AGROindustry 2016/1 by PROGRAFIKA

ISSN: 2083-0009

technika i technologia w przemyśle spożywczym

1/2016 (20) WIOSNA

polecamy:

PepsiCo obniża zużycie energii i wody Gospodarka ściekowa SM SPOMLEK Jakość wody w produkcji opakowań

Międzynarodowe sympozjum „Perspektywy, szanse i innowacyjność branży sokowniczej” 11-13 maja 2016 – Hotel A rłamów

spis treści

od redakcji

4 Rynek piwa w Polsce 8 Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o Carlsberg Polska i boisz się zapytać

Dominika Pułjan

12 Nowy program Sealed Air pomaga zmniejszyć ryzyko skażenia bakteriami Campylobacter 14 Wytwarzanie wysokiej jakości produktów spożywczych wymaga zapewnienia wody o szczególnych parametrach 16 Jakość wody chłodzącej w produkcji opakowań 26 PepsiCo obniża zużycie energii i wody 28 Gospodarka ściekowa SM SPOMLEK – studium przypadku 34 Ocena oddziaływania na środowisko przedsięwzięć z branży spożywczej z punktu widzenia interesu inwestora 1 TECHMILK 2016 – fotorelacja 4 Sektor mleczarski u progu nowego roku 8 Mała mleczarnia z wielkimi ambicjami czyli z wizytą w OSM Prudnik 10 Listeria monocytogenes – zagrożenie w przemyśle spożywczym 14 Sery dojrzewające kwintesencją zdrowia 19 Laktoferyna – białko XXI wieku

REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 redakcja@bitubi.pl

SEKRETARZ REDAKCJI Dominka Pułjan tel. 535 566 506

RADA PROGRAMOWA Bogdan Dróżdż (SGGW) Lech Maryniak Adam Pawełas (Carlsberg) Ireneusz Plichta (ProEko) Janusz Wojdalski (SGGW) Zygmunt Zander (UWM)

DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.

REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 DZIAŁ MARKETINGU Mateusz Korczok tel. 535 010 684

PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl

WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl www.AGROindustry.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy

sekretarz redakcji dominika.puljan@apbiznes.pl

nowym rokiem wraz z przyrodą rozkwita rynek piwa. Przeciętny Kowalski wypija niemalże 97l piwa rocznie. Rewolucja piwna trwająca już parę lat daje szansę producentom na wprowadzanie piwnych nowości i specjalności. Przykładem jest uwarzone przez Cech Piwowarów Browarów Regionalnych Jakubiak, piwo Leprikon czy powrót serii Po godzinach z browaru Amber. Więcej na temat rynku piwa przeczytają państwo w niniejszym numerze, gdzie zamieściliśmy relację z Konferencji prasowej ZPPP Browarów Polskich oraz Carlsberga. W niemal wszystkich branżach dominuje trend ekologiczny. Wiele zakładów wprowadza innowacje mające na celu poprawienie efektywności energetycznej czy uzdatnianie wody. Przykładem tego może być Grupa Żywiec. Trzy browary Grupy Żywiec znalazły się w dziesiątce najbardziej efektywnych pod względem oszczędności wody spośród wszystkich browarów Grupy Heineken na świecie. Od 2008 roku udało się ograniczyć zużycie wody do produkcji piwa aż o 5% – z 3 do 2,8 hl wody na 1 hl piwa. Śladami ekologicznego trendu podążyła redakcja Agroindustry organizując konkurs Ekoinwestor w Przemyśle Spożywczym. Konkurs mający na celu wyróżnienie najciekawszych projektów środowiskowych w przemyśle spożywczym objęty został patronatem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Uroczyste ogłoszenie wyników odbędzie się 12 kwietnia podczas konferencji Energia-Woda-Środowisko w Bronisławowie. Szczegółowe informacje dotyczące wyróżnionych projektów zamieszczone będą w kolejnym numerze Agroindustry. Rolnicy zmagający się z kryzysem na rynku mleka protestują w całej Europie. Zmagają się z poważnymi problemami finansowymi, wzrastające koszty produkcji oraz spadki cen ropy naftowej sprawiają, że wielu z rolników zmuszonych jest zarzucić działalność. Jaka jest przyszłość polskiego sektora mleczarskiego? Spytaliśmy prezesów mniejszych mleczarni o opinię. Zachęcam do lektury

Serdecznie przepraszamy Pana Radosława Szałachę (JMR) za błędne podanie nazwiska w poprzednim wydaniu AGROindustry

Zaprzyjaźnione wydawnictwa:

1/2016

browarnictwo

rynek i trendy

Rynek piwa w Polsce Przeciętny Kowalski wypija 96,8 litra piwa rocznie. Dla browarów pozytywnym znakiem jest wzrost wartości sprzedaży piwa o 0,8% w stosunku do roku poprzedniego, co oznacza wyhamowanie trendu presji cenowej. Pomimo, iż rynek piwa w Polsce stał się ekstremalnie konkurencyjny, daje to pewne zielone światło producentom, szczególnie jeśli idzie o innowacje produktowe i piwa specjalne.

o 1,8 proc i wartości sprzedaży o 1,1 proc.). Na znaczeniu straciły natomiast marki własne sieci detalicznych, które odnotowały 3,8 proc. spadek ilościowy i 3,3 proc. spadek wartościowy sprzedaży.

Konferencja prasowa ZPPP Browary Polskie

Opakowanie w handlu 42,2 % piwa w Polsce sprzedaje się w butelce zwrotnej, 47,5% w puszce, 9,3% w butelce bezzwrotnej a 0,9 w opakowaniu PET. Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego „Browary Polskie” zorganizował spotkanie prasowe, na którym przedstawił najnowsze informacje dotyczące rynku piwa. W spotkaniu uczestniczyli: Guillaume Duverdier - prezes ZPPP Browary Polskie, Danuta Gut – dyrektor biura ZPPP Browary Polskie, Maciej Ptaszyński – Polska Izba Handlu oraz Marcin Cyganiak – Nielsen.

Siła gastronomii

Nadejdzie taki moment w całej piwnej

Król lager

branży, że wzrost nie będzie pochodził ze wzrostu wolumenu ale z kreowania wartości. Segmenty innowacyjne prawie nam rekompensują straty, które ponosimy w piwach mocnych – powiedział Guillaume Duverdier, prezes ZPPP Browary Polskie. Według Nielsena w tzw. piwnych innowacjach najbardziej dynamicznie rozwija się segment piw bezalkoholowych, natomiast największy udział mają w nim tzw. piwa niepasteryzowane.

Lagery stanowią ponad 70% całego piwa sprzedawanego w Polsce. Nielsen dzieli rynek dodatkowo na marki własne (5%), piwa mocne (7-8%) i tzw. piwne specjalności, do których zalicza piwa specjalne, pszeniczne, bezalkoholowe, portery, radlery a także tzw. piwa niepasteryzowane. Zdaniem analityków Nielsena, w ciągu minionych dwunastu miesięcy statystyczny polski piwosz nieco częściej niż w 2014 r. sięgał po piwa markowe (wzrost wolumenu sprzedaży

1/2016

Waga sektora HoReCa związana jest z nawykami konsumentów a Polacy piwo konsumują w dużej mierze w domu. W Europie Zachodniej siła sektora gastronomii w sprzedaży piwa systematycznie spada, podczas gdy w Polsce właśnie jest potencjał, aby pójść w przeciwnym kierunku. Systematycznie wzrasta też liczba nowych podmiotów zajmujących się warzeniem i sprzedażą piwa – tzw. browarów rzemieślniczych, restauracyjnych.

Piwo a „mały handel” Jeśli chodzi o kanały sprzedaży piwa, liderem rynku są wciąż małe sklepy detaliczne. Choć w porównaniu z 2014 r. ich liczba zmniejszyła się

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

browarnictwo

rynek i trendy

Dwa na trzy piwa sprzedają się w małym sklepie

2 NA 3 PIWA SPRZEDAJĄ SIĘ W MAŁYM Piwo, Lokalizacja sprzedaży (wolumenowo), Polska 100% 90%

2,3%

2,7%

80% 70% 60%

64,4%

63,4%

17,9%

19,9%

15,0%

14,4%

2014

2015

50% 40% 30%

10% 0%

o 1 proc., to nadal za ich pośrednictwem do konsumenta trafiają aż dwie z każdych trzech sprzedanych butelek piwa (63,4 proc.). Pewna część najmniejszych, niezintegrowanych sklepów osiedlowych znika z rynku, natomiast te zintegrowane, franczyzowe mają się dobrze – zapewniał Maciej Ptaszyński, dyrektor generalny Polskiej Izby Handlu (PIH).

Stacje benzynowe Mały format bez dyskontów Dyskonty Wielki format bez dyskontów

Źródło: Nielsen

Polska branża piwowarska w europejskiej czołówce Unia Europejska z 6,5 tys. browarów jest drugim światowym producentem Mały format bez dyskontów piwa i największym jego eksporterem. Dyskonty Browarnictwo jest jedną z najstarszych Wielki format bez dyskontów gałęzi przemysłu w Europie. W świetle opublikowanego w lutym br. przez The Brewers of Europe raportu The Contribution made by Beer to the European Economy, europejski przemysł piwowarski generuje 2,3 mln miejsc pracy, czyli8 tyle ile wynosi całkowite zatrudnienie w Słowacji. Ponad połowa tej liczby przypada na zatrudnienie w hotelarstwie i gastronomii. Wpływy z podatków od piwa w Unii (42 mld EUR) odpowiadają całkowitym dochodom budżetowym Węgier, a wytworzona przez branżę wartość dodana (51 mld EUR) porównywalna jest z produktem krajowym brutto Chorwacji lub Luksemburga. Stacje benzynowe

M SKLEPIE 20%

W małych sklepach piwo stanowi kluczową kategorię – wg Nielsena 25,6% wartości całego koszyka spożywczego. Tymczasem ograniczenia w legalnej sprzedaży alkoholu planowane są we wszystkich większych miastach. Jest to niepokojące i każdy tego typu ruch należy ocenić bardzo surowo. My jako Polska Izba Handlu uważamy, że do legislacji należy podchodzić niezmiernie SKLEPIE ostrożnie – dodał Ptaszyński.

1/2016

Na tym tle polski przemysł piwowarski plasuje się w ścisłej czołówce tak pod względem wielkości produkcji, jak również generowanego zatrudnienia i wysokości wpływów do budżetu państwa. W roku 2014 rodzime browary dostarczyły na rynek 40,5 mln hl piwa, co dało nam 3. miejsce na Starym Kontynencie, tuż za Niemcami i Wielką Brytanią. Pod względem konsumpcji per capita wynoszącej 98 l zajęliśmy 4. miejsce, ustępując jedynie Czechom, Niemcom i Austriakom. Wartość dochodów sektora finansów publicznych wygenerowanych przez branżę piwowarską w 2014 r. wyniosła 9,9 mld zł. Największy udział w nich miały wpływy z podatku akcyzowego, które wzrosły o 2 proc. w porównaniu do roku poprzedniego i wyniosły 3,56 mld zł. Działalność branży browarniczej przekłada się wyraźnie także na rynek pracy. W całym łańcuchu dostaw – począwszy od dostawców surowców rolnych, sprzętu i urządzeń, opakowań, po firmy zajmujące się transportem, reklamą, sprzedażą detaliczną i gastronomią – przemysł piwowarski wygenerował w 2014 r. 205 tys. miejsc pracy, to jest o jedną piątą (22 proc.) więcej niż rok wcześniej. Najwięcej miejsc pracy piwo generuje u dostawców surowców i usług (łącznie blisko 80 tysięcy). W grupie dostawców najliczniej reprezentowane jest rolnictwo, w którym, dzięki piwu, znajduje zatrudnienie 40 tysięcy osób. Ponadto piwo odgrywa ogromne znaczenie w generowaniu zatrudnienia w sektorach zajmujących się jego sprzedażą – w gastronomii daje pracę 64 tysiącom osób, a w handlu detalicznym kolejnym 46 tysiącom.

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

SYSTEMY FLOTTWEG Do produkcji soków z owoców i warzyw Poprzez długoletnie doświadczenie w produkcji soków z zastosowaniem wirówek i pras taśmowych staliśmy się dla Was wiarygodnym partnerem dla kompletnych rozwiązań. Mamy dla Was lepsze rozwiązanie – Technologię Flottweg…

Flottweg Polska • ul. Pelplińska Flottweg 8b • 01-683 Warszawa Polska • Tel. 0048 22•732ul. 22 30 • Pelplińska Fax 0048 22 751 47 91 8 poland@flottweg.com poland@flottweg.com • www.flottweg.com/pl • www.flottw

browarnictwo

rynek i trendy

Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o Carlsberg Polska i boisz się zapytać Dominika Pułjan

W ramach programu inwestycyjnego na ostatnie 4 lata Carlsberg Polska zainwestował ok. 60 mln zł. w 2014 roku w linię butelkową w browarze Okocim w Brzesku. W 2015 roku wydano ok. 187 mln zł. na nową linię butelkową, centrum dystrybucji i centrum logistyczne w browarze w Sierpcu. Cykl dużych inwestycji Carlsberg Polska zakończył w zeszłym roku inwestycją w linię butelkową w Szczecinie, zakończoną kosztem rzędu 30 mln zł.

Moce produkcyjne Carlsberg Polska są w tej chwili na poziomie ponad 8,5 mln hl rocznie. Firma wykorzystuje je w pełni produkując również piwa dla grupy Carlsberg, głównie dla krajów skandynawskich. W 2016 roku Carlsberg Polska przewiduje niewielkie inwestycje, dotyczące modernizowania linii produkcyjnych do różnych formatów opakowaniowych. Największe inwestycje Carlsberg planuje głównie w segmencie sprzętu chłodniczego do rynku detalicznego.

