คลองน้ำไหล

Page 1



คลองน้ำไหล เรื่อง​และ​ภาพ นิธิ นิธิ​วีรก​ ุล


Healthy Planet สุขคดีท่องเที่ยวชุมชนเพื่อการเรียนรู้ คลองน้ำไหล เรื่องและภาพ นิธิ นิธิวีรกุล ออกแบบปกและรูปเล่ม ณฐพัฒญ์ อาชวรังสรรค์ เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ

978- 616 -7374- 78- 9 บรรณาธิการอำนวยการ

ดวงพร เฮงบุณยพันธ์ กองบรรณาธิการ

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดย สำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน (สน.3) จัดพิมพ์และเผยแพร่โดย

อาคารศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ เลขที่ 99 ซอยงามดูพลี แขวงทุ่งมหาเมฆ เขตสาทร กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท์ 0 2343 1500 โทรสาร 0 2343 1501 www.thaihealth.or.th และ www.punsook.org พิมพ์ครั้งที่ 1

ธันวาคม 2555


ดำเนินการผลิตโดย

เปนไท พับลิชชิ่ง Penthai Publishing โทรศัพท์ 0 2736 9918 โทรสาร 0 2736 8891 waymagazine@yahoo.com


คำนำ ท่ามกลาง​กระแส​วิกฤติ​เศรษฐกิจ​โลก​ครั้ง​ใหญ่​เป็น​ ประวัติการณ์​ใน​รอบ​หลาย​สิบ​ปี ทำให้​เกิด​การ​ตั้ง​คำถาม​ ว่า​วิกฤติน​ ี้​จะ​ใหญ่​ขึ้น​อีก​เพียง​ใด จะ​ยืด​เยื้อ​ขนาด​ไหน และ​ วิกฤติ​นี้​จะ​ส่ง​ผลก​ระ​ทบ​ต่อ​สังคม​ไทย​ชุมชน​หมู่บ้าน​ไทย​ มาก​น้อย​เพียง​ใด ความ​วิตก​ดัง​กล่าว​อาจ​จะ​ไม่​เกิด​ขึ้น​เลย​ หาก​ปัจจุบัน​ชุมชน​หมู่บ้าน​ไทย​ไม่​ถูก​ลาก​เข้า​สู่​ระบบ​การ​ ผลิตเ​พื่อ​ขาย นักว​ ชิ า​การ​หลายๆ ท่าน ได้ว​ เิ คราะห์ถ​ งึ ร​ ะบบ​เศรษฐกิจ​ ของ​ประเทศไทย​ว่า​ใน​ระบบ​ทุนนิยม​ยัง​คง​มี​อีก​ระบบ​ดำรง​ อยู่​ใน​ลักษณะ​คู่​ขนาน นั่น​คือ​ระบบ​เศรษฐกิจ​ชุมชน​หรือ​ อาจ​จะ​กล่าว​เป็น​ศัพท์​สมัยใหม่​ได้​ว่า​ระบบ​เศรษฐกิจ​แบบ​ พอ​เพียง ใน​อดีต​ชุมชน​หมู่บ้าน​จะ​มี​วิถี​ชีวิต​ที่​เรียบ​ง่าย​เน้น​ความ​ พอ​เพียง มี​ครอบครัว​เป็น​หน่วย​การ​ผลิต การ​ช่วย​เหลือ​ ซึ่ง​กัน​และ​กัน​มี​น้ำใจ​เป็น​พื้น​ฐาน​ของ​ชีวิต มี​พิธีกรรม​ ต่างๆ เป็น​ระบบ​การ​จัดการ​ใน​ชุมชน​และ​ให้​ความ​สำคัญ​ กับ​บรรพบุรุษ ผูเ้​ฒ่า​ผู้​แก่ ครอบครัว ต่อม​ า​หลังจ​ าก​รัฐแ​ ละ​ระบบ​ทุนนิยม​ได้เ​ข้าไป​มอี​ ิทธิพล​ ต่อ​ชุมชน การ​ผลิตเ​ชิงเดี่ยว​และ​ลัทธิบ​ ริโภค​นิยม​ทำให้ช​ าว​


บ้าน​มี​ราย​จ่าย​ที่​เป็น​ตัว​เงิน​มาก​ขึ้น เพียง​เท่านั้น​ยัง​ไม่​พอ​ สิ่ง​ที่​ทำลาย​ความ​เข้ม​แข็ง​ของ​ชุมชน​ที่​มาก​ที่สุด คือ รัฐ​ และ​ทุน​เข้าไป​ถ่าย​โอน​ทรัพยากร​จาก​ระบบ​ชุมชน​หมู่บ้าน ยิ่ง​รัฐแ​ ละ​ทุน​เข้าไป​กอบโกย​มาก​เท่าไร ชุมชน​หมู่บ้าน​ไทย​ ยิ่ง​ประสบ​ความ​อ่อนแอ คำ​พูด​ดังก​ ล่าว​ไม่ใช่​คำ​พูด​ลอยๆ ที่​ไม่มี​หลักฐาน​รองรับ หาก​แต่​เมื่อ​กวาดตา​ไป​ทั่ว​แผ่น​ดิน​ ไทย หลัง​การ​ประกาศ​แผน​พัฒนา​เศรษฐกิจ​และ​สังคม​ มากว่า 40 ปี จะ​มี​สัก​กี่​ชุมชน​ที่​คนใน​ชุมชน​ไม่​ประสบ​ ปัญหา​ความ​ยากจน ไม่​ประสบ​ปัญหา​สิ่งแ​ วดล้อม หรือ​ไม่​ ประสบ​ปัญหา​สุขภาพ จาก​สถานการณ์ด​ งั ก​ ล่าว​ถงึ เ​วลา​แล้วห​ รือย​ งั ท​ ส​ี่ งั คม​ไทย​ ควร​กลับ​มา​เน้น​การ​พัฒนา​ที่​ไม่​มอง​แต่​มิติ​ประสิทธิภาพ การ​สร้าง​มูลค่า​และ​กำไร​หรือ​การ​ตลาด​ด้าน​เดียว แต่​ควร​ จะ​เป็นเ​พื่อ​ประโยชน์​ของ​ชุมชน​และ​สังคม เรา​ไม่​ควร​ลด​ทอน​ผู้คน​ลง​ไป​เป็น​เพียง​ตัวเลข หาก​ควร​ เป็น​เพื่อ​ส่ง​เสริม​ศักยภาพ​และ​ศักดิ์ศรี​ความ​เป็น​มนุษย์ คำตอบ​สำหรับ​คำถาม​ข้าง​ต้น​นี้ คงจะ​ต้อง​ช่วย​กัน​ค้นหา ไม่ว​ ่าจ​ ะ​ใช้​ระยะ​เวลา​นาน​เท่าไร

คณะ​ผู้​จัด​ทำ


สถานีข​ นส่ง​คลองลาน 21/09/55 ถึง...เธอ เสี ย ง​ป ระกาศ​เ รี ย ก​ผู้ ​โ ดยสาร​ภ ายใน​ส ถานี ​ข นส่ ง​ คลองลาน​ที่​เงียบเหงา​​ดัง​ขึ้น ขณะ​ที่​ฉัน​มอง​ออก​นอก​ หน้าต่าง​รถ​ไป​ยัง​เทือก​เขา​บึง​หล่ม​ที่​เห็น​อยู่​ลิบๆ พลาง​ คิดถึง​ความ​หมาย​อัน​หลาก​หลาย​ของ​ขุนเขา​ตระหง่าน เฉกเช่น ​เรื่ อง​ราว​ของ​ผู้คน​จาก​หลาก​ทิศ ​ที่มา​อาศัย ​อยู่​ ร่วมกัน​ใต้​เงื้อม​เงา​เขา​บึงห​ ล่ม​ใน​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล ผูค้ น​จาก​หลาย​ภมู ภิ าค​ของ​ประเทศ ทัง้ ภ​ าค​กลาง อีสาน


เหนือ​ตอน​บน และ​ชน​เผ่า​จาก​ดง​ดอย ซึ่ง​กว่า​จะ​ดั้น​ด้น​ เดินท​ าง​มา​ปัก​หลัก​ตั้ง​รกราก​ก็​แสน​ยาก​แล้ว ทว่า​อุปสรรค ความ​ขัด​แย้ง ปัญหา​นานา​ที่​พวก​เขา​เผชิญ​กลับ​เป็นข​ ุนเขา​ ที่​ต้อง​ปีน​ป่าย กว่าจ​ ะ​มา​ถงึ ว​ นั น​ ี้ วันท​ ค​ี่ วาม​หลาก​หลาย​ใน​คลอง​นำ้ ไหล ร​ วม​ตวั ก​ นั เ​ป็นส​ ายน้ำ ไหล​รวม​ไป​สต​ู่ ำบล​แห่งค​ วาม​สงบ​สขุ ย้อน​เวลา​กลับไ​ป​หน่อย ไม่ไ​กล​มาก​หรอก แค่จ​ ดุ เ​ริม่ จาก​ ห้อง​พัก​หมายเลข 306 เช้า​มืด​วัน ​ฝน​พรำ​อีก​เช่นเคย ฉันเดินอ​ อก​จาก​โรงแรม​ใน​ตวั เ​มือง​พจิ ติ ร​ทา่ มกลาง​สายฝน ​โปรยปราย​มา​เบาๆ เพื่อ​ข้าม​ถนน​ตัด​ผ่าน​ตัว​เมือง​ไปยัง​


10

คลองน้ำไหล

สถานี ​ข นส่ ง ​ป ระจำ​จั ง หวั ด ​พิ จิ ต ร​ก่ อ น​เ วลา​ม า​ถึ ง ​ข อง​ รถโดยสาร​สาย​พิจิตร-กำแพงเพชร​จะ​เข้า​เทียบ​ชาน​ชาลา​ ตีห้าส​ ามสิบ​นาที ตาม​ที่​ฉัน​ได้​สอบถาม​คิวร​ ถ​เมื่อ​เย็น​วาน เมื่อ​ถึง​เวลา​นัด รถ​โดยสาร​สี​ส้ม​ก็​เลี้ยว​เข้า​มา​จอด​ใน​ ชาน​ชาลา สาย​ฝน​ที่​โปรยปราย​ดเู​หมือน​จะ​เทห​นักม​ าก​ขึ้น ขณะ​ที่​ผู้​โดยสาร​ทยอย​กัน​มา​หลัง​ฉัน​มา​ถึง​สถานี​ขนส่ง​ได้​ ไม่​นาน พวก​เขา​พา​กัน​เดิน​ไป​ขึ้น​รถ ฉัน​เอง​ก็​หิ้ว​กระเป๋า​ สะพาย​ขึ้น​บ่า​ตาม​ไป​เช่น​กัน แต่​ก่อน​ก้าว​ขึ้น​บันได ฉัน​ ไม่ลืม​ถาม​คน​ขับ​เพื่อ​ความ​แน่ใจ​ว่า​รถ​คัน​นี้​ไป​ถึง​สถานี​ ขนส่งก​ ำแพงเพชร​ใช่​ไหม? แน่นอน​ว่า​คำ​ตอบ​คือ ใช่ 3 ชั่วโมง​เศษ​จาก​สาย​ฝน​สู่​แสงแดด​ยาม​สาย พลัน​ที่​ ฉัน​มอง​เห็น​ซาก​ปรัก​หัก​พัง​ของ​เจดีย์​บ้าง กำแพง​อิฐ​บ้าง มองเผินๆ ไม่​ต่าง​จาก​ที่​อุทยาน​ประวัติศาสตร์​อยุธยา ฉัน​ รู้ทันที​ว่าก​ ำลังเ​ข้า​เขต​จังหวัดก​ ำแพงเพชร ฉัน​มา​ถึงที่​นี่​หลังค​วัน​หลง​บรรยากาศ​แห่แหน​ต้อนรับ​ ฮีโร่​โอลิมปิก​เหรียญ​เงิน ซึ่ง​เป็น​คน​กำแพงเพชร แต่​ป้าย​ แสดง​ความ​ยินดี​ยัง​มี​ให้​เห็น​อยู่​ตาม​สถาน​ที่​ต่างๆ แม้​ กระทั่ง​ใน​สถานีข​ นส่งก​ ำแพงเพชร เหมือน​ทุก​ครั้ง​เมื่อ​มา​ถึง​ยัง​เมือง​แปลก​หน้า ฉัน​เดิน​ สำรวจ​สภา​พร​อบๆ สถานี​ขนส่ง​เพื่อ​หา​อาหาร​รอง​ท้อง​ และ​กาแฟ​ดื่มส​ ัก​แก้วเ​พื่อ​ปลุก​สติใ​ห้​ตื่น ก่อน​จะ​เริ่ม​ติดต่อ​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ไป​ยงั เ​จ้าห​ น้าทีป​่ ระสาน​งาน​ของ​องค์การ​บริหาร​สว่ น​ตำบล​ คลองน้ำไ​หล ซึง่ จ​ ะ​ตอ้ ง​เดินท​ าง​มา​รบั ฉ​ นั ท​ ส​ี่ ถานีข​ นส่งต​ าม​ เวลา​นัด และ​ไม่​นาน​นัก​หลัง​วาง​โทรศัพท์ รถ​กระบะ​สี​ดำ​ ของ​เจ้าห​ น้าที่ อบต. ก็​เลี้ยว​เข้า​มา​จอด​ยัง​หน้าส​ ถานี​ขนส่ง​ เพื่อม​ ุ่ง​หน้าส​ ู่​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล อำเภอ​คลองลาน ข้อมูลข​ อง​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​เท่า​ที่​ฉัน​มอี​ ยู่​ใน​มือ และ​ ได้​อ่าน​มัน​เมื่อ​คืน​ขณะ​อยู่​ใน​ห้อง​พัก 306 บอก​ให้​ฉัน​ ทราบ​คร่าวๆ ว่า ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​เป็นเ​มือง​ที่​ผู้คน​จาก​ หลากหลาย​ภมู ภิ าค​อพยพ​มา​ตงั้ ร​ กราก ตัง้ แต่ล​ ำปาง น่าน แพร่ เชียงราย ลำพูน ร้อยเอ็ด นครพนม นครสวรรค์ พิจติ ร นครศรีธรรมราช และ​รวม​ถงึ ช​ น​เผ่าป​ กา​กะญอ หรือช​ นเผ่า​ กะเหรี่ยง

