bries Missionair verlangen in Driebergen
•
Kerk voor de wijk in Dordrecht • ‘Ik zocht geloof, ik vond twijfel’
Najaar 2012
De wil is er, maar de praktijk is weerbarstig.
2
bries najaar 2012
missionaire kanjer Martine Versteeg:
“Naar buiten gericht zijn is goed voor de gemeenschap” “Toen ik als missionair jongerenwerker begon, was ik reuze enthousiast: ik zou alle jongeren in Driebergen over Jezus vertellen. Maar nu weet ik dat ik werk in een kerk, en dat over Jezus vertellen niet een taak van Martine maar van de gemeente is. Ik probeer de randvoorwaarden te ontwikkelen zodat anderen naar buiten kunnen treden. Ik heb de opdracht gekregen om jongeren aan de rand van en buiten de kerk te bereiken en het huidige jongerenbestand in de kerk te versterken. Dat eerste is nog best lastig, want waar breng je de jongeren naartoe? We willen een plek creëren waar jongeren vrienden mee naartoe kunnen nemen. Ik wil jongeren toerusten om zelf ook te delen en naar buiten te treden, en de hele gemeenschap helpen om meer open te staan. We zijn nu bezig om intergenerationeel te kijken. We willen dingen samen doen; niet een tafel voor de kinderen naast een tafel voor de volwassenen zoals je op verjaardagen wel ziet. Ouderen kunnen een voorbeeld geven in missionair werk. Met Kerst 2011 zijn we daarmee begonnen, met een Outreach. Zestig gemeenteleden in de leeftijd van 11 tot 74 jaar gaven zich op om iets te betekenen in de directe omgeving: een roos met een mooie tekst uitdelen, een wens brengen aan mensen met een verstandelijke handicap, helpen sjouwen met de kerstboodschappen… Naderhand kwamen we bij elkaar om ervaringen te delen en voor een korte viering. Achteraf hoorde ik veel deelnemers zeggen dat dit de activiteit was waarbij ze het afgelopen jaar het meest gemeenschap hebben ervaren. Naar buiten gericht zijn blijkt dus goed voor de gemeenschap! Er is een groot missionair verlangen in deze gemeente. Als je de losse elementen ziet, gaat het heel goed met missionair zijn. Maar het is nog geen karaktereigenschap. Een gemeentelid gaf hier een mooi voorbeeld van. We hadden een tijdlang buiten onze kerk de banner ‘De kerk is open. Welkom!’ staan. Maar als je aan de deur voelt, is deze op slot. Het is vaak nog meer theorie dan praktijk. De wil is er, maar de praktijk is weerbarstig.” Martine Versteeg (31) is missionair jongerenwerker van de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Driebergen
bries najaar 2012
3
inhoud
bries is het relatiemagazine van Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk.
6
Pioniersplek Kop van Zuid
Adreswijzigingen kunt u doorgeven aan: Protestantse Kerk, t.a.v. donateuradministratie, postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) 880 18 80, e-mail servicedesk@pkn.nl. Wanneer u een vaste bijdrage geeft aan missionair werk, dan wordt deze in de eerste week van de maand automatisch afgeschreven. We hanteren altijd het door u opgegeven vaste bedrag, rekeningnummer en frequentie. Wijzigingen ten aanzien van de machtiging kunt u doorgeven via tel. (030) 880 18 80. De Protestantse Kerk in Nederland is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). U kunt dus alle giften aan missionair werk van de belasting aftrekken, binnen de daarbij geldende regels die de Belastingdienst stelt.
Collega’s, geen concurrenten
8
teksten Janet van Dijk Nynke Dijkstra-Algra Bram Dijkstra-Geuze
vormgeving Oblong - Jet Frenken
fotografie Dio van Maaren (cover, pag. 2-13, 16, 17, 19), Henk Gaasbeek (pag. 20), Janet van Dijk (pag. 21), Studio Staalkaart kaart Achterhoek (pag. 14) istockphoto.com (achterkant omslag)
druk Roto Smeets GrafiServices Utrecht
10 “Ik zocht geloof, ik vond twijfel”
16
“We zijn er als kerk voor de wijk”
2 Naar buiten gericht in Driebergen 11 “Ik ben blij met dit leven als kind van God” 12 In het land… Woerden 14 Missionair op de kaart 18 Missionaire materialen 19 Ambassadeursdag 20 Pompoentaart met geloof, hoop en liefde 21 Dat is Kerst 22 Missionair zijn maakt kerkzijn weer leuk!
