1
เกริ่นนำ� เด็กและเยาวชนถือเป็นกำ�ลังสำ�คัญต่อการพัฒนาประเทศ การพัฒนาคุณภาพชีวิตของเด็กและเยาวชน ทั้งการพัฒนาทักษะความรู้และศักยภาพ รวมถึงการพัฒนาด้านคุณธรรม จริยธรรม เพื่อส่งเสริมให้เด็กและ เยาวชนมีความเป็นพลเมืองที่เป็นกำ�ลังในการพัฒนาประเทศ และความสามารถในการอยู่ในสภาพสังคม ในปัจจุบันที่มีปัจจัยหลายด้านส่งผลกระทบ และเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาและสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีของเด็ก และเยาวชน อาทิ 1. ด้านความมั่นคง เด็กและเยาวชนยังคงต้องเผชิญกับปัญหาด้านความมั่นคงในการดำ�รงชีวิต ทั้งการเลี้ยงดูของพ่อแม่ กระแสการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและเศรษฐกิจที่ขาดความสมดุล ขาดการกลั่นกรองในการเลือกรับและนำ�ไป ปฏิบัติ เช่น 1.1 ความอยู่รอดปลอดภัยในสังคม จากรายงานของสถาบันสุขภาพจิตเด็กและวัยรุ่นราชนครินทร์ (2552) พบว่า เด็กและเยาวชนมีแนวโน้มใช้ความรุนแรงเพิ่มขึ้นกว่าร้อยละ 10 ความรุนแรงที่เกิดขึ้นมักพบมาก ในลักษณะของการทะเลาะวิวาทระหว่างเพื่อนร่วมโรงเรียนและต่างโรงเรียน รวมถึงความรุนแรงที่เกิดจาก การกระทำ�รุนแรงของสมาชิกในครอบครัว และความรุนแรงทีเ่ ผยแพร่ผ่านสื่อต่างๆ ขณะเดียวกันสภาพแวดล้อม โดยเฉพาะพื้นที่เสี่ยงก็เป็นปัจจัยหนึ่งที่มีความสำ�คัญต่อการบ่มเพาะความรุนแรง จากการสำ�รวจของศูนย์วิจัยเอแบคโพลล์ (1–8 กุมภาพันธ์ 2551) พบว่า เด็กสามารถเดินถึงร้านเหล้า ได้ภายใน 7 นาที ไปร้านเกมและแหล่งพนันได้ในเวลา 15 นาที เข้าถึงซีดีลามกและสถานบันเทิงได้ใน 30 นาที 1 ซึ่งสอดคล้องกับโครงการติดตามสภาวการณ์เด็กและเยาวชนรายจังหวัด (2551 - 2552) ที ่พบว่า หลายจังหวัด มีพื้นที่เสี่ยง แหล่งเริงรมย์ต่างๆ มากกว่าพื้นที่ดีและสร้างสรรค์ 2 - 3 เท่า เช่นเดียวกับรายงานของศูนย์การ 2 ่พบว่า พื้นที่เสี่ยงสำ�หรับเด็กมีเพิ่มขึ้น ส่วน ศึกษาเพื่อเด็กด้อยโอกาส จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (2553) ที พื้นที่ดีๆ สำ�หรับเด็กมีน้อยลงโดยอัตราส่วนของพื้นที่เสี่ยงคิดเป็น 3 ต่อ 1 เท่าของพื้นที่ดี ซึ่งสิ่งเหล่านี้ยังคง อยู่และเพิ่มมากขึ้นในสังคมไทยโดยมีการเผยแพร่ผ่านสื่อมวลชนอย่างกว้างขวาง 1.2 บทบาทหน้าที่ของครอบครัว มีผลต่อความมั่นคงของเด็กและเยาวชน จากการระดม ความคิดเห็นในการจัดเวทีสมัชชาการพัฒนาเด็กและเยาวชนแห่งชาติ (2552) สรุปได้ว่า ปัจจุบันครอบครัว มีปฏิสัมพันธ์กันน้อยมาก โดยเฉพาะการพูดคุยและสร้างความเข้าใจกันภายในครอบครัว ทำ�ให้เด็กและเยาวชน หันไปหาอบายมุขและสิง่ ยัว่ ยุตา่ งๆ มีการประพฤติตนเพือ่ เรียกร้องความสนใจอย่างไม่เหมาะสม รวมถึงสภาวการณ์ ปัจจุบันมีความบีบคั้นทางเศรษฐกิจเป็นสาเหตุที่ทำ�ให้พ่อแม่ต้องทำ�งานนอกบ้านมากขึ้น ในท้องถิ่นชนบท หลายครอบครัวพ่อแม่ต้องไปทำ�งานในตัวเมืองและเมืองใหญ่ ทำ�ให้ไม่สามารถอบรมเลี้ยงดูบุตรได้เท่าที่ควร ส่งผล 1 สถาบั นรามจิตติ. รายงานสภาวการณ์เด็กและเยาวชน ปี 2551-2552 ภายใต้โครงการติดตามสภาวการณ์เด็กและเยาวชนรายจังหวัด (Child Watch) ปี พ.ศ.2551 - 2552. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2553. 2 นย์การศึกษาเพือ่ เด็กด้อยโอกาส คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. โครงการพัฒนาเครือข่ายและกลไกการศึกษาสภาวการณ์และขับเคลือ่ น ศู การพัฒนาคุณภาพชีวิตเด็กและเยาวชนในพื้นที่กรุงเทพมหานคร. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2553.
คู่มือดำ�เนินงานการพัฒนา
260257.indd 1
26/2/2557 16:38:41