11


12

คลองน้ำไหล

เดิม​นั้น​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​เป็น​ส่วน​หนึ่ง​ของ​ตำบล​ โป่งน้ำร้อน กระทั่ง​ใน​ปี 2511 จึง​ได้​แยก​ออก​มา​ตั้ง​เป็น​ ตำบล​ใหม่ ชือ่ ต​ ำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล​นำ​มา​จาก​ลำคลอง​ทไ​ี่ หล​ มา​จาก​ภเู ขา​ตน้ น้ำใ​น​เขต​อทุ ยาน​แห่งช​ าติค​ ลองลาน ซึง่ เ​ป็น​ น้ำตก​ที่​สวยงาม อบต.คลอง​น้ำไ​หล ก่อต​ ั้งข​ ึ้นเ​มื่อ​วันท​ ี่ 2 มีนาคม 2538 แรกเริ่มเ​ป็น อบต. ขนาด​เล็ก มี​โครงสร้าง​บริหาร​งาน​เป็น 3 ส่วน คือส​ ำนักงาน​ปลัด กอง​คลัง และ​กอง​โยธา แต่​เดิม​ ใช้อ​ าคาร​ของ​สภา​ตำบล​เป็นท​ ที่ ำการ ทว่าป​ จั จุบนั ไ​ด้ รือ้ ล​ ง​ แล้ว​ก่อสร้าง​ขึ้นใ​หม่​บน​สถาน​ที่​เดิม รวม​ถึง​ขยาย​ส่วน​งาน​ ต่างๆ ให้​มากขึ้นก​ ว่าเ​ดิม​เป็น 3 กอง 8 ฝ่าย มี​หมู่บ้าน​ ในเขต​ปกครอง​ทั้งหมด 28 หมู่บ้าน ๏



ตำนาน​อพยพ​ คลองน้ำ (ตา) ไหล

ปัญญา กาวงอ้าย รองนายก อบต.คลองน้ำไหล


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

“ปี​ที่ผม​เกิด​พอดี ผม​เกิด 2500” ปัญญา กา​วง​อา้ ย รอง​นายก อบต.คลอง​นำ้ ไ​หล ต้อนรับ​ ฉันด​ ว้ ย​เรือ่ ง​ราว​สมัยก​ อ่ น​ของ​ชาว​คลอง​นำ้ ไ​หล​ทย​ี่ อ้ นเวลา​ กลับ​ไป​ตั้งแต่​สมัย​ที่​ท่าน​รอง​ฯ เพิ่ง​จะ​ลืมตา​ดู​โลก ซึ่ง​ ไม่เพียงแต่ฟ​ งั แ​ ล้วด​ จุ ต​ ำนาน​ใน​นทิ าน​ปรัมปรา แต่ย​ งั ท​ ำให้ร​ ​ู้ อีกว​ า่ ทีม​่ า​ของ​ชอื่ ค​ ลอง​นำ้ ไ​หล​นนั้ แท้จริงใ​น​ความ​เข้าใจ​ของ​ ชาว​บ้าน​มา​จาก​สาเหตุ​อื่น​ที่​ไม่​เกี่ยว​กับ​น้ำตก​โดย​สิ้น​เชิง “เมื่อ​ก่อน​สมัย​อยู่​ลำปาง ผู้​เฒ่า​ผู้​แก่​เขา​เล่า​ให้​ฟังต่อๆ กัน​มา​ว่า แถว​ลำปาง​มัน​ไม่มี​ที่​ทำ​กิน ญาติ​พี่​น้อง​ลูกหลาน​ ก็​เยอะ มันไ​ม่​พอ​กิน เลย​อพยพ​มา​ใน​ปี 2500 ซึ่ง​เป็นป​ ี​ที่​ ผม​เกิด​พอดี ก็​อพยพ​มา​หา​ที่​อุดม​สมบูรณ์ เดินทาง​กัน​มา​ ไกล​มาก จน​มาพบ​กับ​ผู้ใหญ่​เชียง​ฝัน ชาว​กะเหรี่ยง​ที่​เขา​ ปางควาย เมือ่ ม​ า​ถงึ ค​ ลอง​แม่ลาย เขา​กเ​็ รียก​คลอง​นำ้ ตาไหล สุดท้าย​ก็​เลย​กลาย​เป็น​ที่มา​ของ​ชื่อ​คลองน้ำไหล “สมัย​ก่อน​ที่​เขา​เรียก​ว่า​คลอง​น้ำตา​ไหล เพราะ​มา​ถึง​ แล้ว​เดิน​ทาง​กลับ​ยาก รถ​ไม่มี ต้อง​เดิน กว่า​จะ​ออก​ไป​ได้​ ต้อง​ใช้เ​วลา​เป็นค​ รึง่ เ​ดือน จาก​แค่ต​ รง​วดั เ​ดินไ​ป​บา้ น​ผใู้ หญ่​ ต้อง​ใช้​เวลา 4 วัน แต่​พอ​สมัย​นี้​มถี​ นน​ตัด​ผ่าน แป๊บ​เดียว​ ก็​ถึงแ​ ล้ว”

15


16 คลองน้ำไหล

รอง​น า​ย กฯ ปั ญ ญา​บ อก​กั บ ​ฉั น ​ว่ า ที่ ม า​ข อง​ชื่ อ​ คลองน้ำไหล​มา​จาก​ชื่อ​เรียก​คลอง​แม่ลาย​ของ​ชาว​บ้าน​ ที่ ​ข นาน​น าม​ใ ห้ ​ว่ า ​ค ลอง​น้ ำ ตา​ไ หล ด้ ว ย​ก าร​เ ดิ น ​ท าง​ เข้าออก​สมัย​เมื่อ 50 กว่า​ปี​ก่อน​ค่อน​ข้าง​ลำบาก ใน​ยุค​ เริ่ม​ต้น​บุกเบิก​นั้น​มี​ชาว​บ้าน​กลุ่ม​หนึ่ง​นำ​โดย​ลุง​น้อยหวัน โอทอง ซึ่ง​เดิน​ทาง​จาก​ตำบล​บ้า​นบ​อม อำเภอ​แม่ทะ จังหวัด​ลำปาง มา​อยู่​ที่​บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล​ใน​เขต​ตำบล​ โป่ ง น้ ำ ร้ อ น ต่ อ ​ม า​ช าว​บ้ า น​ไ ด้ ​นิ ม นต์ ​ห ลวง​พ่ อ ​ค ำมู ล อินทรวิชัย เจ้าอาวาส​วัด​พระบาท​แม่​ไท อำเภอ​แม่ทะ มาร่วม​สร้าง​บ้าน​แปงเมือง และ​ให้ชื่อ​หมู่บ้าน​เมื่อ​แรก​ ตัง้ ว่า ‘บ้านคลองน้ำไหล’ เนือ่ งจาก​มล​ี ำคลอง​ไหล​ผา่ น​และ​ เป็นส​ ายน้ำท​ เ​ี่ ปรียบเสมือน​เส้นเลือด​ใหญ่ท​ ห​ี่ ล่อเ​ลีย้ ง​ผคู้ น​ อพยพ จาก​นั้น​มี​การ​แต่งตั้ง​นายเชียง​ฝัน​เป็น ​ผู้ใหญ่​บ้าน​ คนแรก โดย​มี​นาย​หนาน​จันทร์ ฟองธิวงศ์ เป็น​ผู้​ช่วย ขณะ​ที่​เอกสาร​ทาง​ราชการ​ระบุ​ว่า​ลุง​น้อยห​วัน คือ​ ผู้ น ำ​ใ น​ก าร​อ พยพ​ช าว​บ้ า น​จ าก​ล ำปาง​ม ายั ง ​ค ลอง​น้ ำ​ ไหล​ในปี 2499 เอกสาร​ของ​ทายาท​พ่อ​หนาน​จันทร์​ก็​ ระบุ​ไป​อีกอย่าง อีก​ทั้ง​ปี พ.ศ. ยัง​ตรง​กัน​กับ​เรื่อง​เล่า​ของ​ รองนายกฯ ปัญญา ซึ่ง​เป็น​ชาว​ลำปาง​ที่​อพยพ​กันม​ า​จาก​ แม่ทะ​เมื่อ​วันท​ ี่ 1 กุมภาพันธ์ 2500 จาก​เอกสาร ‘ประวัติ​บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล’ โดย​อาจารย์​ บุญส่ง ฟอง​ธิ​วงศ์ ซึ่ง​เป็น​ทายาท​ของ​นาย​หนาน​จันทร์


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

หรือ​ที่​เรียก​กัน​ใน​หมู่​ชาว​บ้าน​ว่า​พ่อ​หนาน​จันทร์ ระบุ​ว่า พ่อ​หนาน​จันทร์​นั้น​คือ​ผู้นำ​ใน​การ​อพยพ​ชาว​ลำปาง​มา​ตั้ง​ รกราก​ที่​คลอง​น้ำ​ไหล​เป็น​พวก​แรก โดย​ท่าน​ได้​กล่าว​ไว้​ ใน​บันทึก​ว่า ‘เรา​คงจะ​ได้ทด​ี่ นิ ผ​ นื ใ​หญ่น​ เ​ี้ ป็นท​ ท​ี่ ำ​กนิ ส​ บื ต​ อ่ ล​ กู ห​ ลาน​ ของ​เรา​ไป​ใน​ภาย​ภาค​หน้า เรา​จะ​ไม่​อด​เหมือน​อยู่​ลำปาง​ อีก​แล้ว’ ฉัน​เอง​ก็​ไม่ใช่​นัก​ประวัติศาสตร์​ชุมชน​นะ แต่​เมื่อ​เห็น​ ข้อ​แตก​ต่าง​ใน​เอกสาร​ก็​อด​ที่​จะ​นำ​มา​บันทึก​ให้​เธอ​อ่าน​ใน​ รูป​ของ​จดหมาย​ไม่​ได้ เพราะ​เรื่อง​พวก​นี้​มัน​สำคัญ​ที​เดียว​ กับ​ประวัติ​ชุมชน​แต่ละ​ท้อง​ถิ่น​ที่​ควร​ต้อง​มี​การ​สอบ​ทาน​ ให้​ถูก​ต้อง​ต่อ​ไป เพียง​แต่​อาจ​ไม่ใช่​หน้าที่​ฉัน หลัง​จาก​พ่อ​หนาน​จันทร์​นำ​ผู้คน​อพยพ​มา​จาก​ลำปาง​ แล้ว ใน​ปี 2501 พ่อ​หนาน​จันทร์​ก็ได้​รับ​การ​แต่ง​ตั้ง​ให้​ เป็น ​ผู้​ช่วย​ผู้ใหญ่​บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล​ใน​สังกัด​ปกครอง​ของ​ ผู้ใหญ่​เชียง​ฝัน “จาก​นนั้ ม​ า​เขา​กป​็ รึกษา​หารือก​ นั ส​ ร้าง​วดั สร้าง​โรงเรียน ปี 2501 วัดย​ ังเ​ป็น​กระต๊อบ​อยู่​เลย เมื่อ​มา​ถึง​ปี 2502 ก็​ สร้าง​โรงเรียน แรกๆ สมัย​นั้น​โรงเรียน​จะ​อยูใ่​น​พื้นที่​เดียว​ กับ​วัด แต่​ก็​เกิดป​ ัญหา​เวลา​เด็ก​นักเรียน​มา​เรียน​กัน ทำให้​ รบกวน​สมาธิข​ อง​พระ เลย​ตอ้ ง​ยา้ ย​วดั ก​ บั โ​รงเรียน​อยูค​่ นละ​ ฝัง่ เ​มือ่ ป​ ี 2516 ปัจจุบนั เสา​ของ​โรงเรียน​เก่าก​ ย​็ งั เ​หลืออยู”่