bij bries
U heeft het tweede nummer van bries in handen.* In bries willen we laten zien wat er in de plaatselijke gemeenten gebeurt aan missionair werk. In bries willen we ook verantwoording afleggen van wat we met uw geld doen – we vinden het belangrijk dat u weet dat de donateursbijdragen daadwerkelijk besteed worden aan aansprekende concrete missionaire projecten in Nederland. En in bries informeren we u graag, want we zijn enthousiast over het missionaire werk. We zien hoe plaatselijke gemeenten mede dankzij onze missionaire rondes meer en meer beseffen dat missionair zijn, ‘kerk naar buiten zijn’, geen luxe meer is maar noodzaak. Die noodzaak ligt niet alleen in de krimp waarmee veel gemeenten te maken hebben maar vooral in het evangelie zelf: de opdracht om als christen iets van Gods liefde voor mensen door te geven. We zijn realistisch optimistisch. Realistisch, omdat we onze ogen niet sluiten voor de werkelijkheid, maar er middenin gaan staan. Optimistisch, omdat we zien hoe in kerkelijk Nederland echt een nieuwe wind begint te waaien. Kortom, tijd voor een nieuwe bries! ds. Hans van Ark, Missionair Werk en Kerkgroei Protestantse Kerk
*Het eerste nummer verscheen in april 2012 – deze is nog te bekijken op www.pkn.nl/missionair/bries.
bries najaar 2012
5
Pioniersplek Kop van Zuid Sinds 1 maart van dit jaar is Hendrik Klaver aangesteld als kerkelijk pionier in RotterdamZuid. Op de Kop van Zuid gaat hij een project starten in de achtertuin van de Koningskerk waar Joris van der Spek kerkelijk werker is. Hendrik gaat zich richten op young professionals. Een groep die de Koningskerk maar beperkt kan bedienen. De vraag is of dat Hendrik wél gaat lukken.
Hendrik Klaver:
“Het draait om het vinden van aanknopingspunten” 6
bries najaar 2012
”De grootste verleiding is om al snel activiteiten te ontplooien” Hendrik Klaver: “Natuurlijk is het spannend, een nieuwe christelijke gemeenschap in een gebied met een bestaande kerk. Maar hoe goed bestaande kerken ook hun best doen, ze kunnen het niet allemaal alleen. Met de focus op young professionals en de Kop van Zuid vullen we elkaar op dat gebied goed aan. Voordeel is dat we niet zozeer te maken hebben met een verwachtingspatroon van een bestaande groep. Daardoor kunnen we gemakkelijker aansluiten bij mensen die weinig hebben met de gevestigde kerken. Overigens heb ik het liever niet over doelgroepen. Mensen vragen zichzelf al gauw af of ze wel in die doelgroep passen, en sluiten zichzelf uit. Ik heb het liever over een ‘ijkgroep’. Een groep waar je je bewust op richt en steeds bij blijft vragen: voelen zij zich er wel toe aangetrokken? Daarom concentreren we ons nu op wat ze in engeland double listening noemen – dubbel luisteren: luisteren naar je omgeving en luisteren naar God. In de afgelopen maanden hebben we zo al verschillende mooie contacten kunnen leggen, gewoon door in de wijk te wonen en betrokken te raken. De grootste verleiding is om al snel veel activiteiten te ontplooien. Maar double listening draait nu juist om het vinden van thema’s en aanknopingspunten. We hebben lang niet alle antwoorden, maar wel volop ideeën. Over hoe we gaan contextualiseren, hoe we ons netwerk in de wijk willen uitbouwen en hoe we een team ontwikkelen. Minstens zo belangrijk is dat we ons huis hebben ingericht zodat we gemakkelijk mensen kunnen ontvangen."
De pioniersplek op Kop van Zuid is • een samenwerking tussen de Protestantse Gemeente RotterdamZuid en de programmalijn Missionair Werk en Kerkgroei • een experimenteel missionair project met een looptijd van vier jaar • gestart met als doel een levensvatbare, interculturele gemeente te worden die zich met name zal richten op young professionals met verschillende culturele achtergronden. Missionair Werk en Kerkgroei gaf in 2012 € 364.515,84 uit aan kerkelijk pionieren.
bries najaar 2012
7
Joris van der Spek:
“We zijn collega’s, geen concur 8
bries najaar 2012
rrenten”
”Ik hoop op een meubelboulevardeffect” Joris van der Spek: “We hadden in de Koningskerk zelf ook al ideeën. Zou het niet leuk zijn als..? Kunnen we nog iets extra’s in de wijk..? Toen hoorden we van de plannen om een project te starten in onze wijk. En al vrij snel zat ik in de denktank die als taak had om over de eerste opzet van deze plek na te denken. Een pioniersplek in onze achtertuin? Waarom niet? Ik ben niet zo bang voor ledenverlies. Ik hoop juist dat er iets ontstaat dat ik het ‘meubelboulevardeffect’ noem. Zie je, als je een paar woonwinkels naast elkaar zet, dan werkt dat vooral versterkend. Het heeft totaal geen zin om elkaar te beconcurreren. Veel beter is het om je aan elkaar op te trekken. Activiteit maakt dat je zelf ook actiever wordt. Ik hoop dat de komst van een pioniersplek ons allemaal in beweging brengt, ons meer missionair maakt. Bovendien zal de pioniersplek een doelgroep aanspreken die wij als Koningskerk beperkt kunnen dienen: de young professionals in de wijk. Wij zijn een gezinskerk voor de wijk, maar Hendrik concentreert zich specifiek op deze groep. Gelukkig, want de nood is soms hoog. Young professionals hebben het druk, heel druk. Ze hebben geplande levens, jagen een carrière na, alles moet perfect. En wat doe je als het niet perfect is, als je plannen in duigen vallen? Ik hoop dat we daar met elkaar een antwoord op kunnen vinden. Dat we elkaar versterken, dat we samen opbloeien, en aan allerlei groepen in onze wijk een plek kunnen bieden.” Meer weten? Kijk op www.pkn.nl/missionair > pionieren > pioniersplekken > Rotterdam-Zuid.
