met innovaties en trends. Verspreid over 9 hallen.
29 november 2024
Hygiënisch ontwerpen - Principes Utrecht
Engelstalige dagcursus van Burggraaf en Partners over de basisprincipes van voedselveilig produceren. In vogelvlucht komen voorbij de wet- en regelgeving, gevarenanalyse apparatur, reiniging, basisprincipes hygiënisch ontwerp, en hygiënisch gebouw.
3-5 december 2023
Valve World
Düsseldorf (D)
je als je niet-hygiënische situaties tegenkomt? Aan bod komen: bewustwording van de noodzaak van hygiënisch werken, herkennen, signaleren en doorgeven (en terugkoppelen) niet-hygiënische situaties, kleine verbeteringen doorvoeren m.b.t. hygiënisch ontwerp, en hygiënisch werken.
16, 17 en 24 januari 2025 Hygiënisch ontwerpen
Utrecht
NIVEAU SENSOREN
VOOR FLUIDS
3-daagse beurs over kleppen en alles wat daarbij komt kijken: afdichtingen, aandrijvingen, pompen en klepstandtellers, en de bijbehorende meet- en regeltechniek. Op de beurs staan ook aanbieders van engineeringdiensten en software.
18 december 2024
Hygiënisch onderhoud Utrecht)
Dagcursus voor onderhoudsmonteurs en andere medewerkers die hygiënisch bewust moeten zijn op de fabrieksvloer. Hoe pleeg je zo onderhoud dat het hygiëneniveau hetzelfde blijft? Wat doe
3-daagse cursus van Burggraaf & Partners (die de organisator als ‘pittig’ bestempelt) over voedselveilig ontwerpen of aanpassen van apparatuur en productielijnen. De cursus is gericht op de samenwerking tussen machineontwerper en -gebruiker en wordt voortdurend aan nieuwe ontwikkelingen aangepast. Behandeld worden wet- en regelgeving; risicoanalyse (C/F/M); reiniging (tot welk niveau, met welke middelen en methoden, en reinigingsdetectie); basisprincipes hygiënisch ontwerpen; materialen (metalen, elastomeren & plastic, overig); hygiënisch lassen hygiënische statische / dynamische afdichtingen; hygiënisch tankontwerp; hygiënische transportband; hygiënische procesvoering; hygiënisch samenbouwen (integreren); en hygiënisch beoordelen.
Blijf op de hoogte
PROACTIEF ONDERHOUD
Pilots tonen de kracht van kunstmatige intelligentie in industrieel onderhoud
AANDRIJFTECHNIEK
Motorreductoren: de meest voorkomende praktijktoepassingen
MARKTNIEUWS
Elektromagnetische waterontharder maakt chemicaliën overbodig
UW
INSTRUMENTEN
Lek Detectie
Lager Conditiebewaking
Lager Smering
Condenspot & Afsluiter
Elektrische Ontladingsdetectie
TRAINING
CAT I & CAT II Ultrasound Training
On-site Implementatie Training
TECHNISCHE ONDERSTEUNING
Kostenloze ondersteuning & software
Online Training
Kostenloze toegang tot onze kenniscentrum
(webinars, artikelen, tutorials…)
www.uesystems.eu
28 PROACTIEF ONDERHOUD INDUSTRIAL AI: VAN CORRECTIEF NAAR PROACTIEF ONDERHOUD
Met Industrial AI kunnen Maintenanceafdelingen onderhoudstaken sneller en beter uitvoeren: van reactief, correctief naar proactief onderhoud. Artificial Intelligence kan onderhoudstechnici enorm ontlasten bij gepland en ongepland onderhoud. De eerste pilots met AI-gegenereerde troubleshooting en reparatieschema’s en AI-gestuurde predictive en prescriptive maintenance laten veelbelovende resultaten zien.
32 AANDRIJFTECHNIEK MOTORREDUCTOREN: DE MEEST VOORKOMENDE PRAKTIJKTOEPASSINGEN
Welke sectoren maken gebruik van motorreductoren? Met andere woorden, waar is een laag toerental en hoog koppel handig bij het aandrijven van een machine?
34 MARKTNIEUWS ONTKALKEN ZONDER CHEMICALIËN
Een elektromagnetische waterontharder verwijdert kalkaanslag en roest zonder chemicaliën.
35 LEESTIPS
Maintenance Benelux is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.