17


18

คลองน้ำไหล

รอง​นา​ยกฯ ปัญญา​เล่า​เสริม​จาก​ข้อมูล​ในเอกสาร ซึ่ง​ระบุ​ เพิ่ม​เติม​ว่า​ใน​ปี 2511 ผู้ใหญ่​เชียง​ฝัน​ได้​ลา​ออก​จาก​การ​ เป็น ​ผู้ใหญ่​บ้าน พ่อ​หนาน​จันทร์​จึง​ขึ้น​เป็น ​ผู้ใหญ่​บ้าน​ คลองน้ำไหล​ขึ้นม​ า​แทน จาก​ปี 2511 มา​ถึ ง ​ปี ​ส ร้ า ง​วั ด ​แ ละ​โ รงเรี ย น​บ้ า น​ คลองน้ำไหล​หลัง​ใหม่ จนถึง​ปี 2517 พ่อหนาน​จันทร์​ ก็​ลาออก​จาก​ตำแหน่ง​ผู้ใหญ่บ้าน พร้อมกับ​การ​มา​ถึง​ ของ​ถนน​และ​เสา​ไฟฟ้า​ที่​นำ​ความ​เจริญ​เข้า​มา​สู่​ตำบล​ คลองน้ำไหล และ​รวมถึงผ​ คู้ น​จาก​จงั หวัดต​ า่ งๆ ก็ห​ ลัง่ ไ​หล​ มายังท​ ี่​นี่...ที่คลองน้ำไหล ๏


อุทยานแห่งชาติ คลองลาน

23

20

16

17

27

8

25

9

19

1

3

28

21 2 15

14

11

18

22 12

24

6

ตำบลคลองลานพัฒนา

4

10

7

5

ตำบลสักงาม

26

13

ตำบลวังทอง


ภาพ​รวม​ คลอง​น้ำ​ไหล

ประพจน์ เพียรพิทักษ์ นายก อบต.คลองน้ำไหล


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

“จุ ด ​เ ด่ น ​ข อง​ต ำบล​ค ลอง​น้ ำ ​ไ หล​อ ยู่ ​ที่ ​พื้ น ที่ ​ก ว้ า ง​ใ หญ่ รวมด้ ว ย​ผู้ ค น​จ าก​ห ลาก​ห ลาย​เ ชื้ อ ​ส าย และ​เ รา​ยั ง ​มี ​ ธรรมชาติ​ทสี่​ วยงาม” ประพจน์ เพี ย ร​พิ ทั ก ษ์ นายก อบต.คลอง​น้ ำ ​ไ หล บอก​กับ​ฉัน​หลัง​บท​สนทนา​ยาม​บ่าย​เริ่ม​ต้น ซึ่ง​จุด​เด่น​ ทั้งสามส่วน​นี้​คือคำ​อธิบาย​ภาพ​กว้าง​ของ​คลอง​น้ำ​ไหล​ อย่าง​ชัดเจน ทั้ง​ความ​กว้างใหญ่​ของ​พื้นที่​ที่​รวบรวม​ผู้คน​ จาก​หลาย​ภูมิภาค​เข้ามา​ไว้​ด้วย​กัน ทั้ง​ภาค​เหนือท​ ี่​เป็น​คน​ ส่วนใหญ่ ภาคอีสาน ภาคกลาง และ​ภาค​ใต้ รวม​ถึง​สภาพ​ ทาง​ธรรมชาติท​ ย​ี่ งั ส​ มบูรณ์ โอบ​ลอ้ ม​ดว้ ย​ขนุ เขา และ​นำ้ ตก​ ทีไ่​หล​มา​จาก​อุทยาน​แห่งช​ าติ​คลองลาน แม้ว่าก​ าร​บริหาร​งาน​ของ อบต.คลอง​น้ำ​ไหล อาจไม่ได้​ แตก​ต่าง​จาก​ที่​อื่น​มาก​นัก​คือ ยึด​หลัก​การ​มี​ส่วน​ร่วม​ของ​ ทุก ​ฝ่าย โดย​จะ​มี​การ​แบ่ง​ส่วน​บริหาร​งาน​ออก​เป็น 4 ฝ่าย คือ ฝ่าย​ท้อง​ที่ ซึ่ง​ประกอบ​ไป​ด้วย​กำนัน ผู้ใหญ่​บ้าน ฝ่ายปกครอง​ท้อง​ถิ่น ซึ่ง​ก็​คือ​คณะ​ผู้​บริหาร​ของ อบต. และ​ ฝ่าย​ขา้ ราชการ​ประจำ ซึง่ เ​ป็นส​ ว่ น​ของ​สำนักงาน​ปลัด อบต. ที่​คอย​ช่วย​แก้​ปัญหา​ของ​ชาว​บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล​ใน​เรื่อง​การ​ ประสาน​งาน​กับ​ภาค​รัฐ​นอก​พื้นที่ ขณะ​ที่​ฝ่าย​สุดท้าย​เป็น​ ภาค​ส่วน​ทนี่​ า​ยกฯ ประพจน์​บอก​ว่าเ​ป็น​ส่วน​ที่​สำคัญ​ที่สุด

21


22

คลองน้ำไหล

นั่นก​ ็​คือ ภาค​ประชาชน “ภาค​ประชาชน​เป็นส​ ว่ น​กำลังห​ ลักข​ อง​เรา​ใน​การ​พฒ ั นา​ ตำบล​คลอง​น้ำไ​หล ซึ่ง​เรา​จะ​ให้เ​ขา​ได้​มี​เวที​ประชาคม โดย​ ทาง อบต. จะ​ลงพื้น​ที่​ทั้ง 28 หมู่บ้าน​ไป​รับ​ทราบ​ปัญหา แล้ว​นำ​ปัญหา​ทั้ง 28 หมู่บ้าน​นั้น​กลับ​มา​วิเคราะห์​ให้​รู้​ว่า​ ปัญหา​หลักๆ จาก​ฐานราก​ของ​ประชาชน​นั้น​คือ​อะไร” ถึงจ​ ะ​เป็นเ​ช่นน​ นั้ ถึงจ​ ะ​มก​ี าร​รว่ ม​มอื ใ​น​ระดับภ​ าครัฐแ​ ละ​ ภาค​ประชาชน มี​การ​ลงพื้น​ที่​และ​การ​แบ่ง​ฝ่ายดำเนินการ​ อย่าง​ชดั เจน นา​ยกฯ ประพจน์ก​ ไ​็ ม่ล​ มื บ​ อก​กบั ฉ​ นั ว​ า่ คนทีน่ ​ี่ มี​การ​จัด​ตั้ง​กลุ่ม​ก้อน​ของ​เขา​เพื่อ​แก้​ปัญหา​ของ​ตัว​เอง​ใน​ พื้นที่​ก่อน​แล้ว ทั้ง​ใน​รูป​ของ​อาสา​สมัคร​บ้าง กลุ่ม​ดูแล​ ผู้สูงอายุบ​ ้าง หรือ​กระทั่ง​กลุ่ม​สภา​เยาวชน​ที่​ฉันไ​ด้​เล่า​ไป จน​อาจ​กล่าว​ได้ว​ า่ ภ​ าพ​โดย​รวม​ของ​ชมุ ชน​คลองน้ำไหล​ มี​ความ​เข้ม​แข็ง​ใน​ตัว​อยู่​แล้ว กระทั่ง​ปี 2554 นา​ยกฯ ประพจน์ ​ไ ด้ ​มี ​โ อกาส​ล งพื้ น ​ที่ ​ต ำบล​อุ ทั ย ​เ ก่ า อำเภอ​ หนองฉาง จั ง หวั ด​อุ ทั ย ธานี ได้ พ บปะ​แ ละ​พู ด ​คุ ย ​เพื่ อ​ แลกเปลี่ยน​เรียน​รู้​เรื่อง​ตำบล​สุข​ภาวะ ถึง​ขนาด​ที่​นา​ยกฯ บอก​กับ​ฉัน​ว่า นี่​แหละ​คือ​แนวทาง​ใน​การ​แก้​ปัญหา​ชุมชน​ ท้อง​ถนิ่ ไ​ด้อ​ ย่าง​ยงั่ ยืน ด้วยการ​สร้าง​ฐาน​ความ​สขุ ท​ งั้ ส​ ขุ กาย​ และ​สุขใจ นำไป​สู่​การ​เข้า​ร่วม​เป็น​เครือ​ข่าย​หนึ่ง​ใน​ตำบล​ สุข​ภาวะ


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

“วัน​นี้​ท้อง​ถิ่น​ของ​เรา​จะ​อยู่​คน​เดียว​ไม่​ได้ วันนี้​ท้อง​ถิ่น​ ของ​เรา​อาจ​มี​ดี​ส่วน​หนึ่ง แต่​บาง​ส่วน​ก็​อาจ​จะ​ยัง​ไม่​ดี​พอ เพราะ​ฉะนั้น​เมื่อ​เรา​มี​โอกาส​ไป​เรียน​รู้ ทำให้​เรา​สามารถ​ นำ​ความ​รู้​ที่​ได้​จาก​แต่ละ​ท้อง​ถิ่น​กลับ​มา​พัฒนา​ท้อง​ถิ่น​ ของ​เรา​เอง” ๏

23


สุรินทร์ บุญนาค


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ศาลา​สร้าง​สุข จาก​ภาพ​รวม​ของ​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล ฉันเ​ดิน​มายัง​อาคาร​ ชั้น​เดียว​ด้าน​หน้า​ห้อง​ทำงาน​นายก อบต. ซึ่ง​เป็น​ที่​ตั้ง​ของ ‘ศูนย์ส​ ร้าง​สขุ ต​ ำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล’ ภายใน​มก​ี าร​จดั ว​ าง​สนิ ค้า​ จาก​คนใน​ชุมชน​เพื่อ​การ​สร้าง​ราย​ได้ เช่น ดอกไม้จันทน์ พวงหรีด และ​พวง​กุญแจ โดย​สุรินทร์ บุญนาค บอก​เล่า​ ให้​ฟัง​ถึง​จุด​เริ่ม​ต้น​ที่​พัฒนา​มา​จาก​การ​ทำ​ขนม​ทอง​ม้วน​ ขึ้น​ก่อน “เรา​มี​สมาชิก 19 คน หุ้น​กัน​คนละ 100 บาท เอา​ไป​ ซือ้ อ​ ปุ กรณ์ท​ ำ​ขนม​ตา่ งๆ มา​อบรม​ทำ​ขนม​ทอง​มว้ น​ขนึ้ ก่อน แรกๆ ก็​ทำ​กันเอง​ชิม​กันเอง​ก่อน ต่อ​มา​จึง​เริ่ม​ขาย​กัน​ ในชุมชน ก็​มรี​ าย​ได้​ขึ้น​มา​เดือน​ละ 3,000-4,000 บาท”