Punkt zwrotny dla marki Karmi Dla Carlsberg Polska ubiegły rok upłynął pod znakiem intensywnej pracy i umacniania pozycji na rynku. Jednocześnie dla marki Karmi, należącej do firmy, rok 2015 był punktem zwrotnym. Jej sprzedaż w ciągu ostatnich paru lat spadała, natomiast w 2015 roku zanotowała wzrost o 11 proc.

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

enhagen, e in more

2015 rok w Carlsberg Polska

Carlsberg Polska zwiększył udziały w rynku piwa w Polsce strong positions. w 2015 roku. Przychody ze the world through spr zedaż y utr z ymał y się na ments. podobnym poziomie, co rok wcześniej, natomiast sprzedaż mploys ilościowa around piwa wzrosła o 1 proc. W 2015 and, taking intoroku udział ilościowy w rynku d indirectly in zwiększył się do 21,1 proc. z 20,2 proc. i wartościowy as agriculture and do 20,4 proc. z 19,75 proc, generates jobs for w porównaniu do 2014 roku.

42%

sze dwa miesiące sprzedaż Harnasia już rośnie. Zatrzymaliśmy się w wyścigu cenowym na poziomie 2 zł. Nie chcemy żadnego kompromisu, jeśli chodzi o jakość piwa Harnaś. Można przecież piwo sprzedawać i za złotówkę. Tylko rodzi się pytanie ile pozostaje wtedy piwa w piwie – komentuje prezes Bławat - Na całym rynku mieliśmy odreagowanie pod względem wolumenu, czyli rosły piwa tańsze, ale my nie jesteśmy skłonni iść w tym kierunku – dodaje.

53%

Tomasz Bławat, prezes Carlsberg OPERATING Polska mówi o tym produkcie z wielką PROFIT pasją: Marka Karmi jest unikalna na polskim rynku. Jest to piwo karmelowe, zawierające 0,5% alkoholu czyli technicznie bezalkoholowe, stanowiące bardzo ważny produkt w naszej ofercie. Jednocześnie należy do tzw. produktów marżowych, czyli można na nim zarobić. Karmi to jednocześnie produkt niezwykły gdyż jego zastosowania są bardzo wszechstronne. Wariant klasyczny na Śląsku używany jest do gotowania, pieczenia, mieszania z piwem jasnym pełnym.

% 19

W ubiegłym roku wzrost o 11 proc. zanotowała również marka Okocim. Marka Kasztelan zanotowała wzrost ilościowy o 9 proc a marka Somersby osiągnęła wzrost o 29 proc., osiągając sprzedaż 230 tys. hektolitrów.

Koniec wyścigu cenowego?

W ubiegłym roku Carlsberg Polska nie zanotował wzrostu marki Harnaś oraz Książ. Ale w tym roku przez pierw-

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

Spadek pozycji piw

The Carlsberg Group prov significant employment in other industries, such as mocnych hospitality sector.

Również Carlsberg obserwuje u siebie ogólnopolski trend spadku udziałów w segmencie piw mocnych. W 2013 roku Polacy wypijali 9,7 litra czystego alkoholu na osobę, w 2014 roku było to już o 0,3 litra mniej. Równolegle systematycznie spada spożycie piw wysokoprocentowych a rozwój na rynku piwa w Polsce dotyczy piw smakowych (radlery czy beermixy) oraz piw specjalnych. W tej chwili pojawiają się takie oferty w ramach kategorii piw mocnych, które są piwami rzemieślniczymi, wysublimowanymi, ciekawie zrobionymi i to będzie szło raczej w tym kierunku. Źródła budowania wartości upatrujemy w innowacjach produktowych i rozwoju kultury piwnej – dodał Bławat.

1/2016

browarnictwo

rynek i trendy

kWh/hl* compared to 29.4 kWh/hl in 14, and our relative CO2 emissions also

proved slightly to 7.0 kg CO2/hl* compared 7.3 kg CO2/hl in 2014. As previously

Dwa dominujące trendy na polskim rynku 14 can be attributed to the fact that in

plained, our failure to improve further on

CASE STORY

HVO trucks in Sweden

Wyniki w dziedzinie ochrony środowiska

15 the improvements achieved Pierwszym z nichatsąsome piwne specjal-

eweries in Eastern and Western Europe ności. Choć stanowią wartościowo średere offset by the inclusion of less efficient nio ok. 2,5% rynku piwa wg Nielsena, eweries in Asia.

rozwijają się o 10% w skali roku w ujęciu

mpared with our 2014 baseline, we sawDrugim są ilościowym i wartościowym. minor improvement in specific energy niskoalkoholowe piwa smakowe (beer nsumption (kWh/hl) of 1.4%, while mixy i radlery), które sezonie stanowią ative CO2 emissions (kg CO 2/hl)wfrom

oduction improved by 4.1%. wartościowo do 9,6% rynku piwa i rosną

o 17% w ujęciu zarówno wartościowym

total, around 7% of the thermal enwolumenowym. ciągu pięciu gy intake tojak ouri production sites isW from newable energy sources. further lat rynek piwTospecjalnych może się mulate the demand for renewable enpodwoić. Wzrost ten będzie się odbywał gy, in 2015 we bought a total of 382,000 kosztem lagerów, czyliwith piw jasnych Wh of renewable energy certificates arantees of pełnych. origin, corresponding to the Segment piw specjalnych ectricity consumption of Carlsberg’s brewsięga ok. 3 proc. całej kategorii piwnej, es in Western Europe. This corresponds ale 39% ma większy potencjał. Widziałbym approximately of the Group’s total tę kategorię w okolicach 6-7 proc. ectricity consumption. In some breweries, e overall share of renewables ‒ fromBławat. bio– skomentował Tomasz s, biomass and renewable electricity ‒ is high as 70%. This is the case in India ve sites), China (one site), Nepal (one reklama e) and Switzerland (one site).

part of our commitment to reducing missions, a dedicated project team will ntinue to pilot the energy management andard ISO 50001 in 2016/17 with a view certifying additional selected plants.

• Zużycie energii w Carlsberg Polska spadło o 1,4% do 29 kWh/hl w porównaniu do 29,4 2014 roku (poprawa o ok. 10% od 2009a roku). ThekWh/hl Carlsberg w Group is continuously exploring ways of developing lower-emission vehicle fleet encourages local markets tooconsider when/hl tendering • Emisja CO 2and została ograniczona 4,1%new doopportunities 7,0 kg CO w porównaniu 2 for trucks. Carlsberg Sverige recently did this, agreeing favourable terms with Volvo to purchase three trucks fuelled by hydrotreated vegetable oil (HVO).

do 7,3 kg CO2/hl w 2014 roku (poprawa o ok. 21% od 2009 roku). Średnia dla Carlsberg Polska to 1,79 kg/hl.

The Swedishw fleet already included four electric hybrid andna compressed naturalpoziomie gas (CNG) co w 2014 • Wydajność gospodarowaniu wodą pozostaje tym samym trucks, but the acquisition of the new HVO trucks has made it even more climate-smart. The use of HVO has been made possible by the construction of a new fuel station in Carlsberg Polska osiąga średni wynik Grupy – 3Greater hl/hl. Länna, approximately 20 kmlepsze outside rezultaty the Swedishniż capital, enabling deliveries in the Stockholm area.

roku i wynosi 3,4 hl wody /hl gotowego piwa (poprawa od 2009 r. na poziomie 8%).

HVO, more commonly known as “green diesel” or “renewable diesel”, is produced from residual waste from, for example, the slaughter industry. In many parts of Sweden, it is already mixed with traditional diesel, but running vehicles on pure HVO reduces CO2 emissions by up to 90%.

Patronat medialny

higiena i jakość produkcji

artykuł sponsorowany

Nowy program Sealed Air pomaga zmniejszyć ryzyko skażenia bakteriami Campylobacter Łącząc najlepsze praktyki z zakresu higieny z innowacyjną technologią pakowania Sealed Air oferuje kompleksowe i skuteczne rozwiązania do walki z najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych.

Pomimo szeroko zakrojonych działań,

Zdzisław Jęsiak Sector Specialist Manager Sealed Air Food Care

Artur Kryszczuk Food Hygiene District Sales Manager Sealed Air Food Care

jakie przemysł spożywczy podjął na przestrzeni ostatnich dwóch lat, Campylobacter w dalszym ciągu zajmuje niechlubne pierwsze miejsce jako przyczyna chorób przenoszonych drogą pokarmową w Europie, prowadząc do przypadków poważnych zatruć pokarmowych a nawet śmierci. Liczba odnotowanych na naszym kontynecie przypadków sięga 214 000, z czego od 20 do 30% w efekcie spożycia skażonego drobiu. Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności obliczyła, że koszty wynikające z obciążenia służby zdrowia oraz utraconej produktywności wyniosły ok. 2,2 miliarda Euro, co jednoznacznie wskazuje na konieczność wprowadzenia efektywnych działań zapobiegawczych.

jak i przetwórcy, jednak bez kompleksowego podejścia obejmującego pełen łańcuch dostaw w przemyśle drobiarskim pozytywne efekty wypracowane na jednym etapie, mogą zostać całkowicie zniwelowane przez brak odpowiednich działań w innych elementach łańcucha, prowadząc do skażenia krzyżowego. Dzięki współpracy ze wszystkimi uczestnika-

mi łańcucha dostaw drobiu Selaed Air może zaoferować prawdziwy program „od fermy po widelec”. Diversey ® DiverChick to program pomagający w utrzymaniu odpowiedniej higieny ferm drobiu, o b e j m u j ą c y k we s t i e z w i ą z a n e z bezpieczeństwem biologicznym i higieną osobistą, który pozwala

Praktyki w przemyśle spożywczym prowadzą zarówno sieci handlowe,

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

Prowadzenie działań obejmujących wszystkie etapy łańcucha dostaw drobiu jest istotne w programie zaprojektowanym przez Sealed Air Food Care

ograniczyć, a nawet wyeliminować ryzyko skażenia krzyżowego. Kolejnym etapem jest wdrożenie s k u te c z nyc h r oz w i ą z a ń myc i a i odkażania floty samochodowej wykorzystywanej do przewozu drobiu. Automatyczne systemy mycia i dezynfekcji samochodów oraz skrzyń i kontenerów, w których przewozi się drób pozwala na ograniczenie przenoszenia ryzyka pomiędzy fermami. W przetwórniach mięsa drobiowego zagrożenie występuje na kilku obszarach, a więc zachowanie rygorystycznych praktyk w zakresie higieny jest kluczowe. Diversey ® SecureCheck ® pozwala na odpowiednią diagnostykę

e-w ydanie do pobrania na:

wszystkich tych elementów oraz wypracowanie procedur obejmujących mycie, dezynfekcję, odpowiednie narzędzia i instalacje oraz szkolenia dla personelu. Dla eliminacji zagrożenia na etapie sieci handlowych istotne jest odpowiednie pakowanie drobiu. Sealed Air opracowuje rozwiązania ograniczające bezpośredni kontakt człowieka z surowym mięsem drobiowym. Przykładem może być najnowsza automatyczna ładowarka do tusz drobiow ych, Cryovac ® BL120, która pozwala na automatyzację procesu formowania nóg pakowanego drobiu, lub oferta opakowań przystosowanych do bez-

www.AGROindustry.pl

pośredniego użycia w piekarniku, jak Cryovac® Sealeappeal® OSF AW. Badania przeprowadzone przez brytyjską Food Standard Agency w ubiegłym roku wykazały obecność bakterii Campylobacter na ponad 70% drobiu znajdującego się na sklepowych półkach w Wielkiej Brytanii – ok. 18% z nich wykazało silny poziom skażenia dwukrotnie przekraczający normę zdefiniowaną przez FSA. Aż 7% opakowań wykazało obecność bakterii na powierzchni opakowania. Dlatego prowadzenie działań obejmujących wszystkie etapy łańcucha dostaw drobiu jest tak istotne w programie zaprojektowanym przez Sealed Air Food Care.

1/2016

higiena i jakość produkcji

artykuł sponsorowany

Wytwarzanie wysokiej jakości produktów spożywczych wymaga zapewnienia wody o szczególnych parametrach Instalacja uzdatniania wody w mleczarni PepsiCo / Wimm-Bill-Dann w Kijowie na Ukrainie. Z lewej: Filtry Multimedia. Pośrodku: Stacja odwróconej osmozy. Po prawej: Automatyczne urządzenie CIP. Projekt i montaż został wykonany przez oddział firmy EUROWATER na Ukrainie

Mleczarnia Wimm-Bill-Dann w Kijowie na Ukrainie – należąca do PepsiCo – zmodernizowała niedawno instalację uzdatniania wody w celu zapewnienia wysokiej jakości wody zdemineralizowanej do wytwarzania produktów mleczarskich. Nowoczesną stację uzdatniania wody dostarczyła firma EUROWATER. Niezawodne uzdatnianie wody dla PepsiCo na Ukrainie Budowa nowego zakładu produkcji wyrobów spożywczych w mieście Vyshneve, niedaleko Kijowa, to jedna z największych inwestycji PepsiCo w przemyśle mleczarskim na Ukrainie w roku 2015 od momentu nabycia przedsiębiorstwa Wimm-Bill-Dann

1/2016

w 2011 roku. PepsiCo przebudowało istniejącą mleczarnię zgodnie ze swoimi standardami, aby podnieść jakość oraz wydłużyć okres trwałości produktów mleczarskich. Głównym celem było zapewnienie zgodności z rygorystycznymi przepisami obowiązującymi na rynku europejskim, w celu umożliwienia wzrostu eksportu produktów do Europy.

Instalację uzdatniania wody spełniającą najwyższe wymagania dostarczyła firma EUROWATER.