Redactieadres
Proces Media
Marktplein 2
1421 AC Uithoorn
+31 (0)297 22 3462
redactie@maintenancebenelux.nl
Hoofdredactie
Vincent Hentzepeter
+31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl
Eindredactie
Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl
Vormgeving
Giesbers Retail, Velp
Met medewerking van: Paul Smits
Druk Veldhuis Media, Meppel
Uitgever
Erik ten Haaf
+31 (0)297 22 3462
+31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl
Sales
Debbie van den Dool en Marion van Sinderen
+31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl
Abonnementen abo@procesmedia.nl
+31 (0)297 22 3462
Abonnementsprijs 2024
Voor de Benelux: € 150 (excl. 9% btw).
Overig buitenland: op aanvraag. Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever.
AI-pilots tonen de kracht van kunstmatige intelligentie in industrieel onderhoud
INDUSTRIAL AI: VAN CORRECTIEF
NAAR PROACTIEF ONDERHOUD
Met artificial intelligence kunnen onderhoudsafdelingen migreren van reactief, correctief naar proactief onderhoud.
Met Industrial AI kunnen Maintenance-afdelingen onderhoudstaken sneller en beter uitvoeren: van reactief, correctief naar proactief onderhoud. Artificial Intelligence kan onderhoudstechnici enorm ontlasten bij gepland en ongepland onderhoud. De eerste pilots met AI gegenereerde troubleshooting en reparatieschema’s en AI-gestuurde predictive en prescriptive maintenance laten veelbelovende resultaten zien.
Hoe handig zou het zijn als je bij een storing direct bij de kapotte machine een lijstje op kunt vragen met de vijf meest waarschijnlijke oorzaken, stap voor stap je probleemanalyse kunt doorlopen, in één ruk door je foutendiagnose af kunt ronden, om vervolgens alle info tot je beschikking te hebben om die storing zo snel mogelijk te verhelpen?
Kunstmatige intelligentie kan in principe het instrumentarium bieden om dit in de praktijk te brengen, zo bleek tijdens een presentatie van Chris van den Belt (Head of Product Management) en Berend Booms (Head of EAM Insights) van IFS Ultimo tijdens het IFS Unleashed-congres over de kracht van ‘Industrial AI’. Het evenement, georganiseerd door IFS en partners, vond plaats van 14 tot 17 oktober in Orlando (Florida). De eerste AI-pilots laten de potentie zien van industriële AI, en dat is nog maar het begin van wat mogelijk een revolutie kan ontketenen in de onderhoudssector.
VAN CORRECTIEF NAAR PROACTIEF ONDERHOUD
De geschetste snelweg naar doelmatiger industrieel onderhoud klinkt haast te mooi om waar te zijn. Veel industrieel onderhoud, zeker het ongeplande deel, is nu nog een ad hoc aangelegenheid. Wie herkent dit voorbeeld niet? Na een urenlange zoektocht naar de oorzaak van een storing, moet je het hele magazijn door op zoek naar dat ene reserveonderdeel. Gelukkig is het op voorraad, maar niet duidelijk is om welke lager dat kapotging het precies gaat. Na diverse keren uitproberen en heen en weer lopen, is het juiste type gevonden, maar niemand heeft deze reparatie ooit uitgevoerd. De leverancier zit in Polen en spreekt amper Engels. Na veel zoekwerk wordt een handleiding gevonden, maar wel net van een ander type machine waarin dit type lager beschreven staat. Bellen met collega’s van een andere locatie geeft nul op het rekest. Na veel trial & error is de productielijn weer operationeel. De downtime is fors, een behoorlijke schadepost. Ondertussen ligt al het andere onderhoudswerk stil en kampt de afdeling met onderbezetting. Kan dat niet slimmer?
AI-GESTUURD ONDERHOUDSMODEL
Ja, met kunstmatige intelligentie. Met AI gestuurd onderhoud kan het oplossen van een technisch mankement een stuk sneller getackeld worden. Tenminste, als een productiebedrijf met een op de processen toegesneden AI-model werkt en proceskritische data toegankelijk zijn. Zo kan AI
handige probleemoplossingen suggereren en kan het ondersteunen bij de storingsdiagnose. AI doet dit door uit ongestructureerde realtime machine-data en historische data de wortel van het probleem te ontrafelen. Door complexe ongestructureerde machinedata te interpreteren en te vertalen naar gestructureerde data en suggesties komt het AI-model tot een geautomatiseerde ‘root cause analyse’. Dat is hapklare info waar onderhoudstechnici wat mee kunnen.