25


26

คลองน้ำไหล

ราย​ได้​เดือน​ละ 4,000 บาท​ที่​พี่​สุรินทร์​บอก​ฉัน แก​ แบ่ง​ออก​เป็น 3 ส่วน โดย​ส่วน​ที่ 1 ร้อย​ละ 20 นำ​ไป​ฝาก​ ธนาคาร ส่วน​ที่ 2 ร้อย​ละ 30 นำ​ไป​ซื้อ​วัตถุดิบ ส่วน​ที่ 3 ร้อย​ละ 50 แบ่ง​ปันใ​ห้​สมาชิก​ภายใน​กลุ่ม แล้ว​มา​ทำ​ดอกไม้​จันทน์ พวงหรีดไ​ด้​อย่างไร? พี่​สุรินทร์​บอก​ฉัน​ว่า​ต้องการ​ช่วย​เหลือ​เด็ก​สาว​วัย​รุ่น​ที่​ ท้อง​ก่อน​แต่ง ทำให้​ออก​จาก​โรงเรียน​ตั้งแต่​ยัง​เรียน​ไม่​จบ บาง​คน​ไม่มค​ี วาม​รพ​ู้ อทีจ​่ ะ​ไป​สมัคร​งาน​ทไี่ หน บางคน​ตอ้ ง​ รับผ​ ิด​ชอบ​เลี้ยง​ดู​ลูก​น้อย​แต่​เพียง​ลำพัง พีส่​ ุรินทร์​จึง​จัดตั้ง​ กลุม่ ท​ ำ​ดอกไม้จ​ นั ทน์แ​ ละ​พวงหรีดเ​พิม่ ข​ นึ้ ม​ าอีก โดยขอทุน​ สนั บ สนุ น ​จ าก​ศู น ย์ ​พั ฒ นา​สั ง คม​ห น่ ว ย​ที่ 4 จั ง หวั ด​ กำแพงเพชร นำ​มา​เป็นค​ า่ ใ​ช้จ​ า่ ย​ใน​การ​อบรม​ให้กบั ค​ ณ ุ แม่​ ยังส​ าว​ทที่​ ้อง​ไม่​พร้อม​ให้​มรี​ าย​ได้​พอ​เลี้ยง​ตัว​และ​ลูกน​ ้อย ปัญหา​นเ​ี้ ชือ่ ม​โยง​ไป​ยงั ป​ ญ ั หา​ทม​ี่ ม​ี า​แต่เ​ดิมข​ อง​เยาวชน​ ใน​พนื้ ทีค​่ ลอง​นำ้ ไ​หล ซึง่ เ​ผอิญว​ า่ ภ​ ายใน​ศาลา​สร้างสุขแ​ ห่งนี​้ ยังเ​ป็นท​ ต​ี่ งั้ ข​ อง​กลุม่ ส​ ภา​เด็กแ​ ละ​เยาวชน ซึง่ ร​ บั ผิดชอบ​ดแู ล​ ปัญหา​วยั ร​ นุ่ ม​ า​แต่ค​ รัง้ ท​ ค​ี่ ลอง​นำ้ ไ​หล​อาจเรียก​ได้ว​ า่ เ​ป็นย​ คุ ​ ‘อันธพาล​ครอง​เมือง’ ๏


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

27


28

คลองน้ำไหล


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

สุขใจ​ที่​เห็น​รอย​ยิ้ม ด้วย​ความ​ที่​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​มี​ผู้คน​จาก​หลาก​หลาย​ ภูมิภาค ต่าง​พก​เอา​ความ​ภาค​ภูมิใจ​ใน​ชาติพันธุ์​ของตน จนกระทั่ง​หลงลืม​ไป​ว่า ขณะ​นี้​ทุก​คน​ได้​มา​อยู่​ร่วม​กัน บนแผ่น​ดิน​เดียวกัน​แล้ว “ทุก​วัน​นี้​ปัญหา​การ​ตี​กัน​ลด​น้อย​ลง​มาก ไม่​เหมือน​ สมัยก่อน คืออ​ ย่าง​เมือ่ ก​ อ่ น​นห​ี้ มู่ 15 กับห​ มู่ 9 มันอ​ ยูต่ ดิ กัน แค่​ข้าม​สะพาน​มา​นี่​ก็​หัวแ​ ตก​แล้ว” สุ ​รั ต น์ คำ​จั น ทร์ ที่ ​ป รึ ก ษา​ส ภา​เ ด็ ก ​แ ละ​เ ยาวชน​ คนปัจจุบัน บอก​ฉัน​ถึง​วัน​วาน​เมื่อ​ครั้ง​บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล​ ยังแ​ บ่ง​ฝัก​แบ่ง​ฝ่าย​ที่​ไม่ใช่​ด้วย​เรื่อง​สี​เสื้อ “อย่าง​งาน​ปใี​หม่​ที่​สแี่​ ยก​คลอง​น้ำ​ไหล ซึ่ง​จัด​ทุก​ปี ในปี​

29


30

คลองน้ำไหล

แรกๆ จัด​ได้แ​ ค่​คืนเ​ดียว​ก็​เลิกเ​พราะ​เด็ก​ตี​กัน แค่​สัก 2 ทุ่ม​ ก็ต้อง​เริ่ม​ใส่​หมวก​กันน็อค​แล้ว เพราะ​ขวด​มัน​จะ​ลอย​มา​ จาก​ทกุ ท​ ศิ เ​ลย อันน​ ก​ี้ ลุม่ ท​ า่ ช้าง อันน​ ก​ี้ ลุม่ บ​ า้ น​ใหม่ มีกลุม่ ​ หมู่ 4 หมู่ 6 อยูโ่​ซน​เดียวกัน หมู่ 15 อีกโ​ซนหนึ่ง หมู่ 9 หมู่ 18 อีกโ​ซน ตรง​นเี้​ป็นก​ลุ่ม​คลอง​น้ำ​ไหล กลุ่มคนเหนือ วัย​รุ่น​คน​เหนือ​นะ​ครับ ซึ่ง​เลย​เข้าไป​จะ​เป็น​หมู่ 8 และ​หมู่ 20 จะ​เป็น​คน​อีสาน ซึ่ง​ทั้งหมด​นี้​จะ​รู้จักกันหมด ยกเว้น​ กลุม่ ค​ ลอง​นำ้ ไ​หล เพราะ​กลุม่ เ​รา​เป็นก​ ลุม่ ท​ ใ​ี่ หญ่ม​ าก และ​ ไม่เ​คย​จะ​เข้าก​ ับ​ใคร​เลย” ฉัน​ฟัง​แล้ว​อด​นึกถึง​ภาพ​ตาม​ไม่​ได้ ปี​ใหม่​นอง​เลือด​ สมัยนั้น​เป็น​อย่างไร อาจ​นึก​ภาพ​ได้​ไม่​ชัด​เมื่อ​มอง​เห็น​ สภาพ​คลอง​น้ำ​ไหล​ของ​ปัจจุบัน​ขณะ​ที่​กำลัง​จะ​ก้าว​เข้าสู่​ หนึ่ง​ใน​เครือ​ข่าย​ตำบล​สุข​ภาวะ ฉัน​ถาม​สุ​รัตน์​ต่อ​ถึงที่​ มา​ที่​ไป​ของ​การ​ทะเลาะ​เบาะ​แว้ง ซึ่ง​น่า​คิด​ตรง​ที่​ว่า​สื่อ​ อย่าง​ภาพยนตร์​มี​อิทธิพล​แค่​ไหน​กับ​วัย​รุ่น​ของ​ประเทศนี้ เพราะ​สร​ุ ตั น์บ​ อก​กบั ฉ​ นั ว​ า่ ส​ าเหตุข​ อง​การ​ไม่ถ​ กู กันร​ ะหว่าง​ หมู่บ้าน​แต่ละ​หมู่​ใน​คลอง​น้ำ​ไหล​มี​สาเหตุ​มา​จาก​การ​ ปลูกฝังข​ อง​รุ่น​พี่ จาก​รุ่น​หนึ่ง​สู่​รุ่นหนึ่ง อีก​ประการ​มา​จาก​ ภาพยนตร์แ​ นว​แก๊งสเตอร์​หรือ​หนัง​ฮ่องกง “ผม​ยงั เ​คย​เห็นก​ บั ต​ า​เลย​วา่ รุน่ พ​ ข​ี่ ม​ี่ อเตอร์ไซค์เ​อาดาบ​ ไล่​ฟัน​เหมือน​ใน​หนัง​เปี๊ยบ​เลย ผม​ก็​เลย​มา​รู้​ว่า อ๋อ มันมา​ จาก​หนัง แล้วร​ นุ่ พ​ ก​ี่ ส​็ งั่ ส​ อน​กนั ม​ า รุน่ พ​ ม​ี่ นั จ​ ะ​ทำให้เ​ห็นว่า​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

พวก​เรา​ไม่ถ​ กู ก​ บั ก​ ลุม่ ไ​หน​บา้ ง พอ​รนุ่ น​ อ้ ง​ขนึ้ ม​ า​มนั ก​ เ​็ กลียด​ กัน​ไป​โดย​อัตโนมัติ แต่​พอ​โต​ขึ้น​มา​ก็​เลิก​กัน​ไป บางคน​ก็​ ทำงาน​ด้วย​กัน​ได้” แต่ก​ ว่าจ​ ะ​ถงึ ว​ นั ท​ ำงาน​รว่ ม​กนั ไ​ด้ กว่าจ​ ะ​ถงึ ว​ นั ท​ ต​ี่ า่ งฝ่าย​ ต่าง​มอง​ย้อน​กลับ​ไป​ถึง​ห้วง​เวลา​ที่​ฉัน​เชื่อ​ว่า​ไม่แต่​เพียง​ สุ​รัตน์​เท่านั้น​หรอก​ที่​ตั้ง​คำถาม​กับ​มัน ฉัน​อด​คิด​ไม่ได้ว่า ถ้าพ​ วก​เขา​หรือว​ ยั ร​ นุ่ ใ​น​ตอน​นนั้ ไ​ม่ส​ ามารถ​กลับมา​ทำงาน​ ร่วม​กัน​ได้​ล่ะ จะ​เกิด​อะไร​ขึ้น? หนทาง​ใน​การ​แก้​ปัญหา​บาง​อย่าง เวลา​ช่วย​ได้ แต่​ บางอย่าง รอ​แต่​เวลา​บางที​อาจ​สาย​เกิน อาจ​เพราะ​แบบ​นั้น สมชาย กีด​คำ ประธาน​สภาเด็ก​ และ​เยาวชน​คน​แรก​จึง​ลุก​ขึ้น​ทำ​อะไร​บาง​อย่าง​เพื่อ​แก้ไข​ ปัญหา​ที่​มี​แต่​เยาวชน​ด้วย​กัน​เท่านั้น​ที่​เข้าใจ และ​แนวทาง​ แก้ป​ ญ ั หา​นนั้ ส​ ง่ ต​ อ่ ม​ ายังส​ ร​ุ ตั น์ใ​น​ฐานะ​ทเ​ี่ คย​ดำรง​ตำแหน่ง​ ประธาน​สภา​เด็กฯ รุน่ ท​ ี่ 3 และ​เป็นท​ ป​ี่ รึกษา​ให้ก​ บั ส​ ภาเด็กฯ ใน​ปัจจุบัน “แนวคิด​ของ​สภา​เด็กฯ จัดต​ ั้ง​ขึ้น​เพื่อแ​ ก้ไข​ปัญหา​ความ​ รุนแรง เนื่องจาก​สมัย​ก่อน​เด็ก​วัย​รุ่น​ใน​คลอง​น้ำ​ไหล​มี​ ปัญหา​ทะเลาะ​กัน​มาก แรกๆ ผู้ใหญ่​ใน​ชุมชน​ไม่​เข้าใจ​ว่า​ จะ​ทำ​ไป​ทำไม ทำ​แล้วไ​ด้อ​ ะไร จน​เรา​ทำ​กจิ กรรม​มา​เรือ่ ยๆ ตั้งแต่​ปี 2549 จน​มา​ถึง​ปัจจุบัน สภา​เด็กฯ ของ​เรา​ก็ได้รับ​ การ​ยอมรับ​มาก​ขึ้น”

31


32

คลองน้ำไหล

เวลา 6 ปี​ใน​การ​ทำงาน​ที่​แทบ​จะ​เรียก​ได้​ว่า​โดด​เดี่ยว เพราะ​ผห​ู้ ลักผ​ ใู้ หญ่ใ​น​ชมุ ช​ น​แรกๆ ยังไ​ม่เ​ข้าใจ และ​มองว่า​ เป็น​เรื่อง​ของ ‘เด็กๆ’ จึง​ยัง​ไม่​ให้การ​สนับสนุน​เท่า​ที่​ควร กว่า​จะ​ได้​รับก​ าร​ยอมรับ​ก็​ลถุ​ ึง​ปี 2552 เมื่อมี​การ​ประชุม​ ใน​ระดับอ​ ำเภอ กลุม่ ส​ ภา​เด็กแ​ ละ​เยาวชน​ของ​ตำบล​คลอง​ น้ำไ​หล​จงึ ไ​ด้ร​ บั โ​อกาส​ใน​การ​เป็นต้นแ​ บบ​พสี่ อนน้อง​ให้แก่​ เยาวชน​กลุ่ม​อื่นๆ ทีท่​ ำ​งาน​คล้ายๆ กัน “เรา​เป็น​ที่​แรก​ที่​เริ่ม​ทำ ดัง​นั้น​เรา​ จะ​มี ​ป ระสบการณ์ ​ม ากกว่ า ให้ ​ คำ​แนะนำ​ได้​ดี​กว่า เพราะ​เรา​ได้​ ลงมื อ​ท ำ​ม า​ก่ อ น​แ ล้ ว ปัจจุบัน​

