Fluids-2024-01

ALGENKWEEK

De lange weg van reactor naar bord: consument is de grootste horde

POMPEN

Doseerspecialist viert halve eeuw vloeistofverwerking

modulair systeem

geen lekkages

geoptimaliseerde kosten

Dit is het eerste, betrouwbare en milieuvriendelijke modulaire systeem met profielbuizen van geëxtrudeerd aluminium. Door de uitlaatplaten en muurplaten kan het systeem op ieder gewenst moment op een snelle, veilige manier en met lage kosten worden aangepast of uitgebreid.

lage

installatiekosten

bespaard energie

milieuvriendelijk product

Innovatief en solide systeem met eenvoudige en intuïtieve montage met unieke zwaluwstaartverbindingen en klemmen.

Multi-utilityverbindingen voor aftakleidingen

modulair systeem van aluminium voor de distributie van perslucht, vacuüm, gassen en vloeistoffen.

ERGONOMISCHE OPLOSSINGEN OP MAAT

In 1988 heeft Teseo Srl een markt uitgevonden waarin innovatieve modulaire systemen van aluminium ontwikkeld zijn voor de distributie van perslucht (gassen) en vloeistoffen die naar industrieën gaan over de hele wereld. Revolutionaire systemen die met zorg in Italië worden ontwikkeld en geproduceerd. De systemen zijn snel te installeren, ze werken efficiënt en gaan lang mee; dit alles met het oog op duurzaamheid en op economisch, energetisch-en milieugebied. Sindsdien is Teseo altijd doorgegaan met innoveren en ontwerpen van op maat gemaakte oplossingen voor iedere gebruiker. Daarnaast is Teseo bezig met het uitbereiden van zijn eigen portfolio d.m.v. oplossingen voor de distributie van perslucht (gassen) en vloeistoffen om een sterke en betrouwbare partner te zijn van compressorruimte tot en met de machine. Dit is alleen mogelijk met de ervaring en de expertise die alleen het bedrijf dat het product heeft uitgevonden kan hebben.

teseo srl

Via degli Oleandri, 1

25015 Desenzano del Garda (BS)

ITALY

T. +39 030 9150411

www.teseoair.com

teseo@teseoair.com

benelux branch: jan-willem@teseobenelux.com

HANNOVER 22 - 26 April

HAL 5 -

MADE

AP - Modular Piping System (modulair profielbuissysteem)

HBS - Hollow Bar System (profielbuissysteem)

ENERGIE WAS NOG NOOIT ZO GOEDKOOP

Het is waar, energie was nog nooit zo goedkoop als je installaties alleen draaien als de stroomprijs op 0 euro staat. Bijvoorbeeld ’s nachts in deze depressiewinter, als de windturbines weer eens overuren draaien en er juist op piekmomenten weinig vraag is naar energie. De laatste tijd lees je ook vaker dat de procesindustrie – net zoals wij allen zeer geplaagd door hoge energiekosten –slimmer gebruik moet maken van periodes van energieoverschotten en dus bodemprijzen.

Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan, de grotere industrieën werken vaak al continu of semi-continu. Voor de kleinere geldt dit vaak niet, maar die zijn bijvoorbeeld ’s avonds, ’s nachts en in het weekend gesloten. Je gaat niet even je roosters omgooien en mensen in de kleine uurtjes laten werken, omdat de stroom voor nop is. Dit wordt ‘m niet.

Kansrijker voorlopig acht ik de pieken in het net beter te benutten door energie-intensieve processen te automatiseren. Denk aan bepaalde energieslurpende processen die slechts een deel van de dag plaatst hebben. Hoe duurzaam zou het niet zijn om die via slimme ICT voornamelijk te laten verlopen tijdens momenten van energiesurplussen. In de winter vooral in winderige periodes, in de zomer tijdens zonnige condities als, door overproductie van stroom via zonnepanelen, overbelasting van het net dreigt. Energie-intensieve bedrijven zouden zo een buffer kunnen vormen in vraag en aanbod van energie. Dit laatste is trouwens niet nieuw. Het gebeurt nu al op kleinere schaal, bijvoorbeeld bij galvaniseerprocessen. Bedrijven die metalliseren zijn enorme piekbelasters. Door de benodigde stroom nu zo veel mogelijk af te nemen als het net vol zit of overbelast dreigt te raken, ontlasten ze het stroomnet.

Flexibilisering van energieverbruik is op termijn sowieso noodzakelijk, bijvoorbeeld voor al die bedrijven die nu geen vergunningen krijgen om hun onderneming te vergroenen met een dak vol zonnepanelen. In diverse regio’s, waaronder Zeeland, zit de situatie nu compleet op slot. Verduurzamen kan niet, want de infrastructuur kan de pieken aan opgewekte elektriciteit niet aan. Tegelijk bieden simpele oplossingen als ‘jouw overtollige stroom aan je buurman leveren die het hard nodig heeft’ door allerlei regeltjes ook geen soelaas. Pragmatisch denken verliest het hier van de bureaucratie. Het was nog een discussiepunt tijdens de Rondetafeldiscussie Duurzaamheid die we najaar 2023 tijdens Solids Rotterdam hielden met Dinnissen, Hosokawa Micron, Aerzen Nederland en Van Beek Schroeftransport. Al deze bedrijven hebben hier direct of indirect last van. Ze voelen zich belemmerd hun groene ambities te realiseren, of zien die van collega-bedrijven gedwarsboomd. De consequenties zijn verregaand als je een groeiende organisatie bent. Het blijkt zelfs lastig te worden om te investeren in uitbreiding van je bedrijf, omdat de energie-infrastructuur van het bedrijvenpark dit niet aankan. Dit kan tot jaren vertraging leiden. Dit is echt het paard achter de wagen spannen in het besef dat we vaart moeten maken met de energietransitie. Komen dit soort frustrerende ervaringen je bekend voor? Laat het ons weten, we leggen het graag bij ons expertpanel neer tijdens een van onze toekomstige rondetafeldiscussies. ●

Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur

Commercieel directeur Sander Hazewinkel van LGem, biotechnology manager René Draaisma van Unilever R&D en Sara Guaglio van FULFoods. (Foto: LGem)

‘De consument is de grootste horde’

“We willen het voor consumenten makkelijker maken om meer plantaardig voedsel te eten, en algen horen daar beslist bij”, vertelt biotechnology manager René Draaisma van Unilever R&D. “Ook zien we de duurzaamheidswinst die algen bieden, en daar zijn we als duurzame onderneming gevoelig voor. Maar er is nog veel nodig voordat algen in onze producten mainstream worden. Technisch kan er al heel veel. Maar schaalbaarheid en commerciële haalbaarheid spelen ook mee. Dat kost gewoon tijd.”

De technologie is er: dat is te zien bij LGem in De Kwakel, waar zo’n 20 productie-units staan. Maar er is nog een grote kloof tussen algenproduct en consument, stelt Guaglio van pioniersbedrijf FULFoods “Je kunt nog zo’n gezond en milieuvriendelijk product hebben, de smaak is bepalend voor de acceptatie door de consument.”

Leest het artikel op p. 14 e.v.

Fluids Processing is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.

Redactieadres

Proces Media

Marktplein 2

1421 AC Uithoorn

+31 (0)297 22 3462 redactie@fluidsprocessing.nl

Hoofdredactie

Vincent Hentzepeter

+31 (0)6 2059 2436 vincent@procesmedia.nl

08 POMPEN DUURZAAMHEID IN PRODUCTEN, TOEPASSINGEN EN RELATIES

Verduurzaming en efficiëntieverbetering drijven bij Suurmond de ontwikkeling van oplossingen voor procesoptimalisatie en labautomatisering in vloeistofverwerking, polymeerverwerking en R&D. Algemeen directeur Ferdie de Jonge en verkoopdirecteur Wim van der Kolk over een halve eeuw Suurmond.

12 BEURS

AQUA NEDERLAND 2024 IN TEKEN VAN ‘SAMEN WERKEN AAN WATER’

Van 19 tot en met 21 maart 2024 staat de 16e editie van Aqua Nederland in Gorinchem op stapel. Tijdens de beursdriedaagse gaan innovatie, samenwerking en kennisdeling hand in hand. Het evenement biedt oplossingen voor de huidige uitdagingen binnen afvalwater, proceswater, drinkwater en stedelijk water & rioolbeheer.

14 ALGENKWEEK

VAN ALGENREACTOR NAAR VOEDING: EEN BRUG TE VER?

Wat zijn de kansen voor voedingsproducten met algen-ingrediënten? De technologie van de algenreactor heeft zich bewezen, maar hoe krijg je de consument enthousiast? “De smaak is allesbepalend”, weten ze bij een technologiebedrijf, een jonge innovator en een groot levensmiddelenconcern die de markt voor deze producten verkennen.

21 POMPEN

DUBBELSCHROEFPOMP: EI VAN COLUMBUS?

Dubbelschroefpompen zijn helemaal hot binnen de hygiënische procesvoering. Ze zijn zeer goed reinigbaar, pulsatievrij, hebben een grote vrije doorgang en zijn breed inzetbaar voor zowel hoog- als laag-viskeuze producten. Maar zijn deze alleskunners altijd de beste keus?

Eindredactie

Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl

Vormgeving

Giesbers Retail, Velp

Met medewerking van: Pieter van den Brand, Hans van Eerden

Druk

Veldhuis Media, Meppel

Uitgever

Erik ten Haaf

+31 (0)297 22 3462 +31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl

Sales

Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl

EN VERDER

03 Editorial

07 Kort nieuws

07 Column

18 Internationaal

Abonnementen

abo@procesmedia.nl

+31 (0)297 22 3462

Abonnementsprijs 2024

Voor de Benelux: € 150 (excl. 9% btw).

Overig buitenland: op aanvraag.

Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.

20 Marktnieuws

23 Agenda

Uitgever: Proces Media bv, 1421 AC Uithoorn © 2024, Proces Media bv Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever.

ISSN: 1874-7914

© Proces Media bv

How is your

Opslag van waterstof. (Foto: Nen)

NATIONAAL CONGRES WATERSTOFVEILIGHEID

In het kader van het Waterstof Veiligheid Innovatie Programma (WVIP) vindt op 3 april 2024vin Rijswijk het eerste Nationaal Congres Waterstofveiligheid plaats. Op deze dag worden de resultaten gepresenteerd van een vierjarig breed samenwerkingsverband van bedrijven, overheden, kennisinstellingen, veiligheidsregio’s en omgevingsdiensten. Het WVIP-consortium heeft systematisch de veiligheidskwesties rond de productie, opslag, distributie en het gebruik van waterstof geïnventariseerd. Hieruit zijn vier belangrijke uitdagingen voor de grootschalige introductie van waterstof in de samenleving naar voren gekomen:

1. uniforme vergunningverlening;

2. incidentbestrijding en risicobeheersing voor hulpverleners

3. wet- en regelgeving

4. uniform risicobeeld.