Kompleksowy projekt uzdatniania wody Inwestycja ta obejmowała nie tylko dostawę trzech nowych stacji odwróconej osmozy o wydajności 3 x 35 m³/h

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

wody zdemineralizowanej. Projekt miał bardziej kompleksowy zakres – głównie dlatego, że wykorzystano ponownie część istniejącej stacji uzdatniania wody, która została zintegrowana z nowym centralnym panelem sterowania PLC i nowymi urządzeniami. Oznaczało to demontaż oraz utylizację części istniejącej mocno wyeksploatowanej stacji uzdatniania wody. Stare filtry zostały w dużym stopniu wykorzystane ponownie, chociaż wymagały one gruntownej modernizacji. Zamontowano nowy filtr odżelaziający oraz zmodyfikowano zawory i rurociągi zgodnie z wymaganiami z wykorzystaniem nowego systemu, opartego na procesie płukania wstecznego składającego się z dmuchawy oraz pompy płuczącej. Projekt obejmował także: • Dostawę trzech nowych stacji RO, każda o wydajności 35 m³/h netto, zapewniające wysoką wydajność oraz niezawodną produkcję wody zdemineralizowanej. • Odpowiednie przygotowanie wstępne wody eliminujące problemy z możliwością blokowania się membran. • C ałkowicie automatyczną jednostkę CIP w celu regularnego czyszczenia membran i usuwania wytrąceń spowodowanych przez zanieczyszczenia organiczne oraz rozpuszczone sole. • Wykorzystanie istniejącego system dezynfekcji UV w celu zapewnienia nieprzerwanie wody o wysokiej jakości pozbawionej drobnoustrojów. • Centralny system sterowania PLC umożliwiający monitorowanie i sterowanie całą stacją uzdatniania wody – częścią istniejącą już wcześniej, jak również nowymi podzespołami. Szafa centralnego sterowania PLC

e-w ydanie do pobrania na:

zapewnia centrum sterowania silnikami i jest wyposażona w sterownik programowalny PLC (SIEMENS S7), ekran dotykowy umożliwiający obsługę przy użyciu interfejsu, falowniki oraz liczniki a także komunikację za pomocą Profibus i GSM/SMS. • Montaż, oprzyrządowanie i przewody ze stali nierdzewnej AISI 316. • Rozruch i odbiór. • Kompletną dokumentację. Szczególnie dużym wyzwaniem było zintegrowanie automatyki nowych urządzeń z istniejącymi już filtrami o odmiennej konstrukcji, co wymagało bliskiej współpracy inżynierów z działu projektowania EUROWATER w Danii z inżynierami z lokalnego oddziału EUROWATER w Kijowie. Pan Aleksander Kursun, główny inżynier w Wimm-Bill-Dann / PepsiCo był odpowiedzialny za cały projekt, w zakresie koordynacji między inżynierami, dostawcami i lokalnym kierownictwem. Aleksander Korsun podsumował projekt następującymi słowami: Współpraca z EUROWATER spełniła wszystkie uzgodnione cele. Ponadto użytkownik dodał: W oparciu o pozytywne doświadczenie, mamy zamiar rozwijać współpracę z EUROWATER w zakresie dostaw urządzeń do uzdatniania wody. Następnym krokiem będzie całkowite wdrożenie przez EUROWATER technologii zapewniającej oszczędzanie wody w celu zapewnienia maksymalnej efektywności pod kątem ilości produkowanej wody i energii zużywanej w procesie produkcyjnym.

Bezpieczne dla środowiska uzdatnianie wody od 1936 r. EUROWATER posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie projektowania, produkcji, sprzedaży oraz

www.AGROindustry.pl

serwisowania kompletnych stacji uzdatniania wody przeznaczonych dla zakładów przemysłowych, energetyki, szpitali oraz przedsiębiorstw komunalnych. Nasze urządzenia są najczęściej stosowanie do wody kotłowej, wody technologicznej, wody chłodniczej, płuczącej oraz wody pitnej. EUROWATER zatrudnia ponad 350 wysoko wykwalifikowanych pracowników w 23 krajach na terenie Europy.

Całkowicie automatyczne urządzenie CIP (Cleaning-In-Place) zapewniające regularne czyszczenie membran i usuwanie wytrąceń spowodowanych przez zanieczyszczenia organiczne oraz sole mineralne

Dodatkowe informacje dostępne są na stronie www.eurowater.pl

1/2016

higiena i jakość produkcji

studium przypadku

Jakość wody chłodzącej w produkcji opakowań Jednym z najbardziej istotnych układów pomocniczych w produkcji opakowań z tworzyw sztucznych dla przemysłu spożywczego jest układ chłodzenia urządzeń produkcyjnych. W przetwórstwie tworzyw sztucznych czynnikiem obiegowym w tego typu układach chłodzących jest woda lub mieszanki glikolu. W przypadku wody bardzo często zapomina się o kontroli jej parametrów fizyko-chemicznych, czego skutkiem są problemy z właściwą pracą układu chłodzącego.

Bardzo często aspekt ten jest zupełnie pomijany aż do momentu wystąpienia poważnych awarii urządzeń produkujących. Celem właściwego podejścia operacyjnego do tego wyzwania jest przygotowanie oraz kontrola parametrów wody obiegowej, co zostanie szczegółowo przedstawione w artykule. Nieodpowiednie przygotowanie wody, jako czynnika chłodniczego, prędzej czy później staje się przyczyną występowania w układzie chłodzenia szeregu niepożądanych zjawisk. Do najbardziej istotnych należą w szczególności: korozja materiałów konstrukcyjnych, procesy narastania osadów na elementach wymiany ciepła oraz niekontrolowany rozwój mikro- i makroflory. Istnieje swoista równowaga pomiędzy korozją, porastaniem biologicznym i strącaniem osadów mineralnych. Przedstawiono to schematycznie na rys. 1. Szkodliwość wymienionych procesów dla prawidłowego działania układu

1/2016

dr inż. Lech Maryniak, mgr inż. Jan Marjanowski

chłodzenia jest zależna od specyfiki danego układu, jednak w aspekcie ekonomicznym, to przede wszystkim szybkie pogorszenie efektywności wymiany ciepła. Wymienione procesy przebiegają w sposób ściśle od siebie uzależniony, wywierając na siebie wzajemny wpływ. Prawidłowe przygotowanie wody uzupełniającej układ chłodzenia w połączeniu z odpowiednią korekcją i obróbką wody obiegowej oraz ciągłym monitoringiem istotnych parametrów, umożliwiają całkowite wyeliminowanie niekorzystnych procesów oraz utrzymanie pełnej wydajności cieplnej układu.

Znaczenie układów chłodzenia w produkcji opakowań z tworzyw sztucznych w przemyśle spożywczym Pr o c e s p r o d u kc j i o p a kowa ń z tworzyw sztucznych jest procesem mechaniczno-termicznym. Na wstępie należy tworzywo nagrzać, by je uplastycznić a następnie formując opakowanie odpowiednio je schłodzić. Układy chłodnicze potrzebne są do wytworzenia odpowiedniej ilości czynnika chłodniczego z odpowiednim jego przepływem i z odpowiednią temperaturą potrzebną do schłodzenia

Rys. 1. Graficzne przedstawienie możliwych problemów w obiegu chłodzenia

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

opakowania w formie. Dodatkową funkcją tych układów jest odebranie nadmiaru ciepła z extrudera, w celu zapewnienia stałości parametrów termicznych uplastyczniania tworzywa oraz z układu hydraulicznego. Najczęściej układy te składają się z obiegu pierwotnego, gdzie czynnikiem roboczym jest mieszanina glikolu (polipropylenowego lub etylowego) z wodą. Obieg ten chłodzony jest przez agregat chłodu. Bardzo często w obiegu znajduje się instalacja free cooling, odpowiedzialna za schładzanie czynnika roboczego chłodem atmosferycznym, jeżeli warunki zewnętrzne temu sprzyjają. W obiegu wtórnym najczęściej wykorzystywana jest woda jako czynnik tani, którego utrata (w celach operacyjnych) nie jest dużym kosztem. Dodatkowo woda posiada dobre parametry materiałowe wymiany ciepła. Uogólniając, układy chłodzenia w produkcji opakowań z tworzyw

e-w ydanie do pobrania na:

sztucznych w przemyśle spożywczym są niezbędne do odbioru nadmiernej ilości ciepła w wymaganym technologicznie czasie. Celem jest uzyskanie właściwych parametrów pracy urządzeń produkcyjnych, a co za tym idzie otrzymanie opakowań w zadanym standardzie oraz w zadanym zakresie parametrów jakościowych.

Chemiczna renowacja zanieczyszczonego układu wodnego chłodzenia Chemiczna renowacja czyli przywrócenie obiegowi chłodniczemu jego pierwotnych parametrów pracy przeprowadzana jest w oparciu o chemiczno-hydrauliczne oczyszczenie instalacji chłodniczych z zalegających osadów wewnątrz rur jak i wymiany ciepła wewnątrz urządzeń. Jest to obecnie najefektywniejsza metoda przywracania

www.AGROindustry.pl

pierwotnej sprawności cieplnej i hydraulicznej instalacji, gdzie czynnikiem jest woda lub roztwór wodno-glikolowy oraz sprawdzony sposób na wydłużenie ich żywotności bez wymiany orurowania, jeśli to orurowanie jest wykonane z metalowych rur i łączników. Osady na powierzchniach wymiany ciepła pojawiają się najczęściej jako efekt nieodpowiedniej jakości wody, co może się wiązać zarówno ze zbyt wysoką twardością ogólną, jak i nadmierną agresywnością korozyjną. Wytrącone osady gromadzą się w miejscach największych przewężeń przekroju rur czy też w przestrzeniach międzypłytowych wymiennika płytowego blokując miejscowo przepływy, doprowadzając do lokalnego przegrzania fragmentów powierzchni wymiany ciepła, radykalnie zwiększając opory przepływu, czy też z drugiej strony powodując niebezpieczne zjawisko korozji podosadowej.

1/2016

higiena i jakość produkcji

studium przypadku Usuwanie osadów z wymienników ciepła oraz z wewnętrznych przekrojów rur przeprowadza się na drodze chemicznej poprzez całkowite rozpuszczenie osadu lub tylko jego zmiękczenie i odspojenie od powierzchni, a następnie usunięcie silnym strumieniem wody lub korkami wodno powietrznymi. W praktyce zwykle łączy się te dwie metody stosując kąpiel, która przekształca podstawowy składnik osadu w rozpuszczalne sole, powodując tym samym naruszenie jego struktury i odrywanie od powierzchni. Podstawowymi reagentami przy chemicznym oczyszczaniu mogą być alkalia, kwasy mineralne, kwasy organiczne, kompleksony lub preparaty będące odpowiednią mieszaniną powyższych chemikaliów. Przed przystąpieniem do chemicznego czyszczenia obiegu chłodzenia należy wykonać szereg czynności przygotowawczych takich jak: dokładne rozpoznanie konstrukcji obiegu układu chłodzenia z określeniem materiałów metalowych i tworzywowych wchodzących w skład konstrukcji, stopnia skorodowania i zanieczyszczenia układu, możliwych miejsc podłączenia instalacji pomocniczej do wykonania zbiegu oczyszczania (układu pompowego ze zbiornikiem), pobrania próbek osadów i przeprowadzenia laboratoryjnych prób roztwarzania osadu. Całkowity proces chemicznej renowacji składa się z następujących operacji: • w stępne płukanie wodą w celu usunięcia osadu luźno związanego z podłożem rur jak i w zbiornikach (zaoszczędza to preparaty chemiczne w następnym etapie),

1/2016

• p łukanie właściwym preparatem roztwarzającym osady: kwaśnym (osady mineralne) lub alkalicznym (osady złożone z biofilmu organicznego) ze wspomaganiem reakcji wolno rodnikowej oraz inhibitora korozji w przypadku metalowych rur, • upuszczenie kąpieli chemicznej oraz jej utylizacja, • płukanie instalacji wodą (do zaniku odczynu kwaśnego lub alkalicznego i klarownych popłuczyn), • p asywacja powierzchni (tylko w przypadku metalowej konstrukcji układu chłodniczego). W większości przypadków proces chemicznego oczyszczania prowadzi się z wymuszonym obiegiem roztworów płuczących, co zapewnia zwiększoną skuteczność oraz skraca czas zabiegu. Pomocnicza instalacja do płukania składa się z pompy chemoodpornej o odpowiedniej wydajności (od kilku do kilkudziesięciu m 3 /h), zbiornika pomocniczego (pojemność 0,2m3-2m3) oraz węży gumowych najczęściej Ø 40mm. Wąż tłoczny (od pompy) łączy się z najniższą częścią instalacji np. z dolnym kolektorem a powrotny z najwyższą. Należy wykonać próbę wodną w celu sprawdzenia szczelności połączeń. Wygląd instalacji do czyszczenia przedstawiono fotograficznie na rys. 3. Wymienniki płytowe oraz typu JAD przy wysokiej sprawności cieplnej i hydraulicznej charakteryzują się małą objętością odpowiednio w przestrzeni międzypłytowej oraz w przestrzeni rurkowej jak i międzyrurkowej. Stąd też w wodach posiadających tendencję do tworzenia osadów powierzchnie wymiany ciepła mogą bardzo szybko

ulegać zarastaniu. Najczęściej spotykane osady w instalacjach ciepłej wody użytkowej lub technologicznej zawierają w swoim składzie w przeważającej ilości węglan wapnia. W obiegach chłodzenia z roztworem glikolu propylenowego jak i etylenowego (przy stężeniach poniżej 20% glikolu) tworzą się zrosty biologiczne w formie błon biologicznych przerośniętych czasami związkami korozji stali i osadami związków wapnia. Rys. 3. Schemat zestawu pompowego

W zależności od jakości wody i temperatur jej podgrzania, zanieczyszczenie osadami całej instalacji może znacznie obniżyć sprawność cieplną wymienników już po pierwszym sezonie pracy. W tab.1. przedstawiono sprawność cieplną wymiennika typu JAD 6/50 w zależności od grubości osadu. W wymiennikach płytowych sprawność maleje jeszcze szybciej przy niewielkich grubościach osadu. Dla utrzymania sprawności cieplnej wymienników ciepła zasilanych wodami nieuzdatnionymi zaleca się ich oczyszczanie minimum co drugi rok. W trakcie chemicznego czyszczenia instalacji chłodniczych systemu