สุรัตน์ คำจันทร์


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

เรา​จะ​มี​โครงการ​เยาวชน​ต้น​กล้า​น้อย ทำ​งาน​คล้ายๆ กับ​มูลนิธิ​อนุรักษ์​ธรรมชาติ แล้ว​ก็​มี อสม.น้อย ซึ่ง​ได้​รับ​ การ​สนับ​สนุ​นบ่อยๆ จาก อบจ. อบต. และ​สำนักงาน​ พั ฒ นา​สั ง คม​ที่ ​จ ะ​ใ ห้ ก าร​ส นั บ สนุ น ​เ รา​อ ยู่ ​ต ลอด” ทว่า​ไม่​แต่​เพียง​ปัญหา​ความ​รุนแรง​เท่านั้น ปัญหา​ของ​ เยาวชน​หญิง​ที่​ตั้ง​ครรภ์​ก่อน​วัย​อัน​ควร​ก็​เป็น​ปัญหา​ที่​กลุ่ม​ ให้​ความ​ใส่ใจ​และ​สนใจ “หลั ง ​ก่ อ ​ตั้ ง ​ก ลุ่ ม ​ส ำเร็ จ เรา​ก็ ​ท ำ​โ ครงการ​อ นามั ย​ เจริ ญ พั น ธุ์ ซึ่ ง ​เ ป็ น ​โ ครงการ​จ าก​ส่ ว น​ก ลาง​ห รื อ ​ร ะดั บ​ ประเทศ​เลย​นะ​ครับ เขา​กระจาย​ให้​แต่ละ​จังหวัด​ไป​ทำ​กัน และ​ทั้ง​จังหวัด​กำแพงเพชร​มัน​ไม่มี​เลย มี​แต่​ที่​นี่​ที่​เดียว เขาเลย​มุ่ง​มา​ที่​นี่ เรา​จึง​ได้​ส่งตัว​แทน​ไป​ร่วม​ประชุม เสร็จ​ แล้วก​ลับ​มา​อบรม​เรื่อง​อนามัย​เจริญ​พันธุ์ เน้น​เรื่อง​เดียว​ ล้วนๆ จาก​นั้น​กน็​ ำ​เอา​ความ​รนู้​ ี้​ไป​ขยาย​ใน​ค่าย “ต่อม​ า​เรา​จึงเ​กิดโ​ครงการ​พี่​สอน​น้อง โครงการ​นเี้​รา​ทำ​ กับ​น้องๆ ชั้น ม.3 เหมือน​เป็นการ​ไป​แนะแนว​ให้​รุ่น​น้อง​ ในฐานะ​รุ่น​พี่ เพื่อ​ชี้แนะ​ให้​เห็น​ว่า​มี​โรงเรียน​ไหน​บ้าง​ที่​น่า​ ไป​เรียน​และ​มจี​ ุดเ​ด่นอ​ ะไร​ทนี่​ ่าส​ นใจ คือใ​น​สภา​ของ​เราจะ​ มีร​ นุ่ พ​ ม​ี่ า​จาก​หลาย​โรงเรียน เพราะ​หลังจ​ าก​เขา​ได้ไ​ป​เรียน​ ต่อ​ใน​เมือง​แล้ว​ก็​จะ​มี​เพื่อน​จาก​หลาย​โรงเรียน​กลับ​มา​ให้​ คำแนะนำ​กับ​น้องๆ ถ้า​สนใจ​โรงเรียน​ไหน​ก็​ให้​เขา​ลอง​ ไปสอบ ซึ่ง​นอกจาก​เรื่อง​แนะแนว​การ​ศึกษา​แล้ว เรา​จะ​ก็​

33


34

คลองน้ำไหล

ให้​ความ​รู้​เรื่อง​ยา​เสพ​ติด​กับ​เรื่อง​อนามัย​เจริญ​พันธุ์​แทรก​ เข้าไป​ด้วย โดย​จะ​พยายาม​ไม่​ให้​เรื่อง​พวก​นี้​หาย​ไป” ทุกๆ ปี สภา​เด็ก​และ​เยาวชน​จะ​มี​กิจกรรม​ที่​เปรียบ​ เสมือน​เป็นการ​ยดึ โ​ยง​เยาวชน​เข้าไ​ว้ด​ ว้ ย​กนั ภ​ ายใต้ก​ จิ กรรม​ ทัศนศึกษา ซึ่ง​ใน​ด้าน​หนึ่ง​ไม่​ต่าง​จาก​การ​พา​เยาวชน​ไป​ เที่ยว แต่ ​ใน​อีก​ด้าน​หนึ่ง​การพา​เยาวชน​ไป​ลงพื้นที่​ยัง​ ชุมชน​อนื่ ๆ ได้พ​ ดู ค​ ยุ ก​ บั เ​ยาวชน​จาก​ตำบล​อนื่ ๆ ก็เ​ป็นการ​ หลอมละลาย​เปลือก​บาง​อย่าง​ที่​ห่อ​หุ้ม ใน​การ​ลงพื้น​ที่​เพื่อ​ศึกษา​ตัวอย่าง​จาก​กลุ่ม​อื่น สุ​รัตน์​ บอก​กับ​ฉัน​ว่า แม้​ใน​ฐานะ​กลุ่ม​ก้อน​ที่​ก่อ​ตั้ง​และ​กรุย​ทาง​ ด้าน​นม​ี้ า​กอ่ น แต่ส​ ภา​เด็กแ​ ละ​เยาวชน​คลอง​นำ้ ไ​หล​กไ​็ ม่ได้​ เน้นว​ า่ ต​ วั เ​อง​จะ​ตอ้ ง​เด่นห​ รือด​ งั ก​ ว่า แต่ไ​ป​เพือ่ ด​ ว​ู ธิ ค​ี ดิ ข​ อง​ กลุ่ม​อื่น อย่าง​ไหน​ดี​กว่า​ก็​นำ​มา​ปรับใ​ช้ แม้จ​ ะ​ประสบ​ความ​สำเร็จใ​น​การ​ลด​ปัญหา​การ​ทะเลาะ​ เบาะ​แว้ง​ของ​กลุ่ม​เยาวชน​ใน​พื้นที่ แม้​จะ​ลบ​คำ​ปรามาส​ ของ​ผู้ใหญ่​ใน​ชุมชน​ที่​เคย​ดูแคลน​ลง​ได้ กระนั้น​ปัญหา​ที่​ กลุ่ม​สภา​เด็ก​และ​เยาวชน​ต้อง​เจอ​เป็นป​ ระจำ​ทุก​ปี​คือ การ​ ขาดแคลน​บุคลากร​ที่​จะ​เข้า​มา​รับไ​ม้​ต่อ​จาก​รุ่น​พี่ “ปัญหา​หลัก​ของ​งาน​เยาวชน​คือ น้อง​เขา​ต้อง​เรียน​ หนังสือ​ต่อ พอ​เรียน​จบ​น้อง​เขา​ก็​ต้อง​ย้าย​พื้นที่ พอ​ย้าย​ แล้วม​ นั ก​ จ​็ ะ​ขาด​ความ​ตอ่ เ​นือ่ ง​ไป แต่น​ นั่ ก​ ไ​็ ม่ส​ ำคัญเ​ท่ากับ​ การ​ที่​โรงเรียน​ทุก​วัน​นี้​เน้น​การ​เรียน​หนังสือ​มาก กิจกรรม​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

เขา​จะ​ไม่ค​ ่อย​เน้น​เท่า​ไหร่ พอ​ถึง​วัน​หยุดเ​สาร์-อาทิตย์ เด็ก​ ส่วนหนึ่ง​เขา​ก็​จะ​มา​ช่วย​งาน​เรา แต่​ก็​มี​บางส่วน​ที่​ถูก​ครู​ เรียก​ตัว​ไป​ช่วย​งาน​ที่​โรงเรียน ซึ่ง​พอ​เรา​เห็น​ปัญหา​ตรงนั้น​ แล้ว​จึง​ต้อง​มา​ปรับ​เปลี่ยน​วิธี​ใหม่​โดย​คัด​เลือก​เฉพาะ​ เยาวชน​ที่​สมัคร​ใจ​จริงๆ รวม​ถึง​การ​ชักชวน​น้องๆ ที่​เรียน กศน. ซึง่ เ​ขา​จะ​มเ​ี วลา​วา่ ง​เยอะ ไม่เ​หมือน​กบั เ​มือ่ ก​ อ่ น​ทเ​ี่ รา​ จะ​ดึงส​มา​ชิก​จาก​โรงเรียน​โดย​ถูก​ครู​เกณฑ์​มา​อีก​ที ทำให้​ ดู​เหมือน​ว่า​เด็ก​ต้อง​ทำ​ตาม​คำ​สั่ง​ของ​โรงเรียน ซึ่ง​เรา​จะ​ ไม่เอา เพราะ​มัน​ไม่ใช่​งาน​ของ​จิต​อาสา แต่​มัน​เป็นการ​ บังคับ​เขา​มา​โดยที่​เขา​ไม่ไ​ด้​สมัคร​ใจ” แล้วต​ ัว​สุ​รัตน์ล​ ่ะ ใคร​เป็น​คน​ชักชวน? “พีส่​ มชาย กีด​คำ เป็น​คน​ชักชวน​เข้า​มา คือ​เรา​มาแบบ​ งงๆ ว่า​มา​ทำไม มา​เพื่อ​อะไร ทำไม​ต้อง​มา มา​แล้ว​ก็​ เห็น​เด็ก​แต่ละ​หมู่บ้าน นั่ง​มอง​หน้า​กัน​ไป​เลิก​ลั่กๆ แต่​ พอนานเข้า​ก็​เริ่ม​มี​การ​คุย​กัน เริ่ม​เห็น​ว่า​มัน​มี​ประโยชน์ เรา​กเ​็ ริม่ ท​ ำ พอ​ทำ​แล้วม​ นั ม​ ค​ี วาม​สขุ น​ ะ มันเ​ป็นค​ วาม​สขุ ท​ ​ี่ เปรียบ​ยาก แต่​มันดี​ตรง​ที่​เรา​ไม่​ต้อง​ไป​ถือ​ดาบ​ไล่​ฟันใ​คร” “แล้วส​ รุ​ ัตน์​เคย​ตี​กับ​เขา​มั้ย?” ฉัน​ถาม​แล้วม​ อง​ตรง​ไปที่​ ตา​ของ​เด็ก​หนุ่ม​ตรง​หน้า เขา​หัวเ​ราะ​เบาๆ ตอบ​หนักแน่น “เคย​ครับ” “แล้วค​ วาม​สุข​ที่​ได้​จาก​ตอน​นั้น​กับต​ อน​นตี้​ ่าง​กัน​มั้ย?” “ไอ้ต​ อน​ทไ​ี่ ป​ตี มันเ​หมือน​กบั ว​ า่ ส​ ะ​ใจน่ะค​ รับ สะใจ​ทเ​ี่ รา​