bries najaar 2012
9
d’r uit Elles Vonk
“Ik zocht geloof, ik vond twijfel” “Ik ben heel beschermd opgegroeid, in een gereformeerd bolwerk. Ik hoefde niet zelf na te denken, er werd voor me gedacht. Er ‘moest’ veel, zoals elke zondag twee keer naar de kerk. Toen ik veertien was ging ik van school, ik moest als oudste van zes kinderen thuis helpen. Op m’n zeventiende vond de huisarts dat ik het huis uit moest. Ik heb een diaconaal jaar gedaan in een doopsgezind verzorgingshuis. Daar hoorde ik dingen die voor mij een eye-opener waren maar ook een schok. Veel christenen dachten blijkbaar heel anders over dingen dan ik had geleerd. Op m’n negentiende leerde ik mijn man Ed kennen, ook uit een gelovig nest, maar heel anders, veel minder benauwd. Veel dingen beleefde ik als een cultuurschok. Er is voor mij veel veranderd toen ik voor het eerst een midweek naar een klooster ging. Dat was heel confronterend. Het ging over hoe je in het leven staat. Ik was kapot toen ik terugkwam. Ik zocht er geloof, ik vond alleen twijfel. Mijn conclusie was dat mijn geloof niets voorstelde. Het beeld dat ik had van God die alles ziet raakte ik kwijt, en er kwam geen ander beeld voor in de plaats. En zo is het nog steeds. Ik zing in een koor en kom dus af en toe in een kerk, maar verder heb ik geen enkele behoefte meer om te gaan. Ik geloof wel dat er ‘iets’ is, ervaar zelf ook een innerlijke kracht, maar of dat God is? Ik heb hartstochtelijk geprobeerd om het geloof vast te houden, maar het is weg. Ik kan dat niemand verwijten, zeker de mensen in de kerk niet. Ik ga nog bijna elk jaar een lang weekend naar een klooster, met een vrouwengespreksgroep die al bijna 25 jaar bij elkaar komt. De groep is erg belangrijk voor me en heeft me heel veel gebracht: dat je er mag zijn.”
10
bries najaar 2012
d’r in John Verkerk
“Ik ben blij met dit leven als kind van God” “Mijn vrouw en ik zijn niet gelovig opgevoed en gingen nooit naar de kerk. Toen we na een zware periode in ons leven verhuisden naar Stolwijk kwam een gemeentelid van de hervormde kerk langs met bloemen om ons welkom te heten. Dat was een plezierige kennismaking. Ook hadden we goed contact met onze overburen die vol overtuiging over hun geloof spraken toen wij daar vragen over stelden. Het maakte nieuwsgierig. Zij gaven me het boek ‘Jezus, feit of fictie’ van Josh McDowell. Ik las het in één adem uit, en het betekende een ommekeer in mijn denken: ik kon er niet meer onderuit dat God bestaat en dat Jezus zijn zoon moet zijn. Ik wilde meer weten en kocht ‘Het Boek’, bijbel in eenvoudig taalgebruik, en las een schriftelijke bijbelcursus. Kort daarna besloten we om, met onze zoon, de stap naar de kerk te wagen. Het werd de wijkgemeente van de hervormde kerk die ook een nevendienst voor de kinderen kende. De woorden over God die van je houdt zoals je bent raakten ons. We werden goed opgevangen door de gemeente en de predikanten en we voerden vele geloofsgesprekken. Het was vervolgens een geweldige ervaring om, een jaar later, samen met mijn vrouw op pinkstermorgen belijdenis van het geloof af te leggen en tevens getuige te zijn van de doop van mijn vrouw en onze zoon. Het voelde als de start van een nieuw leven. Sindsdien ben ik actief in de kerk, onder meer in het pastoraat en het missionaire werk. Samen met een ander kerkenraadslid heb ik de Alphacursus in onze wijkgemeente geïntroduceerd die nog steeds regelmatig wordt gegeven. Ik ben blij met en dankbaar voor dit nieuwe leven als kind van God.”
bries najaar 2012
11
In het land... Hans van Ark en Nynke Dijkstra zijn bijna altijd wel ergens in het land te vinden. Vaak op missionaire ronde, maar ook regelmatig ter plaatse bij een van de vele missionaire initiatieven in ons land. Zo ook in Woerden, waar de plaatselijke hervormde gemeente en de gereformeerde kerk in samenwerking met de Protestantse Kerk in Nederland een experimenteel project voor twintigers starten. Ervaren jeugdwerker Mirjam Oosterhoff-de Bruin gaat dit project – gericht op twintigers buiten, aan de rand van en binnen de kerk – vormgeven. Vanuit het missionaire werk van de Protestantse Kerk zijn Hans en Nynke nauw betrokken bij de start en begeleiding van dit veelbelovende project. En natuurlijk zijn ze er ook bij als het contract met de kersverse werker wordt ondertekend.