‘Data van analoge meters uitlezen met Optical Character Recognition was geen succes. Pas toen we met AI meterstanden gingen uitlezen, kregen we goed genoege resultaten’
STORINGEN SNELLER VERHOLPEN MET AI
En AI kan nog meer. Is de oorzaak bekend, dan kan Industriële AI technici stap voor stap door de reparatie leiden. Handleiding nodig of een video van een reparatie door een collega? Klik op het icoon. Superhandig voor wie minder bekend is met de apparatuur. De gegevens waar AI uit put, moeten er wel zijn, daar is voorwerk voor nodig. Het is slechts een greep uit de mogelijkheden die AI biedt. Onderaan de streep biedt AI de potentie voor snellere oplossing van storingen, maar minstens zo belangrijk is dat onderhoudsafdelingen meer kunnen halen uit hun eigen expertise. Er wordt minder tijd verloren en het werk wordt er bevredigender door. In een tijd van tekorten aan technisch personeel is dat pure winst.
ENTERPRISE ASSET MANAGEMENT + AI
IFS Ultimo heeft de afgelopen twee jaar hard gewerkt om AI in zijn Enterprise Asset Management (EAM)-software te integreren. In samenwerking met gebruikers zijn pilots opgestart om de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie in onderhoud en productie te gaan testen. De toepassing van industrial AI in onderhoud is nog in ontwikkeling, beklemtoont Van den Belt, dus moet
je simpel en bij het begin beginnen. “Onze aanpak is eerst te experimenteren met klanten hoe en of iets werkt en dat voor de meest proceskritische assets in de organisatie: ‘het laaghangende fruit’. Daarna gaan we door of we breken het traject af. We hebben onder meer AI getest met het laten genereren van velden en het uitlezen van meterstanden. Andere toepassingen waar we aan werken zijn foutenrapportages, het in meerdere talen vertalen van gegevens en het extraheren van data uit documenten.”
DATA HANDMATIG INVOEREN
AI toepassen in onderhoud klinkt in theorie simpel – een kwestie van complexe (ongestructureerde) procesdata verzamelen en uitlezen, evalueren en deze structureren tot een actie. Echter, de praktijk blijkt weerbarstig. Het is bijvoorbeeld niet vanzelfsprekend dat data van procesinstallaties overal digitaal beschikbaar zijn, een kink in de kabel bij de data-acquisitie. Van den Belt: “Veel gebruiksafhankelijk of conditie-gebaseerd onderhoud wordt gebaseerd op meterstanden -draaiuren, slagen, rotaties, druk, noem maar op.”. Interfaces verzamelen data van de assets, maar in veel fabrieken werken ze nog (deels) met analoge meters.
ANALOGE DATA DIGITALISEREN MET OCR
Dit soort data zijn niet met een druk op de knop beschikbaar: iemand moet naar de installatie lopen, de meterstand uitlezen, overschrijven en ingeven in het systeem voor procesautomatisering. “Dat werpt een drempel op. We dachten, hoe maak je dit de mensen gemakkelijk? We zijn gaan testen met OCR [Optical Character Recognition, red.] om automatisch metingen te digitaliseren met foto’s.”
‘Lege velden voor het noteren van extra informatie bij foutenrapportages bleken niet te werken.
Daarom hebben we AI gecombineerd met een taalmodel dat met suggesties komt die je alleen maar hoeft aan te klikken’
METERSTANDEN UITLEZEN MET CHATGPT
Ultimo.
En hoe goed werkt dat? “Dat hebben we getest. Drie jaar geleden, vóór de komst van ChatGPT, bleek slechts 50% van de uitlezingen goed.” Hij toont een OCR-uitlezing van een analoge watermeter. Hierin is ook allerlei tekstinformatie meegenomen van tekst buiten het uitleesscherm. “En vaak werd de meetwaarde niet goed gelezen.” Niet echt bruikbaar dus. “Op die manier kost dit alleen maar tijd, dit werd het dus niet.”
De komst van ChatGPT betekende een doorbraak, stelt Van den Belt. “Naast het detecteren van tekst op een foto begrijpt een GPT beter wat er op de foto staat en hoe de meterstand geïnterpreteerd moet worden. Zo is de betrouwbaarheid hoger als het model weet wat de laatst gemeten waarde is en dat bijvoorbeeld decimaalposities niet achter een komma staan, maar roodgekleurd zijn. Daarnaast is GPT-4 beter geworden in het analyseren van foto’s. Door de toepassing van de laatste technieken vinden we de resultaten goed genoeg toe te passen voor uitlezingen van analoge meters.”
