ABONNEER JE GRATIS op dit magazine
Scan de QR-code www.linamagazine.be/abo
Liefde voor het landschap
25 jaar RLHV
Thuis voor de vleermuis
Limburgs onderzoek
Kleine waterlopen, groot potentieel Tegen wateroverlast en droogte
voorAgendatips het najaar +
Cider uit Haspengouw
Dit voorjaar werd het ‘House of Nature’ geopend in Lommel. De imposante metalen constructie vormt de toegangspoort tot het nieuwbakken Nationaal Park Bosland. Het werk van kunstenaar Will Beckers is 7,5 meter hoog, 50 meter breed en heeft de vorm van een landduin. Door die organische vorm is de stalen sculptuur verweven met de omringende natuur. Je kan het kunstwerk ook binnenstappen via een doorgang in de vorm van een mens. House of Nature is het nieuwe vertrekpunt van alle wandelingen in de Lommelse Sahara, maar je kan er ook even rusten of picknicken. Je vindt het kunstwerk in de Speelpleinstraat in Lommel. www.nationaalparkbosland.be
Beste lezer,
Wanneer ik dit schrijf maakt 2024 een sterke kans om het natste jaar te worden sinds de eerste metingen. Tegelijkertijd sneuvelen de hitterecords in Zuid-Europa. Onze provinciale diensten zetten zich gelukkig al jaren in om de gevolgen van zulk extreem weer op te vangen door waterlopen meer ruimte geven, verharde oppervlakken te ontharden en nog veel meer. Dat is niet altijd gemakkelijk, maar wel broodnodig. En de cijfers tonen aan dat we zinvol werk leveren en dat we op die manier mee voor meer gemoedsrust zorgen.
De aanhoudende regen had ook positieve gevolgen. Het natte weer zorgde voor een uitbundige groei in onze natuur. Dat is goed nieuws, want de aanwezigheid van groen heeft een positieve invloed op onze gezondheid. Daarom maakte ik de voorbije jaren ook een provinciale prioriteit van groene schoolomgevingen. Hoezeer Limburg op dat gebied een voortrekker is, bleek eind april, toen we in het provinciehuis een bont gezelschap mochten ontvangen. Maar liefst 170 deelnemers uit meer dan 20 landen namen deel aan ons congres ‘The Natural Way Forward’, over groenere speelplaatsen en natuur op school. De enthousiaste reacties na afloop waren het best denkbare schouderklopje voor ons Provinciaal Natuurcentrum. Dat mocht intussen meer dan 100 Limburgse scholen begeleiden en financieel ondersteunen bij de vergroening van hun schoolomgeving.
Wie ook een pluim verdient, zijn de drie Regionale Landschappen in Limburg. Zij zetten zich al jaren in voor de kwaliteit en ziel van onze landschappen en parken. Dat sommigen dat al 25 jaar doen, is iets om te vieren. Waarom niet klinken met een glas Limburgse cider?
Ik wens je veel leesplezier.
Bert Lambrechts
Gedeputeerde van Milieu en natuur
ONTMOET
Thuis voor vleermuizen
REPORTAGE Hoogstamfruit krijgt een tweede leven
PLUS
4 Groene ernergie van de provincie
11 Hoe zit het met het grondwater? 23 Agenda 17 18
Wie groenafval ter plekke in de tuin verwerkt, verkleint de afvalstroom en sluit de kringloop. Dat kan bijvoor beeld door een composthoop aan te leggen, snoeihout te verwerken tot houtsnippers of etensresten aan kippen te geven. Weet je niet hoe je eraan begint? Vanaf september kan je in Limburg gratis een beroep doen op 16 ervaren kringloopkrachten. Zij komen langs bij je thuis en geven tricks om met afval in je tuin om te gaan. Zo kan je vrijblijvend aan de slag met het advies. Iets voor jou? Vraag een gratis tuinbezoek aan via de website. Je kan er de beschikbaarheid van de kringloop kracht per gemeente bekijken. Afspraak gemaakt? Nodig gerust je buren, vrienden of familie uit. Zij kunnen vast ook iets opsteken van de kringloopkracht. www.centrumduurzaamgroen.be/ kringloopkrachten-aan-huis
Sinds enkele jaren broeden er opnieuw ooievaars in Limburg. In 2015 werd voor het eerst sinds 1850 een koppel ooievaars gespot in de provincie. Sindsdien zit hun aantal in de lift. In 2022 werden drie paren geteld, in 2023 waren dat er vijf. 2024 was een topjaar, met maar liefst tien koppels. De meeste ooievaars komen voor in de Maasvallei.
Ze houden van de open grasvlaktes en natuurlijke overstromingszones die ze er vinden. Ondanks het recordaantal koppels, werden er dit jaar niet uitzonderlijk veel eieren uitgebroed. Door het natte voorjaar zijn veel eieren koud geworden en zijn veel jongen gestorven.
Energiecoöperatie Ecopower plaatst dit jaar 1.104 zonnepanelen op de daken van vier gebouwen van de provincie. Samen zullen die 441 MWh aan groene stroom produceren, het equivalent van het jaarverbruik van 125 gezinnen. De opgewekte energie wordt grotendeels verbruikt door de provincie, tegen een lager tarief. De overige stroom verdeelt Ecopower onder zijn coöperanten. Iedereen kan klant worden bij de coöperatie en mee stroom afnemen die opgewekt wordt op de daken van de provinciale gebouwen. Wie coöperant wordt, wordt zelfs mee eigenaar van de zonne-installatie en krijgt een dividend. Meer info vind je op de website van Ecopower.
