Ślad węglowy organizacji i produktu

Ogłoszony przez Komisję Europejską w 2019 roku, Europejski Zielony Ład wyznaczył cel jakim jest przekształcenie UE w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę o zerowym poziomie emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 r. Kolejne propozycje ze strony europejskich regulatorów, takie jak pakiet Fit for 55 czy plan RepowerEU wyznaczają ambitne cele przejściowe w zakresie emisji, które osiągnąć należy już do 2030 roku, tj. zredukować emisje o 55% w odniesieniu do stanu z roku 1990.

Ilona Wojdyła kierownik projektu, ekspert ds. zrównoważonego rozwoju

Adam Ślusarz starszy specjalista ds. marketingu KAPE

Europejskie instytucje przykładają wielką wagę do tego, aby działalność gospodarcza była prowadzona w sposób zrównoważony. Co to oznacza? Przede wszystkim konieczność dostosowania biznesu do coraz bardziej restrykcyjnych przepisów unijnych. W listopadzie 2022 roku Parlament Europejski przyjął dyrektywę o prawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju CSRD (ang. Corportate Sustainbility Reporting Directive).

Dyrektywa CSRD nakłada na firmy obowiązek ujawniania informacji niefinansowych (np. w raportach ESG), w tym informacji o śladzie węglowym który jest jednym z najbardziej istotnych czynników środowiskowych poddawanych pod ocenę przez kluczowych interesariuszy spółki.

Dla sektora spożywczego jest to tym istotniejsze, że polskie firmy eksportują1 coraz więcej swoich wyrobów do krajów UE, skąd już dziś płyną pytania o wielkość śladu węglowego organizacji lub produktu. Niedostosowanie się do tych wymagań grozi wypadnięciem z listy dostawców, tym bardziej, że emisje pośrednie powstałe w łańcuchu dostaw (u polskiego producenta) wpływają na finalny wynik śladu węglowego zagranicznego odbiorcy, który jest zobowiązany do ujawniania swojego wpływu na klimat.

Kto będzie objęty nową dyrektywą pokazuje poniższa tabela. Ważne, że na początku (od 2025 r.) będą raportować przede wszystkim duże przedsiębiorstwa objęte obecnie obowiązującymi przepisami (tzw. dyrektywą NFRD), a dopiero w następnych latach kolejne podmioty.

Jednocześnie Rada Unii Europejskiej prowadzi zaawansowane prace nad dyrektywą w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, tzw. CSDD (Corporate Sustainability Due Diligence

Directive), która „zakłada wprowadzenie obowiązku należytej staranności dla określonych grup przedsiębiorstw w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom działalności przedsiębiorstw dla poszanowania praw człowieka i kwestii środowiskowych2” i odnosi się do całego łańcucha dostaw organizacji. Dla producentów z branży spożywczej, oznacza to, że znajdą się „pod lupą” swoich unijnych partnerów handlowych.

Raportowanie esg

Raportowanie niefinansowe ESG ma za zadanie pokazać całoksz tałt działań przedsiębiorstwa w zakresie zrównoważonego rozwoju. Celem jest transparentny obraz firmy i budowanie długofalowych relacji z interesariuszami, społecznościami lokalnymi i Klientami.

Co ważne, raport ESG ma wskazywać kierunki rozwoju i zmusza do oceny stanu obecnego organizacji. Dodatkowym elementem, który wprowadzą zapisy dyrektywy CSRD jest weryfikacja raportów przez biegłych rewidentów, co ma uwiarygodnić ujawniane w ESG informacje.

Jest to szczególnie istotne dla inwestorów, instytucji finansowych i ubezpieczeniowych, które coraz częściej uzależniają finansowanie przedsiębiorstw od spełnienia KPI powiązanych ze wskaźnikami ESG.3

Ślad węglowy

Termin „ślad węglowy” oznacza całkowite emisje gazów cieplarnianych związane z określoną osobą, przedsiębiorstwem, wydarzeniem lub produktem. Jest miarą wpływu, który wywołuje określony proces lub produkt na zmiany klimatyczne.

Sprowadza on do wspólnego mianownika wszelką działalność gospodarczą i społeczną, dzięki czemu umożliwia kwantyfikację wpływu poszczególnych elementów na środowisko i ich porównywalność. Stwarza również okazję do wyboru alternatyw o mniejszym wpływie na środowisko naturalne.

Ślad węglowy obliczany jest dla wszelkich aktywności, z którymi związane jest zużycie energii, procesów które mogą uwalniać gazy cieplarniane do atmosfery, a także dla zużycia materiałów i produktów. Obliczenia emisji gazów cieplarnianych dla organizacji wykonuje się w oparciu o normę ISO 14064-1:2018 oraz na podstawie metodologii Greenhouse Gas Protocol4, zgodnie z którą emisje ujawnia się dla trzech zakresów.