Hans van Ark: "Relatie met plaatselijke gemeente belangrijk"
Nynke Dijkstra: "Netwerken is 12
tegenwoordig het woord"
Een experimenteel project voor twintigers starten Mirjam, Pionier & Netwerker Twintigers: “Steeds vaker kwam ik twintigers tegen met het verlangen: ‘We willen wel iets…’ Maar de kerk kan soms zo groot zijn, of juist weer te klein. Zo moeilijk, of tegelijk weer te gemakkelijk. Twintigers bevinden zich daardoor vaak aan de rand van de kerk. Dat daagt uit om te zoeken naar nieuwe wegen om te inspireren en samen te bedenken ‘wat willen we wel en wat willen we niet.’ Afgelopen jaar leidde dat al tot een zomerkring, en nu zijn we officieel begonnen als pilotproject van de Protestantse Kerk. De eerste activiteit was een bijeenkomst over ‘wat gaan we stemmen?’ in een gezellig café-restaurant. Het doel is dat we het zelf doen én samen doen. Dat we een netwerk gaan vormen en activiteiten organiseren die helpen om na te denken over het leven en zingeving.” Meer weten? Kijk op: www.twintigerswoerden.nl. Heeft u als gemeente zelf een missionair project en zoekt u daarin ondersteuning? Mogelijk kan Missionair Werk die ondersteuning bieden. Bent u bezig om het missionair-zijn gemeentebreed gestalte te geven? Hans en Nynke zijn ook beschikbaar voor toerusting en vorming. Voor meer informatie: stuur een bericht naar missionair@pkn.nl.
bries najaar 2012
13
Wat gebeurt er in deze vijf, willekeurig gekozen, Achterhoekse kerken aan missionaire activiteiten?
Missionair op de kaart Lochem De Protestantse Gemeente Lochem zoekt in een veranderende wereld nieuwe wegen om mensen rond geloven en samenleven te bereiken. Door cultuur en ‘overdracht’ laat ze zien wat de kerk in deze tijd voor mensen kan betekenen. Zoals in het kinderleerhuis. Daar komt een flink clubje kinderen van vier tot twaalf jaar op af. Ze nemen vriendjes en vriendinnetjes mee. Samen met ds. Corien Veenhuizen trekken ze rond in de kerk. Bij het doopvont wordt een pop of beer gedoopt. De uitspraak ‘In de naam van de Vader...’ wordt door een kind spontaan aangevuld met ‘… en van de moeder’. Veel plaatsen in de kerk worden aangedaan, de kinderen vertellen er allemaal wat van henzelf bij. Thuis vertellen ze weer over hun belevenissen. www.pglochem.nl
De Protestantse Gemeente Doetinchem heeft in april de musical Maria uitgevoerd, na het succes van de musical Paulus. ‘Meedoen aan een musical is een seizoen lang samen optrekken en dan een verhaal vertellen’, zegt de website erover. Drie keer een uitverkochte zaal, met veel bezoekers van buiten de kerk, een geweldige belevenis. Ook groot was het project van de kruiswegstaties op de Kruisberg, een te lopen meditatieve kunstroute, ontstaan door de samenwerking tussen vijftien kunstenaars en gedetineerden van de Penitentiaire Inrichting de Kruisberg. Dit project was een initiatief van de missionaire werkgroep van de Protestantse Gemeente. Kleiner is het koffertjesproject waarmee contact wordt gelegd met gezinnen met kinderen. Het koffertje bevat boekjes, spelletjes, dvd’s, cd’s. www.doetinchem.protestantsekerk.net
14
bries najaar 2012
foto Joop Bolhuis
Doetinchem
Lichtenvoorde ‘Laat zien dat je er bent’ is het motto van de Protestantse Gemeente Lichtenvoorde. Ze zoekt voor al haar activiteiten flink de publiciteit en staat dan ook regelmatig in plaatselijke en regionale bladen. Met bijvoorbeeld een dialectdienst in het Achterhoeks zit de kerk goed vol. De gemeente heeft het lef om mensen uit te nodigen voor een avondvullend programma, en behalve Herman Finkers zegt tot nu toe niemand nee. Veel mensen, ook aan de rand van en buiten de kerk, komen op de activiteiten af. En ook veel rooms-katholieken. De iconententoonstelling trok zelfs 700 mensen. Ook de vier AndersKerkZijn-diensten per jaar zijn goed voor veel bezoekers. Het lukt de gemeente goed om de trouwe kerkgangers te behouden en daarnaast nieuwe doelgroepen aan te spreken. www.pkn-lichtenvoorde.nl
Winterswijk