www.ecopower.be
Hoe groot is de kans op overstromingen door de klimaatverandering waar jij woont? Je kan het online raadplegen via Watertoets, een interactieve kaart van de Vlaamse overheid. Geef in de zoekbalk jouw adres in en selecteer één of meerdere lagen onder ‘Overstromingsgevoelige gebieden’. Zo zie je hoeveel kans jouw woning heeft op overstroming door regen (pluviaal), vanuit waterlopen (fluviaal) of vanuit de zee. Hoe donkerder de kleur, hoe groter de kans op wateroverlast onder invloed van de klimaatverandering. Elk perceel en elk gebouw krijgt een score, op een schaal van A tot D. Score A betekent dat er geen overstroming gemodelleerd is. Score D wijst op een middelgrote kans op overstromingen onder het huidige klimaat. De meest kritieke overstromingsbron bepaalt de uiteindelijke score. Die maakt nu deel uit van de informatieplicht bij de verkoop of verhuur van vastgoed. Verkopers en verhuurders van vastgoed moeten de score voortaan meedelen aan mogelijke huurders of kopers. www.waterinfo.be/watertoets
DUINENGORDEL
Goed nieuws voor wandelliefhebbers die de Duinengordel willen ontdekken: een nieuwe wandelkaart verzamelt alle bestaande wandellussen in het gebied. De wandelkaart bevat maar liefst 18 wandelingen in drie gemeenten: Oudsbergen, Bree en Maaseik. Samen zijn die goed voor 70 km aan avontuurlijke wandelpaden langs trekpleisters van het gebied, zoals de Oudsberg, Ruiterskuilen en Schaapsven. Nieuw zijn de wandeling tussen de Commanderij in Gruitrode en de Oudsberg en de toevoeging van park Itterdal en de betere verbinding tussen Opitter en het Nationaal Park Hoge Kempen. De meeste infoborden in het wandelgebied werden recent ook up-to-date gebracht. De Duinengordel is dus helemaal klaar om wandelaars te verwelkomen! De nieuwe wandelkaart kost 4 euro en is verkrijgbaar via de website van Wandelen in Limburg. www.wandeleninlimburg.be
SUBSIDIE VOOR HOUTKANTEN
Wil of heb je een houtkant thuis? Het Regionaal Landschap Lage Kempen organiseert deze winter een samenaankoop voor de aankoop en het beheer van houtkanten. Dankzij een subsidie krijg je een deel van de kosten terug. www.houtiglandschap.be
VERF IN DE KLEUREN VAN DE
Het Limburgse verfmerk Amicala lanceert kleurentrends in het thema van De Wijers. Elke kleur is gelinkt aan een bijzonder dier uit het land van 1.001 vijvers. Per verkochte liter verf gaat 0,50 euro naar het Wijersfonds.
www.dewijers.be/wijerskleuren
Woon je in overstromingsgebied of wil je jouw woning overstromingsbestending maken? Een brochure van de Vlaamse Milieumaatschappij vertelt je welke ingrepen nodig zijn om het droog te houden in huis.
www.vmm.be/publicaties
Nieuw: het Klimaatkompas van Dubolimburg wijst de weg naar advies en begeleiding om je woning te wapenen tegen extreme hitte, wateroverlast en droogte. Vraag het gratis advies vanaf 1 januari 2025 aan via de website.
www.dubolimburg.be/nl/klimaatkompas
“Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren blaast 25 kaarsjes uit.”
Het unieke landschap in Zuid-Limburg beschermen en versterken. Dat is al een kwarteeuw de missie van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren.
“Zonder de organisatie was er al veel verloren gegaan.”
Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLHV) bestaat 25 jaar. In die tijd groeide het uit van een eenmansorganisatie tot een ploeg van 26 medewerkers, die de drijvende kracht is achter verschillende landschapsprojecten in Zuid-Limburg én de erkenning van twee Landschapsparken. Directeur An Digneffe en bestuurslid Ghislain d’Ursel zijn al meer dan twintig jaar aan boord.
Proficiat met het jubileum! Wordt het gevierd?
An Digneffe: “Natuurlijk! In december organiseren we een groot verjaardagsfeest voor al onze partners, medewerkers en vrijwilligers. We bedanken iedereen voor de fijne samenwerkingen en doen onze toekomstplannen uit de doeken. Ons boek ‘De Landschapsbiografie van Haspengouw’ wordt ook gelanceerd, net op tijd voor onder de kerstboom.”
Hoe is RLHV gestart?
An: “In 1979 kreeg een groepje vrijwilligers projectsubsidies van de Koning Boudewijnstichting om landschapselementen te herstellen in de vallei van Herk en Mombeek. De lokale gemeenten vroegen hen om dat werk verder te zetten. Daaruit groeide in 1984 de vzw ‘Landschapspark Herk en Mombeek’. De organisatie telde vanaf dan één personeelslid, tot aan de erkenning van de Regionale Landschappen in 1999. Toen werd de vzw officieel omgevormd tot het Regionaal Landschap Haspengouw. In 2003 kwam Voeren erbij. Ik ben er ongeveer sinds het begin bij: ik startte als stagiair in 2001 en ben nooit meer weggegaan (lacht).”
Wat is de rol van het Regionaal Landschap?
An: “Wij beschermen en behouden het unieke landschap van Haspengouw en Voeren. Dat bestaat uit glooiende landschappen met akkers en fruitboomgaarden, kerkdorpjes en kastelen, valleien en beemden, holle wegen en vierkantshoeven. We ontsluiten het landschap door wandelgebieden in te richten en wandelpaden aan te leggen. En we organiseren verschillende projecten die het landschap in ere herstellen. We betrekken inwoners en bezoekers van de streek daar zo veel mogelijk bij. Door hoogstamfruit te plukken dat aangeboden wordt via goedgeplukt.be, draag je bijvoorbeeld bij aan de bescherming van hoogstamboomgaarden.”
Ghislain d’Ursel: “Op mijn eigendom, het Kasteeldomein van Hex, voert het Regionaal Landschap kleine en grote landschapsherstellingen uit. Dankzij hun medewerkers worden boskanten en hagen aangeplant en onderhouden, zijn holle wegen opengemaakt en worden historische bomen vakkundig gesnoeid. RLHV staat ook in voor de restauratie van kleine monumenten. Toen andere landeigenaars daarvan hoorden, waren ze snel verkocht. Vooral de aanpak van RLHV valt in de smaak: bottom-up, positief en zonder verplichtingen.”
An: “Ook de natuur en de biodiversiteit beschermen maakt deel uit van ons takenpakket. Zo richten we in Voeren verblijfplaatsen voor vleermuizen in en hebben we beschermingsprogramma’s voor bedreigde soorten zoals de kamsalamander en de wilde hamster. We zetten ons ook in voor het behoud van bloemrijke graslanden.”
Doen jullie alles zelf?
An: “Neen, zowat alle projecten realiseren we samen met verschillende partners. Meer zelfs: de ideeën ontstaan vooral van onderuit. We werken overkoepelend samen met landeigenaars zoals Ghislain, maar ook met lokale besturen, natuurorganisaties, erfgoedverenigingen, grondeigenaars, landbouwers en toeristische diensten. Wij zijn de matchmakers tussen alle gebruikers van de open ruimte (lacht).”