35


36

คลองน้ำไหล

ทำ​มัน​ได้ เรา​โดน​มัน​เหยียด​หยาม มัน​สะใจ​มาก​เลย เออ เรา​เก่ง แต่​พอ​มา​เทียบ​กับ​ความ​สุข​ที่​เรา​ทำ​ทุก​วัน​นี้ มัน​ เทียบ​กัน​ไม่​ได้​เลย ความ​สุข​ใน​ตอน​นั้น​มัน​เป็น​ความ​สุข​ที่​ เรา​ได้​เห็น​เขา​เสีย​น้ำตา แต่​ความ​สุข​ทุก​วัน​นี้​เป็น​ความ​สุข​ ทีเ​่ รา​ได้เ​ห็นเ​ด็กย​ มิ้ ทุกว​ นั น​ ผ​ี้ ม​ไป​เดินต​ ลาด​มน​ี อ้ ง​แต่ละ​คน​ เข้าม​ า​ทกั บอก​ตรงๆ ผม​จำ​ไม่ไ​ด้ห​ รอก แต่น​ อ้ ง​เขา​จำ​ผม​ได้ เขา​จะ​เข้าม​ า​ทกั ส​ วัสดีค​ ะ่ พีจ​่ ะ​ไป​ไหน​คะ มันเ​ป็นค​ วาม​รสู้ กึ ​ ที่​ดี​อย่าง​บอก​ไม่​ถูก” “คล้ายๆ กับ​รู้สึก​ว่า​ตัว​เอง​มี​คุณค่า” “ใช่ค​ รับ คือเ​มือ่ ก​ อ่ น​นี้ ตัง้ แต่ร​ ะดับค​ นใน​ชมุ ชน​ไป​จนถึง​ ระดับผ​ ว​ู้ า่ ฯ ต่าง​กเ​็ คย​ชห​ี้ น้าว​ า่ เ​ด็กๆ อย่าง​พวกเรา​นแ​ี่ หละ​ คือ​ตัว​สร้าง​ปัญหา​ให้​กับ​สังคม แต่​เรา​ใน​ฐานะ​เยาวชน​ก็​ มองว่า​อาจ​มี​แค่​ส่วน​น้อย​ที่​สร้าง​ปัญหา​ให้​กับ​สังคม​จริงๆ แต่ป​ ญ ั หา​ของ​สงั คม​มนั ม​ า​จาก​ใคร​ละ่ มันก​ ล​็ กั ษณะ​เดียวกัน​ กับ​เรื่อง​ทะเลาะ​วิวาท เรื่อง​ท้อง​ก่อน​วัย​อันควร ซึ่ง​ปัญหา​ มัน​ไม่​ได้​มา​จาก​เยาวชน​อย่าง​เดียว​หรอก แต่​มัน​มา​จาก​ คน​โต​มากกว่า​ที่​ทำให้​เห็น ยก​ตัวอย่าง​โรงเรียน​แห่งหนึ่ง​ ออกกฎ​ให้​เด็ก​นักเรียน​หญิง​ห้าม​ใส่​กระโปรง​สั้น แต่​ลอง​ เดินเ​ข้าไป​ใน​โรงเรียน​ดส​ู ิ จะ​เห็นค​ รูใ​ส่ก​ ระโปรง​สนั้ จูเ​๋ ลย คือ​ ตรง​นแ​ี้ หละ เรา​จะ​เห็นเ​ลย​วา่ ป​ ญ ั หา​มนั เ​กิดจ​ าก​ใคร แต่เ​รา​ ว่า​เขา​ไม่​ได้​หรอก เพราะ​เรา​เป็น​เยาวชน” ท้อ​บ้า​งมั้ย?


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

“เคย​มี​คน​ถาม​เหมือน​กัน​ว่า​ทำ​แล้ว​ได้​อะไร เรา​ก็​บอก​ ไม่ได้​อะไร​หรอก แต่​ดู​สนิ​ ั่น เห็น​รอย​ยิ้ม​เด็ก​นั่น​ไหม” บาง​ครั้ง​การ​ทำ​บาง​สิ่ง​บาง​อย่าง​เพื่อ​บาง​คน​และ​เพื่อ​ บางสิ่ง ใช่​ว่าจ​ ะ​มี​คำ​ตอบ​สำเร็จรูป เธอ​ว่า​ไหม? ๏

37


ลอย​ทุกข์​ ลอย​โศก

มงคล วงศ์ตารินทร์


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ความ​ที่​ชาว​บ้าน​ส่วน​ใหญ่​ใน​คลอง​น้ำ​ไหล​อพยพ​โยก​ย้าย​ มา​จาก​ภาค​เหนือ โดย​เฉพาะ​ลำปาง​เป็นส​ ำคัญ พวก​เขา​จงึ ​ นำ​เอา​ประเพณีพ​ นื้ เพ​ของ​ชาว​ลา้ น​นา​ตดิ ตัวม​ า​ดว้ ย หนึง่ ใ​น​ ประเพณีท​ ส​ี่ บื ทอด​กนั มา กระทัง่ ก​ ลาย​มา​เป็นแ​ หล่งเ​รียน​รู้ แหล่งส​ ร้าง​ราย​ได้ใ​ห้ก​ บั ช​ าว​บา้ น​กลุม่ ห​ นึง่ ใ​น​หมู่ 17 รวง​ผงึ้ ​ พัฒนา นั่นก​ ็​คือ ‘ประเพณี​ลอย​โคม​ประทีป’ “การ​ทำ​โคมลอย​นี้​เป็น​ประเพณี​ที่​พวก​เรา​นำ​ติดตัว​มา​ ตั้งแต่​อพยพ มี​ผู้​รู้​อยู่ 3 ท่าน คือ​ลุง​สิงห์​แก้ว วรรณจักร์ ลุง​แก้ว สมนำปน ลุง​แก้ว​มา โอ้ทอง” มงคล วงศ์ตารินทร์ ผู้ใหญ่​บ้าน​หมู่ 17 เล่า​ถึงที่​มา​ของ​การ​รวม​ตัว​กัน​ของ​ ชาว​บ้าน ซึ่ง​แรก​เริ่ม​เดิมที​ผู้ใหญ่​บอก​กับ​ฉัน​ว่า​เป็น​เพียง​ แค่​การ​ทำเอา​สนุก ไม่​ได้​ถือ​เป็น​จริง​เป็น​จัง โดย​การ​ลอย​ โคม​ป ระที ป ​ข อง​ช าว​บ้ า น​ที่ ​ค ลอง​น้ ำ ​ไ หล​นี้ ​จ ะ​ล อย​กั น​ ทุกวันลอยกระทง ซึ่ง​ตรง​กับ​วัน​เพ็ญ ขึ้น 14 ค่ำ เดือน 12 หรือ​เดือน​ยเี่​ป็ง​ของ​คน​คลอง​น้ำ​ไหล “ต่อ​มา​จึง​เริ่ม​มี​การ​อนุรักษ์ เพราะ​เรา​เห็น​ว่า​เหลือ​แต่​ ผู้สูง​อายุ​ไม่​กี่​ราย​เท่านั้น เรา​จึง​มา​ปรึกษา​กัน​จน​เห็น​ว่า​ ควร​ที่​จะ​จัด​เป็น​ประเพณี​ไว้​ให้​ลูก​ให้​หลาน​ได้​สืบทอด​และ​ ไม่ห​ ลงลืม​ว่าเ​รา​เป็น​ชาว​ลำปาง” พู ด ​ก็ ​พู ด ​เ ถอะ​น ะ ฉั น​ว่ า ​ไ ม่ ​น่ า ​จ ะ​มี ​แ ค่ ​ฉั น ​เ ท่ า นั้ น ​ที่ ​

39


40 คลองน้ำไหล

เคย​สงสัย​ว่า​ทำไม​ชาว​ล้าน​นา​ถึง​ต้อง​ลอย​โคม​กัน เอา​ล่ะ เรารู้กัน​มา​นมนาน​แล้ว​ว่า​พี่​น้อง​ภาค​เหนือ​มี​การ​ลอย​โคม​ กันจ​ น​กลาย​เป็นจ​ ดุ ข​ าย​ดา้ น​การ​ทอ่ ง​เทีย่ ว กระทัง่ ก​ ลาย​เป็น​ ปัญหา​ใน​เรื่อง​การ​ลอย​โคม​ที่​บ้าง​ตก​ใส่​หลังคา​บ้าน​คนจน​ ทำให้​เกิด​ไฟ​ไหม้ รวม​ถึง​บดบัง​ทัศนวิสัย​ของ​เครื่อง​บิน​บน​ ฟาก​ฟา้ กระนัน้ ก​ าร​ลอย​โคม​กย​็ งั ค​ ง​อยู่ และ​นา่ จ​ ะ​อยูต​่ อ่ ไป คำถาม​คือ ชาว​ล้าน​นา​ลอย​โคม​เพื่อส​ ิ่ง​ใด​กัน? พระครู​วาปี​วชิร​กิจ เจ้า​อาวาส​วัด​รวงผึ้ง ใน​ฐานะ​ที่​ ปรึกษา​กลุ่ม​โคมลอย​ประทีป​เป็น​ผู้​ให้​คำ​ตอบ “สิ่ ง ​ที่ ท าง​วั ด ​แ ละ​ญ าติ โ ยม​ไ ด้ ​พ ร้ อ มใจ​กั น ​ส ร้ า ง​ วัฒนธรรม​​ประเพณี ก็​เพราะ​ว่า​ประเพณี​นี้​เป็น​ประเพณี​ที่​ เรา​สืบทอด​ต่อ​มา​จาก​ชาว​ล้าน​นา โดย​จะ​จัด​กัน​ ใน​วันลอย​กระทง​เพื่อ​ถวาย​เป็น​พุทธ​บูชา​แด่​ พระ​เกตุแ​ ก้วจ​ ฬุ า​มณี และ​ยงั ป​ ล่อย​เคราะห์ต​ อ่ ​ ชะตา​ชีวิต​ตัว​เอง เป็นการ​อธิษฐาน​ให้​ชีวิต​ตัว​ เอง​มค​ี วาม​เจริญร​ งุ่ เรือง แม้วา่ ท​ เ​ี่ รา​ทำ​มา​น​ี้ เป็นส​ งิ่ ท​ เ​ี่ กิดข​ นึ้ ม​ า​นาน​กจ​็ ริง แต่ท​ เ​ี่ รา​ ทำ​ก็​เพื่อ​ให้​ชาว​บ้าน​เข้า​มา​ร่วม​กัน เข้า​มาส​ร้าง​ความ​รัก​สามัคคี”

พระครู​วาปี​วชิรก​ ิจ


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ต่อ​จาก​ความ​เชื่อ​ของ​ชาว​ล้าน​นา​ที่​ว่าการ​ลอย​โคม​ ประทีป​นั้น คือ​การ​จุด​โคม​เพื่อ​ถวาย​แด่​พระ​เขี้ยว​แก้ว พระราก​ข วั ญ พระ​จุ ฬ า (ยอด​พ ระ​เ กศา) พระ​โ มฬี (มุ่นพระเกศา​ทั้งหมด) ปิ่น ​มณี (เครื่อง​รัดเกล้า) ของ​ พระพุ ท ธเจ้ า ​ที่ ​ป ระดิ ษ ฐาน ณ จุ ฬ า​ม ณี ​เ จดี ย์ สวรรค์ ​ ชั้ น ​ด าวดึ ง ส์ รวม​ถึ ง ​ยั ง ​เ ป็ น การ​ป ล่ อ ย​ทุ ก ข์ ​ป ล่ อ ย​โ ศก ต่อดวงชะตา​ไป​กับ​ดวง​ประทีป​ที่​ลอย​สู่​สวรรค์ ใน​ฐานะ​ที่​ปรึกษา​เช่น​กัน​กับ​พระครู​วาปี​วชิร​กิจ ผู้ใหญ่​ มงคล​ยัง​ได้​เชิญ​ชวน​นักศึกษา​และ​เยาวชน​ให้​มา​เป็น​กำลัง​ อีกแ​ รง​หนึง่ ใ​น​การ​สบื ทอด​ประเพณีล​ อย​โคม​ประทีป ไม่น​ บั ​ ชาว​บา้ น​และ​ผเ​ู้ ฒ่าผ​ แ​ู้ ก่ ซึง่ ไ​ม่เ​พียง​แต่ม​ ป​ี ระโยชน์ใ​น​ดา้ น​ท​ี่ ทำให้​ชาว​บ้าน​ใช้​เวลา​ทำ​กิจกรรม​นี้​ร่วม​กัน​เท่านั้น แต่ยัง​ เป็นการ​ปลูกฝ​ งั ร​ าก​เหง้าข​ อง​บรรพบุรษุ ท​ อ​ี่ พยพ​กนั ม​ า​จาก​ อำเภอ​แม่ทะ ตัง้ แต่พ​ อ่ ห​ นาน​จนั ทร์จ​ น​ไป​ถงึ ล​ กู ห​ ลาน​คลอง​ น้ำไ​หล​ที่​สืบ​เชื้อ​สาย​มา​จาก​ลำปาง ทว่า​ผู้ใหญ่​มงคล​ไม่​ได้​ต้องการ​ให้​ประเพณี​นี้​จำกัด​วง​ อยูแ่ ค่​ใน​หมู่​ชาว​ลำปาง​เท่านัน้ เมือ่ ​เห็น​วา่ ​เป็นการ​สบื ทอด​ ทีด​่ ง​ี าม ผูใ้ หญ่จ​ งึ ป​ ระสาน​ไป​ยงั ช​ มรม​ผส​ู้ งู อ​ ายุป​ ระจำ​ตำบล​ คลอง​นำ้ ไ​หล​เพือ่ ใ​ห้เ​ข้าม​ า​เรียน​รร​ู้ ว่ ม​กนั ก​ บั ช​ าว​บา้ น​หมู่ 17 จน​สามารถ​ทจี่​ ะ​ทำ​โคมลอย​เพื่อ​จำหน่าย​ได้ แม้​แรก​เริ่ม​เดิมที​ประเพณี​โคมลอย​ตาม​ความ​เชื่อ​จะ​ เป็นการ​ทำ​ขึ้น​เพื่อ​ถวาย​เป็น​พุทธ​บูชา แต่​ทุก​วัน​นี้​การ​