Bredevoort De Protestantse Gemeente Bredevoort kent 1100 zielen, uit het stadje zelf en uit enkele buurtschappen. Er zijn maar weinig buitenkerkelijken. Toch vindt de Protestantse Gemeente de ‘blik naar buiten’ belangrijk en wil ze van betekenis zijn in het stadje. Elke dag in het toeristenseizoen is het stiltecentrum van het prachtige oude kerkje (de oudste muur stamt uit 1316) geopend, afgescheiden van de kerk door een glazen wand. Mensen kunnen er een kaarsje opsteken. Ook doet de kerk mee aan ‘Bredevoort schittert’. Alle inwoners hebben op die avond eind september hun tuin vol met waxinelichtjes. De kerk is dan open, mensen kunnen binnen komen wanneer ze willen, de viering is daar qua opzet op aangepast. www.pkn-bredevoort.nl
copyright PG Winterswijk
foto Jos Betting
De Protestantse Gemeente Winterswijk heeft een taakgroep missionaire gemeenteopbouw die werkt aan missionaire bewustwording van de gemeente. In een missionair beleidsplan zijn naast de twee eerder geformuleerde speerpunten – jeugdwerk en diversiteit in kerkdiensten – drie nieuwe geformuleerd n.a.v. de bespreking van de dertig missionaire modellen: gastvrij gemeente zijn, gemeente op de kruispunten van het leven en de gemeente met een geloofscursus. De 7+1 basiscursus geloven en Youth Alpha zijn ingevoerd. Nieuwe mensen worden er niet mee bereikt, maar aan randkerkelijken geen gebrek en dat levert ‘herintreders’ op. In de zomer is het historische kerkgebouw door de week open. Het stiltecentrum wordt intensief gebruikt, de marktconcerten en middagpauzediensten trekken veel publiek. Het jeugdhonk op de markt wordt gebruikt als missionair inloopcentrum: er is koffie en er zijn gastvrouwen en –heren aanwezig. www.pgwinterswijk.nl
Missionair Werk en Kerkgroei gaf in 2011 € 20.512,00 uit als subsidie aan plaatselijke missionaire initiatieven.
bries najaar 2012
15
Buurtlunches in Dordrecht:
“We zijn er als kerk voor de Ds. Wim Aanen: “We zijn een hervormde wijkgemeente op evangelische grondslag met een groot oog voor het missionaire. We willen er niet alleen voor elkaar en met elkaar zijn, maar ook naar buiten iets betekenen. In de wijk Krispijn, waar onze kerk staat, is dat geen overbodige luxe. Toen ik hier zestien jaar geleden kwam, was het een echte achterstandswijk. Dat is nu wat veranderd; veel slechte woningen zijn afgebroken, en daar zijn duurdere koopwoningen voor in de plaats gekomen. Veel mensen moesten verhuizen. Maar er wonen nog steeds veel kansarme mensen. Een jaar of vijf geleden zijn we, bewust niet in het kerkgebouw maar in het wijkcentrum, begonnen met zondagse ‘buurtdiensten’. We merkten dat daar vrijwel alleen maar mensen op afkwamen die ook ’s ochtends al in de dienst zaten. Als proef hebben we toen een keer afgesloten met een lunch, en dat ook kenbaar gemaakt. Daar kwamen toen meer én andere mensen op af. Daar zijn we mee doorgegaan. Er komen veel mensen met een psychiatrische problematiek. Veel gesprekken voeren we gewoon tijdens de lunch, maar we maken ook wel eens vervolgafspraken. En we verwijzen regelmatig door naar organisaties als HiP (Hulp in Praktijk), Present, SchuldHulpMaatje, en de voedsel- en kledingbank. Voor sommige mensen zal gratis eten de reden zijn dat ze op de buurtlunches afkomen, maar voor de meeste mensen betekent het meer. Ze kunnen anderen ontmoeten, ze kunnen hun verhaal kwijt, ze kunnen over andere dingen praten dan ze gewoonlijk doen. Na de lunch wordt altijd een korte toespraak gehouden. Toen deze eens ging over ‘vergeven en vergeven worden’ kwam er veel los. Daar praten we dan over door. We zien dit als een vorm van gemeentezijn, in het besef dat voor sommige mensen een gewone kerkdienst niet haalbaar is. We beginnen de maaltijd altijd met een kort gebed, en na de toespraak kunnen mensen gebedsonderwerpen aandragen. De meeste mensen vinden het prachtig dat er gebeden wordt, ook al hebben ze er zelf niets mee. Wat mij drijft? God, Jezus, het feit dat we zoveel genade ontvangen. Voor zover ik het evangelie versta gaat dat verder dan dat je het als gemeente goed hebt met elkaar. Je moet ervan uitdelen.”