Ghislain: “Het landschap in Haspengouw en Voeren is multifunctioneel. Daarmee bedoel ik dat alle functies door elkaar lopen. Woningen, erfgoedsites, landbouwgronden en natuur delen allemaal dezelfde open ruimte. Dat zet ook druk op het landschap: iedereen wil er een stukje zeggenschap over. RLHV helpt het evenwicht te bewaren door alle sectoren rond de tafel te brengen. Ik ben al meer dan 20 jaar bestuurslid, als vertegenwoordiger van de wildbeheereenheid (de lokale jachtvereniging, red.). Ik werk in het bestuur samen met mensen uit alle sectoren: van landbouwers en natuurorganisaties tot vertegenwoordigers van de toeristische en erfgoedsector. We kennen elkaar ondertussen zo goed dat alles bespreekbaar is.”
Alles hangt samen?
An: “Absoluut. We delen allemaal hetzelfde landschap en krijgen met dezelfde uitdagingen te maken. Via onze projecten proberen we verschillende sectoren te laten samenwerken. Neem nu de plaagbestrijding in boomgaarden: door hagen te planten die nuttige insecten aantrekken, hoeven fruitboeren minder gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. Een ander voorbeeld: je ziet vooral landbouwers en wandelaars gebruikmaken van holle wegen, maar ook voor plant- en diersoorten zoals dassen en vleermuizen zijn het belangrijke
“Wij zijn de matchmakers tussen alle gebruikers van de open ruimte.”
In december verschijnt 'De Landschapsbiografie van Haspengouw', een nieuw boek van RLHV dat de ontstaansgeschiedenis van Haspengouw en zijn landschap uitgebreid schetst. De auteurs beperken zich niet tot de geschiedenis van de fruitteelt, maar gaan terug tot de tijd van de Romeinen en het Graafschap Loon: goed voor een compleet overzicht van de rijke geschiedenis van Haspengouw in tekst en beeld. Het boek is vanaf 12 december verkrijgbaar via de website. Een mix van vrijwillige en professionele onderzoekers schreef samen aan de 15 hoofdstukken van het 356 pagina's tellende natuurrapport.
www.rlhv.be
verbindingswegen. In onze onderhoudsplannen houden we rekening met alle gebruikers. Op sommige plaatsen staan landbouwers in voor het onderhoud, op andere plaatsen zijn dat sociale tewerkstellingsbedrijven. Zo brengen we de belangen van natuur, landbouw en economie op één lijn.”
Ghislain: “Wat goed is voor de natuur, is goed voor het landschap. Daar profiteert het toerisme dan weer van. Het Haspengouwse landschap is het mooiste monument van Vlaanderen. Dat beginnen toeristen steeds meer te ontdekken, dankzij projecten zoals de kunstroute van Z33 die over mijn domein loopt. Ondertussen krioelt het hier van de B&B’s, streekproducten, wandelroutes en andere initiatieven. Zo ontstaat een sneeuwbaleffect. De rol van RLHV daarin is niet te onderschatten.” Vorig jaar werden dankzij RLHV twee Landschapsparken erkend. Wat verandert dat?
An: “Veel! In eerste instantie heeft de hele procedure de samenwerking tussen alle betrokken partners versterkt. Alle neuzen staan in dezelfde richting. Verder heeft het Regionaal Landschap
dankzij de erkenning 7 nieuwe personeelsleden kunnen aanwerven. Onze ploeg telt nu 26 mensen. We krijgen veel extra middelen van Vlaanderen en de gemeenten, maar die zijn ook nodig. De uitdagingen en ambities zijn groot.”
Wat zijn de plannen voor de Landschapsparken?
An: “In beide parken gaan we de sponswerking van het landschap vergroten om wateroverlast en droogte tegen te gaan. Voor Landschapspark Grenzeloos Bocageland wordt dat prioriteit nummer één. We willen de vallei klimaatrobuust inrichten, langs beide kanten van de grens. In Landschapspark Hart van Haspengouw gaan we samen met landbouwers op zoek naar nieuwe vormen van duurzame landbouw via nature-based oplossingen. Op het vlak van agro-ecologie willen we de streek echt vooruitstrevend maken. In beide Landschapsparken gaan we de inwoners zoveel mogelijk betrekken bij nieuwe projecten: zij zijn de beste streekambassadeurs. Kijk maar naar Ghislain.”
Ghislain: “Lang leve het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren!”
“De nieuwe uitbater geeft ons dierenasiel een nieuwe impuls.”
Het dierenasiel in Lommel heeft sinds 1 augustus een nieuwe uitbater: Dierenvrienden, een vzw die al meer dan 25 jaar met succes het dierenasiel in Sint-Truiden uitbaat. Alle medewerkers blijven aan boord en het asiel verandert ook niet van locatie. Toch betekent de overname een frisse start voor het Lommelse dierenasiel, zegt verantwoordelijke Shanice Oosterbosch. “De voorbije jaren hebben we heel wat problemen gekend. De overname betekent voor ons een nieuwe start. Voor bezoekers verandert er voorlopig niets, maar achter de schermen schakelen we over op een nieuwe manier van werken. Die moet ons dierenasiel stap voor stap professionaliseren, zodat we meer dieren kunnen opvangen en voor meer dieren het juiste baasje kunnen vinden. Zoals nu met ons asiel zelf is gebeurd (lacht).”
www.limburg.be/dierenasielen
legden al een groene speel-, leer- en leefomgeving aan
12.200 m² tegels opgebroken
voor meer natuur, meer waterinfilitratie en minder hittestress
8.300 bomen en struiken geplant
voor meer biodiversiteit, verkoeling en educatieve mogelijkheden
Provinciale subsidie
De provincie geeft scholen die hun omgeving willen vergroenen, een duwtje in de rug met een subsidie. Elke vestigingsplaats van een Limburgse basis- of secundaire school kan deze subsidie één keer aanvragen. Je ontvangt minimaal 5.000 euro en maximaal 15.000 euro om 90 procent van de projectkosten te dekken. MOS-begeleiders staan je doorheen het hele proces bij.
www.pnc.be/vergroening
Nog eens 45 scholen
hebben een aanvraag lopen
1.800 leerkrachten
kregen er een groen klaslokaal in de openlucht bij
13.600 schoolkinderen
kunnen spelen en leren in en met de natuur
Droogtecoördinator
Provincie Limburg
Door de kletsnatte lente stonden de ondiepe grondwaterstanden deze zomer uitzonderlijk hoog. Maar de diepe grondwaterlagen zijn niet aangevuld. Hoezo? Grondwater is de verzamelnaam voor al het water dat opgeslagen wordt in de bodem. We maken een onderscheid tussen ondiep en diep grondwater. Ondiep grondwater heeft het meeste invloed op onze omgeving. Het voedt rivieren, natuur, landbouwgewassen… Die laag wordt doorgaans aangevuld tijdens de winterperiode, als het meer regent en er weinig water verdampt. Dit voorjaar heeft de aanhoudende regen ze zeker aangevuld.