Geïnteresseerden kunnen deelnemen aan twee workshops, en netwerken tijdens het congres. Er kan gekozen worden uit diverse thema’s, zoals veiligheidsaspecten bij waterstofproductie, waterstofinfrastructuur, opslag van waterstof, allerlei toepassingen en beleid. De organisatie van deze dag is in handen van het Nationaal Waterstof Programma, NLHydrogen en TKI Nieuw Gas | Topsector Energie.

Meer info en (gratis) inschrijven via:

PUBLICATIE ALTERNATIEVE WATERSYSTEMEN

De nieuwe ISSO-publicatie 70 bevat de meest actuele richtlijnen voor het ontwerpen, realiseren en beheren van hemelwater- en grijswatersystemen die de druk op het drinkwatergebruik kunnen verlichten. Nu de overheid heeft aangekondigd dat het drinkwatergebruik tot 2035 met 20% omlaag moet, worden het vinden van alternatieven urgenter. De nieuwe publicatie biedt professionals een richtlijn voor de inzet van hemelwaterafvoersystemen in combinatie met infiltratie en gebruik, dan wel voor grijswaterafvoersystemen. Ook behandelt het de zuivering en benutting van huishoudwater. “Een reductie van het drinkwatergebruik achten wij technisch goed

COLUMN

5 GOUDEN REGELS VOOR NEMEN OLIEMONSTER

De 5 gouden regels voor het correct nemen van een oliemonster zijn essentieel om te komen tot een doordachte oliemanagementstrategie gericht op continuïteit, levensduurverlenging, duurzaamheid, CO₂-reductie en kostenbesparing. De uitslag van een olieanalyse hangt volledig af van het correct toepassen van ‘de 5 W’s’.

1. WAAR NEEM JE HET OLIEMONSTER?

De locatie voor oliemonstername hangt af van het specifieke doel. Wil je bijvoorbeeld de toestand van de olie weten die naar de installatie toegaat of die uit de installatie retour komt? Monstername via de drain van een reservoir kan een vertekend beeld geven t.o.v. de representatieve olie voor je systeem.

2. WANNEER NEEM JE HET OLIEMONSTER?

Het oliemonster moet steeds worden genomen onder dezelfde bedrijfsomstandigheden om consistente analysewaarden en een betrouwbare trendopbouw te waarborgen. Bijvoorbeeld, oliemonsters genomen tijdens bedrijf zullen verschillen van oliemonsters genomen tijdens stilstand van een installatie.

3. WAARMEE NEEM JE HET OLIEMONSTER?

Het gebruik van geschikte materialen voor oliemonstername is van cruciaal belang. Je hebt bijvoorbeeld speciale, gereinigde monsterflessen nodig om ervoor te zorgen dat alleen deeltjes in de olie worden geteld, niet die al aanwezig waren in een niet gereinigde fles.

4. WIE NEEMT HET OLIEMONSTER (EN HOE)?

Het is essentieel om het oliemonster volgens de juiste procedure te nemen. Dit omvat, naast de punten 1, 2 en 3 hierboven, vooral ook de procedure die gevolgd wordt voor de monstername zelf. Voor consistentie wordt het monster bij voorkeur genomen door dezelfde persoon die hiervoor een gedegen instructie of training heeft gevolgd.

5. WELKE ANALYSES LAAT JE UITVOEREN VOOR DE APPLICATIE?

De nieuwe ISSOpublicatie 70. (Foto: Isso)

mogelijk. In Vlaanderen is bijvoorbeeld goed te zien welke technieken en maatregelen een impact hebben. Met deze kennis brengen we heel gestructureerd de verschillende technieken die daarvoor beschikbaar zijn, onder de aandacht”, vertelt Nick Post, sanitair specialist bij ISSO. Ga voor de publicatie naar ISSO Open, via www.isso.nl.

De keuze van analyses hangt af van de specifieke toepassing van de olie. Bijvoorbeeld, een tandwielkast met dikke olie vereist andere analyses dan een turbine met een dunnere smeerolie. De frequentie van de olieanalyses per jaar moet ook worden bepaald. Volg indien mogelijk normen zoals bijvoorbeeld de ASTM-D7378-20 voor turbinesmeerolie.

Het correct nemen van een oliemonster lijkt misschien complex, maar een onjuist genomen monster kan leiden tot verkeerde beslissingen en financiële gevolgen. Het is een investering in nauwkeurige informatie die cruciaal is voor effectief oliemanagement.

Corné Balvert Specialist oliemanagement bij Hitma (#TheOildoctor)

Lees meer van de ‘oildoctor’ op

• https://bit.ly/4bIYaMX

• https://bit.ly/3SGnbjo

• https://bit.ly/49AR77o

‘We zetten onze kennis van besturingstechniek in om complete systemen te leveren’

Algemeen directeur Ferdie de Jonge (links) en verkoopdirecteur Wim van der Kolk van Suurmond.

Oplossingen voor efficiëntieverbetering en energiebesparing

DUURZAAMHEID IN PRODUCTEN, TOEPASSINGEN EN RELATIES

Verduurzaming en efficiëntieverbetering drijven bij Suurmond de ontwikkeling van oplossingen voor procesoptimalisatie en labautomatisering in vloeistofverwerking, polymeerverwerking en R&D. Algemeen directeur Ferdie de Jonge en verkoopdirecteur Wim van der Kolk over een halve eeuw Suurmond.

Duurzaamheid, efficiency en energiebesparing zijn de drie gemene delers in de producten en toepassingen die Suurmond ontwikkelt voor de procesindustrie. Algemeen directeur Ferdie de Jonge en verkoopdirecteur Wim van der Kolk lopen duidelijk warm voor deze trends: “Dit is wat ons drijft!”

Beiden werken al zo’n 35 jaar voor Suurmond in Nunspeet. In 2011 namen ze het bedrijf over en zetten ze de huidige koers in. “We zetten onze kennis van besturingstechniek in om complete systemen te leveren.”

50 JAAR SUURMOND

Ooit begonnen als de Nederlandse vertegenwoordiging van MAAG – fabrikant van tandwielpompen voor de procesindustrie – en later onder meer Büchi reactorsystemen en Systag labautomatisering, is Suurmond in 50 jaar uitgegroeid tot een bedrijf met ruim 20 medewerkers en 3 business units: Fluid Handling, Reactor Systems en Polymer Handling. Daarmee bestrijken ze het hele scala van universitaire onderzoeksgroepen tot machinebouwers, OEM’ers en productiebedrijven, in de sectoren (polymeer)chemie, energie, food en farma.

STANDAARD MAATWERK

Van het leveren van componenten is Suurmond zich gaandeweg ook gaan richten op het bouwen van vloeistofdoseersystemen en complete reactorsystemen, inclusief automatisering. “We proberen het standaard te houden, maar omdat we altijd kijken naar wat voor de klant de beste oplossing is, wordt het uiteindelijk toch maatwerk”, zegt Van der Kolk. De Jonge draait het om: “Het is maatwerk, maar soms lukt het ons om van dat maatwerk de standaard te maken. Dat

Wij ontwerpen onze systemen zo, dat er zo min mogelijk onderdelen gewisseld hoeven te worden bij het omstellen’

Ferdie de Jonge.

begon al in de jaren tachtig met innovatieve seal units. Die werden later standaard, ook bij collegaleveranciers.”

DUURZAME KLANTRELATIES

Suurmond gaat samen met de klant op zoek naar de beste oplossing voor zijn vraag of probleem. De Jonge: “Als bepaalde apparatuur nog niet op de markt is, gaan we een gezamenlijk

ontwikkeltraject in. En als we echt geen oplossing kunnen vinden, dan zeggen we dat. Daar kunnen klanten van op aan. En dat is precies wat onze klantrelaties duurzaam maakt. Dat is een van onze kernwaarden. Hetzelfde geldt voor onze leveranciers. Dat is exact waarom we al 50 jaar MAAG mogen vertegenwoordigen en ook met andere leveranciers zulke langlopende relaties hebben.”

KLEINE MEMBRAAN GASPOMP MET HOGE

PRESTATIES

EN STILLE WERKING TYPE NMP820

Type

DC-B Type

De NMP820, maakt indruk met zijn prestaties en afmetingen. Deze pomp produceert debieten tot 3,5 l/min met uitzonderlijk lage geluids- en trillingsemissies.

Eindvacuüm tot 100 mbar abs. Max druk tot 1,2 bar g

Toerental geregeld Onderhoudsvrij

Ideaal voor medische toepassingen, emissiemeetapparatuur en inkjetsystemen.

www.knf-verder.nl / www.knf.be

Premium Hose Solutions Heproflex BV

Van

CIRCULARITEIT EN ENERGIETRANSITIE

Ook op technisch vlak speelt duurzaamheid een hoofdrol. “Bij nieuwe ontwikkelingen op chemisch gebied bijvoorbeeld, zetten we sterk in op recycling en circulariteit”, zegt Van der Kolk. Het bedrijf kijk ook naar de energietransitie. De Jonge: “Oplossingen voor de energietransitie hebben we nog niet, maar we leveren al wel apparatuur waarmee onderzoek gedaan wordt naar oplossingen.”

EFFICIENCY VERHOGEN

De efficiency van bestaande processen verhogen is ook een vorm van verduurzaming, legt Van der Kolk uit. “Met de hedendaagse apparatuur kun je nauwkeurig en reproduceerbaar kleinere batches maken dan vroeger. Dat is mogelijk dankzij de besturing, de microdoseringen en kleinere reactoren die toch efficiënt werken.” De Jonge: “Tegenwoordig hebben we micro-tandwielpompen die microliters per omwenteling verplaatsen. Vroeger kon je gewoon geen microliters doseren. Als je ergens 10% in moest doseren en dat betekende microliters, dan ging dat niet. Je werd min of meer gedwongen om een liter te produceren.”

SENSOREN

Nauwkeurige dosering van heel kleine hoeveelheden is deels ook mogelijk dankzij sensoren. De Jonge: “Vroeger zorgde je er met ‘overshoot’ voor dat je in ieder geval voldoende additieven doseerde in een proces. Dankzij sensoren weten we nu veel beter wat de invloed is van een bepaald additief op een polymeer of lijmproduct. Omdat we het effect zo nauwkeurig weten, kunnen we ook veel beter bepalen hoeveel er echt nodig is en de dosering daarop aanpassen.”