TRAGE PROBLEEMDIAGNOSE, KAN DAT NIET SNELLER?
Het OCR-voorbeeld geeft aan dat de potentie er is, maar dat AI niet van de ene op de andere dag inzetbaar is voor onderhoud. Het goede nieuws,
stelt Van den Belt, is dat AI stapsgewijs kan worden ingevoerd en dat veel kleine optimalisaties significante verbeteringen kunnen opleveren. Dit gaat direct verspilling tegen in de onderhoudssector, want die is fors. Hij haalt er de cijfers bij. “Gemiddeld gaat 80% van de ‘mean time to repair’ zitten in het diagnosticeren van een probleem. Dus waar komt de storing uit voort? Dit komt door een gebrek aan details in het foutenrapport. Mensen op de vloer horen, zien en weten veel, hebben bijvoorbeeld vibraties opgemerkt, lekkages, en oververhitting geconstateerd.”
AI-GEOPTIMALISEERDE FOUTENRAPPORTAGE
En wat staat in het foutenrapport? ‘Pomp gestopt, repareer’. Hij vervolgt. “Bij gebrek aan informatie is de maintenance engineer lang met de diagnose bezig. Die zie je constant heen en weer lopen. Idealiter is direct duidelijk uit het foutenrapport wat er gebeuren moet, maar hoe krijg je operators zover dat ze de hiervoor benodigde informatie ingeven?” Er werd geëxperimenteerd met velden om korte berichten in te typen als er iets raars aan de hand lijkt met een machine. “Dit bleek niet te werken. We ontdekten dat operators een sjabloon met invulvelden en vragen leeg laten. Je kunt velden verplicht maken, maar ook dat is te omzeilen.
Chris van den Belt, Head of Product Management bij IFS
Mark Moffat, CEO van IFS op het congres in Orlando (Florida) 14-17 oktober 2024.
Daarom hebben we AI gecombineerd met een taalmodel dat met suggesties komt als een machine ermee stopt. Je hoeft er alleen op te klikken en dan komt het vanzelf in het foutenrapport. Bijvoorbeeld: ‘raar geluid gehoord’, ‘sensor werkt niet goed’, of ‘ketel raakt oververhit.’”
ZELFLERENDE PROBLEEMOPLOSSING
Vraag is of AI dan het probleem ook kan oplossen of het vinden van een oplossing kan ondersteunen. “Daarvoor moet je eerst weten wat het probleem veroorzaakte; in plaats van een (waarschijnlijk onjuiste) oplossing te suggereren, gebruiken we het taalmodel om gebaseerd op het falende asset en de foutomschrijving en observaties te komen met suggesties als: ‘Controleer afdichtingen op slijtage’, ‘Inspecteer of er losse koppelingen zijn’, of ‘Check of de bouten zijn aangedraaid’.”
Zo kan snel afgevinkt worden wat de meest waarschijnlijke oplossing van het probleem is. “De onderhoudstechnicus fikst het probleem, en kan op dezelfde manier een eindrapport opmaken. Dus niet: ‘Hij doet ’t weer’, maar ‘Ik heb de pomprubbers vervangen.’ Het systeem is zelflerend. “Met alle historische informatie kun je de module steeds accurater maken en we kunnen het verder uitbouwen met bijvoorbeeld een fotobeschrijving.”
PREDICTIVE MAINTENANCE EN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE
Implementatie van AI voor onderhoudstoepassingen is een investering, maar die verdient zich terug, verzekert Van den Belt. “Reken de kosten van downtime maar eens door. Dit kan in de tientallen uren per week lopen. Bij processen in de plastic- en rubberindustrie en in de chemie spreek je zo over€ 90.000 tot € 100.000 ver-
‘Downtime kun je verminderen door het EAMsysteem te integreren met een Asset Performance Management systeem. Dat kost wat, maar zelfs als je de downtime met slechts 10% verlaagt, haal je dat er al dik uit’
lies per uur, plus een berg afval en je moet alles weer opstarten. Downtime kun je voorkomen met preventief onderhoud, of nog beter: predictive en prescriptive maintenance, bijvoorbeeld door het EAM-systeem te integreren met een APM-systeem [Asset Performance Management, red.]. Dat kost dan heel wat, maar zelfs als je de downtime met slechts 10% verlaagt haal je dat er al dik uit. Hoewel dit voor veel organisaties een lange-termijndoel is, zijn bovengenoemde AItoepassingen om de duur van downtime te verkorten vandaag al mogelijk, zonder investeringen in de infrastructuur.”