16
bries najaar 2012
e wijk�
"Bewust niet in het kerkgebouw maar in het wijkcentrum"
De Protestantse Kerk geeft al een aantal jaren een adventskalender en een veertigdagentijdkalender uit, bedoeld als bezinningsmateriaal op weg naar Kerst en naar Pasen. Beide uitgaves zijn geschikt voor eigen gebruik, maar ook om cadeau te doen.
Missionaire materialen Adventskalender 2012 Voor elke dag in de adventstijd, dit jaar vanaf 2 december, heeft de kalender een prachtige afbeelding die als ansichtkaart opgestuurd kan worden. De kalender kan een rol hebben in de kerk(dienst), maar ook thuis. Bedenk elke dag bij wie u het kalenderblad vindt passen en stuur haar of hem de kaart. Lees aan tafel de tekst van de dag. Prijs â‚Ź 6,-
Kalender voor de veertigdagentijd 2013 De veertigdagentijdkalender begint bij aswoensdag 13 februari en loopt door tot eerste paasdag, zondag 31 maart. De kalender bevat veel korte meditatieve teksten en is gericht op praktische toepassing. De kalender bevat gebeden, gedichten, uitleg bij bijbelgedeeltes met toepassing, en uitspraken van mensen over Pasen. Prijs â‚Ź 3,95
'We weten wel dat u er bent maar we voelen het niet altijd zo. Ontsteek in ons een kaars die waakt en wachten kan op de komst van uw Zoon.' (adventskalender, 14 december) 18
bries najaar 2012
Beide producten zijn te bestellen via www.pkn.nl/ webwinkel, bestellingen@pkn.nl of (030) 880 13 37.
Ambassadeursdag Het leek een bus vol dagjesmensen op de Rotterdamse Kop van Zuid. En er stónd een excursie door twee wijken van de havenstad op het programma, en er wáren lunchpakketten en rugzakjes. Maar gewone toeristen waren het niet… Op 9 juni vond de eerste ambassadeursdag van Missionair Werk en Kerkgroei plaats: een dag voor uitwisseling en een bezoek aan een missionair project. De dag begon op Kop van Zuid waar kersverse pionier Hendrik Klaver uitgebreid vertelde over de plannen voor de wijk. (Zie het artikel op pag. 6 – 9.) Daarna nam hij de groep mee op een wandeling door de wijk. ’s Middags werd Spangen, een echte Rotterdamse volkswijk, bezocht. In die wijk zet Nico van Splunter zich in om een positieve bijdrage te leveren aan het wonen en leven in de wijk. Samen met zijn collega’s vertelde Nico over zijn werk en liet hij de wijk zien aan onze ambassadeurs. Het was een volle dag met veel indrukken en uitwisseling. Opzet geslaagd? Nou ja, volgend jaar hopen we op twee bussen met ambassadeurs. En het jaar daarop drie… Ook ambassadeur worden? Stuur een bericht aan missionair@pkn.nl. Dan ontvangt u het gebonden boekje ‘Geloof’ met enkele handige missionaire uitgaven, houden we u op de hoogte van ons werk, en wordt u uitgenodigd voor de ambassadeursdag volgend jaar. Missionaire ambassadeurs zijn ‘aanspreekpunten’ voor het missionaire werk in de (wijk)gemeente. Het gaat niet om een nieuwe functie, maar om een taak erbij: ervoor zorgen dat het missionaire werk op de agenda van de kerkenraad komt.
bries voorjaar 2012
19
Pompoentaart met geloof, hoop en liefde door kookdominee Han Wilmink
Zo van het land op je bord! Een recept voor een Pumpkin Pie (pompoentaart) zoals de Amish aan de oostkust van de Verenigde Staten hem graag eten. In de nazomer van 2012 bezocht ik daar de Amishgemeenschap. Er ging een nieuwe wereld voor mij open, of eigenlijk moet ik zeggen ‘een oude wereld’. Zij leven volgens 18e en 19e-eeuwse normen en waarden die zij terugvoeren op de Bijbel. De keuken is een typische plattelandskeuken, eerlijk, puur, zo van het land op je bord. De smaak van deze taart doet een beetje denken aan speculaas. Zo’n driehonderd jaar geleden spraken we in Nederland niet over pompoen maar over kalebas. Strikt genomen valt die niet samen met de pompoen maar is daar familie van. Wie kalebassen of pompoenen teelt weet hoe snel ze groeien. In het christendom zijn ze dankzij die grote groeikracht een symbool voor de verrijzenis. Kalebassen horen ook bij pelgrims. De kalebas werd uitgehold, gedroogd, en de binnenkant werd soms met vuur zwartgeblakerd. Zo kon er uitstekend water in bewaard worden. Traditioneel hoorde zo’n uitgeholde kalebas bij de uitrusting van de Middeleeuwse pelgrim.