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

Grubość osadu

[mm]

0.0

0.2

0.4

0.5

0.6

Sprawność wymiennika

[%]

100

otwartego można także wyczyścić wypełnienie wież chłodniczych bez wyjmowania z nich wkładów, co powoduje dużą oszczędność w robociźnie. Można również dalej eksploatować wkłady z tworzywa bez ich wymiany. Rys 4. przedstawia zdjęcia wieży chłodniczej od spodu przed zabiegiem chemicznego czyszczenia (4a), jak też po zabiegu chemicznego czyszczenia (4b). a

Tab. 1. Sprawność wymienników ciepła JAD 6/50 w zależności od grubości osadu

Rys. 4. a) Zanieczyszczona osadami biologicznymi wieża przed czyszczeniem chemicznym, b) Wieża po czyszczeniu chemicznym

Wymagania odnośnie jakości wody chłodniczej dla systemów i urządzeń produkujących opakowania dla przemysłu spożywczego i instalacje przygotowania wody zasilającej

Tab. 2. Wymagania dla wody obiegowej – wieże wyparne ze stali ocynkowanej - producent BALTIMORE

Wymagania ogólne jakości wody chłodniczej Nie ma określonych norm państwowych, jakie powinna spełniać woda uzupełniająca otwarty lub zamknięty układ chłodzenia oraz woda obiegowa

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

w tym układzie. Są jednakże zalecenia ustalone przez różne branżowe i korporacyjne stowarzyszenia inżynierskie lub producenckie. W oparciu o ogólne doświadczenia praktyczne producenci urządzeń chłodniczych (skraplacze, wieże wyparne, agregaty sprężarkowe) podają ogólne wytyczne dla wody uzupełniającej obieg chłodniczy, najczęściej dla celów utrzymania gwarancji dla tych urządzeń. Przedstawiono je poniżej: • parametry ogólne – woda pozbawiona mętności, bez wyraźnego zapachu, nieskażona biologicznie, o niskiej zawartości substancji organicznych, • odczyn pH – optymalny odczyn pH w zakresie od 6,5 do 8,5, • twardość – od 35 mg/dm3 do 70 mg/dm3 Ca w przeliczeniu na CaCO3 (od 2 °n do 4 °n), • niskie zasolenie do ok. 1000 mg/dm3 odpowiadające przewodnictwu elektrycznemu wody do ok. 2 000 µS/cm, przy czym korzystne jest

aby suma chlorków i siarczanów w wodzie chłodzącej była niższa od 250 mg/dm3. Zalecenia dotyczące wody obiegowej z reguły normują kilka najważniejszych parametrów, które są odpowiedzialne za tendencje do korozji, bądź też wypadania osadów z wody obiegowej. Zalecenia te mogą w pewnym zakresie różnić się, w zależności od materiałów konstrukcyjnych wykorzystanych w danym obiegu chłodzenia (tab. 2. i tab. 3.). Do najważniejszych parametrów fizyko-chemicznych wody obiegowej odpowiedzialnych za wytrącanie osadów należą: • twardość ogólna – im wyższa twardość, tym silniejsza tendencja do strącania nierozpuszczalnych soli wapnia i magnezu, • z asadowość – określa stosunek rozpuszczalnych wodorowęglanów do nierozpuszczalnych węglanów, wysoka zasadowość sprzyja strącaniu osadów węglanowych,

Parametr

Wartość

7,0 do 9,0

Twardość [mg/dm3 CaCO3]

30 do 500

Zasadowość ogólna [mg/dm3 CaCO3]

max. 500

Zasolenie [mg/dm3]

max. 1000

Chlorki [mg/dm3 Cl-]

max. 125

Siarczany [mg/dm3 SO42-]

max. 125

Przewodnictwo [µS/cm]

1200

Chlor wolny [mg/dm Cl2] (w procesie chlorowania ciągłego).

max. 1

Chlor wolny [mg/dm3 Cl2] (w procesie oczyszczania i dezynfekcji szokowej).

5 do 15, maksymalny czas trwania do 6 godzin

1/2016

higiena i jakość produkcji

Nazwa parametru

J.m.

Wynik badania przed uzdatnianiem

Wynik badania po uzdatnieniu

Odczyn pH

6,5

8,2

→ Kt – Ca + 2NaHCO3

Przewodnictwo elektrolityczne

µS/cm

835

658

Kt – Na2 + CaCl2 → Kt – Ca + 2NaCl

Twardość ogólna

mgCaCO3/l

357,1

4,10

Zasadowość m

mmol/l

6,5

7,2

Chlorki

mg/l

Siarczany

mg/l

Żelazo

mg/l

6,2

0,4

Stężenie inhibitora

ml/m

Brak dozowania

105

Ogólna liczba bakterii

cfu/ml

>108

104

ChZT

mgO2/l

124

Tab. 3. Wymagania dla wody obiegowej – wieże wyparne ze stali nierdzewnej AISI 316 – producent BALTIMORE

• o dczyn pH – wysoki odczyn pH powoduje przesunięcie równowagi węglanowej w kierunku tworzenia nierozpuszczalnych węglanów, • o becność anionów siarczanowych – siarczany w połączeniu z wapniem i magnezem tworzą trudno rozpuszczalne sole, ponadto w zamkniętych układach glikolowych o niskim stężeniu glikolu, mogą być odpowiedzialne za rozwój korozyjnych bakterii Desulfovibrio. W większości przypadków przez wpływ czynników biologicznych na układ chłodzenia rozumie się działalność mikroorganizmów obecnych w wodzie obiegowej. Od tworzenia izolującej i hamującej przepływ warstwy biofilmu na powierzchniach wymiany ciepła, poprzez korozję mikrobiologiczną materiałów konstrukcyjnych układu, aż po właściwości zakaźne, niebezpieczne dla personelu obsługującego układ chłodzenia. Szczególnie groźne są egzystujące w dolnej warstwie

1/2016

biofilmu bakterie beztlenowe, które mogą znacznie przyspieszać procesy korozyjne. Dużym zagrożeniem są również bakterie z rodzaju Legionella, przenoszące się w sprayu wodno-powietrznym, które mogą wywoływać u ludzi objawy podobne do zapalenia płuc (legionelloza).

Kt – Na2 + Ca(HCO3)2 →

Usunięcie jonów wapnia i magnezu, a więc kationów osadotwórczych i zastąpienie ich jonem sodowym, posiadającym wysoką rozpuszczalność w połączeniu z wieloma anionami, np. CO 3 2-, SO 4 2-, gwarantuje brak możliwości wytrącania się osadów w wodzie. Wymieniony przez jonit kation sodu tworzy w wodzie wodorowęglan sodowy NaHCO3. Związek ten zarówno na gorąco, jak i na zimno hydrolizuje w wodzie prowadząc do wzrostu jej odczynu. Reakcja przesuwa się cały czas z lewej strony na prawą, gdyż ulatnia się uwolniony dwutlenek węgla, powstały z rozkładu słabego kwasu węglowego wskutek przedmuchu wody powietrzem. NaHCO3 + H2O → NaOH + H2O + CO2

Instalacje przygotowania wody uzupełniającej do systemu chłodniczego Wodę zasilającą obiegi chłodzenia można przygotować różnymi metodami, z tym że najbardziej odpowiednie będą te, prowadzące do jej zmiękczenia oraz jak największego odsolenia lub też korekcji za pomocą środków chemicznych, które zwiększą termostabilność wody obiegowej i zmniejszą jej korozyjność. Jonitowe zmiękczanie wody na silnie kwaśnym kationicie regenerowanym NaCl – jest bardzo często stosowane szczególnie w mniejszych instalacjach. Z wody usuwana jest twardość węglanowa i stała, gdyż usuwane są jony wapnia i magnezu w myśl reakcji:

Stąd też uzdatnianie wody tą metodą prowadzi do jej alkalizacji, co często jest niekorzystne w przypadku konstrukcji chłodni z blachy ocynkowanej, o ile jest równocześnie prowadzony przedmuch wody w instalacji np. skraplacze wyparne, chłodnie wyparne.

Korekcja wody obiegowej za pomocą środków chemicznych Korekcja chemiczna wody obiegowej powinna być zawsze nieodłącznym elementem uzdatniania wody w obiegach chłodzenia, niezależnie od prowadzonej odrębnie obróbki fizykochemicznej wody uzupełniającej. Środki chemiczne

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

przeznaczone do uzdatniania wody chłodzącej można podzielić na cztery podstawowe kategorie: • I nhibitory korozji – substancje chemiczne posiadające zdolność do znacznego spowolnienia lub całkowitego zahamowania procesów korozyjnych w środowisku wodnym. Ze względu na specyfikę działania wyróżnia się substancje odtleniające, inhibitory pasywujące, inhibitory tworzące szczelne warstewki tlenkowe na chronionej powierzchni oraz inhibitory adsorpcyjne. Tradycyjnie w charakterze inhibitorów korozji stosowano sole metali (cynku, miedzi, chromu, molibdenu), obecnie ze względu na dużą toksyczność związki te wypierane są przez szereg nowych inhibitorów, m.in. związki fosfoniowe, polifosforany, azole i polimery organiczne. • Stabilizatory twardości i antyskalanty – substancje chemiczne, które dodane do wody zapobiegają wypadaniu i osadzaniu trudno rozpuszczalnych soli na powierzchniach wymiany ciepła i elementach konstrukcyjnych. Najczęściej stosowane są produkty oparte na polifosforanach, związkach fosfoniowych, a także polimerach organicznych. • Ś rodki dyspergujące – związki, które przeciwdziałają wzrostowi i osadzaniu się cząstek stałych obecnych w wodzie, poprzez zmianę ich ładunku elektrycznego, w rezultacie czego cząstki odpychają się i nie podlegają procesowi aglomeracji. Głównie stosowane są związki kopolimerowe, często w połączeniu z surfaktantami.

e-w ydanie do pobrania na:

• B iocydy - wyróżniamy tu dwie podgrupy: –– biocydy utleniające – najczęściej substancje nieorganiczne, dodawane do wody w celu likwidacji porostów biologicznych typu mikro- i makroflory. Działają na organizmy poprzez atakowanie ściany komórkowej bądź organelli komórkowych, dzięki temu działają szybko i są skuteczne w stosunku do szerokiego spektrum organizmów. Najczęściej spotykanymi są chlor i brom oraz ich związki, a także nadtlenek wodoru, ozon, dwutlenek chloru oraz kwas nadoctowy. Wszystkie tu wymienione są najczęściej silnie korozyjne dla materiału konstrukcyjnego układu chłodzenia. –– biocydy nieutleniające – najczęściej są to substancje organiczne, ich działanie w stosunku do mikroorganizmów jest znacznie bardziej specyficzne, aniżeli biocydów utleniających. Ich skuteczność w stosunku do różnych grup mikroorganizmów może być bardzo zróżnicowana. Działanie tego typu biocydów polega najczęściej na reakcji z określonymi elementami komórkow ymi bądź na blokowaniu specyficznych szlaków metabolicznych. Do najczęściej spotykanych biocydów nieutleniających należą izotiazole, DBNPA, aldehyd glutarowy, czwartorzędowe związki amonowe i polimerowe pochodne guanidyny.

www.AGROindustry.pl

Odsalanie Odsalanie jest bardzo istotnym procesem regulującym całkowite stężenie soli w układzie oraz redukującym ilość nierozpuszczalnych zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych. Przez to spełnia niebagatelną rolę w optymalizacji wydajności systemu chłodzenia oraz uzdatnianiu wody chłodzącej. Polega na upuście kontrolowanej ilości wody z układu obiegowego. W praktyce proces odsalania realizuje się za pomocą układów automatycznych, w których elektrozawór odsalający sprzężony jest z układem pomiarowym, mierzącym zasolenie wody obiegowej. Otwarcie zaworu następuje po przekroczeniu zadanego zasolenia krytycznego. Odsalanie ręczne, obecnie najczęściej spotykane w Polsce, w sposób decydujący zależy od czynnika ludzkiego, przez co zwykle jest mało efektywne i nie spełnia swojej roli, powodując przede wszystkim niepotrzebne zużycie dużych ilości wody.