FLEXIBELE PRODUCTIE

Bedrijven produceren tegenwoordig bovendien vooral speciaalchemicaliën in kleine hoeveelheden. Dat vraagt om flexibel produceren en frequent omstellen. De Jonge: “Wij ontwerpen onze systemen zo, dat er zo min mogelijk onderdelen gewisseld hoeven te worden bij het omstellen. We zorgen dus dat het heel eenvoudig is om de lijn tussentijds te reinigen. Een kleurwissel van een product kost dan maar weinig tijd.”

MODULAIRE SYSTEMEN

Maar Suurmond werkt ook op andere manieren aan het verhogen van de flexibiliteit. “We leveren ook modulaire reactorsystemen die gemakkelijk om te bouwen zijn voor andere processen”, zegt De Jonge. “Bijvoorbeeld doordat de reactordekselplaat uitgerust kan worden met verschillende sensoren. Hoe makkelijker een installatie aan te passen is, hoe minder kosten en materiaal je kwijt bent.”

REPAREREN

Het streven naar duurzaamheid zit ‘m bij Suurmond ook in de producten zelf. “Wat wij leveren,

moet lang meegaan en de klant niet te veel kosten aan onderhoud”, zegt De Jonge. Verduurzamen betekent ook vaker repareren in plaats van vervangen. Maar door de groeiende complexiteit en precisie van apparatuur kan de technische dienst van de klant niet alle onderdelen zelf repareren. “Dan raden wij de klant aan om een reserve-exemplaar op de plank te leggen. Gaat er dan iets stuk, dan kunnen ze het kapotte exemplaar naar ons opsturen. Wij repareren dat dan of we sturen het door naar de fabrikant voor reparatie. Zo verliest de klant minder tijd, terwijl we toch duurzaam bezig zijn.”

BESPAREN MET FREQUENTIEREGELAARS

Industriële klanten kijken ook steeds kritischer naar hun energieverbruik. De Jonge: “Vroeger werden we uitgelachen als we met ideeën voor energiebesparing aankwamen. ‘Die paar kilowatt, laat toch zitten’. Maar nu weten ze ons te vinden! Ons type pompen kun je heel makkelijk aanpassen aan de toepassing, zodat je precies de energie gebruikt die nodig is, maar niet meer. Frequentieregelaars beginnen langzamerhand standaard te worden.”

‘Je kunt nu nauwkeurig en reproduceerbaar kleinere batches maken’

Wim van der Kolk.

KANSEN VOOR DE TOEKOMST

Van der Kolk en De Jonge zien de toekomst met vertrouwen tegemoet. Ze zetten in op stabiliteit en continuïteit, onder andere door te zorgen dat de kennis die nu in het bedrijf zit, doorgegeven wordt aan de jongere generatie medewerkers. “Maar we houden de kennis niet alleen binnen Suurmond, we dragen het ook over naar klanten, leveranciers en andere partners.

AFHANKELIJKHEID VERKLEINEN

De mannen zien genoeg kansen voor nog een halve eeuw Suurmond: “Door de pandemie en de oorlogen hebben we hier in het Westen weer even goed op het netvlies hoe afhankelijk we zijn van het Oosten. Daarom verwachten wij hier een ommezwaai met meer nadruk op behoud van kennis en productie. Door automatisering en robotisering moeten we hier weer kunnen concurreren met lagelonenlanden. Procesoptimalisatie en -automatisering blijven dus belangrijk. Wat dat betreft zit Suurmond gebeiteld.” ●

AQUA NEDERLAND 2024 IN TEKEN VAN ‘SAMEN WERKEN AAN WATER’

Van 19 tot en met 21 maart 2024 staat de 16e editie van Aqua Nederland in Gorinchem op stapel. Tijdens de beursdriedaagse gaan innovatie, samenwerking en kennisdeling hand in hand. Het evenement biedt oplossingen voor de huidige uitdagingen binnen afvalwater, proceswater, drinkwater en stedelijk water & rioolbeheer.

Beursorganisator Easyfairs verwacht deze editie meer dan 6.500 bezoekers te mogen ontvangen. In totaal staan 320 exposanten en 70 experts borg voor een breed tentoonstellingsaanbod en kennisprogramma.

TECHNIEK, INNOVATIE, KENNISDELING

Op de begane grond biedt Aqua Nederland een uitgebreid expositieprogramma met technologische oplossingen voor de watersector. Dit deel van de beurs blijft de marktplaats voor nieuwe producten en diensten binnen de watersector.

Impressie van Aqua Nederland 2023.

Aqua Nederland 2023.

Samen voor ‘Water for life’

Aqua Nederland steunt ‘Water for life’, het goede doel van Nederlandse drinkwaterbedrijven voor wereldwijd schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen. Al vanaf € 18 per persoon kunnen donateurs bijdragen aan de aanleg van waterleidingnetwerken en publieke watertappunten in lage-inkomenslanden. Aqua Nederland ondersteunt dit initiatief en roept exposanten, kennispartners en bezoekers op om gezamenlijk bij te dragen aan schoon water en sanitair voor iedereen op aarde.

In het Watertheater wordt kennis over actuele watervraagstukken gedeeld.

‘Next Level’, de vernieuwde bovenverdieping, is de ontmoetingsplek voor kennisleveranciers, ingenieurs- en adviesbureaus, opleiders en leveranciers op het gebied van klimaat en stedelijk water. Hier staan innovatie en kennisdeling centraal. Een nieuw initiatief dat hier ook te vinden is, is het Startup- en Innovatie Paviljoen dat in samenwerking met Water Alliance opgezet is. Verder vinden bezoekers hier de Infracampus-IKN-straat, kennistheaters, het vacatureplaza en de congreszalen.

WATERTHEATER

Op Next Level zijn theaters ingericht die themagewijs de problematiek van de diverse waterketens belichten. Zo behandelt het Stedelijk Watertheater actuele onderwerpen als rioolbeheer, beheer van kapitaalgoederen, voorspellend onderhoud, circulariteit en klimaatadaptatie. Elke dag komt er een andere doelgroep aan bod. Dinsdag staat in het teken van proceswater, de woensdag staan de waterschappen centraal en op donderdag is het de beurt aan de drinkwatersector.

SYMPOSIA WATER ALLIANCE

Drie dagen lang organiseert Water Alliance met partners een aantal seminars. De dinsdag 19 maart trapt af met het onderwerp ‘Proceswater is vaak geen drinkwater, maar het moet er wel zijn!’. Betrokken zijn Koninklijke VEMW, Wetsus en RWB Water. Op woensdag 20 maart is er de sessie ‘PFAS Forever of toch niet?’. Hierbij wordt er samengewerkt met Arcadis, Unie van Waterschappen, KWR Water Research Institute en Nijhuis Saur Industries. Op donderdag 21 maart sluit Water Alliance af met het onderwerp ‘Drinkwater onder steeds lagere druk, wat zijn de

mogelijkheden en adviezen voor de toekomst voor de vanzelfsprekendheid van drinkwater?.’ Samenwerkende partijen zijn Oasen Drinkwater, Deltares en Mijn Waterfabriek.

Naast bovengenoemde participanten leveren onder meer Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW), KWR, de Water Zuiveringen Alliantie (TAUW, Croonwolter&dros, Sweco, Mobilis en RWB), Royal HaskoningDHV, Stichting RIONED, HACH, ACO, Circospin, Veolia en ABB een prominente bijdrage aan het kennisprogramma.

START-UP EN INNOVATIE PAVILJOEN

In samenwerking met Water Alliance krijgen innovaties en startups een prominente plek in het startup- en innovatiepaviljoen op Next Level. Een van de deelnemers is Xylem Water Solutions. Dit bedrijf integreert bedrijfsdata van diverse bronnen binnen een organisatie voor een realtime overzicht van de status van alle processen en infrastructuur. Eyewings presenteert de Aquasurveyor, een slimme meetboot met sonars, sensoren en camera’s voor het in kaart brengen van watergangen. Gegevens over dieptes, de waterkwaliteit en 360˚ opnames worden direct in de cloud opgeslagen. Verder staan Blue Earth Innovations, Purgatoria, Waterschot, Care4H₂O, Eyewings, Solliq Industry, DOTX Control en de Watercampus op het paviljoen.

VACATUREPLAZA KEERT TERUG

Wie op zoek is naar carrièrekansen in de watersector of binnen de branche door wil groeien, kan op het Vacatureplaza de banenmarkt verkennen. Dit is zowel voor starters als professionals interessant. In samenwerking met partners Watervacatures.nl (een initiatief van KNW/H₂O) en

Aqua Nederland

• Evenementenhal Gorinchem

• 19 - 21 maart 2024

• 10:00-18:00 uur

• Toegang via www.aquanederland.nl. Gebruik code MP1391 voor gratis toegang

• Vakbeurs over waterbehandeling, watermanagement, watertechnologie, hemelwaterafvoer en -opvang, riooltechniek, rioolonderhoud

• Voor industrie, waterschappen, drinkwaterbedrijven, gemeenten, provincies en GWW sector

• Ruim 300 exposanten

Easyfairs Evenementenhal | Franklinweg 2 | 4207 HZ Gorinchem | +31 (0)523 289 818

Meer info via www.aquanederland.nl of via:

Zoek op Aqua Nederland.

Waterjobs (een initiatief van Water Alliance) biedt Aqua Nederland hiermee de kans om in contact te komen met werkgevers uit de waterindustrie in hun zoektocht naar nieuw talent. ●

‘Je

EEN BRUG TE VER?

Wat zijn de kansen voor voedingsproducten met algen-ingrediënten?

De technologie van de algenreactor heeft zich bewezen, maar hoe krijg je de consument enthousiast? “De smaak is allesbepalend”, weten ze bij een technologiebedrijf, een jonge innovator en een groot levensmiddelenconcern die de markt voor deze producten verkennen.

Unilever heeft altijd al interesse gehad in algen. Zo’n 10 jaar geleden maakte het internationale levensmiddelenconcern – bekend van Unoxsoep, Calvé-pindakaas, Magnum-ijs en De Vegetarische Slager – al bekend dat het een overeenkomst had gesloten met een Amerikaanse producent voor het leveren van olie uit algen voor verwerking in cosmetica. In 2020 kondigde het bedrijf aan te gaan samenwerken met het Britse Algenuity. Deze startup heeft een techniek ontwikkeld om het chlorofylgehalte, en daarmee de groene kleur en de bittere smaak, van algen te verlagen.