41


42 คลองน้ำไหล

ทำ​โคมลอย​ประทีป​ของ​กลุ่ม​ชาว​บ้าน​หมู่ 17 ได้​ขยาย​ไป​ ไกล​กว่า​นั้น โดย​รวม​เอา​ทุก​งาน​บุญ ไม่​ว่า​จะ​เป็นการ​ขึ้น​ บ้านใหม่ งาน​วัด งาน​ปี​ใหม่ ฯลฯ เพื่อ​มิ​ให้การ​ลอย​โคม​ ประทีป​เหลือ​เพียง​แค่​วันลอย​กระทง​ใน​หนึ่ง​ปี ส่วน​ตัว​แล้ว​ฉัน​มอง​ว่า​นั่น​เป็น​สิ่ง​ที่​ดี​ที​เดียว​นะ เพราะ​ ไม่ ​เ พี ย ง​แ ต่ ​เ ป็ น การ​ส ร้ า ง​ร าย​ไ ด้ ​ใ ห้ ​กั บ ​ช าว​บ้ า น​ที่ ​เ ข้ า​ มา​เ ป็ น ​ส มาชิ ก ​ก ลุ่ ม ​เ ท่ า นั้ น แต่ ​ยั ง ​เ ป็ น ​สั ญ ลั ก ษณ์ ​ข อง​ บาง​สิ่ง​จาก​อดีต​ที่​ยัง​คง​อยู่​ใน​ปัจจุบัน และ​ฉัน​ว่า​ตัว​เอง​ เข้าใจ​พระครูวาปี​วชิร​กิจ เข้าใจ​ผู้ใหญ่​มงคล กระทั่ง​ผู้​รู้​ ทัง้ สามท่าน​ไม่ผ​ ดิ ห​ รอก​วา่ นัน่ แ​ หละ​คอื ส​ งิ่ ท​ ผ​ี่ กู โ​ยง​พวกเขา​ ไว้​ด้วย​กัน​ใน​ฐานะ​ลูก​หลาน​ชาว​ล้าน​นา “ส่วน​อนาคต​ขา้ ง​หน้า ผม​วาด​หวังว​ า่ จ​ าก​จำนวน​สมาชิก​ ทั้งหมด 30 คน​ที่​รวม​ตัว​กัน ​ผลิต​เพื่อ​จำหน่าย​โคมลอย​ ประทีป ผม​หวัง​ว่า​เรา​จะ​ได้​รับ​การ​สนับสนุน​จาก​ภาค​รัฐ​ เพือ่ ท​ ำให้ก​ ลุม่ ท​ ำ​โคมลอย​ของ​เรา​พฒ ั นา​จน​เป็นศ​ นู ย์เ​รียน​ร​ู้ ของ​ตำบล และ​ศูนย์กลาง​จำหน่าย​ของ​ตำบล​คลอง​น้ำไหล​ ต่อ​ไป” ๏


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

43



นิธิ นิธิ​วีร​กุล

กลอง​ยาว​ บ้านมอมะปรางทอง

45


46 คลองน้ำไหล

ฉัน​เคย​บอก​เธอ​หรือ​ยัง​ว่า สมัย​เรียน​ประถม​ฉัน​เคย​อยู่​ ชมรม​ดนตรี​ไทย ใช่ ฉั น ​เ คย​ใ ฝ่ ฝั น ​อ ยาก​จ ะ​เ ป็ น ​นั ก ​ด นตรี ​ไ ทย​กั บ​ เขา​ด้วยนะเธอ เพียง​แต่ ​ฝัน​ของ​ฉัน​ไม่ใช่ ​การ​ตีระ​นาด​ เหมือนอย่าง​ศร ศิลปะ​บรรเลง หรือห​ ล​วง​ประดิษ​ ฐ​ไพเราะ บรม​ครู​ระนาด​เอก แต่​ฝัน​ของ​ฉัน​คือ​การ​ตี​กลอง​ยาว ทว่า​ ตลอด 3 ปี​ที่​ฉัน​อยู่​ชมรม​ดนตรี​ไทย อย่าง​เดียว​ที่​ฉัน​ได้​ตี​ คือ กรับ ที่​บ้าน​มอ​มะปราง​ทอง ไพศาล จุลพ ​ ันธ์ บอก​เล่า​ที่มา​ ที่​ไป​ของ​กลุ่มก​ ลอง​ยาว โดย​เริ่มจ​ าก​การ​อพยพ​โยก​ย้าย​มา​ จาก​จังหวัด​เพชรบุรี​พร้อม​กัน​กับ​ชาว​บ้าน​คน​อื่นๆ ซึ่ง​มา​ จาก​สพุ รรณบุรบ​ี า้ ง นครนายก​บา้ ง เริม่ ก​ อ่ ต​ งั้ เ​ป็นก​ลมุ่ ก​ อ้ น​ ทาง​กจิ กรรม​จริงจังใ​น​ปี 2554 มีส​ มาชิกแ​ รก​กอ่ ต​ งั้ 14 คน ซึ่ง​ล้วน​แต่​เป็น ​ผู้​สูง​อายุ​และ​วัย​กลาง​คนใน​ชุมชน ขณะที่​ เยาวชน​บาง​ส่วน​ยัง​ไม่ใ​ห้​ความ​สนใจ “เรา​ต้องการ​อนุรักษ์ต​ รง​นี้​ให้เ​ด็ก​น้อย​ได้​สืบสานต่อ” ธงชัย ดี​ประชา เล่า​ต่อ โดย​บอก​ว่า​แต่​เดิม​ตัว​เอง​นั้น​ เคย​เล่น​ดนตรี​อยู่​ใน​วง​ลิเก​มา​ก่อน แต่​พอ​มีอายุม​ าก​ขึ้น จึง​ ออกมา​เล่นกล​อง​ยาว​ร่วม​กับ​ชาว​บ้าน​คน​อื่นๆ ใน​ชุมชน​ ทีต่ า่ ง​กม​็ ส​ี าย​เลือด​นกั ด​ นตรีภ​ าค​กลาง​ดว้ ย​กนั ท​ งั้ น​ นั้ อ​ ยูแ​่ ล้ว กระทั่ ง ​วั น ​ห นึ่ ง ลุ ง ​ธ ง​ชั ย ​เ กิ ด ​ปิ๊ ง ​ไ อ​เ ดี ย ​อ ยาก​ใ ห้ ​มี ​ การ​อนุรักษ์​ดนตรี​ไทย​ขึ้น ชะรอย​ว่า​ลุง​แก​อาจ​เพิ่ง​ได้​ดู​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ภาพยนตร์​เรื่อง​โหมโรง​หรือ​เปล่า​ก็​ไม่รู้ แต่​ที่​แน่ๆ ใน​ปี 2550 ลุงธ​ งชัยไ​ด้ป​ รึกษา​กบั ผ​ ใู้ หญ่ไ​พศาล​แล้วก​ ก​็ อ่ ต​ งั้ กลุม่ ​ ขึ้น​มา​เป็น​รูป​ธรรม โดย​เริ่ม​จาก​สมาชิก 14 คน มี​การ​ ตระเวน​เล่น​ตาม​งาน​วัด งาน​บุญ งาน​ขึ้น​ปี​ใหม่ และ​งาน​ เทศกาล​ต่างๆ แม้​กระทั่ง​คอนเสิร์ต​จาก​วง​ดนตรี​เพื่อ​ชีวิต​ ชือ่ ด​ งั ท​ มี่ า​เปิดก​ าร​แสดง​ทก​ี่ ำแพงเพชร​อย่าง​คา​รา​บาว กลุม่ ​ กลองยาว​บ้าน​มอ​มะปราง​ทองก็เ​คย​ขึ้น​ไป​แจ​ม​มา​แล้ว กระทั่ง​ใน​ปี 2554 จึง​มี​การ​แต่ง​ตั้ง​คณะ​กรรมการ​ขึ้น 7 คน เพื่อ​ดูแล​ผล​ประโยชน์​ใน​กลุ่ม เนื่องจาก​เริ่ม​มกี​ าร​ไป​ แสดง​ตาม​สถาน​ที่​ต่างๆ มาก​ขึ้น แล้ว​จึง​มี​การ​ฝึกสอน​ไป​ ยัง​เยาวชน​เพื่อ​ปลูก​ฝัง​ให้​รู้จัก​หรือ​อย่าง​น้อย​ก็​ตี​กลอง​เป็น รวมถึง​มี​การ​ประสาน​ไป​ยัง​กลุ่ม​อาสา​สมัคร​ดูแล​ผู้​สูง​อายุ ให้​คน​เฒ่า​คน​แก่​ได้​ใช้​กลอง​ยาว​เป็น​กิจกรรม​ยามว่าง ๏

47



นิธิ นิธิ​วีร​กุล

‘ลาว​โซ่ง’ ไม่ใช่​ลาว เย็นย​ ำ่ ก​ อ่ น​การ​มา​ถงึ ข​ อง​รตั ติกาล ลุงประพนธ์ เพิม่ สมบัติ เลขานุการ​นายก อบต. ซึ่ง​รับ​ไม้​ทำ​หน้าที่​ไกด์​กิตติมศักดิ​์ ให้​ฉันแ​ ทน​รอง​นายก อบต. ได้​​พา​ฉัน​เลี้ยว​เข้า​สู่​บ้าน​เรือน​ ไม้ใ​ต้ถุน​สูง หลังคา​มุงห​ ญ้า​คา ซึ่ง​ตั้ง​อยู่​อย่าง​โดด​เด่น​ก่อน​ เข้าสูอ​่ าณา​บริเวณ​เขต​บา้ น​หมู่ 4 ท่าช้าง ซึง่ เ​ป็นช​ มุ ชน​ทอ​ี่ ยู​่ อาศัยข​ อง​กลุ่ม​ชาว​ไท​ดำ หรือ ‘ลาว​โซ่ง’ “บรรพบุ รุ ษ ​ข อง​พวก​เ รา​เ ท่ า ​ที่ ​ผู้ ​เ ฒ่ า ​ผู้ ​แ ก่ ​เ ล่ า ​ใ ห้ ​ฟั ง สืบเชือ้ ส​ าย​มา​จาก​ชาว​ลาว​โซ่งท​ เ​ี่ วียดนาม​และ​อพยพ​เข้ามา​ ใน​สมัย​กรุงธนบุรี​นี่แหละ” ไพร เสนา​พิทักษ์ ผู้ใหญ่​บ้าน เริ่ม​ต้น​เล่า​ถึงที​่มา​ที่​ไป​ ของ​กลุ่ม​ชาติพันธุ์​ไท​ดำ ซึ่ง​แรก​เริ่ม​เดิมที​ใน​ความ​เข้าใจ​

49


50

คลองน้ำไหล

ของ​ฉัน คิดว​ ่า​พวก​เขา​คือ​คน​ลาว​อีก​เผ่า​หนึ่ง แต่​ที่​จริง​หา​ ได้​เป็น​เช่น​นั้น ชน​เผ่า​ลาว​โซ่ง​ที่แท้​นั้น​เป็น​ชน​เผ่า​ไท​ที่​อาศัยอยู่​ใน​ แคว้น​สิบ​สอง​จุ​ไท หรือ​บริเวณ​ลุ่ม​แม่น้ำ​ดำ​ใน​เวียดนาม​ เหนือ อพยพ​เข้า​มา​ใน​ประเทศ​ตั้งแต่​สมัย​กรุงธนบุรี​ด้วย​ สาเหตุ​ของ​การ​แพ้​ภัยส​ งคราม นั่น​เป็น​ข้อ​มูล​ดิบๆ เท่า​ที่​ เรา​รู้​กัน ทว่า​สำหรับ​ชาว​ลาว​โซ่ง​ที่​บ้าน​ท่าช้าง​นั้น​อพยพ​ กัน​มา​จาก​ภาค​กลาง​เสีย​เป็น​ส่วน​ใหญ่ ทั้ง​จาก​เพชรบุรี​ และ​สุพรรณบุรี “พอ​เรา​รว​ู้ า่ ม​ ญ ​ี าติพ​ น​ี่ อ้ ง​ลาว​โซ่งด​ ว้ ย​กนั ท​ นี่ ี่ พวก​เรา​กพ​็ า​กนั อ​ พยพ​มา​ดว้ ย” เคียน ทองเย็น ประธาน​คณะ​กรรมการ​ไท​ดำ​อธิบาย ฉันถ​ าม​ต่อว่า นั่น​ผ่าน​มา​แล้วก​ ี่​ขวบ​ปี “30-40 ปี” ทั้ ง ​จ าก​เ รื่ อ ง​เ ล่ า ​ก าร​อ พยพ​ข อง​ พ่อหนาน​จันทร์ และ​ประวัติ​ชีวิต​ ฉบั บ ​ย่ น ย่ อ ​ข อง​ร อง​น า​ย กฯ ปัญญา ที่​บอก​เล่า​ถึง​เส้น​ทาง​ อัน​ยาก​ลำบาก​กว่า​จะ​มา​ถึง​ คลอง​นำ้ ไ​หล ซึง่ ใ​น​สมัยก​ อ่ น​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