Filtracja bocznikowa Woda w obiegu chłodzącym powinna być stale filtrowana na boczniku pomp obiegowych z wydajnością 3-15% przepływu w obiegu głównym. Filtrację bocznikową najwygodniej jest prowadzić z wykorzystaniem pojedynczych lub połączonych ze sobą kilku filtrów workowych usytuowanych w bezpośrednim sąsiedztwie pomp obiegowych wody obiegowej. Wielkość oczek filtra powinna być jak najmniejsza, korzystnie powinna wynosić od 50 mm do 5 mm. Początkowo należy filtrować wodę z wyższymi wartościami oczek i stopniowo po jej oczyszczeniu używać filtrów z oczkami 10 mm i ostatecznie 5 mm. Można również stosować inne

1/2016

higiena i jakość produkcji

studium przypadku rodzaje filtrów na boczniku pomp cyrkulacyjnych. Na rys.5. pokazano baterię filtracyjną złożoną z filtrów workowych oraz wyjęty z obudowy filtra worek filtracyjny zanieczyszczony osadami, który pracował na wodzie w obiegu chłodzenia. Rys. 5. a) Bateria filtrów workowych pracujących na boczniku dużego układu chłodniczego, b) Zanieczyszczony osadami worek filtracyjny wyjęty z obudowy filtra workowego Rys. 6. Schemat ideowy instalacji wytwarzania wody chłodzącej przeznaczonej do chłodzenia urządzeń dla produkcji opakowań dla przemysłu spożywczego z zastosowaniem instalacji przygotowania wody obiegowej

Studium przypadku – poprawa jakości wody chłodzącej w produkcji opakowań z zastosowaniem technologii wytłaczania i rozdmuchu oraz bezpośredniego wtrysku tworzyw sztucznych W opisanym studium przypadku przedstawiono instalację wytwarzania wody chłodzącej przeznaczonej do chłodzenia urządzeń dla produkcji opakowań dla przemysłu spożywczego. Produkcja opakowań odbywała się przy udziale technologii wytłaczania i rozdmuchu oraz bezpośredniego wtrysku tworzyw sztucznych. Na wstępie inwestor dokonał zakupu wspomnianej instalacji ale bez przygotowania wody obiegowej w

1/2016

obiegu wtórnym. Efektem takiej decyzji było uciążliwe tworzenie się osadów we wtórnym obiegu wody chłodzącej. Szczególnie niebezpieczne zaczęły być osady tworzące się w kanałach chłodzących: formy, ekstruder oraz przewodach dostarczających wodę chłodzącą do tych miejsc. Blokowane narastającymi osadami kanały były odpowiedzialne za niedostateczny dopływ wody chłodzącej, co prowadziło do niewłaściwego odbioru ciepła z form. Skutkiem tego były za wysokie temperatury opakowań wychodzących z form, co mogło być przyczyną ich mikrodeformacji. W związku z tymi problemami zdecydowano się na montaż nowej instalacji przygotowania wody obiegowej w systemie wtórnym. Instalacja ta składała się z systemu zmiękczania

wody obiegowej w oparciu o zmiękczenia jonitowe, regenerowane NaCl oraz dodatkowe dozowanie środków chemicznych. Na rys. 6. przedstawiono ideowy schemat instalacji wytwarzania wody chłodzącej przeznaczonej do chłodzenia urządzeń dla produkcji opakowań dla przemysłu spożywczego. Instalacja ta jest dodatkowo wyposażona w urządzenie odpowiedzialne za przygotowania wody obiegowej. Rys. 7. pokazuje rzeczywisty wygląd tej instalacji. Jak wynika z tab. 4. po 30 dniach od wypłukania instalacji metodą chemiczną oraz montażu stacji uzdatniania wody i podaniu do wody obiegowej inhibitorów korozji i biocydów osiągnięto znaczną poprawę w jakości wody. Nadal następował jednak powolny stan doczyszczania instalacji z biofilmu, jaki

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

Rys. 7. a) Instalacja wytwarzania wody chłodzącej przeznaczonej do chłodzenia urządzeń dla produkcji opakowań dla przemysłu spożywczego. Instalacja z widocznym wymiennikiem płytowym i zbiornikiem magazynowym wody chłodzącej, b) Komplementarna instalacja przygotowania wody obiegowej z systemem zmiękczania regenerowanym NaCl oraz dozowaniem środków chemicznych

mógł jeszcze pozostać w nieznacznych ilościach w instalacji po chemicznym czyszczeniu. Świadczyła o tym podniesiona w stosunku do normalnej wody wartość chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT). Takie doczyszczenie wymaga jednak pewnego czasu (co najmniej 3 miesiące). Pozostałe parametry zbliżyły się do prawidłowych.

Rys 8. a) przedstawia wybraną instalację w trakcie czyszczenia jej ze złogów i osadów, które sprawiały poważne problemy operacyjne instalacji obiegu wody chłodzącej. Na rys. 8.b) przedstawiono fotografię wody z obiegu chłodniczego po 30 dniach od momentu zakończenia chemicznego czyszczenia i rozpoczęcia uzupełniania

układu chłodniczego wodą uzdatnioną tj. zmiękczoną i kondycjonowaną inhibitorem korozji i antyskalantem. Woda po tym okresie nie jest jeszcze całkowicie klarowna, ale spełnia ogólnie parametry fizykochemiczne jak dla wody w obiegu chłodniczym. Parametry jakościowe czynników chłodniczych w obiegach instalacji wody chłodzącej

Nazwa parametru

J.m.

Wynik badania przed uzdatnianiem

Wynik badania po uzdatnieniu

Odczyn pH

6,5

8,2

Przewodnictwo elektrolityczne

µS/cm

835

658

Twardość ogólna

mgCaCO3/l

357,1

4,10

Zasadowość m

mmol/l

6,5

7,2

Chlorki

mg/l

Siarczany

mg/l

Żelazo

mg/l

6,2

0,4

Stężenie inhibitora

ml/m3

Brak dozowania

105

Ogólna liczba bakterii

cfu/ml

>108

104

ChZT

mgO2/l

124

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

1/2016

Tab. 4. Przedstawienie porównania parametrów wody przed zastosowaniem instalacji przygotowania wody obiegowej i po 30 dniach od jej montażu

higiena i jakość produkcji

studium przypadku Rodzaje technologii produkcji opakowań z tworzyw sztucznych w przemyśle spożywczym Do najczęściej spotykanych technologii produkcji przeznaczonych do wytwarzania opakowań dla przemysłu spożywczego, zalicza się: • Wytłaczanie z rozdmuchem (extrusion blow molding, EBM). Jest to technologia produkcyjna polegająca na doprowadzeniu tworzywa sztucznego (najczęściej HDPE, LDPE) z postaci stałej do postaci uplastycznionej. Najczęściej spotykaną postacią stałą jest granulat wyżej wymienionych tworzyw. Postać uplastycznioną tworzyw uzyskuje się przez ich odpowiednie topienie a następnie wytłaczanie (extrusion) z nich rękawów (parision). Temperatura płynącego tworzywa waha się pomiędzy 180 a 200OC. Tak przetworzone tworzywo w postaci rękawów jest zamykane w formach i następnie podlega procesowi rozdmuchu. Odwzorowany kształt formy jest postacią końcową opakowania. Decydującym elementem dla jakości produkowanych opakowań tego procesu jest odbiór ciepła z formy przez czynnik chłodniczy. • Rozdmuch z rozciąganiem (stretch blow molding, SBM). Ta technologia produkcji polega na nagrzaniu preform (kapsułek wykonanych z tworzywa sztucznego w technologii wtrysku) do temperatury w zakresie od 100 do 110OC a następnie wydmuchaniu ich w formach rozdmuchowych. Jest to technologia jednostopniowa. Wersją dwustopniową tej technologii jest jednoczesna produkcja preformy w technologii wtrysku. Etapem końcowym jest rozciąganie z rozdmuchem (injection stretch blow molding ISBM). • Wtrysk bezpośrednio od formy (injection). Proces polega na uplastycznieniu tworzywa sztucznego w procesie a następnie wtrysku tak przygotowanego tworzywa do formy. • Wytłaczanie i termo-formowanie (extrusion thermoforming ET). Technologia takiej produkcji opakowań polega na uplastycznieniu tworzywa, następnie uformowane są z niego arkusze. Z uformowanych tak arkuszy następuje wytłaczanie gotowych opakowań. W przedstawionych powyżej procesach produkcji opakowań niezbędnym jest podgrzanie tworzywa do postaci uplastycznionej, a następnie jego sprawne schłodzenie w celu nadania końcowego kształtu opakowań.

Rys. 8. a) Instalacja wytwarzania wody chłodzącej przeznaczonej do chłodzenia urządzeń dla produkcji opakowań dla przemysłu spożywczego w trakcie czyszczenia chemicznego obiegu wody chłodzącej - widoczne osady oraz złogi b) Instalacja po chemicznym czyszczeniu oraz wprowadzenia do niej inhibitora korozji i antyskalanta

przeznaczonej do chłodzenia urządzeń produkcyjnych opakowań dla przemysłu spożywczego odgrywają kluczową rolę. Szczególnie ważne jest, żeby na wstępie projekt takich urządzeń produkcyjnych zawierał system przygotowania czynnika chłodzącego a w szczególności wody obiegowej. Następnym koniecznym wymaganiem jest okresowa kontrola parametrów fizyko-chemicznych wody obiegowej

1/2016

i jeżeli są odstępstwa od standardów natychmiastowa ich korekta.

Warto zapamiętać Na końcowy sukces użytkownika, czyli długotrwałą, bezawaryjną pracę układu chłodzenia, przy utrzymaniu jego pełnej wydajności, składa się cały szereg czynników, związanych z zapewnieniem odpowiedniej jakości wody. Projektując rozwiązania

służące temu celowi należy określić wymagane procesy obróbki, dla wody uzupełniającej i obiegowej wymienione poniżej: 1. Twardość wody uzupełniającej powinna wynosić pomiędzy 2 °n a 4 °n. Uzyskuje się ją poprzez częściowe podmieszanie strumienia wody po zmiękczaczu wodą surową (twardą). Woda całkowicie zmiękczona będzie z reguły wodą korozyjną.

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

reklama

2. Do wody uzupełniającej powinien być dozowany antyskalant i inhibitor korozji (najlepiej w jednym preparacie) w ilości takiej, aby utrzymać jego właściwy poziom w wodzie obiegowej. Często ze względu na zbyt wysokie alkalizowanie się wody obiegowej, do wody uzupełniającej należy podawać kwas mineralny w celu obniżenia odczynu pH wody poniżej pH 8,3. 3. Stopień zatężania wody obiegowej powinien być nie większy jak 3 w stosunku do zasolenia (przewodnictwa) wody uzupełniającej, ale każdorazowo musi być uwzględnione bezpieczeństwo antykorozyjne metalu konstrukcji chłodni i instalacji, jeśli nie jest z tworzywa. Najważniejsze jest aby pH wody obiegowej było niższe od 8,3 a suma chlorków i siarczanów była niższa niż 250mg/l. Przewodnictwo wody, które jest często wskaźnikiem wynikowym w stosunku do wyżej wymienionych powinno się kształtować na poziomie 1200-1800µS/cm. 4. Woda obiegowa powinna być filtrowana na boczniku z wydajnością 3-5% przepływu objętościowego w filtrach workowych o rozpiętości zatrzymywania cząstek 5-20µm. 5. Do wody obiegowej powinien być podawany szokowo biocyd nieutleniający (2-3 razy w tygodniu) i raz na 1-3 miesięcy (latem częściej) biocyd utleniający, nie dopuszczając w ten sposób do rozwoju życia mikrobiologicznego i mutowania się bakterii w bardziej

e-w ydanie do pobrania na:

odporne na biocydy szczepy. Przez kilka godzin po podaniu biocydu do wody obiegowej powinno być wyłączone odsalanie aby zapewnić właściwe stężenie biocydu w układzie. Na prawidłowo prowadzoną profilaktykę antykorozyjną i antyosadową składają się wszystkie działania związane z obróbką wody uzupełniającej i obiegowej wymienione w punktach 1-5, wynikające z długoletniej praktycznej obserwacji układów chłodzenia przez Jana Marjanowskiego.

Literatura 1.

Belcher S.L.; Practical extrusion blow molding; Marcel Dekker, Inc.; New York 1999.

Berg Chilling Systems Inc.; White Paper – Water Quality Management for the Plastic Industry; http://berg-group.com/ wp-content/uploads/2015/08/WaterQuality-Management-for-the-PlasticsIndustry.pdf, z dnia 10.12.2015r.

Emblem A., Emblem H.; Technika opakowań-podstawy, materiały, procesy wytwarzania; Wydawnictwo Naukowe PWN S.A.; Warszawa 2014.

Keister T., Control of water related mould corrosion in the plastic extrusionblow process; http://www.prochemtech. com/Literature/Technical/Control_of_ Water_Related_Mould_Corrosion.pdf, z dnia 10.12.2015r.

Marjanowski J., Nalikowski A., Przemysł Mleczarski, Nr 6 , 2007r. , str. 46.

Marjanowski J., Nalikowski A., Chłodnictwo & Klimatyzacja, Nr 5, 2009r., str. 60.

https://www.baltimoreaircoil. eu/sites/BAC/files/BAC_ ApplicationGuidelinesChapter19_EU_ EDV.pdf, z dnia 19.12.2015r.

Plastech – plastic & packaging vortal; http://www.plastech.pl/plastechopedia/ HDPE-PE-HD-98z, dnia 12.12.2015r.

www.AGROindustry.pl

energia – woda – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

PepsiCo obniża zużycie energii i wody orocz yń Jaros ław S PepsiCo

ski

PepsiCo odnotowało wymierne sukcesy w ograniczaniu wpływu swoich czterech polskich zakładów na środowisko. W ciągu ostatnich 6 lat firma obniżyła zużycie energii i wody na jednostkę gotowego produktu średnio o jedną czwartą. Ponad 99% odpadów produkcyjnych PepsiCo trafia do recyklingu.

epsiCo Poland produkuje napoje w swoich zakładach w Żninie i Michrowie k. Grójca oraz słone przekąski w Grodzisku Mazowieckim i Tomaszowie Mazowieckim. Zgodnie z filozofią „Performance with Purpose”, firma dokłada starań, aby jej działania miały pozytywny wpływ na otoczenie. Elementem tej filozofii jest ograniczanie wpływu działalności PepsiCo na środowisko naturalne.

Innowacyjne rozwiązania z myślą o środowisku W zakładach PepsiCo produkujących przekąski w Tomaszowie Mazowieckim i Grodzisku Mazo-

1/2016

wieckim za pomocą innowacyjnych instalacji odzyskuje się ciepło z linii produkcyjnych. Instalacja odzyskująca energię cieplną w Tomaszowie ma moc 100 kW ciepła, natomiast w Grodzisku, gdzie w wysokiej temperaturze smaży się chipsy ziemniaczane, instalacja osiąga moc do 2MW ciepła – tyle, ile miejska kotłownia ogrzewająca 1 000 domów jednorodzinnych. Odzyskanym ciepłem podgrzewane są zbiorniki oleju, woda oraz ogrzewane są budynki. W zakładzie w Grodzisku Mazowieckim zbierany jest również biogaz odpadowy ze ścieków po

płukaniu ziemniaków. W tym celu zaprojektowano specjalną instalację, która zbiera biogaz i przesyła go do zewnętrznego zbiornika w kształcie kopuły, w której znajduje się elastyczny balon z gazem o pojemności 1 000 m3. Spalanie tego gazu w wysokosprawnym silniku wytwarza 250 kW energii elektrycznej, używanej do zasilania linii produkcy jnych oraz dodatkowo 300 kW ciepła, które wykorzystywane jest do utrzymania procesów technologicznych w oczyszczalni ścieków.