DUURZAME ALGEN MAINSTREAM MAKEN

Zo lopen er nog meer initiatieven, maar tot nu toe heeft het bedrijf nog geen producten met algen-

ingrediënten op de markt gebracht. “We willen het voor consumenten makkelijker maken om meer plantaardig voedsel te eten, en algen horen daar beslist bij”, vertelt biotechnology manager René Draaisma van Unilever R&D. “Ook zien we de duurzaamheidswinst die algen bieden, en daar zijn we als duurzame onderneming gevoelig voor. Maar er is nog veel nodig voordat algen in onze producten mainstream worden. Technisch kan er al heel veel. Maar schaalbaarheid en commerciële haalbaarheid spelen ook mee. Dat kost gewoon tijd.”

‘Tot nu toe heeft Unilever nog geen voedingsproducten met algeningrediënten op de markt gebracht’

FOTOBIOREACTOREN

Het interview vindt plaats bij algentechnologiebedrijf LGem in De Kwakel. Draaisma heeft de locatie uitgekozen, omdat LGem in zijn woorden ‘top of the bill’ is. Een rondleiding langs de ongeveer 20 productie-units in het 7.000 m2 grote kassencomplex laat zien waar deze kwalificatie op

Compacte fotobioreactor met extra led-verlichting tussen de buizen met algen voor het syntheseproces.

Een van de fotobioreactoren op basis van kunstlicht in het onderzoekscomplex van LGem in De Kwakel. Het bedrijf heeft zo’n 20 productie-units van 25.000-45.000 liter.

is gebaseerd. Oprichter en commercieel directeur Sander Hazewinkel voert zijn bezoek langs de rijen van fotobioreactoren, die in verschillende formaten – van een recent gebouwd onderzoeksmodel van 5 liter tot enorme systemen van 25.000 tot 45.000 liter – staan te borrelen.

KLANTSPECIFIEKE TOEPASSINGEN

Alle reactoren in het AlgaeHUB-proefstation zijn in eigen huis ontwikkeld en kweken microalgen op basis van zonlicht en/of kunstlicht. De meterslange manshoge rijen van horizontale buizen bevatten uiteenlopende soorten algen, waarmee klantspecifieke toepassingen worden onderzocht. Hoe specifiek maakt Hazewinkel duidelijk aan de hand van een voorbeeld. “Een

‘Vergeleken met soja en tarwe hebben algenproducten minder grondstoffen en ruimte nodig en ze zijn allergeenvrij’

Australisch bedrijf zocht een pigment om zijn plantaardige vleesvervangers rood te kunnen kleuren. De kleurstof hebben we hier uit een algensoort kunnen winnen.”

GROEIPROCES ALGEN

Voor het groeiproces van de alg (in chemietaal ‘fotosynthese’) zijn naast licht alleen nog CO₂, stikstof en fosfaat nodig als voedingsstoffen. LGem

Energie-efficiënte fotobioreactor

LGem ontwikkelde een gepatenteerde fotobioreactor voor het kweken van algen. Pluspunten ten opzichte van traditionele algenreactoren:

1. Minder energieverbruik door geïntegreerde gasscrubber

Het buizensysteem bevat niet alleen water, maar ook gassen (CO₂ en zuurstof). De uitwisseling van gassen kan zo over een groot oppervlak plaatsvinden. Het water hoeft dus minder rondgepompt te worden. Dat scheelt veel energie: de reactor verbruikt 150 W/1.000 liter in plaats van 2kW/1.000 liter. Pompen is in feite alleen nog nodig voor het reinigen van het systeem.

2. Geen biofouling meer

Er is geen laminaire flow meer, waardoor de algen niet langer in één richting bewegen en aan de binnenkant van de glazen buizen gaan plakken.

3. Geschikt voor meer algensoorten

In plaats van luchtpompen worden waterpompen gebruikt, waardoor de fotobioreactor ook fragiele algensoorten aankan. Het bedrijf kan zo het hele palet aan algensoorten kweken en testen.

gebruikt daarvoor kunstmest. Het water wordt continu ververst en ontdaan van verontreinigingen, zoals het zwevend materiaal dat bij de celdeling ontstaat. Voor het oogsten van de alg heeft LGem een batterij aan machines staan, van centrifuges tot zeven en filters.

HAALBAARHEIDSONDERZOEK CRUCIAAL LGem verkoopt zijn fotobioreactoren aan klanten over de hele wereld en doet onderzoek om te kijken of projecten haalbaar zijn. “Veel bedrijven hebben een algendroom. Wij testen voor hen of ze hun procesparameters kunnen behalen en de juiste uitgangspositie hebben om te kunnen produceren of op te schalen”, zegt Hazewinkel. “Veel algenprojecten mislukken juist omdat het productieproces onvoldoende is doorgetest. Dat bepaalt wel of je investering rendabel zal zijn.”

LICHT BEPAALT OPBRENGST

Elke algensoort, verduidelijkt Hazewinkel, vraagt bovendien een ander lichtontwerp. “Licht is de bepalende factor, maar voor de ene algensoort is dat zonlicht en voor de andere soort is dat kunstlicht, of een combinatie van beide. Kunstlicht biedt het voordeel dat je de algengroei volledig op licht kunt sturen. Onze fotobioreactoren zijn zo ontwikkeld dat ze het grootste oppervlak aan licht op kunnen van-

gen.” Bij een van de omvangrijkere fotobioreactoren is het ledlicht in stroken rood en wit licht tussen de buizen met de algen aangebracht. Ook staan de buizen veel dichter op elkaar. Dit levert een hogere algenproductie per liter op, aldus Hazewinkel.

SPIRULINA-DRANKJE

Als derde partij bij het interview is Sara Guaglio van FULFoods aangehaakt. Deze startup begon in 2020 en werkt samen met LGem aan de ontwikkeling van functionele ingrediënten uit algen. Het eerste ingrediënt is een blauw antioxidanteiwitcomplex, dat het bedrijf toepast in FUL Water. Deze frisdrank, verkrijgbaar in verschillende smaken, zoals witte perzik en framboos yuzu, is op de markt gebracht in de VS en Groot-Brittannië, maar ook in Nederland bij natuurwinkelketen Holland & Barrett en online te koop. De felblauwe kleur van het drankje komt door het pigment phycocyanine uit de alg spirulina. Voor de extractie van ingrediënten beschikt FULFoods over een eigen bioraffinagetechnologie, waar het drie patenten voor heeft.

KLOOF NAAR CONSUMENT OVERBRUGGEN

FUL Water is nog maar het begin. Het bedrijf wil meer voedingsproducten op basis van algen introduceren. De ontwikkeling van producten met ingrediënten als eiwitten en vetzuren (algen zijn rijk aan omega-3) zit in de pijplijn. Volgens Guaglio heeft het drankje FUL Water een belangrijke rol gespeeld om aan grotere bedrijven te laten zien wat er op grote schaal met algen mogelijk is. Tot voor kort waren er geen algenproducten en -ingrediënten die qua technische kenmerken en vooral smaak aan de verwachtingen van voedingsproducenten kon-

Kleinere demo-reactoren voor het testen van algensoorten en -producten.

den voldoen. Dat is absoluut nodig om de kloof tussen algenproduct en consument te overbruggen, stelt Guaglio. “Je kunt nog zo’n gezond en milieuvriendelijk product hebben, de smaak is bepalend voor de acceptatie door de consument. We zien dat het consumentenbewustzijn intussen toeneemt, met name onder jonge mensen. Ook plantaardige proteïnen zijn steeds meer in trek, maar er is veel kritiek op soja en tarwe. Voor algen geldt dat niet, er zijn aanzienlijk minder grondstoffen en ruimte nodig om algen te produceren en bovendien zijn ze vrij van allergenen”, zegt Guaglio.

‘De hamvraag is of je met nieuwe routes tot dezelfde robuuste businesscase kunt komen als bij onze commodity-producten’

VOORBEELDFUNCTIE

Voor Unilever kan FULFoods beslist als voorbeeld dienen van wat op het gebied van algen mogelijk is, stelt Draaisma. “Dit soort innovators kan het pad voor ons effenen. Wij kijken er nadrukkelijk naar of we ingrediënten van producten kunnen vervangen door nieuwe ingrediënten met een lagere CO₂-voetafdruk, zoals uit algen. Hierbij nemen we ons volledige voedingsportfolio mee.

Testopstelling met algen. Veel algenprojecten mislukken omdat het productieproces onvoldoende is doorgetest.

Van zuivel en eieren hebben we de focus al verlegd naar plantaardige eiwitten. We maken steeds meer ‘vegan’ producten.”

FOCUS OP PLANTAARDIGE INGREDIËNTEN

Unilever volgt de ontwikkelingen rond plant-based ingrediënten in zeer brede zin, en ook die rond algen. Zowel fototrofe technieken, zoals die van LGem, als fermentatietechnieken staan op het R&D-lijstje, aldus Draaisma. “Met de laatste hebben we in de voedingsindustrie veel ervaring. Er zijn plussen maar ook minnen. Zo moet je kunnen concurreren met gevestigde ingrediënten, zoals soja en koolzaadolie, en vergelijkbare functionaliteiten bieden. En functionaliteit is één ding, maar de smaak is allesbepalend. De consument is daarmee de belangrijkste horde. De hamvraag is dus of je met deze nieuwe routes tot dezelfde robuuste businesscase kunt komen als bij onze commodityproducten. Het meest kansrijk zijn technieken die alle voordelen in zich hebben. Op korte termijn zullen we echter nog geen keuzes maken.” ●

FLUIDS PROCESSING WORLD

OSLO, NOORWEGEN

Nieuwe emissiereductie-

doelen zware industrie

In Oslo is de First Movers Coalition begin dit jaar bijeengekomen om stappen te zetten in het terugbrengen van industriële emissies door de zware industrie wereldwijd. De coalitie die in 2022 met oog op de klimaattop van 2026 werd gesmeed, is nu uitgegroeid tot 96 bedrijven wereldwijd. Doel is te werken aan een koolstofvrije economie door de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen, niet op basis van subsidie, maar op basis van publiek en privaat draagvlak in de gehele waardeketen. FMC richt zich daarbij op sectoren die economisch gezien niet zomaar kunnen overstappen op alternatieven voor fossiele brandstoffen en waar het afvangen van alle kooldioxide-uitstoot niet haalbaar is. Te denken valt aan de productie van staal, cement, aluminium, chemicaliën, de scheepvaart, de luchtvaart, het vrachtvervoer. Gecombineerd vertegenwoordigen deze sectoren ruim een derde van de mondiale CO₂-uitstoot. Bij de bijeenkomst in Oslo hebben de aangesloten bedrijven toegezegd tot 2030 voor $ 16 miljard in klimaattechnologieën te investeren. Komen die er, dan zal dit de wereldwijde emissies jaarlijks met 31 miljoen ton (Mt) CO₂-equivalenten omlaag brengen. Dit lijkt een boel, maar is nog niet eens de hele jaarlijkse uitstoot van Noorwegen, die in 2022 48,9 miljoen ton bedroeg. (Bron: Yara) ●