20
bries najaar 2012
Zie voor de ingrediënten, de beschrijving van de bereiding www.pkn.nl/missionair/recept Wie niet over internet beschikt, kan de beschrijving opvragen via missionair@pkn.nl.
Kerst: God werd mens In een stal in Bethlehem komen alle lijntjes bij elkaar. Maria die vol vertrouwen de boodschap van de engel aanhoorde. Jozef die in een droom ontdekte dat hij toch met Maria moest trouwen. In en door dat alles is God aan het werk. Hij beloofde de Messias, de Redder van het volk en van de wereld. Hij blijft trouw aan de mensen, ook al werden zij ontrouw. Hij blijft geloven, hopen en liefhebben. Telkens weer vraagt Hij naar ons. ‘God stuurde geen kaartje, Hij kwam zelf’ stond ooit op een kerstkaart. Het is de vervulling van al zijn beloften. God heeft een welbehagen in mensen. Hoe is het mogelijk. Wij zijn lang niet altijd vol vertrouwen en hoop en liefde. We leven aan God en elkaar voorbij. God heeft alle reden om er geen vertrouwen meer in te hebben. En toch: Hij komt en blijft komen.
Dat is Kerst.
...alle lijntjes komen bij elkaar... bries najaar 2012
21
Namen spreken vaak boekdelen. Henk de Roest noemde een van zijn boeken ‘En de wind steekt op’, en dit magazine heeft als titel ‘Bries’. De eerste constatering: missionair zijn, daar moet het kennelijk voor waaien. De tweede: missionaire ideeën hebben de wind in de rug. Maar wat is het eigenlijk, missionair zijn? Ik zal hier een paar persoonlijke ervaringen met u delen.
Missionair zijn maakt kerk Alles vindt een plek onder de missionaire paraplu.
De hele kerkenraad medeverantwoordelijk maken.
22
bries najaar 2012
Een van de eerste hobbels waarmee een gemeente die over missionair werk nadenkt vaak geconfronteerd wordt, is begripsverwarring. Al snel blijkt dat mensen er heel verschillende dingen onder kunnen verstaan. Liturgischer of juist niet, meer ruimte voor jongeren of liever voor ouderen, een diaconale gemeente of een oecumenische, alles vindt een plekje onder de missionaire paraplu. Eigenlijk kan iedereen zijn verlangens over de kerk onder dit ene begrip kwijt: ‘Typisch missionair!’ Het is dus goed om grenzen te stellen. Missionair zijn is niet alles. Het is eerst en vooral dat je de blik verlegt, en wel naar buiten. Het gaat in de kerk niet alleen om hen die er al zijn, het gaat zeker ook om degenen die er nog niet zijn. Dit is namelijk de bron waaraan ieder missionair verlangen ontspringt: dat je dat wat goed is voor jezelf graag met een ander wilt delen. Een gemeente die aan een missionair traject begint, doet er overigens goed aan het werk niet te delegeren aan een commissie. Het risico is dan groot dat iedereen instemmend humt en de ideeën vervolgens vervliegen. Beter is het de hele kerkenraad direct medeverantwoordelijk te maken. Daar is ook alle reden toe: als je echt een missionaire gemeente wilt zijn, kan er het nodige veranderen. Daarom is het ook goed om direct draagvlak in de gemeente te creëren. Naast enthousiasme bij sommigen roept immers alleen het woord ‘missionair’ al bij anderen weerstand op. Dikwijls gaat daar angst achter schuil: ik ben bang mijn vertrouwde plek kwijt te raken. Er is alle reden om dat serieus te nemen. Kiezen is nodig Het is verleidelijk om daarna een aantrekkelijk missionaire idee op te pakken en ermee aan de gang
te gaan. Toch is het verstandiger om te beginnen met een omgevingsanalyse. In welke buurt bevindt onze gemeente zich eigenlijk? Wonen er veel jonge gezinnen of juist meer ouderen? Wat is het opleidingsniveau van de inwoners? Het maakt allemaal nogal uit voor de strategie die je kiest. Dat geldt natuurlijk ook voor de mogelijkheden die de gemeente zelf in huis heeft. Plannen die niet passen bij de talenten die beschikbaar zijn, zijn gedoemd te mislukken. Missionair zijn is goed om je heen kijken en pas dan een keuze maken. En dat kiezen is nodig. Lang heeft de kerk geprobeerd iedereen op dezelfde manier aan te spreken: ‘Hier is de kerk, dit is onze dominee, de diensten beginnen om 10.00 uur en u bent van harte welkom.’ Lang kon dat ook zo. Wij hebben echter in de afgelopen jaren moeten leren dat het zo vaak niet meer werkt. Onze samenleving is zo divers geworden en mensen verschillen zo veel in behoeften en mogelijkheden dat één aanbod voor allen niet veel kans van slagen heeft. De kerk van nu moet leren differentiëren en keuzes maken. Iedereen tegelijk willen aanspreken resulteert er meestal in dat je voor niemand echt aantrekkelijk bent. Elk een eigen profiel De Protestantse Gemeente Amsterdam heeft die dure les geleerd en er consequenties aan verbonden. Elke wijk moest een eigen profiel kiezen. ‘Kies wat je wilt, maar doe niet hetzelfde als de buren en probeer niet iedereen te vriend te houden.’ Zo ontstond in Amsterdam een gemeente met meerdere kerken die elk een eigen profiel hebben. Resultaat is een gemeente die als een van de weinige in Nederland niet of nauwelijks meer krimpt. Dat is niet per ongeluk. Kiezen dus. Dat betekent ook – en misschien kan daarmee koudwatervrees worden weggenomen – dat