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

W ciągu ostatnich 6 lat PEPSICO OBNIŻYŁO ZUŻYCIE ENERGII I WODY w swoich zakładach w Polsce.

Działanie ze świadomością celu

Małgorzata Skonieczna, dyrektor ds. komunikacji korporacyjnej PepsiCo na Europę Centralną: Nasz główny cel to dostarczanie konsumentom ich ulubionych napojów i przekąsek, ale równie ważne jest dla nas, aby produkować je w sposób odpowiedzialny, dbając o środowisko naturalne. Jesteśmy dumni, że wspólnym wysiłkiem pracowników naszych zakładów produkcyjnych, wspartym znacznymi inwestycjami, obniżyliśmy w ostatnich latach zużycie prądu i wody na jednostkę produktu średnio aż o jedną czwartą. Dzięki temu pomagamy zachować środowisko naturalne w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokoleń.

Spalanie biogazu pozwoliło na z m n ie j sz e n ie z u ż yc i a prądu w zakładzie o 4,5%. W zakładach produkujących napoje w Michrowie i Żninie wykorzystuje się ciepło generowane przez kompresory powietrza do podgrzewania wody potrzebnej przy produkcji. Z kolei w instalacji ciekłego dwutlenku węgla, używanego w produkcji napojów gazowanych, powstaje chłód, jako naturalny efekt rozprężania gazu. Chłód ten jest odzyskiwany za pomocą specjalnej instalacji i używany następnie do chłodzenia napojów w trakcie rozlewu. We wszystkich zakładach PepsiCo w Polsce zostało też wymienione oświetlenie na energooszczędne oprawy LED.

e-w ydanie do pobrania na:

Wymierne oszczędności w zużyciu energii i wody Dzięki systematycznym działaniom popartym inwestycjami w innowacyjne rozwiązania zakłady PepsiCo w Polsce znacznie obniżyły zużycie energii i wody na jednostkę gotowego produktu. W ciągu ostatnich 6 lat (2009 – 2015) produkujący napoje zakład w Michrowie ograniczył zużycie energii na litr gotowego napoju aż o 34%, a wody o 22%. W Żninie na litr gotowego napoju zużywa się teraz o 42% mniej energii i o 5% mniej wody niż 6 lat temu. Zakład w Żninie ma najniższy wskaźnik zużycia energii na litr wyprodukowanego napoju w grupie PepsiCo w regionie obejmującym Europę, Rosję i Turcję – tylko 0,049 kWh/litr.

www.AGROindustry.pl

Zakład w Grodzisku Mazowieckim potrzebuje dziś o 9% mniej energii i o 27% mniej wody niż przed 6 laty, aby wyprodukować kilogram chipsów ziemniaczanych. Produkujący chrupki i inne słone przekąski zakład w Tomaszowie Mazowieckim zdołał obniżyć zużycie energii na kilogram gotowego produktu o 16%, a wody aż o 58%.

Recykling 99% odpadów Aby z m i n i ma l i zować i lość odpadów wywożonych na wys y p i s k o, Pe p s i C o o d z y s k u j e w swoich zakładach i przekazuje do recyklingu łącznie ponad 99% odpadów produkcyjnych – głównie papieru i plastiku, chroniąc przed wycinką tysiące drzew rocznie i zmniejszając zużycie ropy naftowej.

1/2016

energia – woda – środowisko

Gospodarka ściekowa SM SPOMLEK – studium przypadku Dr inż. Katarzyna Umiejewska Politechnika Warszawska, Wydział Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska, Zakład Zaopatrzenia w Wodę i Odprowadzania Ścieków Inż. Ilona Niewęgłowska Politechnika Warszawska, Wydział Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska, Zakład Zaopatrzenia w Wodę i Odprowadzania Ścieków Inż. Aleksandra Bachanek Politechnika Warszawska, Wydział Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska, Zakład Zaopatrzenia w Wodę i Odprowadzania Ścieków Grzegorz Koczkodaj Spółdzielcza Mleczarnia SPOMLEK

Przemysł mleczarski spełnia istotną rolą w rolnictwie, przemyśle spożywczym i gospodarce żywnościowej w Polsce. Według danych GUS produkcja mleka w 2013 roku wyniosła 12348 mln litrów [6]. Zakłady produkcyjne przemysłu mleczarskiego zajmuje się przerobem mleka na produkty takie jak: mleko spożywcze, masło, śmietana czy sery. Procesom tym towarzyszy wytwarzanie ścieków, które mogą stanowić zagrożenie dla środowiska naturalnego, oraz wód powierzchniowych. Przed odprowadzeniem ich do odbiornika należy usunąć zanieczyszczenia zgodnie z aktualnymi przepisami prawa.

Charakterystyka produkcji w SM SPOMLEK Zakład Spółdzielczej Mleczarni SPOMLEK mieści się przy ulicy Gen. F. Kleeberga 12 w Radzyniu Podlaskim. W zakładzie produkowane są: sery długodojrzewające, produkty sproszkowane oraz masło. Produkcja odbywa się przez 24 godziny w trybie 3-zmianowym. SPOMLEK jest liderem w wyt warzaniu serów szlachet nych i długodojrzewających. Zakład

1/2016

produkuje sery typu szwajcarskiego i holenderskiego. Zakład produkuje sery o różnej wielkości i kształcie. Do asortymentu należą [7]: • kręgi: waga 3-8 kg, • bloki: waga 1-4 kg, • kawałki: waga 250 g, • klinki: 190 g, • plastry: 150 g. Wytwarzane produkty proszkowane to: odłtuszczone mleko w proszku, pełne mleko w proszku,

serwatka w proszku, maślanka w proszk u, per meat ser wat k i w proszku, które pakowane są w worki papierowe (25 kg) lub kontenery BIG-BAG o pojemności maksymalnej 1000 kg, a także koncentrat białek serwatkowych – WPC 80 pakowa ny w work i papierowe 15 kg. Zakład wytwarza jeden rodzaj masła, jest to Masło Extra o zawartości tłuszczu 82%, pakowane w blokach 25 kg.

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

Charakterystyka gospodarki ściekowej w zakładzie Poprzez kanalizację kamionkową o średnicy 300 mm, ścieki poprodukcyjne dopływają do kraty koszowej. Zadaniem kraty jest usunięcie ze ścieków zanieczyszczeń stałych, których wielkość przekracza 20 mm. Powstałe skratki zbierane są w koszu i zsypywane do pojemnika. Po d c z y s z c z o n e n a k r a c i e ścieki trafiają do pompowni skąd są kierowane do piaskownika. W celu usunięcia ze ścieków zanieczyszczeń mineralnych, takich jak piasek, popiół i węgiel, których wielkość jest większa niż 0,1÷0,2 mm zastosowano poziomy, podłużny, dwukomorowy piaskownik z ręcznym usuwaniem piasku. Z piaskownika ścieki trafiają do komory biosorpcji (komory osadu czynnego), w której przebiega zasadnicza część procesu oczyszczania ścieków. W komorze następuje zmniejszenie stężenia nieopadających, rozpuszczonych i koloidalnych związków organicznych. Komora jest w y posa żona w punktowe doprowadzenie ścieków surowych oraz odprowadzenie mieszaniny ścieków i osadu czynnego. Pojemność użyteczna wynosi 3 000 m3. Za pomocą 2 aeratorów powierzchniowych typu ASP-3,5 oraz przy pomocy napowietrzania drobnopęcherzykowego do komory doprowadzany jest tlen atmosferyczny. Urządzenia mieszają również zawartość i utrzymują w zawieszeniu osad czynny. Pozwala to na przebieg niezbędnego procesu biologicznego oczyszczania [3]. Komora biosorpcji pracuje przy następujących parametrach technologicznych [3]: • stężenie osadu czynnego: 3,0 kg s.m./m3,

e-w ydanie do pobrania na:

• obciążenie objętości komory ładunkiem zanieczyszczeń organicznych: 1,5 kg BZT5/m3·d, • obciążenie osadu ładunkiem zanieczyszczeń organicznych: 0,5 kg BZT5/kg s.m. ·d, • OC/L: 1,2 kg O2/kg BZT5, • czas zatrzymania ścieków: 16 h, • redukcja ładunku BZT5: min. 80%. Kierunek odpływu ścieków i powstałego osadu czynnego zależny jest od typu procesu technologicznego. Mieszanina może być odprowadzona do komory biostabilizacji lub do osadnika wtórnego. Jeżeli zostanie zastosowana pierwsza opcja, mieszanina dostaje się do komory biostabilizacji, gdzie mieszanina osadu czynnego i ścieków zostaje napowietrzana. W podstawowym wariancie pracy komora redukuje ładunek związków

www.AGROindustry.pl

organicznych. Objętość czynna komory biostabilizacji wynosi 4654 m3. W komorze biostabilizacji doprowadzeniem tlenu, mieszaniem zawartości oraz utrzymywaniem turbulencji zajmują się trzy aeratory stacjonarne oraz cztery szczotki. Procesy technologiczne przeprowadzane w komorze biostabilizacji wymagają utrzymywania takich parametrów technologicznych jak [3]: • stężenie osadu czynnego: 3,0 kg s.m./m3, • obciążenie objętości komory ładunkiem zanieczyszczeń organicznych: 0,2 kg BZT5/m3·d, • obciążenie osadu ładunkiem zanieczyszczeń organicznych: 0,065 kg BZT5/kg s.m.∙ d, • OC/L: 2,0 kg O2/kg BZT5, • średni czas zatrzymania ścieków: 25 h.

1/2016

xxxxxxxxxxxxx Powstała mieszanina ścieków i osadów zostaje skierowana do osadnika wtórnego. W osadniku wtór ny m następuje rozdzielenie mieszaniny osadu i ścieków oczyszczonych, które trafiają do odbiornika – rzeki Białki. Osad z osadnika wtórnego trafia do komory regeneracji o pojemności czynnej 1345 m 3, w której zachodzi proces stabilizacji tlenowej. Czas regeneracji osadu jest

jest do zawartości suchej masy około 15 %. Odwodniony osad odbierany jest przez wyspecjalizowaną firmę. Na rysunku 1 przedstawiono schemat blokowy oczyszczalni ścieków.

Założenia do projektu

• średnie stężenie zawiesiny = 550 g/m3 • maksymalny dzienny ładunek BZT5 = 4500 kg O2/d • średni dzienny ładunek BZT5 = 3556 kg O2/d • maksymalny dzienny ładunek zawiesiny Zmax = 1640 kg/d.

Projekt oczyszczalni powstał dla następujących ilości i jakości ścieków [3]:

Równoważna liczba mieszkańców:

zależny od stopnia recyrkulacji. Standardowo przy założeniu, że wynosi on 30÷50% regeneracja osadu trwa od 14 do 24 godzin. We d ł u g p r z y j ę t y c h z a ł o ż e ń stężenie osadu w komorze regenerac ji powin no mieć wartość ok. 15 kg/m3. Jest on napowietrzany przez dyfuzory drobnopecherzykowe (rurowe). Osad nadmierny po stabilizacji tlenowej z komory regeneracji kierowany jest na wirówkę dekantacyjną, gdzie odwadniany

Ilość ścieków: • przepływ dobowy maksymalny: Qdmax = 3000 m3/d • przepływ dobowy średni Qdśr = 2380 m3/d • przepływ godzinowy maksymalny Qhmax = 280 m3/h • przepływ godzinowy średni Qhśr = 187,5 m3/h Wskaźniki jakości ścieków: • średnia wartość BZT5 = 1500 g O2/m3

Jakość ścieków oczyszczonych Jakość ścieków oczyszczonych musi być zgodna z decyzją Starosty Radzyńskiego, który wydał 3 st yczn ia 2007 r. pozwolen ie wodnoprawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków przemysłowych do wód rzeki Białki w km 8+230 z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków. Decyzja odnosi się do [4]: • Ilości ścieków: Qdr = 2600 m3/d • Składu ścieków wprowadzanych do wód – najwyższych dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń dla oczyszczonych ścieków przemysłowych wprowadzanych do wód: –– BZT5 = 25 mg O2/l –– ChZT = 125 mg O2/l –– Zawiesina ogólna = 35 mg/l –– Azot ogólny = 30 mg N/l –– A zot a monow y = 10 mg NNH4/l –– Fosfor ogólny = 2 mg P/l

Analiza rzeczywistej ilości i jakości ścieków

Rys. 1. Schemat blokowy oczyszczalni ścieków dla SM SPOMLEK

1/2016

W tabeli 1 zaprezentowa no rzeczywistą ilość ścieków w roku 2014. Wartość założona do projektu wynosi 2320 m3/d.

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

energia – woda – środowisko 3212 mg O2/l. Siedem na piętnaście wyników ma wartość większą od średniej rocznej. Średnie stężenie zawiesiny ogólnej dla ścieków surowych wynosi 422 mg/l. W roku 2014 wartość średnią przekroczyło osiem na piętnaście pojedynczych prób badawczych analizowanego wskaźnika. Porównując wartość założoną ze średnią w danym roku odnotowano, że średnia stanowi 77% wartości założonej do projektu.