MEER SLEUTELTIJD MET ARTIFICIALINTELLIGENCE
Onderhoudstechnici hoeven AI niet te vrezen, het maakt hun werk juist gemakkelijker, vervolgt hij. “Het scheelt heel veel uitzoekerij en administratie voor je mensen, wat geen leuk werk is, terwijl je vaak al krap in je bezetting zit.”
Uit marktonderzoek blijkt dat onderhoudspersoneel het grootste deel van zijn tijd kwijt is met gedoe rond de reparatie. De wrench time – sleuteltijd - blijkt bij googlen op 25 tot 35%
te zitten. “Het optimum is 55 tot 65%. Breng je de wrenchtime van 35 naar 55%, dan schiet de productie omhoog met 57%. Met 40 man kun je dan werk verzetten voor 64 man! Dit is fantastisch gezien het tekort aan personeel.”
VAN REACTIEF NAAR PROACTIEF ONDERHOUD
“Maar de grootste winst van AI is de verbetering van de waarde van data”, besluit Van den Belt. “Op de lange termijn ga je van reactief naar proactief onderhoud en zijn problemen te voorkomen of steeds sneller opgelost. Als een bepaald issue al 5 x een probleem op de asset was, is dat 4 van 5 keer de oplossing als het weer gebeurt.”
En hoe gaat het verder? “We zullen deze toepassingen blijven doorontwikkelen. Met betere data kunnen organisaties van preventive naar predictive en zelfs prescriptive maintenance gaan. Dat doen we stap voor stap. We gaan pilots draaien om foutenrapporten te verbeteren, daarna komt de AI-foutendiagnose en dan de probleemoplossing. Dan kan weer uitgebreid worden met geautomatiseerde onderhoudsplanning op basis van AI.” ●
‘Benut de kracht van industrial AI’, was de boodschap tijdens IFS Unleashed 2024.
MOTORREDUCTOREN: DE MEEST VOOR KOMENDE PRAKTIJKTOEPASSINGEN
Welke sectoren maken gebruik van motorreductoren? Met andere woorden, waar is een laag toerental en hoog koppel handig bij het aandrijven van een machine?
Motorreductoren worden ingezet voor taken waar veel kracht voor nodig is bij een relatief lage snelheid. Dit soort taken komt voor in de volgende sectoren:
In deze sectoren worden de reductoren ingezet voor diverse toepassingen, namelijk:
1. Roerwerken
2. Persen
3. Molens (hamermolen, voedermolens)
4. Schroeven
5. Mengers
6. Sorteerders
7. Transportbanden
1
Roerwerken
Motorreductoren worden ingezet bij roerwerken. Die zijn te vinden in onder meer de voedingsindustrie. Het kan gaan om het roeren van zowel vaste stoffen als vloeistoffen, of een mengsel daarvan.
2 Persen
De motorreductor komt goed van pas bij het persen van balen. Dit is een veel voorkomende toepassing in de afvalverwerkende sector. Persen verkleint het volume van het afval. Persen worden ook veel gebruikt om recyclebare materialen, die zijn gescheiden van niet-recyclebare materialen, tot balen te persen.
3
Molens
Reductoren worden gebruikt voor hamer- en voedermolens, die breed ingezet worden in de industrie. Dat loopt van het malen van granen en tarwe voor meelproductie of veevoer, tot de
productie van medicijnen. Een specifiek voorbeeld is de professionele graanbreker. Het is een landbouwmachine, maar ook te gebruiken in de diervoederindustrie.
4
Schroeven
Motorreductoren doen ook dienst bij trog-, buis- en doseerschroeven in onder andere de voedingsmiddelenindustrie. Bijvoorbeeld bij volumetrisch of gravimetrisch doseren. In het eerste geval bepaalt het aantal omwentelingen de dosering. Door het instellen van de schroef is exact te bepalen hoeveel omwentelingen nodig zijn om de gewenste hoeveelheid te bereiken. Bij gravimetisch wegen is de schroef in te stellen op het gewenste gewicht.
5
Mengers
Industriële mengers maken gebruik van motorreductoren om het koppel te verhogen bij het vermengen van poeders, pasteuze materialen, slurries en vloeistoffen. Het doel is dan het homogeniseren van bulkgoederen of het verbeteren van de productkwaliteit.
6
Sorteerders
Reductoren spelen ook een rol in sorteermachines. Die zijn er in alle soorten en maten en voor uiteenlopend gebruik. Sorteerders worden veel toegepast in de voedingsindustrie en de afvalverwerkingssector.