BDaarom hebben we uitheemse bomen
Maar je hebt ook diep grondwater, dat wordt afgescheiden van ondiep grondwater door een moeilijk doordringbare laag zoals klei. Het kan honderden jaren duren voor een druppel water door die laag dringt. Daarna is het water wel extra zuiver én beschermd tegen extreem weer. Daarom is het uitermate geschikt als drinkwater. In Limburg hebben we grote pakketten met diep grondwater onder onze voeten. Uit de meeste Limburgse kranen komt dan ook grondwater en geen gezuiverd oppervlaktewater, zoals elders in Vlaanderen.
De laatste jaren staat ons grondwater steeds meer onder druk. Grondwaterlagen verkeren in slechte toestand door vervuiling, o.a. door nitraat en pesticiden. Daarbovenop wordt grondwater bij droogte massaal opgepompt. Tegelijkertijd wordt hemelwater te snel afgevoerd door grachten en rioleringen, waardoor het geen kans krijgt om in de bodem door te dringen. Dat alles zorgt ervoor dat de balans scheef zit: er wordt meer water onttrokken uit de bodem dan er aangevuld wordt. We moeten dus zorgzaam omspringen met ons grondwater, zodat er in de toekomst ook nog water uit de kraan komt.”
ossen in Vlaanderen staan onder druk door zware neerslag, langdurige droogte en hittegolven. Tegelijkertijd verlagen problemen zoals verzuring, vermesting en verdroging de weerbaarheid van onze bossen. De homogene en gelijkjarige bosbestanden hebben het extra zwaar te verduren. Om onze bossen te wapenen tegen de klimaatverandering moeten we dus best bepaalde uitheemse bomen aanplanten. Boomsoorten die beter bestand zijn tegen hoge temperaturen en droogte. Door ze op te nemen in de mix, worden onze bossen klimaatrobuuster. Bovendien zijn gemengde bossen met veel diversiteit flexibeler en veerkrachtiger. Welke uitheemse bomen klimaatrobuust zijn, lees je in het rapport ‘klimaatbomen’. Die studie werd uitgevoerd door de KU Leuven, in samenwerking met het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), Agentschap Natuur en Bos en Bosgroep Zuid-Nederland. Ze bevat een lijst met boomsoorten en herkomsten die nuttig zijn in functie van de klimaatverandering. Niet alle uitheemse soorten zullen hier succesvol zijn. Om daar meer over te weten te komen, wordt momenteel in heel Vlaanderen geëxperimenteerd met het aanplanten van verschillende herkomsten en soorten.
De keuze voor uitheemse soorten betekent niet dat er geen plaats meer is voor inheemse bomen en struiken. Integendeel! Die blijven van levensbelang voor de lokale biodiversiteit. Maar uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat hoe langer een soort geïntroduceerd is in een bepaalde regio, hoe groter de biodiversiteit wordt die gelinkt is aan die soort. De juiste mix van inheemse en uitheemse soorten kan dus de biodiversiteit verhogen én de veerkracht van bossen versterken.”
An Pierson
Diensthoofd
Bosgroep Limburg
Beken en grachten zijn belangrijk om wateroverlast tegen te gaan. De provincie zorgt ervoor dat ze afstromend water opvangen en dat dit water niet te snel afvloeit naar laaggelegen gebieden. Zo bestrijden de kleine waterlopen ook droogte, vertellen Ben Simons van de afdeling Waterbeheer en droogtecoördinator Nathalie Leynen.
Na een ongezien natte lente sneuvelden deze zomer opnieuw enkele warmterecords. Het mag duidelijk zijn: door het veranderende klimaat komt extreem weer vaker voor. En dat brengt heel wat overlast mee. Denk maar aan overstromingen, droogte en watertekorten. Om ons daartegen te wapenen, moeten we onze visie op waterbeheer veranderen, zeggen Ben Simons en Nathalie Leynen van de provinciale afdeling Waterbeheer. “In plaats van regenwater zo snel mogelijk af te voeren via de riolering en waterlopen, moeten we het bijhouden en laten infiltreren in de bodem.”
Waarom moeten we de manier waarop we met water omgaan veranderen?
Ben Simons: “In het verleden werd water snel als ongewenst beschouwd. Er werd zelfs gesproken over ‘waterzieke’ gronden. Waterlopen moesten vooral zo veel mogelijk water afvoeren, liefst zo snel mogelijk. Daarom werden overal beken rechtgetrokken en grachten uitgediept of werden nieuwe grachten aangelegd. Tegelijkertijd nam de verharding toe, waardoor regenwater steeds minder in de bodem kon insijpelen. De riolering kan al dat regenwater niet aan en overstroomt.
Vandaag zien we de negatieve effecten daarvan: wateroverlast en droogte.”
Hoezo?
een zone in het landschap die we gecontroleerd laten overstromen bij hevige regenval. Als het gevaar op overlast geweken is, wordt het water vertraagd afgevoerd via een schuif die open en dicht kan. Zo verkleint de kans op wateroverlast in de afwaartse dorpskernen. Onze vijf waterlooptoezichters houden permanent in real time de stand van het water in de overstromingszones in de gaten. Het risico op wateroverlast verminderen is één van onze hoofdtaken als waterloopbeheerder.”
Hoe spelen beken een rol?
“Maatregelen tegen wateroverlast en droogte zijn sterk aan elkaar gelinkt.”
Nathalie Leynen: “Kaarsrechte beken en een overvloed aan grachten voeren overtollig regenwater te snel af, waardoor het niet in de bodem infiltreert, maar afstroomt naar laaggelegen gebieden. Daar krijg je dan wateroverlast, zoals in Zuid-Limburg vaak het geval is. Die negatieve effecten worden versterkt door de groeiende impact van de klimaatverandering, met meer periodes van hevige regenval en extreme droogte.”
Hoe moet het dan wel?