Przepływ m3/d Miesiąc

Minimalny

Średni

Maksymalny

Styczeń

1135

1618

2207

Luty

1256

1696

2203

Marzec

930

1696

2296

Kwiecień

1156

1651

2147

Maj

1094

1623

2320

Czerwiec

565

1395

2071

Lipiec

796

1194

1665

Sierpień

592

1186

1695

Wrzesień

757

1099

1683

Październik

440

1218

1612

Listopad

614

1422

1776

Grudzień

754

1355

1800

Rok 2014

440

1428

2320

Tab. 1. Rzeczywista ilości ścieków w roku 2014 W r ok u 2014 m a k s y m a l n ą wartość przepł yw u dobowe go z a n o t owa n o w m a j u – 2320 m 3/d, a minimalną w paździer niku – 440 m 3/d. Różnica pomiędzy obiema wartościami to 1880 m3/d. Żadnego dnia przepływ nie przekroczył 2380 m 3/d, czyli wartości założonej do projektu. Średni przepływ roczny wynosi 1428 m3/d, co stanowi 60% ilości, którą założono w projekcie. W roku 2014 stwierdzono, że 51% wszystkich pomiarów jest wyższych od średniej rocznej, a 179 wartości jej nie przekracza. Analizując wyniki z tabeli 1 można zauważyć, że średnie miesięczne wartości przepływu od stycznia do mają są na zbliżonym

poziomie ok. 1600 m3/d, zaś w drugiej części roku średnie rzeczywiste są znacznie niższe. Do projektu założono jedynie wartość BZT5 (1500 mg O 2 /l) i stężenie zawiesiny ogólnej (550 mg/l). Średnia wartość BZT5 dla ścieków surowych wynosi 2077 mg O2/l. Została ona przekroczona dziewięciokrot n ie, co sta nowi 60% a nalizowa nyc h w y n ików. W 2014r. średnia wartość roczna BZT5 kształtuje się powyżej wartości założonej (1500 mg O2/l). Na piętnaście rzeczywistych wartości BZT5, tylko dwa spełniają kryterium projektowe. Średnia wartość chemicznego zapotrzebowania tlenu dla ścieków surowych wyniosła

Średnie stężenie azotu ogólnego w ściekach surowych wyniosło 177 mg Nog/l i zostało przekroczone sześć raz przez pojedyncze wyniki analizy. Zgodnie z literaturą [1] średnie stężenie azotu ogólnego dla ścieków mleczarskich mieści się w przedziale 30-150 mg Nog/l. Średnie stężenie fosforu dla ścieków surowych wyniosło 38 mg Pog/l. W danym roku odnotowano pięć wyników powyżej średniej. Surowe ścieki charakteryzują się zmiennym stężeniem fosforu ogólnego w zakresie 16-107 mg/l. Średnią wartość ładunku BZT5 założona do projektu wynosi 3556 kg/d a maksymalna 4500 kg O2/d. Średni ładunek BZT5 dla ścieków surowych to 2917 kg/d. Średnia wartość w danym roku została przekroczona pięć razy, co stanowi 1/3 analizowanych wyników. W 2014 r. średnia wartość roczna kształtuje poniżej wartości średniej założonej (3556 kg/d) oraz wartości maksymalnej (4500 kg/d). Na piętnaście

Stężenie mg/l Ładunek kg/d Wskaźnik

Założone do projektu

Rzeczywiste

Założony do projektu

Rzeczywisty

ChZT

1883-6555

2413-7761

BZT5

1500

1120-2890

3556

1869-5421

Zawiesina ogólna

550

221-557

1309

305-966

Azot ogólny

89-321

143-438

Fosfor ogólny

16-107

23-136

Tab. 2 . Rzeczywiste stężenia i ładunki w ściekach surowych w roku 2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

1/2016

energia – woda – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

ChZT/BZT5

Podatność na rozkład biochemiczny

łatwo rozkładalny

<2,5

średnio rozkładalny

>2,5

wolno rozkładalny

nierozkładalny

Tab. 3. Ocena biologicznego rozkładu związków chemicznych analizowanych wyników, tylko dwa iloczyny są większe od wartości maksymalnej założonej do projektu. W roku 2014 średni ładunek ChZT w ściekach surowych wyniósł 4452 kg/d. Siedem na piętnaście wyników ma wartość większą od średniej rocznej. Średni ładunek zawiesiny ogólnej dla ścieków surowych wyniósł 597 kg/d. W roku 2014 wartość średnią przekroczyło osiem na piętnaście prób. Porównując wartość założoną (1309 kg/d) ze średnią w danym roku stwierdzono, że średni ładunek zawiesiny stanowi 46% wartości założonej do projektu. W roku 2014 nie zaobserwowano przekroczenia ładunku zawiesiny założonego do projektu. Średni ładunek azotu ogólnego w ścieków uplasował się na poziomie 246 kg/d i zostały przekroczony przez pięć pojedynczych wyników. Średni ładunek fosforu w ściekach surowych był równy 50 kg/d. W danym roku odnotowano cztery na 15 wyników powyżej średniej. Ładunek maksymalny jest o 170% większy od średniego.

Stosunek ChZT do BZT5 w ściekach surowych Stosunek ChZT do BZT5 jest to wskaźnik opisujący podatność, bądź oporność związków organicznych znajdujących się w ściekach na rozkład biologiczny. Ocenę biologicznego rozkładu związków chemicznych przedstawiono w tabeli 3.

1/2016

Rys. 2. Stosunek ChZT/BZT5 w ściekach surowych dla 2014 r. Wykres – rys. 2. zawiera 15. rzeczywist ych ilorazów ChZT/ BZT5 dla roku 2014. Najwyższa wartość ilorazu ChZT i BZT5 została odnotowana 4 lipca - 3,05. Wartość minimalną odnotowano dwa razy: 19 września i 28 listopada - 1,18. Wartość średnia w 2014 roku wynosiła 1,57 i tylko 5 wyników jest od niej wyższych. 26,67% prób klasyfikuje ścieki jako łatwo rozkładalne. 66,67% ilorazów ChZT/BZT5 nie przekracza wartości średniej i również te wyniki świadczą o tym, że związki organiczne w ściekach były łatwo rozkładalne. Z wykresu – rys. 2 wynika, że w czternastu przypadkach na piętnaście związki organiczne w ściekach są łatwo rozkładalne, a w jednym- wolno rozkładalne.

Analiza rzeczywistej ilości i jakości ścieków oczyszczonych Rzeczywiste wskaźniki jakości w ściekach oczyszczonych zawarto w tabeli 4.

Wielkości poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych były niższe od wielkości dopuszczalnych z pozwolenia wodno - prawnego, czyli skuteczność usuwania wszystkich związków jest wysoka, a w odpływie ścieków oczyszczonych nie ma przekroczeń wartości określonych w decyzji.

Rzeczywiste parametry technologiczne reaktora biologicznego Parametry technologiczne reaktora biologicznego to wartości liczbowe, wpływające na przebieg oczyszczania metodą osadu czynnego. Sposoby wyrażania i obliczania istotnych parametrów osadu czynnego powinny się mieścić w ustalonym zakresie. Praca urządzeń osadu czynnego jest związana z utrzymaniem parametrów na odpowiednim poziomie, ponieważ ma to decydujący wpływ na przebieg oczyszczania ścieków. Stężenie mg/l

Wskaźnik

Rzeczywiste

Wg pozwolenia wodno-prawnego

ChZT

19-122

125

BZT5

5-23

Zawiesina ogólna

14,8-27

Azot ogólny

1,6-8,8

Fosfor ogólny

0,5-1,9

Tab. 4. Wskaźniki jakości w ściekach oczyszczonych w roku 2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

Obciążenie osadu czynnego

Stężenie osadu czynnego

Wiek osadu

Wymagany okres oczyszczania

Typ procesu

kg/kg•d

kg/m3

Oczyszczanie częściowe

Wysoko lub bardzo wysoko obciążony

≥1

1,5 ÷ 2,0

≤1

Utlenianie związków węgla

Konwencjonalny lub średnio obciążony

0,25 ÷ 0,5

2,0 ÷ 3,0

2÷4

Nitryfikacja

Nisko obciążony

0,10 ÷ 0,15

3,0 ÷ 5,0

7 ÷ 12

Nitryfikacja i denitryfikacja

Usuwanie azotu

0,07 ÷ 0,09

3,0 ÷ 5,0

12 ÷ 15

Tlenowa stabilizacja osadu

Przedłużone napowietrzanie

0,04 ÷ 0,07

3,0 ÷ 5,0

15 ÷ 30

Tab. 5. Typowe wartości parametrów przyjmowane do projektowania komór osadu czynnego wg normy PN-EN 12255-6 [5] W tabeli 5 przedstawiono zakresy, w których poszczególne parametry technologiczne powinny się mieścić w zależności od typu procesu i wymaganego okresu oczyszczania. Na wykresie – rys. 3 przedstawiono rzeczywiste obciążenie osadu czynnego ładunkiem zanieczyszczeń organicznych dla roku 2014 oraz zaznaczono wartość założoną do projektu, która wynosi 0,5 kg BZT5/ kg s.m. ∙ d. Maksymalna wartość obciążenia w tym okresie wynosiła 0,57 kg BZT5/ kg s.m. ∙ d, a minimalna 0,20 kg BZT5/ kg s.m. ∙ d. W ciągu pierwszych trzech kwartałów analizowany parametr był dość stały i oscylował w okolicach 0,3 kg BZT5/ kg s.m. ∙ d, w ostat nim kwar ta le (w l istopadzie) m iał miejsce nagły wzrost obciążenia.

Zarejestrowano dwa przekroczenia wartości założonej do projektu. Porównując otrzymane wyniki z wartościami podanymi w tabeli 5 można stwierdzić, że komora osadu czynnego jest średnio obciążona. Według literatury [2] przy takich obciążeniach zmniejszenie wartości BZT5 mieści się w granicach 90-80%.

Warto zapamiętać Na podstawie przeprowadzonej analizy działania oczyszczalni ścieków przemysłowych w SM SPOMLEK, sformułowano następujące wnioski i stwierdzenia: Średnia dobowa ilość dopływających ścieków była mniejsza od zakładanego w projekcie dopływu, który wynosi 2380 m3/d. Nie zaobserwowano znacznych wahań sezonowych dopływu ścieków przemysłowych.

Rys. 3. Obciążenie osadu czynnego ładunkiem zanieczyszczeń organicznych dla roku 2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

Skład ścieków surowych dopływających do oczyszczalni pod względem średniej zawartości poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń dla całego badanego okresu nie odbiega od jakości typowych ścieków mleczarskich podawanych w literaturze. Wi e l ko ś c i p o s z c z e gól nyc h wskaźników zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych były niższe od wielkości dopuszczalnych z pozwolenia wodno prawnego. Na podstawie określonych parametrów technologicznych komory osadu czynnego stwierdzono, że komora pracuje jako średnio obciążona.

Bibliografia [1] Bartkiewicz B., Umiejewska K., „Oczyszczanie ścieków przemysłowych”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010 [2] Heidrich Z., Witkowski A., „Urządzenia do oczyszczania ścieków : projektowanie, przykłady obliczeń”, Wydawnictwo „Seidel-Przywecki”, Warszawa 2005 [3] Instrukcja eksploatacji oczyszczalni ścieków w Spółdzielczej Mleczarni SPOMLEK w Radzyniu Podlaskim [4] Pozwolenie wodno-prawne wydane przez Starostę Radzyńskiego dnia 3 stycznia 2007r. [OW.6223-20/06/07] [5] Polska Norma PN-EN 12255-6, „Oczyszczanie ścieków. Część 6: Proces osadu czynnego”, Warszawa 2005 [6] Portal informacyjny Głównego Urzędu Statystycznego: stat.gov.pl [7] Źródło internetowe: spomlek.pl

1/2016

energia – woda – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

Ocena oddziaływania na środowisko przedsięwzięć z branży spożywczej z punktu widzenia interesu inwestora Dominika

S ynowiec

Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ) jest instrumentem umożliwiającym prowadzenie prewencji i kompleksowej polityki ochrony środowiska, pozwalającym na określenie rodzajów i skali ewentualnych zagrożeń związanych z planowaną działalnością człowieka, porównanie alternatywnych rozwiązań przy realizacji przedsięwzięcia, włączając w to opcję braku działań. Jest to procedura, która pozwala chronić zasoby naturalne, umożliwia przeciwdziałanie degradacji środowiska i ochronę zdrowia ludzi.

adców Kancelaria R tka la Prawnych K i par tnerzy

ajogólniej ujmując, OOŚ ma na celu kompleksową ocenę inwestycji pod kątem jej wpływu na środowisko, łącznie z wpływem na zdrowie ludzi, na którą składa się: weryfikacja raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (dostarczonego przez inwestora przedsięwzięcia) i uzyskanie w ymaganych praw nie opinii i uzgodnień. Z punktu widzenia inwestora jest to jednak procedura, która znacznie wydłuża realizację danego przedsięwzięcia, czasem nawet ją uniemożliwiając, narażając inwestora na straty. W tym zakresie przejawia się konflikt interesów inwestora z interesem społecznym. Przechodząc do omówienia całej procedury na wstępie wskazać należy, że OOŚ przeprowadzana jest w związku z realizacją przedsięwzięć bardzo różnych gatunkowo, w tym inwestycji związanych z przemysłem spożywczym. Jest

1/2016

to postępowanie uregulowane w ustawie z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tj.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 ze zm., dalej „UOOŚ”). Bardzo istotne znaczenie ma również rozporządzenie Rady Mi n ist rów z dn ia 9 listopada 2010r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2016 r., poz. 71, dalej „Rozporządzenie”). Określa się w nim bowiem rodzaje przedsięwzięć, przy realizac ji których OOŚ jest lub może być przeprowadzana, o czym szczegółowo będzie mowa poniżej. OOŚ przeprowadza się w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, przy czym nie zawsze, kiedy mamy do

czynienia z obowiązkiem uzyskania decyzji środowiskowej, istnieje obowiązek przeprowadzenia OOŚ. OOŚ jest bowiem obligatoryjna tylko w odniesieniu do niektórych przedsięwzięć. W celu ustalenia, kiedy mamy do czynienia z OOŚ, w pierwszej kolejności należy wskazać, kiedy inwestor podejmujący dane zamierzenie ma obowiązek uzyskać decyzję środowiskową. Brak uzyskania takiej decyzji stoi na przeszkodzie realizacji kolejnych etapów przedsięwzięcia (decyzja środowiskowa poprzedza wydanie innych decyzji). I tak uzyskanie decyzji środowiskowej jest wymagane wtedy, gdy łącznie zostaną speł nione następujące przesłanki: 1) pl a n ow a n a j e s t r e a l i z a c j a „przedsięwzięcia” (ustawowa definicja „przedsięwzięcia” nie rozjaśnia zanadto tego pojęcia, w tym względzie tak naprawdę