7
Transportbanden
Motorreductoren worden toegepast in transportbanden. Transportbanden komen in vrijwel in elke industrie voor. Hierbij is de juiste snelheid en kracht waarmee de band producten vervoert van groot belang. Ook de hellingshoek speelt mee. Het maakt namelijk nogal wat uit of je losse poeders of granulaten transporteert en of die omhoog moeten, of dat je dozen of flesjes verplaatst. ●
Ook transportbanden (hier in de recyclingindustrie) maken gebruik van motorreductoren.
ONTKALKEN ZONDER (OF MET MINDER) CHEMICALIËN
Scalewatcher is een onderhoudsvrije waterontharder die kalkaanslag in leidingen, koeltorens, chillers, warmtewisselaars, waterboilers, stoomketels en RO-systemen voorkomt , vermindert en verwijdert zonder (of met minder) gebruik van chemicaliën. Kalkaanslag, of ketelsteen, wordt veroorzaakt door opgeloste mineraalionen in het water, die zich aan oppervlakken hechten. Hierdoor slibben leidingen dicht met kalk en vormen zich roest en biofilms. Ketelsteen wordt meestal te lijf gegaan met chemicaliën, maar het kan ook anders. De Scalewatcher waterontharder werkt met elektromagnetische velden. De ontharder wekt een complex gemoduleerd signaal op dat de geladen deeltjes in het water agiteert. Dit beïnvloedt de initiële nucleatie, waardoor er meer kristallen ontstaan die kleiner zijn en afgeronde
oppervlakken hebben. Hierdoor worden de deeltjes gevoelig voor waterstromen en worden ze uit de leiding gespoeld. Doordat er minder aanzettende deeltjes zijn, wordt geen nieuwe kalkaanslag opgebouwd. En zelfs oude kalkaanslag wordt geleidelijk minder. Bijkomend voordeel is dat je op waterverbruik bespaart. Dat zit zo: de meeste apparatuur heeft een automatische waterafvoer die aanslaat op basis van de elektrische geleiding van het water. Hoe langer het duurt voordat een bepaald geleidingsniveau is bereikt, hoe minder lozing er nodig is. Gebruik je chemicaliën om je water te ontharden, dan verhoog je de geleiding en moet je vaker lozen. Gebruik je een fysieke ontharder, dan kun je 50 tot 80% op je waterverbruik besparen en bespaar je bovendien op lozingskosten en chemicaliën.
De Scalewatcher bestaat uit een hermetisch afgesloten aluminium (IE-serie) of rvs huis met epoxylaag, waarin een ‘integrated circuit’ (IC) dat elektromagnetische signalen genereert, een signaalkabel, kabelbinders, pluggen en duidelijke installatie instructies. Het apparaat kan worden aangesloten op 110 V of 230 V 50/60 Hz, en optioneel op 3 fase, zonne-energie of 24 Volt gelijkspanning. Jaarlijks energie-
verbruik: <120 kW. Het is voorzien van indicatoren die aangeven of hij goed werkt en of de kabel is aangesloten. Bij een defect gaat er een alarm af. Geschikt voor leidingen met een diameter tot maximaal 3000 mm.
Hoe voer je voorspellend onderhoud in? Volg het 6-staps model van Bilfinger om predictive maintenance in te voeren.
Onderhoudspersoneel hoeft AR niet te vrezen
Digitalisering, robotisering: heb ik straks nog wel een baan? Die vraag zingt rond als het gaat over AR-toepassingen binnen de industriële onderhoudssector. Experts vinden die angst ongegrond: “AR is een techniek voor mensen, door mensen.”
IFS Ultimo uitgeroepen tot Industry Leader EAM Software
IFS Ultimo is opnieuw uitgeroepen tot Industry Leader in Verdantix Green Quadrant EAM Software rapport.
Pitotbuis debietmeter voor ongeconditioneerde perslucht
Geveke introduceert een flowmeter die debiet, druk en temperatuur meet, een totaalteller en datalogger heeft en standaard uitgevoerd is met touchscreen display die ook via bluetooth met een smartphone uit te lezen is.
Casestudie: conditie van lagers beoordelen met ultrasone smering
Het gebruik van ultrasone instrumenten om lagers nauwkeurig te smeren is een gevestigde, bekende en betrouwbare methode om de juiste smering te garanderen. Deze methode stelt onderhoudsteams ook in staat om de conditie van lagers in een vroeg stadium te kunnen beoordelen.