ALMELO, NEDERLAND

Miljoenen voor CO2-afvanginstallatie

Het Almelose Brusche Process Technology heeft een miljoenenopdracht verworven van het Oostenrijkse olie-, gas- en chemiebedrijf OMV voor het ontwerp en de bouw van een procesinstallatie om uitgestoten CO₂ van het concern af te vangen. De proefinstallatie wordt ontworpen en gebouwd in Almelo om daarna in delen op transport te gaan naar een van de werklocaties van OMV in Oostenrijk. Daar zullen technici van Brusche de installatie monteren en operationeel maken. De planning is dat dit in maart 2025 zal gebeuren. Brusche Process Technology is een kennisgedreven bedrijf dat samenwerkt met universiteiten en kennisinstituten, zoals Universiteit Twente. Oprichters Kosters en Roeloffzen startten het bedrijf midden in de coronapandemie, in mei 2021. Inmiddels werken er ruim 20 mensen. Het OMV-project geeft 12 manjaren werk. ●

DORTMUND, DUITSLAND

Universele lijm voor plastic flessen

KHS bood al universele lijm voor het onderling hechten van drankbussen, zoals in 2023 te zien op Interpack, en biedt deze optie nu ook voor plastic flessen aan. Deze technologie is geschikt voor vrijwel elke vorm, maat of materiaaldikte van de verpakking, maakt scheiding van PET-flessen makkelijker voor consumenten, en is afgestemd op de verwerking in statiegeldautomaten, aldus de leverancier. Met deze lijm is het mogelijk om te besparen op secundaire verpakkingen, zoals krimpfolie, omdat het flessen met slechts een paar puntjes lijm aan elkaar verbindt. Dit ongeacht vorm, maat of materiaaldikte van de verpakking. Voor het verlijmen heeft KHS de Innopack Kisters NMP-verpakkingsmachine ontwikkeld. De lijm gaat bij het aanbrengen op de verpakkingen onder toevoeging van stikstof schuimen, waardoor er een krachtige verbinding ontstaat. Het is een bewezen technologie die al jaren in zwang is bij de productie van schuim voor matrassen of afdichtingen in bijvoorbeeld de autoproductie. Het opschuimen van de lijm zorgt voor een hogere elasticiteit. Toch zijn flessen gemakkelijk te scheiden, blijven zelfs lichtgewichtflessen bij lostrekken heel, en werken de schuimkussens als een soort schokbrekers tijdens het transport. ●

LUND, ZWEDEN

Nieuw pomphandboek van Alfa Laval

Alfa Laval heeft een gloednieuwe editie van zijn bekende Pump Handbook gepubliceerd. Het 375 pagina’s tellende werk is gratis en bevat wetenschappelijke informatie over de basispompfunctionaliteit en gedetailleerde richtlijnen voor het de selectie van de juiste pompgrootte en het juiste pomptype. Het naslagwerk bevat verder diverse voorbeelden om de pomptheorie in de praktijk te brengen. Het betreft een grote herziening, waardoor de inhoud weer helemaal up-to-date is en toekomstbestendig.

De eerste editie van het Alfa Laval Pump Handbook werd 25 jaar geleden gepubliceerd en is uitgegroeid tot syllabus op technische scholen over de hele wereld. Het boek vindt ook gretig aftrek als naslagwerk voor technici die zich bezighouden met de dagelijkse verwerking van vloeistoffen.

HUMANSDORP, ZUID-AFRIKA

Veiligheidsmarkering op leidingen in zuivelfabriek

Het Zuid-Afrikaanse Woodlands Dairy heeft zijn fabriek veiliger gemaakt met leidingmarkeringen van Brady. Deze labels blijven kleven op leidingen die bloot staan aan hitte, kou en vloeistoffen en tonen direct wat de risico’s zijn. De zogenaamde zB-595 vinyl labels hechten goed op staal, gepoedercoat metaal, gestructureerde oppervlakken, polypropyleen en glas. Speciaal voor de voedingsindustrie heeft de fabrikant versies die voldoen aan de geldende hygiëne- en veiligheidseisen. De bedrukking en kleurcode van de labels maken in één oogopslag duidelijk welke veiligheidsrichtlijnen er gelden. Het maakt de mogelijke risico’s helder en verwijst naar de te nemen voorzorgsmaatregelen en te dragen beschermingsmiddelen, bijvoorbeeld bij het openen van een klep. Dergelijke markeringen zijn er ook voor vloeren. Zo werd in de Zuid-Afrikaanse fabriek in een (nieuw) deel ToughStripe-tape aangebracht, dat bestand is tegen zwaar voetverkeer en licht voertuigverkeer. Als klap op de vuurpijl werden met draagbare BMP21-PLUS Labelprinters van Brady labels geprint voor kabels, schakelaars en zekeringen, zodat direct te zien is welke zekering bij welk circuit hoort. ●

Niet verwonderlijk is duurzaamheid een belangrijk thema in deze nieuwe versie. Pompen behoren zijn grote energieslurpers binnen de vloeistofverwerking. Wie de juiste pomp selecteert en goed onderhoud pleegt, kan flink energie besparen. De auteurs van het boek zijn allemaal ervaren pompingenieurs met uitgebreide theoretische kennis en praktijkervaring op het gebied van pompinstallaties en training van technisch personeel in de vloeistofverwerkende industrie.

Het handboek is gratis en online beschikbaar via www.alfalaval/PumpHandbook. De nieuwe editie is voorzien van video’s over bijvoorbeeld de pompfunctionaliteit, probleemoplossing en onderhoudsrichtlijnen.

Veilige en draadloze bediening van het instrument zonder procesonderbreking

KOSTEN EN MILIEU (BE)SPAREN IN DE SPUITERIJ

Kosten verlagen en duurzaamheid verhogen. Wie wil dit niet? Ook in de spuiterij kunnen stappen gezet worden, laat Wiltec weten. Denk aan schakelingen tussen de verschillende apparatuur-units, ledverlichting, luchtcirculatie en warmte-terugwininstallaties. De eerste stap is vrij eenvoudig: apparatuur van bijvoorbeeld spuitcabines, afzuigwanden of voorbewerkingsinstallaties voorzien van IRS schakeling. Daarmee verbruikt de apparatuur alleen energie wanneer de spuiter perslucht afneemt. De tweede stap is het terugwinnen van verwarmde lucht. Het recirculeren van lucht is bij steeds meer processen mogelijk, waardoor minder energie nodig is om verse lucht van buiten (koud) weer op te warmen. Als de lucht niet geschikt is om retour de ruimte

in te brengen, kun je kiezen voor een warmte-terugwininstallatie (WTW). Een kruisstroomwisselaar leidt de warme afvoer- en koude aanvoerlucht dan langs elkaar. Door geleiding wordt de warmte op de koude luchtstroom overgedragen. Afhankelijk van de situatie is een rendement van 60-70% op de benodigde energie mogelijk. Een laatste stap is overschakelen op ledverlichting. Veel spuiterijen maken nog gebruik van ‘traditionele’ verlichting. Die kan gemakkelijk en snel worden vervangen door ledverlichting, die met de nieuwste technieken ook zorgt voor een perfecte kleurechtheid.

Wiltec

sales@wiltec.nl

www.wiltec.nl

OPTIMASS x400 series –Coriolis massaflowmeters met Bluetooth®

• Hoge turndown ratio en meetnauwkeurigheid onder veeleisende condities, temperaturen van –200° tot +400°C en drukken tot 200 bar

• Met de OPTICHECK- app kunt u on-site uw KROHNE instrumenten verifiëren en monitoren, ook in Ex Zone 1

• krohne.com/safety

Spuiterij met warmterugwinning bij Van Mossel in Waalwijk.

TANDWIELPOMP VOOR PALMOLIE

Bedu Pompen levert een tandwielpomp met inwendige vertanding die geschikt is voor het verpompen van palmolie met een bedrijfstemperatuur van 55 °C. De 4” tandwielpomp is daarvoor voorzien van een verwarmingsmantel. De pomp wordt aangedreven door een 22kW elektromotor gekoppeld aan een Nord

tandwielkast waarbij de pomp een capaciteit geeft van circa 28 m³/h. De pompset is in de eigen werkplaats van Bedu geassembleerd en daar ook voorzien van een coating.

Bedu

+31 (0)88 480 2900

www.bedu.nl/

Tandwielpomp van Bedu.

DUBBELSCHROEFPOMP: EI VAN COLUMBUS?

Dubbelschroefpompen zijn helemaal hot binnen de hygiënische procesvoering. Ze zijn zeer goed reinigbaar, pulsatievrij, hebben een grote vrije doorgang en zijn breed inzetbaar voor zowel hoog- als laag-viskeuze producten. Maar zijn deze alleskunners altijd de beste keus?

In een whitepaper legt Verder Liquids uit wat de voor en tegens zijn van de dubbelschroefpomp. Een dubbelschroefpomp is een positieve verdringerpomp. Dit betekent dat de pomp een bepaald volume product verplaatst al naar gelang de snelheid en de spoed van de schroeven. Als ze draaien, vormen de twee schroeven gesloten kamers die zich in de asrichting verplaatsen. Dit creëert een vacuüm aan de inlaatzijde en een druk aan de uitlaatzijde. Door de onderdruk aan de inlaat stroomt de vloeistof toe. De dubbele kamerconstructie zorgt voor een vrijwel pulsatievrije verpomping van producten met een hoge en een lage viscositeit. De dubbelschroefpomp is dus de meest flexibele pomp die er is.

Is de dubbelschroefpomp het ei van Columbus dat alle andere types pompen overbodig maakt? Nee, toch niet. Dubbelschroefpompen zijn relatief duur in aanschaf, operationele kosten en TCO. Het is daarom verstandig om altijd kritisch te kijken naar de exacte toepassing. Voor een hygiënisch proces waar alleen een zeer viskeus product verpompt moet worden en dat niet CIP-gereinigd hoeft te worden, voldoet een lobbenpomp prima. En voor een proces waarin alleen een laag-viskeus product verpompt wordt, is een centrifugaalpomp toereikend, vooral bij grote doorstromingsvolumes.