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

decydują zapisy Rozporządzenia – zob. niżej), 2) przedsięwzięcie to należy do jednego z przedsięwzięć wymienionych w art. 71 ust. 2 UOOŚ w związku z przepisami Rozporządzenia (jest to przedsięwzięcie mogące zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko), 3) realizacja tego przedsięwzięcia wymaga uzyskania jednej z decyzji wymienionej w art. 72 ust. 1 UOOŚ, bądź wymaga od inwestora podjęcia działań określonych w art. 72 ust. 1a UOOŚ. Do decyzji tych należy w szczególności pozwolenie na budowę, decyzja o warunkach zabudowy, bądź zezwolenie na zbieranie i/lub przetwarzanie odpadów. Podkreślić należy, że decyzja środowiskowa nie ma charakteru samoistnego, a poprzedza uzyskanie innych decyzji. Z punktu widzenia obowiązku przeprowadzenia OOŚ najistotniejsze jest rozróżnienie przedsięwzięć na mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (przedsięwzięcia te wymienione zostały w §2 Rozporządzenia) oraz na

e-w ydanie do pobrania na:

przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (wymienione w §3 Rozporządzenia). Tylko w przypadku pierwszej grupy przedsięwzięć OOŚ jest obowiązkowa. W przypadku grupy drugiej o konieczności przeprowadzenia OOŚ decyduje organ właściwy do wydania decyzji środowiskowej, którym co do zasady jest wójt, burmistrz, prezydent miasta. Podejmując taką decyzję organ ma na uwadze okoliczności wskazane w art. 63 ust. 1 UOOŚ (m.in. rodzaj i charakterystykę przedsięwzięcia, usyt uowa n ie przedsięwzięcia, rodzaj i skalę możliwego oddziaływania), opinię regionalnego dyrektora ochrony środowiska oraz opinię organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Przedsięwzięcia z branży spożywczej mieszczą się w drugiej grupie przedsięwzięć, co oznacza, że to organ decyduje, czy inwestor będzie lub nie będzie musiał stawić czoła OOŚ. O czym należy pamiętać - na postanowienie w tym przed-

www.AGROindustry.pl

miocie przysł ug uje zażalenie do organu wyższego stopnia (co do zasady będzie nim Samorządowe Kolegium Odwoławcze), a następnie skarga do sądu administracyjnego. Z punktu widzenia inwestora OOŚ nie jest pożądana, gdyż znacznie wydłuża proces uzyskania decyzji środowiskowej, czyni go również droższym. Wynika to z tego, iż w ramach tego postępowania: • po pierwsze, konieczne jest przedłożenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, stanowiącego dokument zazwyczaj kilkudziesięciostronicowy, o treści szczegółowo określonej w art. 66 ust. 1 UOOŚ. W raporcie oprócz opisu przedsięwzięcia powinien znaleźć się opis stanu przyrody, zwłaszcza obiektów chronionych i stanu obiektów zabytkowych. Powinny znaleźć się tam opisy wariantów realizacji przedsięwzięcia z uzasadnieniem wyboru wnioskowanego.

1/2016

energia – woda – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

Analiza możliwych skutków przedsięwzięcia powinna dotyczyć wszystkich elementów środowiska, w tym możliwych konfliktów społecznych. Organ może zrezygnować z wymagania niektórych elementów raportu lub określić niektóre szczegóły raportu, • po drugie, przedsięwzięcie musi być uzgodnione z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, co oznacza, że negatywne stanowisko tego organu zamyka drogę do uzyska n ia dec yzji środowiskowej (postanowienie wydawane przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska jest zaskarżalne), • po trzecie, w ramach OOŚ konieczne jest zapewnienie udziału społeczeństwa, co wiąże się z publicznym udostępnieniem dokumentacji postępowania oraz umożliwieniem składania, w terminie 21 dni, uwag i wniosków wobec przedsięwzięcia, • po czwarte, podmiotem na prawach strony w takim postępowaniu może stać się organizacja ekologiczna, która

1/2016

ma upraw nienia dalej idące aniżeli te, które przyznano organizacjom społecznym w art. 31 k.p.a., a mianowicie, może złożyć odwołanie lub skargę do sądu administracyjnego nawet wtedy, gdy nie brała udziału w postepowaniu na wcześniejszych etapach. Jeżeli organ postanowi, że realizacja danego przedsięwzięcia

ścieków oraz odpadów, takich jak popiół i żużel z kotłów opalanych węglem, osady z oczyszczal n i ścieków, odrzuty i ścinki, odpady opakowaniowe, odpady komunalne. Składając w n iosek o w ydanie decyzji środowiskowej należy również pamiętać, że stroną w takim postępowaniu jest nie t ylko w nioskodawca, ale także podmioty władające nieruchomościami znajdującymi się w zasięgu

nie wymaga OOŚ, dla uzyskania decyzji środowiskowej wystarczające jest złożenie kompletnego wniosku wraz z kartą informacyjną przedsięwzięcia, która jest dokumentem dużo mniej rozbudowanym i bardziej ogólnym, aniżeli raport. W postępowaniu takim pomija się konsultacje społeczne, a organizacje ekologiczne mogą brać w nim udział jedynie na zasadach ogólnych wynikających z k.p.a. Nie ma również obowiązku uzgadniania warunków realizacji przedsięwzięcia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Z punktu widzenia inwestora istotnym obowiązkiem jest sporządzen ie opisu pla nowa nego przedsięwzięcia. Opis taki zamieszcza się zarówno w raporcie, jak

oddziaływania przedsięwzięcia. Wyznaczając taki zasięg bierze się pod uwagę rzeczywiste uciążliwości związane z inwestycją, także te, które nie przekraczają ustalonych norm. Przyznanie określonym podmiotom statusu strony ma istotne znaczenie, bowiem strona mająca interesy przeciwstawne do wnioskodawcy (niezainteresowana realizacją inwestycji w swoim otoczeniu) może skutecznie zblokować lub znacznie wydł użyć proces uzyskiwania decyzji środowiskowej, składając w tym postępowaniu pisma, zażalenia, odwołania i skargi do sądu.

i w karcie informacyjnej przedsięwzięcia. Należy w nim wyszczególnić przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń wynikających z funkcjonowania przedsięwzięcia. W przypadku przemysł u spo żywczego zwrócić uwagę należy w szczególności na zanieczyszczenia wy nikające z emisji do powietrza, na produkcję ścieków ora z o dpadów. Prz yk ładowo, w przemyśle mleczarsk im, do powietrza emitowany jest tlenek węgla, dwutlenek siarki, cząstki stałe z kotłowni opalanych węglem, amoniak z systemów chłodzących. Produkowana jest spora ilość

dziej obiektywnej oceny skutków realizacji danego przedsięwzięcia, ze szczególnym uwzględnieniem skutków dla środowiska. Procedura ta jest rozbudowana i generuje sporo obowiązków i zagrożeń po stronie inwestora. Dodatkowo, praktycznie każde przedsięwzięcie, które wiąże się z OOŚ, generuje konflikt interesów. Najczęściej jest to konflikt pomiędzy chęcią zysku inwestora, a dążeniem lokalnego społeczeńst wa do zachowa n ia czystego i spokojnego środowiska w miejscu zamieszkania i wypoczynku. Stąd inwestor zawsze będzie zainteresowany uniknięciem OOŚ.

Podsumowując, elementy składające się na procedurę OOŚ mają na celu zapewnienie jak najbar-

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

TECHMILK 2016

Tegoroczne Seminarium Techmilk zgromadziło 400 osób

XVII Seminarium Postęp techniczny w przetwórstwie mleka wzorem lat ubiegłych odbyło się w Hotelu Gołębiewski w Mikołajkach. Tegoroczna edycja skupiła wokół siebie wiele firm wdrażających nowe technologie, obrady musiały odbywać się w dwóch salach kongresowych równolegle. Poniżej nasza fotorelacja.

Paweł Łagoda z firmy Trepko rozpoczął drugi dzień seminarium prezentacją na temat podwyższenia poziomu higienizacji maszyn

Edward Zakrzewski z firmy Amerplast w trakcie miłej pogawędki z Tadeuszem Proczkiem, prezesem OSM Grodzisk Mazowiecki

Grzegorz Augustyniak z firmy AF Projekt z zarządem OSM Czarnków – Zofią Just oraz Helmutem Doliwą

Marcin Dmochowski, Monika Beczek, Aleksandra Olszewska oraz Jacek Grabowski. Męska część z firmy JUMO, damska z firmy Mlekomat

Fabian Dajnowiec z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Małgorzata Gęsicka ze Spółdzielni Mleczarskiej Lazur oraz Piotr Laboga z firmy Asti

Uśmiechnięta reprezentacja załogi CSK

Marek Las z firmy Pro-Wam i Mirosław Stępień z firmy Gea Polska

Okiem organizatora

Zygmunt Zander

Techmilk jest największym seminarium mleczarskim w Polsce – to nie ulega najmniejszej wątpliwości. Prezentują się tutaj firmy oferujące najnowsze rozwiązania z zakresu inżynierii procesowej i techniki ale także linie do pakowania i konfekcjonowania czy technologie zagospodarowania osadów. Przy okazji prezentują się firmy oferujące substancje dodatkowe czy dodatki do żywności.

Jan Limanowski Jestem inżynierem, który potrafi wychwycić innowacyjność urządzenia, stąd moje zainteresowania koncentrują się głównie na postępie technicznym w przetwórstwie mleka. Podejrzewam, iż przedstawiciele mleczarni po to przyjeżdżają na Techmilk, aby dowiedzieć się co ciekawego dzieje się w technice. Zwarte informacje podawane na Techmilku skutkują później wdrożeniami w zakładach, można je porównać do ziarenek, które pączkują. Człowiek słucha tych 30. wykładów i w jednym z nich znajdzie inspirację do rozwinięcia produktu czy linii. Ten proces jest realizacją naszych zamierzeń, gdy tworzyliśmy Techmilk kilkanaście lat temu.

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

1/2016

mleczarstwo

W konkursie AgroIndustry na najlepsze stoisko wygrała firma Wild

Sławomir Olszewski ze Spółdzielni Mleczarskiej Mlekpol oraz reprezentacja Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Zygmunt Zander i Bogusław Staniewski

Adam Głowacki z firmy Zentis z Janem Limanowskim z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Marcin Kuprewicz z firmy Chr. Hansen prowadził wykład na temat serów niskotłuszczowych

Elżbieta Szpura i Marek Skorupski z Laktopolu oraz Krzysztof Nowakowski z Lumiko

Piotr Zgórzyński z firmy CSK i Wiesław Białas z firmy Ilapak

O zaworach SD Economic mówiła Sandra Spinkiewicz z firmy Spinex

Janusz Kroll z firmy Alima Bis prowadził wykład na temat procesów demineralizacji w przemyśle mleczarskim z zastosowaniem elektrodializy

Hanna Łapińska ze Spółdzielni Mleczarskiej Mlekovita z zainteresowaniem zapoznaje się z ofertą wystawców Techmilku

Uśmiechnięta reprezentacja SM Lech Antonowicz z Laktopolu Michał Dębiec z firmy Ecolab Spomlek – od lewej: Wojciech Styś, oraz Grzegorz Gańko, prezes OSM prowadził prezentację na temat Renata Karkoszka oraz Dariusz Sierpc narzędzi optymalizacyjnych Korzeniowski

Okiem organizatora

Fabian Dajnowiec

Ogrom prezentowanych tutaj tematów przekracza możliwości krótkiej wypowiedzi. Za innowacyjne prezentacje uważam takie, które zwracają uwagę słuchacza na remonty i utrzymanie ruchu, odpowiednią konserwację maszyn i urządzeń. Nie wszyscy przykładają odpowiednią wagę do tych niezmiernie ważnych zagadnień, dzięki prezentacjom na Techmilku ta sytuacja ma szansę się zmienić.

1/2016

e-w ydanie do pobrania na:

www.AGROindustry.pl

JESTEŚMY KELVION – EKSPERCI WYMIANY CIEPŁA Kelvion – dotychczas znany jako GEA Heat Exchangers – to jeden z niewielu producentów na świecie zapewniających szerokie portfolio wymienników ciepła. Nasza oferta obejmuje: – Wymienniki płytowe uszczelkowe posiadające nowoczesne rozwiązania konstrukcyjne • OptiWave Nowatorskie rozprowadzenie przepływu w kanale międzypłytowym • PosLoc System samopoziomowania pakietu płyt • EcoLoc Bezklejowy system mocowania uszczelek do płyt – • • •

Wymienniki płytowe lutowane GBS/GNS o tradycyjnej płycie typu Chevron, lutowane miedzią lub niklem VacInox lutowane stopami kwasoododpornymi bez zawartości metali nieżelaznych ConBraze o unikalnej na rynku geometrii płyty zapewniającej niskie straty ciśnienia przy zachowaniu wysokiej efektywności

– Wymienniki spiralne • Znajdujące zastosowanie w oczyszczalniach ścieków – Serwis i oryginalne części zamienne Spełniamy wymagania klientów oczekujących urządzeń o wysokiej sprawności i trwałości, gwarantujących bezpieczeństwo eksploatacji i niezawodność. Sprawdź nas! www.kelvion.com

tel.: +48 22 608 14 37

e-mail: warsaw@kelvion.com

reklama

AGROindustry 2016/1

Articles inside

Ocena oddziaływania na środowisko przedsięwzięć z branży spożywczej z punktu widzenia interesu inwestora

Gospodarka ściekowa SM SPOMLEK – studium przypadku

PepsiCo obniża zużycie energii i wody

Listeria monocytogenes

Nowy program Sealed Air pomaga zmniejszyć ryzyko skażenia bakteriami Campylobacter