Ben: “Het nieuwe adagium luidt: regenwater bijhouden waar het valt. Zo vermijd je dat overtollig regenwater bij een hevige storm massaal naar laaggelegen woongebieden wordt afgevoerd. Ook de provincie werkt volgens dat principe. Met tal van inrichtingswerken proberen we de buffercapaciteit van valleigebieden te vergroten. Binnenkort starten we bijvoorbeeld aan de Herkebeek in Broekom (Borgloon, red.) met de bouw van de zestiende provinciale overstromingszone in Limburg. Dat is
Ben: “De provincie beheert 1.237 km aan waterlopen in Limburg: geen rivieren en kanalen, maar onbevaarbare waterlopen van categorie 2. Dat zijn honderden beken die samen een groot waternetwerk vormen. Daar ligt nog heel veel potentieel om wateroverlast en droogte te voorkomen. Onze afdeling Waterbeheer probeert de fouten uit het verleden recht te zetten. Concreet laten we bijvoorbeeld beken opnieuw meanderen, zodat ze het regenwater trager afvoeren. Verder bouwen we stuwtjes om water tegen te houden. Maar ook het maaibeheer speelt een belangrijke rol. In plaats van alle waterlopen structureel te maaien, gebruiken we nu een gedetailleerde kaart waarop aangegeven staat welke delen van de waterlopen we wel of niet moeten maaien. Planten langs de oevers en bodemkruid kunnen afstromend water vertragen. Waar die niet voor hinder zorgen, laten we ze dus staan.”
Nathalie: “Ook voor de biodiversiteit is dat goed nieuws. De goede ecologische toestand van de beken herstellen is ook één van onze kernopdrachten. Waar het kan zorgen we voor afgeschuinde oevers, zodat er meer plantensoorten kunnen groeien, en bestrijden we invasieve exoten aan waterlopen. Soms krijgen we telefoon van mensen die bezorgd zijn dat de beken verwaarloosd worden. Dat is natuurlijk niet zo. Het ziet er gewoon anders uit dan enkele jaren geleden. Daar moet men nog aan wennen.”
Wat met de droogteproblematiek?
Nathalie: “Maatregelen tegen wateroverlast en droogte zijn sterk aan elkaar gelinkt. Beken laten meanderen, zorgt voor een tragere waterafvoer en geeft water zo meer kans om in de bodem te sijpelen en het grondwater aan te vullen. Stuwen houden water tegen zodat brongebieden niet meer verdrogen.
in Limburg
Overstromingszone Winterbeek
Hoeselt
De provincie legde in 2021 een overstromingszone van 4 hectare aan op de Winterbeek in Romershoven (Hoeselt). Bij hevige regenval houdt de zone over vloedig water op, tot 63 miljoen liter. Daarna wordt het gecontroleerd geloosd. Dat voorkomt wateroverlast in Romershoven en Beverst (Bilzen). In totaal zijn er al 15 overstromingszones in Limburg die beheerd worden door de provincie, met samen een opvangcapaciteit van 799 miljoen liter.
Meanderende Munsterbeek
Bilzen
In het verleden was de Munsterbeek in Bilzen rechtgetrokken, maar sinds dit voorjaar kronkelt ze weer. Over een lengte van 850 meter liet de provincie de beek hermeanderen. Daardoor zal water trager afgevoerd worden, wat stroomafwaarts voor minder overlast zorgt. Het regenwater krijgt zo ook meer kansen om in de bodem te infiltreren. De afgeschuinde oevers geven de biodiversiteit een boost.
De bodem van diepe beken verhogen is ook een droogtemaatregel, want diepe waterlopen draineren meer. Ze onttrekken meer water uit de grond.”
Kan dat overal?
Nathalie: “Neen. Neem bijvoorbeeld een beek ‘verondiepen’. Dat zorgt voor vernatting. In een natuurgebied is dat geen probleem, maar in landbouwgebied is het niet altijd haalbaar. De boer moet zijn veld nog kunnen bewerken natuurlijk. Zo kom je bij waterbeheer snel in contact met verschillende spelers en sectoren. De provincie speelt een overkoepelende rol. Voor elk project op het terrein werken we samen met allerlei actoren: van gemeentes en rioolbeheerders tot natuurorganisaties en landbouwers. Omdat we heel Limburg dekken, kunnen we goed coördineren.”
Wat doet de provincie nog?
Ben: “Als waterbeheerder geven we jaarlijks meer dan 2.000
Stuw Roosterbeek Zonhoven
Vorig jaar verving de provincie een vervallen stuw op de Roosterbeek in Zonhoven. De nieuwe stuw houdt water tegen zodat het waterpeil in de beek hoog genoeg blijft en naar de nabijgelegen vijvers stroomt. Zo worden De Wijers gevoed, ook bij droogte. Een overloop houdt het risico op overstromingen laag.
wateradviezen bij omgevingsvergunningen. We gaan na of de bouw van woningen of infrastructuurprojecten geen negatieve effecten hebben op het watersysteem. Ook bij rioleringswerken geven we advies over de buffer- en infiltratievoorwaarden. De provincie ondersteunt ook lokale besturen. Zo werkten we mee aan de gemeentelijke hemelwater- en droogteplannen. We beheren samen met de Vlaamse Milieumaatschappij de digitale atlas van de onbevaarbare waterlopen. Verder realiseren we veel eigen projecten, doen we opmetingen op het terrein en realiseren we mee de Blue Deal-projecten van de Vlaamse overheid. Daarnaast verleent de provincie ook ‘machtigingen’. Dat is een toelating die je nodig hebt als je zelf een werk aan een waterloop wil uitvoeren, zoals bijvoorbeeld een brugje bouwen.”
Nathalie: “Als droogtecoördinator van de provincie geef ik geregeld infosessies over water en droogte: aan gemeenten, natuur- of landbouworganisaties en verenigingen. Ik vertel hoe we met regenwater (moeten) omgaan, welke maatregelen tegen droogte werken et cetera.”
Vistrap Munsterbeek
Bilzen
Vroeger zorgde een stuw voor een verschil van 40 centimeter in waterpeil op de Munsterbeek in Bilzen. Daardoor konden vissen niet stroomopwaarts zwemmen om zich voort te planten. In 2022 werd een vistrap met zeven treden met stenen aangelegd om het verschil in het waterpeil weg te werken en de vrije vismigratie te herstellen.
“De provincie beheert 1.237 km aan kleine waterlopen: daar ligt veel potentieel om wateroverlast en droogte tegen te gaan.”
Open Roosterbeek Zonhoven
Je kon het niet zien, maar de voorbije 50 jaar liep er water onder het marktplein in Zonhoven. De Roosterbeek zat ingebuisd onder de grond, waardoor ze snel overstroomde. Dit jaar werd de beek opnieuw opengelegd. Zo zal ze het regenwater beter kunnen opvangen. Het open water zorgt ook voor meer waterbeleving in het dorpscentrum.