LOBBENPOMPEN

Lobbenpompen zijn ook pulsatievrij en geschikt voor het verpompen van shear-gevoelige producten. Deze traditionele pompen zijn verkrijgbaar met allerlei verschillen rotors en daarmee geschikt voor uiteenlopende vloeistoffen. Bij een lobbenpomp draaien 2 rotors in tegengestelde richting binnen 1 kamer. De rotors zitten elk op een gelagerde as die is verbonden met een externe versnellingsbak. De timing tandwielen zitten ook op die as. Deze tandwielen synchroniseren de assen, zodat de rotors elkaar niet raken. Als de rotors de aanzuigopening passeren, vergroot dit de holte, waardoor de druk daalt en de vloeistof in de kamer stroomt. Naast verschillende rotors kunnen lobbenpompen ook geleverd worden met allerlei andere opties, zoals verwarmingsmantels, ontlastingskleppen, een rvs tandwielkast, in ATEX uitvoering, en met allerlei verschillende afdichtingen, aansluitingen en elastomeren.

CENTRIFUGAALPOMPEN

Voor het verpompen van vloeistoffen met een lage viscositeit bij een lage TCO, scoren centrifugaalpompen bijzonder goed.

Whitepaper van Verder over dubbelschroefpompen.

Dit geldt vooral als de toename van het volume en/of de druk significant is. Zelfs een iets hogere viscositeit is meestal geen probleem en centrifugaalpompen kunnen ook shear-gevoelige producten zonder schade verpompen, als de pomp werkt bij zijn beste efficiëntiepunt (BEP). Een grotere vrije doorgang en minder kritische toleranties maken deze pompen bovendien veiliger. En het onderhoud van deze pompen is stukken eenvoudiger dan bij een lobbenpomp of een dubbelschroefpomp. Centrifugaalpompen hebben een waaier waarmee de energie van de aandrijving omgezet wordt in de vloeistof. Waaiers zijn verkrijgbaar in diverse configuraties, waaronder omhulde, open en schroeftype, die de pompen geschikt maken voor verschillende vloeistoffen van waterdunne, schone vloeistoffen tot slurries en zelfs aardappelen.

Bij het kiezen van een hygiënische pomp speelt naast de prijs, de mogelijkheden, en de reinigbaarheid ook de fundamentele vraag of een alleskunner als de dubbelschroefpomp echt nodig is. Hoe flexibel zijn de procesomstandigheden? Moet je schakelen van puree naar CIP? Of ben je beter af met een op de toepassing toegesneden lobbenpomp of centrifugaalpomp? ●

VERDER

+31 (0)50 549 5900

info@verder.nl

www.verderliquids.nl

Stelvoeten van Montakon.

STELVOETEN IN SOORTEN EN MATEN

Nieuw in het Montakon assortiment is de productgroep stelvoeten. Montakon levert er meer dan 900 in uiteenlopende draad- en voetmaten en geschikt voor onder meer de farmaceutische, chemische en voedingsindustrie. Er zijn rvs stelvoeten met of zonder lip voor vloerbevestiging; draad M10 t/m M36; voet van rvs (1.4301) met EPDM of NBR en voetmaten van Ø50mm t/m Ø150mm. Het bedrijf levert ook 3A gecertificeerde hygiënische stelvoeten, met of zonder lip voor vloerbevestiging; draad M12 t/m

M36; voet geheel van rvs (1.4301) óf met EPDM of NBR; voetmaten van Ø50mm t/m Ø150mm. Er zijn hygiënische stelvoeten in solid vulcanized uitvoeringen en in loading cell uitvoeringen. Naast rvs levert Montakon ook kunststof stelvoeten, waarvan alleen de draad rvs (1.4301) is, en de voet van polyamide, in de maten M16 t/m M24, en voetmaten Ø83mm en Ø103mm.

Montakon +31 (0)73 599 6000 www.montakon.nl

KENNIS VAN LOW-FLOW TECHNOLOGIE

BIJSPIJKEREN

Het trainingscentrum van low-flow specialist Bronkhorst leidt niet alleen het eigen personeel op, maar biedt ook trainingen aan voor gebruikers van de apparatuur. Bronkhorst klanten kunnen leren hoe ze de meet- en regelapparatuur het beste kunnen inzetten. Er zijn online cursussen over flowtheorie, instrumentconstructie, werkingsprincipes en praktische inzichten. Deze gratis trainingen zijn geschikt voor mensen met technische scholing op verschillende niveaus. Er is geen specifieke voorkennis vereist; interesse in de low-flow technologie is genoeg. De online cursussen gaan dieper in op:

• Gas Flow instrumenten Vloeistof Flow instrumenten

• Dam Flow instrumenten

• Flow Solutions

• Druk instrumenten

• Communicatie-interfaces

(advertentie)

Bronkhorst verzorgt cursussen over low-flow technologie.

Naast de online cursussen kunnen klanten ook praktische hands-on sessies boeken. Die worden gegeven in Ruurlo (Achterhoek).

Bronkhorst +31(0)573 458 800

www.bronkhorst.com

IN DE KOMENDE NUMMERS

● Membraanpompen: hoe werken ze, wat zijn de belangrijkste toepassingen en waar selecteer je op als je een nieuwe pomp wilt kopen?

● Meet- en regeltechniek onmisbaar bij algenproductie, alle parameters moeten kloppen

● Voldoet je bedrijf aan alle nieuwe eisen van de PGS15? De richtlijnen voor de opslag van gevaarlijke stoffen zijn namelijk aangepast

Het volgende nummer van Fluids Processing verschijnt op 9 april 2024. Mis ‘m niet!

19-21 maart 2024

Aqua Nederland

Gorinchem

Vakbeurs voor de watersector. Innovaties en producten op het gebied van afvalwater, drinkwater, proceswater en stedelijk water en rioolbeheer.

20-21 maart 2024

Pumps&Valves Antwerpen

Antwerpen

Door Easyfairs georganiseerde vakbeurs voor de natte procesindustrie. Gelijktijdig met Maintenance, vakbeurs over onderhoud.

21 maart 2024

Rekenen aan verpompen van nietNewtonse vloeistoffen Delft

capaciteitsberekeningen. Aan bod komen: vloeistofeigenschappen, energievergelijking, wrijvings- en vertragingsverliezen, pomp- en leidingkarakteristieken, druk vs drukniveaus, stagnatie en transport van lucht/gasbellen en ontwerpcriteria.

15-19 april 2024

Tube – International Tube and Pipe Trade Fair

Düsseldorf (D)

Grote internationale vakbeurs over pijpen en leidingen, van grondstoffen tot testen en van machines tot meet- en regeltechniek. Gericht op onder andere de chemische en petrochemische industrie.

24-27 september 2024

(advertenties)

WoTS World of Technology & Science

Utrecht

Dagcursus van Deltares over het verpompen van dikke vloeistoffen, zoals (ingedikt) slib. Aan bod komen het verschil tussen Newtonse en niet-Newtonse vloeistoffen, wrijvingsmodellen voor niet-Newtonse vloeistof, welke parameters zijn van belang, werking slibindikkers, werking verdringerpomp, effect van additieven. Met rekenvoorbeelden uit de praktijk.

28 maart 2024

Basiscursus Hydraulica voor persleidingsystemen Delft

Dagcursus van Deltares om de basiskennis van de vloeistofmechanica op te frissen, onder andere als voorbereiding op de cursus ‘Dynamisch gedrag’, ‘Pompen en pompenkelders’ en ‘Kleppen’. Het accent ligt op het uitvoeren van

In 2024 zijn er geen 5 werelden meer op de WoTS, maar nog slechts 3. De exposanten van de voormalige World of Automation, World of Motion & Drives en World of Industrial Processing presenteren zich gezamenlijk in één wereld: de World of Industry. Exposanten op deze beurs komen uit de procesindustrie, maakindustrie, machinebouw, OEM en engineering. De World of Industry biedt ook een kennisprogramma met seminars over thema’s zoals Digitalisering in de industrie, Artificial Intelligence, Industrial Cyber Security, Energiebesparing/transitie en Robotisering. Naast de World of Industry zijn er de World of Electronics en de World of Laboratory.

Voor meer cursussen en evenementen, zie

evenementen/

Kennis delen

3D-PRINTEN

Zelf onderdelen printen scheelt tijd

AUGMENTED REALITY

Biedt onderhoud op afstand soelaas voor personeelstekort?

VEILIGHEID

Verlaag blootstelling aan stoffen die gevaarlijk zijn voor de

INSTRUMENTEN

Lek Detectie

Lager Conditiebewaking

Lager Smering

Condenspot & Afsluiter

Elektrische Ontladingsdetectie

TRAINING

CAT I & CAT II Ultrasound Training

On-site Implementatie Training

Applicatie Specifieke Training

28 AUGMENTED REALITY

KAN AR HET TEKORT AAN

MONTEURS OPLOSSEN?

Met Augmented Reality (AR) kunnen onderhoudsmonteurs efficiënter werken. Dit kan de krapte op de arbeidsmarkt enigszins verlichten. TNO experimenteert met gedeelde AR-toepassingen.

30 3D-PRINTEN VOEDSELVEILIGE ONDERDELEN

PRINTEN MET 3D-PRINTER

3D-printen versnelt het ontwerp en productieproces, merkt een bedrijf in werktuigbouwkundige componenten. Vooral nu er ook voedselveilige componenten geprint kunnen worden, is deze techniek een prima toevoeging aan bestaande productiemethoden.

34 VEILIGHEID

REPROTOXISCHE STOFFEN:

HOE GA JE ERMEE OM?

De EU richtlijnen voor chemische stoffen op de werkplek zijn aangepast. Ook voor reprotoxische stoffen gelden nu de strengere regels die al golden voor carcinogene en mutagene stoffen. Hoe ga je hier als werkgever en werknemer in de praktijk mee om?

Maintenance Benelux is een uitgave van Proces Media bv Verschijnt 6 x per jaar.

Redactieadres

Proces Media

Marktplein 2

1421 AC Uithoorn

+31 (0)297 22 3462

redactie@maintenancebenelux.nl

Hoofdredactie

Vincent Hentzepeter

+31 (0)6 2059 2436

vincent@procesmedia.nl

Eindredactie

Mischa Hoyinck mischa@procesmedia.nl

Vormgeving

Giesbers Retail, Velp

Met medewerking van: Martijn Kroese

Druk

Veldhuis Media, Meppel

Uitgever

Erik ten Haaf

+31 (0)297 22 3462 +31 (0)6 1003 1781 erik@procesmedia.nl

Sales

Debbie van den Dool en Marion van Sinderen +31 (0)316 22 7155 sales@procesmedia.nl

Abonnementen abo@procesmedia.nl

+31 (0)297 22 3462

Abonnementsprijs 2024

©

Voor de Benelux: € 150 (excl. 9% btw). Overig buitenland: op aanvraag. Losse nummers: op aanvraag. Er geldt een opzegtermijn van een maand voor het einde van de lopende abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Uitsluitend schriftelijke opzeggingen worden geaccepteerd.