kzijn weer leuk! missionair zijn niet gelijk te stellen is met evangelicaal. Ik heb gemerkt dat bij sommigen dat beeld bestaat. ‘Missionair gemeente zijn betekent het orgel eruit en Opwekkingsliederen zingen met een band.’ Dat is een mogelijkheid, maar hoeft bepaald niet. Er zijn vele mogelijkheden, waarvan er dertig verzameld zijn in een map met ‘missionaire mogelijkheden’.* En ook wat je zelf ter plaatse bedenkt is mogelijk. Missionair zijn is maatwerk. En dat leidt niet tot eenheidsworst maar juist tot diversiteit. Een belangrijke stap is dus een helder profiel kiezen. Als iets bij deze tijd hoort, dan is het immers dat mensen iets uitkiezen wat bij hen past en dat vaagheid daarbij de grootste vijand is. Mensen van nu willen weten waar ze aan toe zijn, en ze hebben geen ongelijk. Als gemeente moet je dus duidelijk zijn. Wie ben je, waar sta je voor, wat is het hart van je gemeentezijn? Onnodig om te zeggen dat je ook hier geen twee heren kunt dienen, of zelfs meer. Duidelijkheid geeft een gemeente smoel. Een apart woord wijd ik hier aan de voorgangers. Natuurlijk zijn zij er niet alleen verantwoordelijk voor dat een gemeente ‘smoel’ heeft, maar niemand zal ontkennen dat voorgangers het gezicht van de gemeente zijn. Des te belangrijker dus dat aan hen te zien is dat zij staan achter dat wat zij verkondigen. Naast duidelijkheid vraagt deze tijd immers ook om geloofwaardigheid en echtheid. Het moet dus aan je te zien zijn dat je voluit meent wat je zegt. Door mijn huidige functie ben ik de laatste tijd vaker kerkganger dan vroeger. En ik merk dat het mij – binnen bepaalde grenzen – vaak niet zoveel kan schelen of de voorganger een bonder, een vrijzinnige, een evangelicaal of wat dan ook is. Als ik maar zie dat wat hij of zij zegt, uit zijn of haar tenen komt. Dat komt over, dat raakt me.
Tot slot: voor mijzelf was de meest verrassende ontdekking van het missionaire proces dat wat je oorspronkelijk meende voor anderen te doen ook goed voor jezelf is. Ten diepste verschillen mensen buiten en binnen de kerk niet. Als je met een missionair proces bezig gaat, kom je gaandeweg vanzelf bij de belangrijkste vraag voor iedere gemeente: waarvoor doen we het ook al weer? Waarvoor zijn we ook al weer gemeente van Christus? Om eerlijk te zijn: in de kerk hebben we de neiging dat te vergeten, druk als we zijn met het hoofd boven water te houden. Veel energie gaat zitten in behouden wat we hebben. Zonder nu een ideaalplaatje te willen schilderen: door het missionaire proces gingen we ons in mijn eigen gemeente weer bezighouden met wat we geloven, met waarom we eigenlijk gemeente zijn. Met God, met Jezus Christus en wat die voor ons betekenen. En daaruit ontstond enthousiasme, we kregen er weer zin in. Kerk zijn werd weer leuk! Er zullen wel vromere woorden zijn, maar zo ervoeren we het wel: kerk zijn wordt weer leuk. Hetzelfde, maar dan anders Ik hoop aan het slot met die laatste opmerking de vrees weg te nemen dat er nog iets bij moet. In de kerk zijn we vaak moe van alles wat gedaan moet worden. Missionair gemeente zijn is gelukkig niet iets erbij. Het is hetzelfde doen, maar dan anders. Noem het geloviger of spiritueler, maar je gaat weer ontdekken waarvoor je het ook alweer deed. Inderdaad, er steekt een wind op, de Geest doet het waaien. En als dat gebeurt, komt er nieuwe energie. Missionair zijn maakt kerkzijn weer leuk!
Ds. Peter Verhoeff preses van de generale synode van de Protestantse Kerk
Waarom zijn we gemeente?
* De dertig modellen zijn te vinden op www.pkn.nl/ missionair/30modellen.
bries najaar 2012
23
Veni creator Gij die ons kent in alle takken van het aards bestaan doorwaai ons dat wij opengaan. Corja Bekius (‘Een blauwe tuin’, uitg. Kok)