Zakres 1 obejmuje emisje bezpośrednie gazów cieplarnianych, powstałe w wyniku:

• Zużycia paliw w źródłach stacjonarnych bądź mobilnych będących własnością spółki bądź przez nią nadzorowanych,

• Realizowanych procesów produkcyjnych i technologicznych, w tym ulatniających się do atmosfery czynników chłodniczych.

Zakres 2 obejmuje emisje pośrednie powstałe w wyniku zużywania:

• Energii elektrycznej,

• Ciepła i chłodu sieciowego,

• Pary technologicznej, zakupionych przez organizację.

Zakres 3 obejmuje inne pośrednie emisje powstałe w całym łańcuchu wartości, na przykład w wyniku:

• Zakupu surowców lub półproduktów,

• Zagospodarowania odpadów,

• Transportu surowców oraz produktów,

• Podróży służbowych pracowników,

• Użytkowania produktów przez końcowych użytkowników itp.

Ślad węglowy obliczany jest dla wszelkich aktywności, z którymi związane jest zużycie energii, procesów które mogą uwalniać gazy cieplarniane do atmosfery, a także dla zużycia materiałów i produktów.

W zakresie 3 mamy do czynienia z 15 kategoriami, które zostały podzielone na produkcję i przygotowanie dóbr i usług (upstream) oraz dystrybucję i użytkowanie gotowych produktów (downstream).

Ślad węglowy produktu

Jak pokazują doświadczenia firm takich jak Krajowa Agencja Poszanowania Energii, aktualnie coraz więcej polskich firm z sektora spożywczego decyduje się na obliczenie śladu węglowego swoich produktów, czego dowodem są coraz częściej spotykane produkty ze specjalnym oznakowaniem czy też informacją o emisjach CO2 na etykiecie.

Ślad węglowy produktu to całkowita emisji gazów cieplarnianych powstała w trakcie pełnego cyklu życia danego produktu tzw. „od kołyski do grobu” (w przypadku produktów spożywczych mówimy o strategii „od pola do stołu” ) lub obejmująca etapy do wytworzenia produktu tzw. „od kołyski do bramy”

Obliczenia śladu węglowego produktu wykonuje się w oparciu o normę ISO 14067:2018 bądź metodologię określoną w Product Life Cycle Accounting and Reporting Standard (GHG Protocol).

Ślad węglowy produktów spożywczych

Szacuje się, że emisje związane z branżą rolno-spożywczą odpowiadają aż za ¼ światowych emisji gazów cieplarnianych5, na co wpływają 4 czynniki:

• zmiana wykorzystania terenów – grunty pod uprawy i hodowlę

• produkcja żywności z upraw roślinnych - żywność dla ludzi oraz pasze dla zwierząt

• hodowla zwierząt oraz ryb i owoców morza

• łańcuch dostaw - transport, opakowania, przetwórstwo, sprzedaż

Wykres przedstawia ślad węglowy kilkunastu produktów spożywczych odniesiony do 1 kg produktu wraz z udziałem powstałych emisji na poszczególnym etapie łańcucha wartości. Zgodnie z polityką Unii Europejskiej, w tym z Europejskim Zielonym Ładem, kraje UE powinny dążyć do stworzenia zrównoważonych systemów żywnościowych tj. przyjaznych środowisku, zdrowych i bezpiecznych oraz dostępnych dla każdego człowieka.

Ślad węglowy to tylko początek…

Znajomość wielkości śladu węglowego to tylko pierwszy krok na drodze do neutralności klimatycznej. Kolejnym powinno być podjęcie niezbędnych działań redukcyjnych i realne ograniczenie wpływu biznesu na klimat i środowisko. Aby to osiągnąć potrzebne jest duże zaangażowanie przedsiębiorców i przyspieszenie działań związanych z „zazielenianiem” swoich biznesów. Na początek warto zainwestować swój czas w edukację na tematy związane z transformacją energetyczną oraz budowanie świadomości wśród swoich pracowników, Klientów i kontrahentów.

Literatura

[1] https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wzrost-eksportu-produktow-rolnospozywczych-w-2022-roku

[2] https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/dyrektywa-w-sprawienalezytej-starannosci

[3] https://media.bnpparibas.pl/pr/681663/grupa-raben-przy-wsparciubanku-bnp-paribas-otrzymala-pierwszy-kredyt-powiazany-zezrownowazonym-rozwojem

[4] https://ghgprotocol.org/

[5] https://ourworldindata.org/environmental-impacts-of-food

Rys. 3.

Emisje gazów cieplarnianych jako globalne średnie emisje na podstawie danych z 38 700 gospodarstw rolniczych z 119 krajów. Opracowanie własne na podstawie „Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers” Poore and Nemecek (2018); Noun Project. OurWorldinData.org

9-11 października, Cukrownia Żnin****

Konferencja w liczbach: 250 uczestników 24 wystawców

6 paneli tematycznych 25 specjalistycznych prezentacji

Profil uczestnika Kadra zarządzająca i techniczna mleczarni, dostawcy techniki i technologii.