Kunnen de mensen thuis een verschil maken?
Nathalie: Absoluut! Ook op jouw eigendom kan je water bijhouden. In de eerste plaats betekent dat: regenwater zo veel mogelijk laten infiltreren door te ontharden en/of een regenwaterton of -put te installeren. Zo vermijd je dat het regenwater afgevoerd wordt naar het riool of een gracht en stroomafwaarts overlast veroorzaakt.”
Ben: “Het grootste potentieel om water op te houden ligt buiten de waterloop: in het landschap, dus ook in je tuin. Maar we moeten ook zuiniger leren omspringen met ons water. In de zomer je planten met drinkwater gieten is uit den boze. Dat het gazon wat minder groen oogt bij droogte moeten we dan maar leren te aanvaarden. Water heet niet voor niets ‘het blauwe goud.’ Het is een kostbaar goed. Dat hebben we de voorbije decennia te weinig beseft. Gelukkig is de tanker nu aan het keren.”
www.limburg.be/waterlopen
Ondanks zijn verraderlijke naam, is het Judasoor een nuttige paddenstoel. Hij ruimt dood hout op, is eetbaar en zou zelfs een geneeskrachtige werking hebben.
Het Judasoor heeft een karakteristieke oorachtige vorm met een gladde, gelatineachtige textuur. De kleur varieert van lichtbruin tot donkerbruin of bijna zwart, afhankelijk van de leeftijd en de vochtigheid.
De soort groeit voornamelijk op dode of verzwakte stammen en takken van bomen, met een voorkeur voor vlier. Maar hij wordt ook op andere loofbomen gevonden, zoals berk, eik en populier. De paddenstoel is het hele jaar door te vinden. Bij regenweer zijn de vruchtlichamen opgezwollen en beter zichtbaar.
Judasoor is eetbaar en wordt vaak gebruikt in de Aziatische keuken, vooral in soepen en roerbakgerechten. Het heeft een knapperige textuur en neemt gemakkelijk smaken op. In de traditionele Oosterse geneeskunde wordt het Judasoor ook gewaardeerd om zijn vermeende gezondheidsvoordelen, waaronder het verbeteren van de bloedsomloop en het verlagen van cholesterol.
De paddenstoel dankt zijn naam aan zijn oorachtige vorm en aan het bijbelse verhaal dat Judas zich ophing aan een Vlier, de struik waar je het Judasoor het meest op terugvindt.
Het Judasoor is een saprofytische paddenstoel, wat betekent dat hij leeft van dood organisch materiaal. Hij speelt een belangrijke rol in het ecosysteem door bij te dragen aan de afbraak van dood hout, waardoor voedingsstoffen weer vrijkomen in de bodem.
Om betere vleermuiskasten te kunnen ontwerpen, onderzoekt Ward De Witte wat de ideale leefomstandigheden zijn voor dwergvleermuizen. Hij plaatst daarvoor sensoren in gebouwen waar de nachtdieren leven.
Dwergvleermuizen verblijven vaak in gebouwen, vooral in spouwmuren en dakholtes”, vertelt Ward De Witte van PXL BIO-Research. “De dieren hebben maar 1 of 2 centimeter speling nodig om binnen te raken. Bij renovaties worden dat soort holtes tegenwoordig opgevuld. Daardoor vinden de vleermuizen steeds moeilijker plaatsen om zich te vestigen. Het ophangen van vleermuiskasten biedt een oplossing. Maar we zien dat die vooral gebruikt worden door solitaire mannetjes en minder door kraamkolonies van vrouwtjes en jongen, die nodig zijn om het voortbestaan van de soort te garanderen. Om meer vrouwtjes en meer vleermuizen tout court aan te trekken, moeten we de kasten dus verbeteren. Hoe moet een vleermuiskast eruitzien om de best mogelijke leefomstandigheden te bieden? Dat weten we vandaag niet. Ons onderzoek, dat kadert binnen het Interreg project ‘Natuur-inbouw’, moet vaststellen wat gunstige opgroeiomstandigheden zijn voor dwergvleermuisjongen.”
Ward plaatste onlangs sensoren in twee gebouwen in Bree en Hamont waar zich kraamkolonies bevinden. In het voorjaar volgen nog meer meetlocaties. Ward: “Per locatie plaatsen we tien kleine sensoren. Die meten de temperatuur en de luchtvochtigheid. De data worden doorgestuurd via internet, zodat we de beestjes niet hoeven te storen. De gegevens vertellen ons wat vleermuizen exact nodig hebben. Daarmee gaat PXL Bouw en Industrie, samen met de Technische Universiteit Eindhoven, later aan de slag. Zij zullen de data vertalen naar een concreet ontwerp. Dat willen we ter beschikking stellen van de industrie, zodat alle geproduceerde vleermuiskasten en bijgevolg de vleermuizen erop vooruitgaan.”
www.interregvlaned.eu/natuur-inbouw
NAAM
Ward De Witte
PROFIEL
“We onderzoeken voor het eerst gunstige leefomstandigheden voor dwergvleermuizen.”
“Cider geeft hoogstamfruit en boomgaarden opnieuw een bestaansreden.”
De boomgaarden in Haspengouw sprankelen weer, met dank aan cider en appelwijn. Een nieuwe generatie ambachtelijke makers heeft de smaak van hoogstamfruit herontdekt. Zo behouden ze mee de hoogstambomen die zo bepalend zijn voor het Haspengouwse landschap.
“
Vroeger had elke boerderij in Haspengouw wel een boomgaard met hoogstamfruitbomen. Ze bepaalden het landschap in onze streek”, zegt Maureen Demoustiez van Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLHV). “Door de opkomst van laagstamfruit zijn de hoogstambomen vanaf de jaren 70 beginnen verdwijnen. De afgelopen twintig jaar verdween elke week 1 tot 2 hectare hoogstamboomgaard in Haspengouw. Als die trend zich doorzet, blijft er binnenkort niets meer over van dit cultuurhistorisch erfgoed. Dat tegengaan is de missie van ons regionaal landschap. Want boomgaarden zijn bepalend voor het landschap én de streekidentiteit in Haspengouw. Eén van de manieren om boomgaarden te behouden is ze opnieuw economische waarde te geven. Dat is exact wat een nieuwe generatie cider- en appelwijnmakers in de streek doet. Zij maken een mooi product met het fruit uit de boomgaarden, die zo weer een bestaansreden krijgen.”