Uitgever: Proces Media bv, 1421 AC Uithoorn © 2024, Proces Media bv Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en/of de uitgever.

ISSN: 2352-0027

KAN AR HET TEKORT AAN MONTEURS OPLOSSEN?

Met Augmented Reality (AR) kunnen onderhoudsmonteurs efficiënter werken. Dit kan de krapte op de arbeidsmarkt enigszins verlichten. TNO experimenteert met gedeelde AR-toepassingen.

De onderhoudsindustrie kampt met serieuze personeelstekorten en gaat bovendien een periode van grote hoeveelheden uitstromend personeel tegemoet. De instroom die daar tegenover staat, is onvoldoende om alle vacatures gevuld te krijgen. Ondertussen neemt de hoeveelheid werk alleen maar toe in plaats van af.

EFFICIËNTER WERKEN

Efficiënter gaan werken is dan ook één van de grootste uitdagingen binnen de industriële onderhoudssector. Augmented Reality (AR) is een belangrijk wapen in die strijd. AR zorgt er niet alleen voor dat onderhoudswerk sneller gedaan kan worden, maar zorgt er ook voor dat professionals

met specifieke expertise op meer locaties kort na elkaar kunnen werken.

TNO: EXPERIMENTEN MET GEDEELDE 3D-RUIMTE

Onderzoeksinstelling TNO experimenteert al enkele jaren met AR-toepassingen die snel zeer relevant kunnen worden voor de onderhoudsindustrie. Zo is het in experimentele setting bijvoorbeeld al mogelijk om drie professionals te laten samenwerken bij machineonderhoud, van wie er slechts één fysiek op de locatie is. Met een AR-headset kan de persoon op locatie communiceren met de

Met AR kunnen specialisten op afstand helpen om storingen op een andere plek op te lossen.

Augmented Reality

‘Je hoeft duurbetaalde onderhoudsspecialisten niet meer voor twee, drie maanden naar een olieplatform te vliegen; je laat ze eenvoudig digitaal deelnemen als hun expertise nodig is’

collega’s die alleen digitaal aanwezig zijn, maar zorgt er ook voor dat alle drie de personen één en dezelfde 3D-ervaring delen. De collega’s, die zich overal ter wereld kunnen bevinden, kunnen de persoon op locatie iets aanwijzen of een instructie of andere informatie tonen. Ze maken deel uit van één 3D-ruimte, die over de fysieke omgeving, waar de professional het onderhoud uitvoert, heen wordt geprojecteerd.

EXPERTISE WAAR EN WANNEER JE WILT

AR-toepassingen zoals in de experimenten van TNO stellen professionals in staat om informatie en expertise in te zetten waar ze maar willen, wanneer ze maar willen. Sylvie Dijkstra-Soudarissanane, senior scientist bij TNO, legt uit: “Je hoeft

‘Met AR heb je alle informatie letterlijk in je blikveld ter beschikking’

Augmented Reality, kortweg AR, staat voor ‘verrijkte realiteit’. Bij AR wordt een digitaal beeld over de werkelijke omgeving gelegd. Zo wordt de fysieke wereld verrijkt met digitale informatie. Dit kan via het scherm van een smartphone, een AR-bril met speciale lenzen of via een projectiemethode. De omgeving blijft dus zichtbaar, maar er wordt extra informatie aan toegevoegd.

2D BEELDEN

AR verwees eerst naar 2D-beelden die over de gewone wereld werden gelegd, bijvoorbeeld de projectie van een routekaart op een AR-bril terwijl je gewoon naar de weg kon blijven kijken; of je digitale snelheidsmeter op een Heads Up Display (HUD) op je voorruit; of de symbolen op de weerkaart op TV. De Microsoft HoloLens is een AR-bril waarmee je ook diepte kunt zien en die ook voorwerpen op een vaste plek in de omgeving kan projecteren.

3D OBJECTEN

Tegenwoordig omvat AR ook 3D-weergave met positiebepaling (ontwikkeld met behulp van het ARKit framework voor Apple apps bijvoorbeeld, of met ARCore van Google).

duurbetaalde onderhoudsspecialisten niet meer voor twee, drie maanden naar een olieplatform te vliegen. Je kunt ze eenvoudig digitaal laten deelnemen wanneer hun expertise nodig is.”

“Professionals ter plaatse hoeven bovendien niet meer telkens te switchen van en naar hun laptop of papieren onderhoudsdocumenten als ze aan het werk zijn,” voegt Dijkstra-Soudarissanane toe. “Dit kan zich allemaal afspelen binnen die ene digitale 3D-ervaring waarin experts elkaar ondersteunen en alle informatie letterlijk in hun blikveld ter beschikking hebben.”

AR: EFFICIËNTER EN DUURZAMER

AR staat binnen de onderhoudsindustrie nog in de kinderschoenen, maar gaat naar verwacht nu wel groeien. AR kan industrieel onderhoud niet alleen efficiënter maken, maar ook duurzamer. Minder vraag naar locatiegebondenheid betekent immers minder reisbewegingen en dus minder uitstoot. Met AR gaat de onderhoudsindustrie dan ook een efficiëntere, duurzamere toekomst tegemoet. ●

Het projecteren van voorwerpen op een vaste plek in de fysieke ruimte is mogelijk dankzij ‘positional tracking’: referentiepunten uit de echte wereld worden gebruikt om de virtuele voorwerpen precies te positioneren. Voorwerpen kunnen vóór of op iets geprojecteerd worden, maar nog niet áchter een echt object.

AR wordt in de industrie toegepast voor training van operators, onderhoud van machines en het weergeven van realtime procesgegevens. Tetra Pak is een van de koplopers. De leverancier van drankenkartons en afvulmachines is al in staat om voor bepaalde applicaties met behulp van HoloLens AR headsets lokale monteurs bij te staan bij het verhelpen van storingen. Invliegen van eigen servicepersoneel is dan niet meer nodig. Het basisidee is dat als een monteur het probleem niet zelf kan oplossen, hij of zij met de headset via Skype verbinding maakt met een specialist. De specialist kijkt dan mee met de monteur en wijst bijvoorbeeld via AR het defecte onderdeel aan op het HoloLens-scherm van de monteur.

(Bron o.a. Vrowl.nl)

VOEDSELVEILIGE ONDERDELEN PRINTEN MET 3D-PRINTER

3D-printen versnelt het ontwerp en productieproces, merkt een bedrijf in werktuigbouwkundige componenten. Vooral nu er ook voedselveilige componenten geprint kunnen worden, is deze techniek een prima toevoeging aan bestaande productiemethoden.

Eriks maakt strategisch gebruik van 3D-printers om het ontwerpproces te versnellen.

Eriks was een van de eerste bedrijven die 3Dprinten in zijn bedrijfsvoering integreerde en de techniek ging gebruiken om allerlei voorwerpen te printen, van mallen en hulpmiddelen tot productieonderdelen. Deze stap paste precies bij de lean manufacturing focus van het be-

drijf: klanten zo efficiënt mogelijk voorzien van hoogwaardige producten met zo min mogelijk middelen.

VOEDSELVEILIG PRINTEN

Een belangrijke mijlpaal was het bouwen van

‘3D-printen is een van de gereedschappen in onze gereedschapskist. We gebruiken het als het de beste oplossing is voor de klant’

een Clean Manufacturing Facility in Alkmaar, waar Eriks voedselveilige componenten en gereedschappen print. Deze fabriek voldoet aan de hoogste voedselveiligheidseisen en normen zoals EC1935/2004 en ISO klasse 6. Ook de workflow is inmiddels gecertificeerd volgens de voorschriften van de Amerikaanse Food and Drug Administration en certificeringen voor 3D-printen. Alles wat hier gemaakt wordt, mag dus gegarandeerd gebruikt worden in processen waar voedingsmiddelen geproduceerd of verwerkt worden. Hierin loopt Eriks wereldwijd behoorlijk voorop.

Het 3D-printen van een boormal en het eindresultaat.

3D-geprinte mal voor het assembleren van een motor.

CAD bestanden worden

TOEPASSINGSSPECIFIEKE MATERIALEN

In het begin gebruikte Eriks zijn 3D-printers vooral voor het printen van prototypes, aangepaste mallen, hulpmiddelen en gereedschappen voor productie en onderhoud. Gaandeweg kwam daar ook het printen van onderdelen voor eindgebruik bij. Daarbij maakt het bedrijf gebruik van allerlei verschillende materialen die voldoen aan specifieke eisen, zoals hittebestendigheid, voedselveiligheid of EMD-veiligheid.

ONDERDELEN OP MAAT

Inmiddels mag ook Eriks Industrial Plastics – gespecialiseerd in CNC-bewerking en spuitgieten – voedselveilige onderdelen produceren volgens EC1935 en in overeenstemming met GMP-normen. Daarvoor gebruikt de productiefaciliteit voor technische kunststoffen in Ede nu ook 3D-printers. Naast voedselveiligheid, hittevastheid en EMDveiligheid kun je met 3D-printen ook rekening houden met speciale materiaaleigenschappen als buigzaamheid of juist stijfheid.

VOORDEEL INTERNE PROCESSEN

Jan Brabander, productmanager bij Eriks Industrial Plastics in Ede, ziet de voordelen van 3D-printen ook terug in Eriks’ interne productieprocessen, vooral voor snelle prototyping en kleine serieproductie, waar kostenbeheersing en snelheid een cruciale rol spelen. “Je kunt al tijdens het ontwikkelingsproces een onderdeel printen om het aan je productieteam

Om eindproducten met verschillende eigenschappen te creëren worden rollen met verschillende filamenten gebruikt.

De

met Cura slicer software omgezet naar het format dat de printer kan lezen.

of een klant te laten zien”, zegt Brabander. “En we gebruiken 3D-printen ook om in onze interne processen, zoals productie of kwaliteitscontrole. We printen bijvoorbeeld gereedschappen om producten te monteren, of om metingen te controleren.”

INNOVATIE STIMULEREN

Eriks moedigt zijn teams aan om na te gaan hoe ze 3D-printen kunnen inzetten binnen hun productieproces en de techniek te gaan toepassen. Zo worden de teams onderdeel van de ‘expertgroep 3D-printen’, een groep waar mensen uit verschillende bedrijfsonderdelen en locaties ideeën en kennis uitwisselen. Dit versnelt de innovatie en de implementatie van de techniek.