Jeremie Wolfs uit Borgloon is één van de nieuwe cidermakers. Samen met Remco Schoofs en Maxim Heeren maakt hij onder het merk Lepipz al enkele jaren ‘appelwijn’ in Haspengouw.
“Het idee is tijdens de eerste lockdown in 2020 ontstaan”, zegt hij. “Ik drink al eens graag een glaasje. En ik wou zelf iets brouwen, maar niet het zoveelste bier. Daar zijn er al genoeg van (lacht) Het liefst wou ik met streekproducten werken. Zo kwam ik al snel uit bij appels en cider. Al spreek ik liever van mousserende appelwijn. Waarom? Wij volgen de productiemethode van champagne, tot de hergisting op fles. Dat gebeurt niet bij
cider.” Lepipz groeide al snel uit van een kleinschalig hobbyproject tot een wijnhuis met een jaarlijkse productie van 3.500 flessen. “Ons hoogstamfruit plukken we zelf van een 50-tal bomen op 1,5 hectare. Een deel is van ons, maar het grootste deel van de boomgaarden hebben we in erfpacht. Sinds kort kregen we van de stad Sint-Truiden nog de weide aan de burcht in Brustem in erfpacht voor 40 jaar. Dat die boomgaarden door ons werk behouden blijven, vinden we erg belangrijk.”
Niet te zoet
Ook Optimbulles uit Borgloon maakt sinds enkele jaren mousserende wijn van Haspengouws hoogstamfruit, vertelt Maxim Geunis. “Wij zijn begonnen als wijndomein in de jaren 90. Wijn maken van druiven was de hobby van mijn vader. Omdat druiven traag groeien, oefende hij al eens met appels. In 2008 was er geen druivenoogst wegens hagel en schakelde hij opnieuw over op appels. We maakten samen onze eerste echte cider, toen nog van Jonagold- en Elstarappels. Die bleken niet geschikt voor cider: te zoet en niet zuur genoeg. Ik ging op zoek naar betere
rassen en ontdekte dat er in oude boomgaarden nog heel wat fruit groeide waar niets mee gebeurde. Via Natuurpunt Borgloon konden we daar gebruik van maken. Zij plukken de appels voor ons. Wij betalen hen daarvoor. Zo krijgen de boomgaarden terug economische waarde en heeft de natuurorganisatie middelen voor haar werking. Win-win! Ondertussen evenaren onze vijf ciders met 5.000 flessen per jaar de productie van onze druivenwijnen. Zes jaar geleden hebben we ook zelf een aantal oude hoogstambomen aangeplant op ons domein. De ciderproductie zorgt dus ook voor nieuwe boomgaarden!”
Zonder pesticiden
De oude boomgaarden zijn niet alleen bepalend voor het landschap in Haspengouw, ze zijn ook van levensbelang voor de biodiversiteit. Maureen van RLHV: “Haspengouw is een agrarische regio, met amper bossen. De boomgaarden zijn daarom enorm belangrijk voor de biodiversiteit. Ze fungeren als stapstenen voor de natuur. Daarom is het ook zo fijn dat de cidermakers op een natuurlijke manier te werk gaan. Zo gebruiken ze geen pesticiden.” In de kasteelgaard in Rijkel, waar Lepipz appels oogst, kon de natuur zijn gang gaan door jarenlange verwaarlozing. Zo ontstond er een natuurlijke biotoop. “Wat spikkels op de
“Hoogstamboomgaarden zijn niet alleen bepalend voor het landschap, ze zijn ook van levensbelang voor de biodiversiteit.”
Wil je zelf hoogstamfruitbomen planten? Heb je vragen over een boomgaard of ben je op zoek naar producten met Haspengouws fruit? Op de nieuwe website van het Boomgaardenloket staat heel wat info over het aanplanten en beheren van hoogstamfruitbomen. Je vindt er ook inspirerende verhalen uit Haspengouwse boomgaarden en een lijst met producten die gemaakt worden met lokaal hoogstamfruit. Heb je toch nog vragen? Neem contact op met het Boomgaardenloket van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren. Dat is al sinds 2023 het centrale aansprekingspunt voor particulieren, landbouwers, natuurorganisaties en lokale overheden met vragen over hoogstamfruitbomen.
www.boomgaardenloket.be 011 24 91 59
appel zijn ook geen probleem. Ze worden toch geperst”, zegt Jeremie. In één boomgaard van Optimbulles gebruikt Maxim nu zelfs schapen om ecologisch te grazen. “De schapen beschadigen de bomen niet én ze hebben een positief effect op de vegetatie”, vertelt hij.
Imago opkrikken
Cider en wijn van hoogstamfruit hebben weinig te maken met de zoete cider uit de supermarkt, zegt Jeremie van Lepipz. “Wij maken geen zoet product. Onze appelwijn is eerder droog. Hoe dat komt? De oude appelvariëteiten zijn minder zoet van smaak dan laagstamfruit. Ze hebben meer friszure en bittere toetsen en zijn complexer van smaak. Sommige soorten proeven zelfs naar noot of tonic: karaktervolle smaken waar je veel mee kan doen.” Ondanks de goede smaak, is cider niet zo populair in België. Maxim: “In Normandië is men gek van cider. Bij ons heeft het een slecht imago. Zelfs in Haspengouw drinkt men liever wijn of bier. Volgens mij is dat te wijten aan de associatie met goedkope zoete ciders op de markt. Toch begint daar verandering in
te komen. Vooral in de grootsteden in België en Nederland stijgt de vraag naar ambachtelijke ciders. Ze zitten in de niche van de natuurwijn. Dat publiek staat open voor ambachtelijke natuurlijke producten zoals die van ons.”
Lepipz heeft nog een andere aanpak om het slechte imago van cider overboord te gooien, vertelt Jeremie. “Wij profileren ons als alternatief voor cava’s en champagnes. Onze mousserende appelwijn wordt gemaakt zoals champagne en de flessen en etiketten worden allemaal in de champagnestreek gemaakt. Zo willen we het prestige van cider omhoog krikken.”
Meer spelers
Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren wil eigenaars van boomgaarden helpen met advies en ondersteuning, ook in samenwerkingen met cidermakers. Maureen: “We helpen bij de aanplant van nieuwe bomen, begeleiden eigenaars bij het aanvragen van subsidies en staan klaar als ze vragen hebben. Om de hoogstamproducten meer in the picture te zetten, organiseren we ook evenementen zoals de streekproductenmarkt op Feest in de Boomgaard. In september zorgden we ervoor dat er voor het eerst een ciderfestival plaatsvond tijdens de populaire boerenmarkt Merwt in Hasselt. Verder laten we cidermakers en andere fruitverwerkers met elkaar kennismaken op uitstapjes en netwerkevents voor ondernemers die iets doen met hoogstamfruit.” Jeremie en Maxim namen al deel aan zulke evenementen. Elkaar kenden ze nog niet, maar hun lekkere producten wel. Ze vinden niet dat ze concurrenten zijn. Jeremie: “Het is goed dat er nog cidermakers zijn. De markt is nu te klein. Wij kunnen die niet alleen creëren. Meer spelers doen de vraag groeien. Cider leeft weer en dat is mooi om te zien. Daar klinken we op!”
DINSDAG 15 OKTOBER
Je tuin, oprit en terras onderhouden zonder pesticiden?
Woekerplanten bestrijden zonder de natuur te schaden?
Het kan. Tijdens deze workshop van Centrum Duurzaam
Groen krijg je tips, technieken en een plan van aanpak aangereikt om te tuinieren zonder pesticiden. Deelnemen kost 10 euro. Schrijf je in via de website.
14 u.
Domein Kiewit, Hasselt www.centrumduurzaamgroen.be/workshops
ZONDAG 10 NOVEMBER
Tijdens deze wandeling in de Vallei van de Zwarte beek ontdek je meer over het dikke veenpakket in het gebied. Een gids gaat in op het ontstaan en het herstel van het veen. Je ontdekt ook welke rol dit veengebied speelt in de strijd tegen de klimaatverandering én welke bijzondere planten en dieren er leven. Deelnemen is gratis, maar inschrijven is verplicht.
14 u.
Bezoekerscentrum De Watersnip, Koersel-Beringen www.natuurpunt.be/agenda
NAJAAR
Een geschikte boom kiezen, transporteren, planten en onderhouden: je leert het van een expert in de infosessies van Centrum Duurzaam Groen. Na de workshop krijg je een kortingsbon ter waarde van 20 euro voor de aankoop van een klimaatboom bij een deelnemende handelaar in Limburg. Schrijf je in via de website. verschillende data en locaties www.centrumduurzaamgroen.be/workshops
rond bijgeloof
WOENSDAG 11 DECEMBER
De Kelten, de Germanen en vele andere volkeren in de geschiedenis geloofden dat de natuur bijzondere krachten had die onverklaarbare gebeurtenissen veroorzaken. Terecht? Je onderzoekt het in deze natuurwandeling. Trek je stoute schoenen aan en ga mee op zoek naar mysteries in de wereld van bomen, planten en dieren.
14 u.
Bezoekerscentrum De Watersnip, Koersel-Beringen www.wandeleninlimburg.be/agenda
DINSDAG 5 NOVEMBER
Het klimaat verandert en dat heeft ook effect op je tuin. Denk maar aan de droge periodes, extreme regenbuien en het opduiken van plantenziekten en invasieve soorten. Tijdens deze workshop leer je hoe je jouw kringlooptuin daartegen wapent. Deelnemen kost 10 euro. Schrijf je in via de website. 14 u.
Domein Kiewit, Hasselt www.centrumduurzaamgroen.be/workshops
ZATERDAG 14 DECEMBER
Een gids neemt je bij volle maan op sleeptouw langs het Schulensmeer en het Schulensbroek. Door het maanlicht zijn dieren zoals eekhoorns, muizen en vogels veel actiever dan gewoonlijk. Je wandelt 5 km in complete duisternis. Zelfs een zaklantaarn gebruik je normaal niet! Deelnemen kost 2 euro (1 euro voor leden van Natuurpunt). Schrijf je op voorhand in via de website. 20 u.
Bezoekerscentrum Schulensmeer, Lummen www.wandeleninlimburg.be/activiteiten
Nieuwsbrieven
Nog geen abonnee? Wil je drie keer per jaar LINA gratis thuis ontvangen? Abonneer je via de website.
Vragen? Neem contact op via lina@limburg.be of 011 23 83 38. www.linamagazine.be/abo
Voor de nieuwsbrieven van het Provinciaal Natuurcentrum en de Regionale Landschappen kun je inschrijven via de respectievelijke websites.
provincie Limburg
Milieu en Klimaat Universiteitslaan 1 3500 Hasselt milieuenklimaat@limburg.be www.limburg.be/milieuenklimaat 011 23 83 38
Regionale Landschappen
Haspengouw en Voeren
Daaleindestraat 2 3720 Kortessem info@rlhv.be www.rlhv.be 011 31 38 98
Volg ons
Provinciaal Natuurcentrum
Craenevenne 86 3600 Genk pnc@limburg.be www.pnc.be 011 26 54 50
Kempen en Maasland
Winterslagstraat 87 3600 Genk info@rlkm.be www.rlkm.be 089 65 56 65
Volg ons ook op onze Facebook-pagina’s
Lage
Kempen
Grote baan 176 3530 Houthalen info@rllk.be www.rllk.be 011 78 52 59
LINA is een uitgave van de deputatie van de Limburgse provincieraad: Jos Lantmeeters, gouverneur, Inge Moors, Igor Philtjens, Tom Vandeput, Bert Lambrechts, gedeputeerden en Wim Schoepen, provinciegriffier
REDACTIERAAD EN HOOFDREDACTIE Patrick Boucneau, Jan Mampaey, Sonja Schreurs, Ilse Van Aelst, Pascal Vanhees en Dirk Coelmont FOTOGRAFIE Mine Dalemans en Renaat Nijs MET DANK AAN Liliane Van Engeland, Josiane Schoefs, Luc Crevecoeur, Kristel Van Lishout, Ilse Olaerts, An Bloemen en David Michiels EINDREDACTIE EN VORMGEVING f-twee bladenmakers, www.f-twee.be DRUKWERK Bredero Graphics VERANTWOORDELIJK UITGEVER Patrick Boucneau, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt OPLAGE 9 000 exemplaren WETTELIJK DEPOTNUMMER D/2017/5.857/026 CONTACTADRES
Dienst Milieu en Klimaat, Directie Omgeving, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, 011 23 83 38, milieuenklimaat@limburg.be, www.limburg.be
ZATERDAG 15 FEBRUARI 2025
Van 9.00 tot 17.00 u.
UHasselt, Campus Diepenbeek, gebouw D