ULTIMAKER FDM PRINTERS

Eriks maakt gebruik van Ultimaker FDM 3Dprinters. Deze printers werken volgens het Fused Deposition Modeling principe. Hierbij worden met een spuitgiet-extruder mondje laagjes gesmolten kunststof opgebouwd op een beweegbare ondergrond. Inmiddels heeft het bedrijf er zo’n 25

staan, die door 10 verschillende teams in 6 landen worden gebruikt. Het zijn UltiMaker-printers uit de S-serie, waaronder de nieuwste UltiMaker S7 3D-printer. Eriks koos voor deze printers omdat ze betrouwbaar presteren en lang meegaan omdat de firmware regelmatig geüpdatet wordt. Daardoor zijn ook de oudere modellen printers nog steeds te gebruiken.

SOFTWARE

Ook minder technisch onderlegde mensen kunnen uit de voeten met de 3D-printers dankzij de Trinckle software, waarmee objecten parametrisch ontworpen kunnen worden. De software beschikt heeft bovendien een aantal ingebouwde instellingen die ervoor zorgen dat objecten automatisch voldoen aan de normen die in een bepaalde sector gelden. Dit versnelt het ontwerp- en printproces. Eriks maakt ook gebruik van andere UltiMaker modules, zoals UltiMaker Marketplace en Digital Factory. Hiermee worden onder andere de 3D-printers beheerd, waardoor gebruikers hun projecten op afstand kunnen voorbereiden,

‘Je kunt al tijdens het ontwikkelingsproces een onderdeel printen om het aan je productieteam of een klant te laten zien’

ERIKS is een van origine Nederlandse leverancier van werktuigbouwkundige componenten, en technische en logistieke diensten op het gebied van afdichtingen en rubbertechniek, industriële kunststoffen, stromingstechniek, industriële en hydraulische slangen, flensafdichtingen, aandrijftechniek en gereedschappen, onderhoud en veiligheidsproducten. Het bedrijf is actief in 15 landen en heeft in totaal 5.000 medewerkers.

in de wachtrij kunnen zetten en laten printen. De bestanden worden met Cura slicer software omgezet naar het format dat de printer kan lezen. Behalve de firmware houdt Ultimaker ook alle software up-to-date.

TOEVOEGING, GEEN VERVANGING

Eriks ziet 3D-printen als een toevoeging aan zijn arsenaal productietechnieken. De printtechniek zal andere productiemethoden niet helemaal gaan vervangen, maar het is een prima extra mogelijkheid die het bedrijf strategisch inzet. Voor welke productietechniek het bedrijf kiest, hangt mede af van seriegrootte, aantallen onderdelen, doorlooptijden en technische parameters. 3D-printen heeft in elk geval de ontwerpvrijheid vergroot en het ontwerp- en productieproces versneld. ●

Ultimaker FDM 3D-printers uit de S-serie. Eriks heeft er inmiddels zo’n 25.

Blootstelling aan reprotoxische stoffen kan schadelijke effecten hebben op de voortplanting, baby’s in de baarmoeder en borstvoeding.

REPROTOXISCHE STOFFEN: HOE GA JE ERMEE OM?

De EU richtlijnen voor chemische stoffen op de werkplek zijn aangepast. Ook voor reprotoxische stoffen gelden nu de strengere regels die al golden voor carcinogene en mutagene stoffen. Hoe ga je hier als werkgever en werknemer in de praktijk mee om?

In Nederland is de EU richtlijn voor chemische stoffen verwerkt in het Arbeidsomstandighedenbesluit en de Arbeidsomstandighedenregeling. Daarin staan de verplichtingen en dringende adviezen aan werkgevers. Zij moeten de werkomstandigheden van werknemers veilig houden. Ze moeten er daarom alles aan doen om blootstelling aan toxische stoffen tot het allerkleinste minimum

te beperken. Als werknemer is het verstandig om op de hoogte te zijn van de regels en jezelf zo veel mogelijk tegen blootstelling te beschermen.

GEVAAR VAN REPROTOXISCHE STOFFEN

Blootstelling aan reprotoxische stoffen kan leiden tot een verminderde vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen, een miskraam of vroeggeboorte van

het kind. Ook kan blootstelling aan deze stoffen schade toebrengen aan het kind bij het geven van borstvoeding. Het is dan ook verstandig om voor, tijdens en na de zwangerschap blootstelling aan reprotoxische stoffen te vermijden.

REPROTOXISCHE STOFFEN HERKENNEN

Reprotoxische stoffen zijn op veel werkplekken aanwezig. Niet alleen bij productiebedrijven en laboratoria, maar ook in ziekenhuizen, universiteiten en hogescholen. Ook bij schoonmaak- en onderhoudswerkzaamheden kun je daar aan blootgesteld worden. De stoffen zijn vaak verwerkt in weekmakers, lijmen, coatings, oplosmiddelen en bestrijdingsmiddelen.

SZW-LIJST

Naast deze H-zinnen is het goed om twee keer per jaar de SZW-lijst te controleren. Dit is de lijst van CMR-stoffen die het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid elk halfjaar publiceert. Deze lijst vermeldt bijvoorbeeld ethanol. Volgens REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) – de Europese regels voor chemische stoffen – is deze stof niet geclassificeerd als kankerverwekkend en giftig voor de voortplanting. Maar in Nederland staat hij wel zo op de SZW-lijst en dus gelden voor het gebruik ervan op de werkplek strengere regels.

STOP-STRATEGIE

Als er binnen het bedrijf gewerkt wordt met CMR-stoffen zijn werkgevers verplicht de STOPstrategie te gebruiken. STOP is een afkorting van de eerste letters van de 4 stappen die de organisatie moet doorlopen.

SUBSTITUTIE

Organisaties die te maken hebben met chemische producten moeten een actueel register hebben en dit controleren op aanwezigheid van CMR-stoffen. Voor kankerverwekkende en mutagene stoffen zijn bedrijven wettelijk verplicht actief op zoek te gaan naar minder schadelijke alternatieven. Voor de reprotoxische stoffen geldt op dit moment een dringend advies om deze te vervangen.

TECHNISCHE MAATREGELEN

Wanneer vervanging niet mogelijk is, moet een organisatie uitleggen waarom dit niet mogelijk is. En er moeten technische maatregelen genomen worden om de blootstelling aan CMR-stoffen voor de medewerkers te beperken tot het minimum. Voorbeelden daarvan zijn zorgen voor algemene ventilatie, standaard verwerken in een zuurkast of het plaatsen van puntafzuiging.

STOP-strategie

1. Substitutie – vervang de gevaarlijke stof door een andere, minder schadelijke stof

2. Technische maatregelen – afsluiting, ventilatie om blootstelling te voorkomen

3. Organisatorische maatregelen – werkafspraken om blootstelling te verminderen

4. Persoonlijke beschermingsmiddelen –handschoenen, maskers etc

ORGANISATORISCHE MAATREGELEN

Zelfs al worden technische maatregelen genomen, het werken met CRM-stoffen blijft riskant voor de gezondheid van de werknemer. Om blootstelling hieraan te beperken, is het raadzaam om de frequentie van de werkzaamheden te verlagen. Een voorbeeld van een organisatorische maatregel is om meerdere werknemers een bepaalde taak met een CMR-stof uit te laten voeren en de individuele blootstelling aan de stof te verminderen door aan taakroulatie te doen.

PERSOONLIJKE BESCHERMING

De laatste stap in de STOPstrategie is het beschikbaar stellen en gebruiken van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s). Hierbij is het belangrijk dat de gebruikte middelen volledig zijn aangemeten, uitvoerig zijn getest en op de juiste manier worden gebruikt. Een specifieke werkplekinstructiekaart kan helpen om werknemers een goede instructie te bieden om de beschermingsmiddelen op de juiste manier te gebruiken.

EXTRA VERPLICHTING WERKGEVER

Op het etiket kun je deze stoffen herkennen aan onderstaande H-zinnen:

• H360: Kan de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden;

• H360F: Kan de vruchtbaarheid schaden;

• H360D: Kan het ongeboren kind schaden;

• H360FD: Kan de vruchtbaarheid schaden. Kan het ongeboren kind schaden;

• H360Fd: Kan de vruchtbaarheid schaden. Kan mogelijk het ongeboren kind schaden;

• H360fD: Kan mogelijk de vruchtbaarheid schaden. Kan het ongeboren kind schaden;

• H361: Kan mogelijk de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden;

• H361f: Kan mogelijk de vruchtbaarheid schaden;

• H361d: Kan mogelijk het ongeboren kind schaden;

• H361 fd: Kan mogelijk de vruchtbaarheid schaden. Kan mogelijk het ongeboren kind schaden;

• H362: Kan schadelijk zijn via de borstvoeding.

CMR-stoffen

• carcinogene stoffen (kankerverwekkend)

• mutagene stoffen (kunnen de genen beschadigen)

• reprotoxische stoffen (schadelijk voor de voortplanting of het nageslacht)

Is het niet mogelijk een reprotoxische stof te vervangen door een minder schadelijk alternatief, dan moet de werkgever per medewerker een registratie bijhouden van de blootstelling aan deze gevaarlijke stoffen. Deze registratie staat ook wel bekend als de CMR-registratie.

BEWAARTERMIJN CMR-REGISTRATIE

In de Europese richtlijn voor chemische stoffen staat dat werkgevers de CMR-registratie moeten bewaren tot 5 jaar na beëindiging van de blootstelling. De Nederlandse wetgeving wijkt hier van af. In Nederland is het verplicht om de CMR-registratie te bewaren tot 40 jaar na beeindiging van de blootstelling. Hierdoor kunnen de schadelijke effecten door blootstelling aan CMR-stoffen ook op lange termijn vastgesteld worden. ●

Meer weten over veilig werken met CMR-stoffen op de werkplek? Vraag dan via wesley.jacobs@ itis.nl het gratis e-boek ‘Veilig werken met CMRstoffen’ aan.

LOBBEN- EN SCHROEFSPINDELPOMPEN

PACKO

Al meer dan 100 jaar uw specialist voor pompen

Ruime keuze

Hoge kwaliteit

Hoogste standaarden

PACKO pompen zijn flexibel en voldoen aan elke behoefte. Onze lobben- en schroefspindelpompen zijn geschikt voor vrijwel elke hygiënische toepassing. We bieden een breed scala aan functies en rotoren om aan uw specifieke eisen te voldoen. Zo zorgen we ervoor dat onze pompen optimaal presteren in uw proces.

Eenvoudig reinigen Lange levensduur

- Zelfdrainerende pompkop

- Innovatief ontwerp

- Moduleerbare pomp

- Interne

oppervlakteafwerking

- Onderdelen roteren zonder elkaar te raken

- Schuintandige tandwielen voor nauwkeurige timing

- Conische rollagers voor soepele en efficiente werking

Makkelijk te onderhouden

- Snel en eenvoudig de seals vervangen

- Gemakkelijk aan voorzijde af te stellen

- Afneembare voet