โน้นเ​รียก​กนั ว​ า่ ค​ ลอง​นำ้ ตา​ไหล เพราะ​หาก​มา​ถงึ แ​ ล้วย​ าก​จะ​ กลับอ​ อก​ไป ทัง้ ด​ ว้ ย​รถ​โดยสาร​ทเ​ี่ ดือน​หนึง่ จ​ ะ​มส​ี กั ครัง้ และ​ หาก​ใน​เดือน​นนั้ ม​ เ​ี พียง​หนึง่ ค​ น​ทต​ี่ อ้ งการ​ออก​ไป​จาก​พนื้ ที​่ คลอง​น้ำ​ไหล รถ​โดยสาร​ก็​จะ​ไม่​ให้​บริการ ด้วย​ไม่​คุ้ม​ค่า​ น้ำมันเ​ดินท​ าง ยิ่ง​ตอกย้ำ​ว่า​กว่าท​ ี่​กลุ่ม​คน​แต่ละ​ชน​เผ่า​จะ​ มา​ตดิ ต่อห​ า​กนั จ​ น​เจอ เหมือน​ใน​เพลง​ทเ​ี่ ธอ​ชอบ​รอ้ ง​ให้ฟงั มัน​ไม่ไ​ด้​ง่าย​เลย เธอ​คิด​เหมือน​ฉัน​ไหม? สาย​เลือด ประเพณี อาจ​ดู​ คร่ำครึใ​น​บาง​สายตา แต่ส​ ำหรับบ​ าง​คน มันคือ​ สิ่ง​ยึด​เหนี่ยว​ยึด​โยง​พวก​เขา​เข้า​ไว้​ด้วย​กัน​ เลย​ที​เดียว “เรา​มภ​ี าษา​ของ​เรา มีป​ ระเพณีไ​หว้ผ​ี บรรพบุรุษข​ อง​เรา อย่าง​พิธี​แปลงขวัญ หรือ​เรียก​ขวัญ​ของ​คน​ภาค​กลาง เราจะ​ จั ด ​ขึ้ น ​ใ น​วั น ​ส งกรานต์ เพื่ อ​ รำลึ ก ​ถึ ง ​บ รรพบุ รุ ษ มี ​ อินคอน (ฟ้อน​แคน) ไป​ จน​ค่ำ”

51


52

คลองน้ำไหล

จำปี ทอง​ดอน​เกรื่​อง รอง​ประธาน​กรรมการ​ไท​ดำ ในฐานะ​ปราชญ์​ประจำ​ชุมชน​ด้าน​วัฒนธรรม​ประเพณี​ของ​ ชาว​ไท​ดำ​ทบ​ี่ า้ น​ทา่ ช้าง​บอก​กบั ฉ​ นั ก่อน​จะ​ขยาย​ความ​ไปถึง​ วิถช​ี วี ติ ป​ ระจำ​วนั ข​ อง​ชาว​ไท​ดำ ตัง้ แต่เ​รือ่ ง​การ​ขนึ้ บ​ า้ น​ใหม่ การ​ผิดผี การ​จัด​งาน​ศพ​ที่​จะ​ต้อง​มี​การ​แสดง​ร้องไห้​ตลอด​ การ​แห่แหน​ศพ เพื่อ​บอก​เหล่า​เทวดา​ให้​ทราบ​ว่า​ผู้​ตาย​นี้​ เป็น​คน​ดี เมื่อ​กลุ่ม​ลาว​โซ่ง​แต่ละ​กลุ่ม​จาก​หลาก​พื้นที่​มา​พบปะ​ พบ​เจอ​กันใ​น​คลอง​น้ำไ​หล การ​ก่อต​ ั้งก​ ลุ่มเ​พื่อก​ าร​อนุรักษ์​ อย่าง​เป็นร​ ูป​ธรรม​จึงถ​ ือ​กำเนิด​ขึ้น​ใน​ปี 2541 โดย​มี นิคม ฟู​แก้ว เป็น ​ผู้​ริเริ่ม และ​เป็น​ประธาน​กลุ่ม​ไท​ดำ​คน​แรก และ​มี​ประคอง ธน​โกไสย เป็น​รอง​ประธาน​กลุ่ม กระทั่ง​ ถึงป​ ี 2543 กลุ่มไ​ท​ดำ​ก็ได้​รับ​เงิน​สนับสนุน​ก้อน​หนึ่ง​เพื่อ​ ดำเนิน​การ​จัด​งาน​ประเพณี​ไท​ดำ มี​โรงเรียน​ใน​พื้นที่​ให้​ ความ​ร่วม​มือ และ​รวม​ถึง​มกี​ าร​ติดต่อ​ประสาน​กับ​สมาคม​ ไท​ดำ​แห่ง​ประเทศไทย​ภาค​เหนือ​ใน​การ​สืบสาน​ประเพณี​ อัน​เป็น​เอกลักษณ์ ๏



พลังงาน​ใกล้​ตัว “เรา​มร​ี ะบบ​พลังงาน​ใน​คลอง​นำ้ ไ​หล​ทงั้ หมด 6 ชนิด คือ เตา​แกลบ​ชีว​มวล เตา​ย่ า ง​ไ ร้ ​ค วั น เตา​เ ศรษฐกิ จ เตา​ซูเปอร์​อั้งโล่ เตา​ถ่าน 200 ลิตร และ​บ่อ​หมัก​แก๊ส​จาก​มูล​สัตว์ ซึ่ง​ สามารถ​จดุ เ​ตา​แก๊สไ​ด้ถ​ งึ 2 ชัว่ โมง ไม่น​ บั ​ เรื่อง​น้ำ​ที่​ไหล​ออก​มา​จาก​บ่อ​ยัง​สามารถ​ เอา​ไป​ใช้​รด​ต้นไม้​ได้อ​ ีก” ก่อน​เลีย้ ว​เข้าส​ ศ​ู่ าลา​รมิ ถ​ นน​ภายใน​ ผู้ ใหญ่สมจิตร กลิ่นซ้อน


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

บ้านบึง​หล่ม ลุง​ประพนธ์​เกริ่น​ให้​ฟัง​ถึง​ภาพ​โดย​รวม​ของ​ กลุ่ม​พลังงาน​ใน​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล ซึ่ง​ที่​บ้านบึง​หล่ม​เป็น​ หนึง่ ใ​น​ศนู ย์เ​รียน​รเ​ู้ รือ่ ง​เตา​เผา​ถา่ น ใช้ช​ อื่ ก​ ลุม่ ว​ า่ ‘กลุม่ เ​ตา​ เศรษฐกิจ​บ้านบึง​หล่ม’ เริม่ จ​ าก​ผใู้ หญ่ส​ ม​จติ ร กลิน่ ซ​ อ้ น ไป​ดง​ู าน​ทโ​ี่ คราช แล้ว​ นำ​กลับ​มา​เผย​แพร่​ความ​รู้​การ​ใช้​เตา​เผา​ถ่าน 200 ลิตร​ ให้​กับ​ชาว​บ้าน​หมู่ 6 ซึ่ง​แรก​เริ่ม​เดิมที​ก็​มี​การ​ปรับปรุง​ ถัง​น้ำมัน​ภายใน​หมู่บ้าน​กันเอง ทว่า​พวก​เขา​กลับ​พบ​ว่า​ มัน​ไม่​สอดคล้อง​นัก​กับ​วิถี​ชีวิต รวม​ถึง​การ​ใช้​งาน​ที่​ไม่ได้​ ประสิทธิภาพ​ดั่ง​ใจ​เท่า​ที่​ควร จึง​นำ​ความ​รู้​จาก​ผู้ใหญ่​ สมจิตร​ปรับปรุงต​ ่อ​โดย​แทนที่​จะ​ตั้ง​เตา​ขึ้น ชาว​บ้าน​ก็​วาง​ เตา​นอน​กอ่ ด​ นิ ข​ นึ้ ก​ ลบ​ตวั ถ​ งั เจาะ​กน้ ถ​ งั ส​ อด​ทอ่ พ​ ลาสติก​ ลง​ไป เพื่อ​เป็น​ทาง​สำหรับ​นำ​น้ำ​ที่​กลั่น​จาก​การ​เผา​ไปใช้​ เป็นน​ ำ้ ส้มค​ วันไ​ม้ ใช้ร​ ด​พชื ผ​ ล​ทางการ​เกษตร​ปอ้ งกันแ​ มลง​ ได้​อีก​ต่อห​ นึ่ง ขณะ​ที่​ณัฐ​นนท์ จัก​กระ​โทก วิทยากร​ประจำ​ฐาน​ เรียน​รู้​ได้​เสริมว​ ่า กลุ่ม​เตา​เศรษฐกิจ​บ้านบึง​หล่มไ​ด้​มี​การ​ ประสาน​เชือ่ ม​โยง​ไป​ยงั ก​ ลุม่ ป​ กา​กะญอ เกษตรกร​ทอ​ี่ ำเภอ​ โกสั​ม​พี​นคร รวม​ถึงที่​อำเภอ​ไทรงาม แม้แต่​ลง​ไป​ไกล​ถึง​ จังหวัดพ​ งั งา​กย​็ งั ม​ ี โดย​เป็นการ​ผลิตเ​ตา​ตาม​ทม​ี่ ก​ี าร​สงั่ ซือ้ และ​เป็นการ​เผย​แพร่​ความ​รู้​ใน​การ​สร้าง​และ​ใช้​งาน​เตา​ เศรษฐกิจข​ อง​บ้านบึง​หล่ม ๏

55


เตา​แก๊ส​ชีว​มวล​ ใช้​แกลบ ออก​จาก​หมู่ 6 ล่อง​ไป​ตาม​ถนน​สาย​หลัก​ของ​ตำบล​คลอง​ น้ำ​ไหล​มุ่ง​สู่​ทาง​ไป​อำเภอ​คลองลาน ลุง​ประพนธ์​พา​ฉัน​ มายัง​ที่​หมาย​ต่อ​ไป​คือ ‘กลุ่ม​เตา​แก๊ส​ชีว​มวล​ใช้แกลบ’ นวัตกรรม​ของ​บ้าน​คลอง​พลู หมู่ 9 “หลัก​การ​ทำงาน​ของ​เตา​แก๊ส​เรา หัวใจ​หลัก​คือ​พัดลม โดย​ตั ว ​นี้ ​จ ะ​กิ น ​ไ ฟ​ป ระมาณ​ตั ว ​ล ะ 3 บาท” บุ ญ ลื อ เมืองกระจ่าง บอก​พลาง​สาธิต​วิธี​ใช้​งาน​ที่​ไม่​ต่าง​จาก​ เครื่อง​ใช้​ไฟ​ฟ้า​อื่นๆ ภายใน​บ้าน คือ​หยิบ​แกลบ​ใส่​ลง​ไป​ ใน​ตัว​เตา แล้ว​เสียบ​ปลั๊ก รอ​ไม่​นาน​นัก​หม้อ​ต้ม​บน​เตา​ก็​เริ่ม​เดือด​ปุดๆ สะดวก​ และ​ง่ายดาย จน​ฉัน​ต้อง​ถาม​พี่​บุญ​ลือ​ว่า การ​ทำ​เตา​เช่น​


นี้​ยาก​ไหม? “ไม่ย​ าก​ครับ” พี่​บุญ​ลือ​ว่า แล้ว​อธิบาย​ถึง​การ​สร้าง​เตา​แก๊ส​ชีว​มวล​ใช้​ แกลบ เริ่มจ​ าก​การ​หา​วัสดุ​จำพวก​แผ่น​เหล็ก​หรือ​ท่อใ​ยหิน​ มา​ก่อ​เป็นร​ ูป​ทรง​กระบอก ขนาด​เส้น​ผ่า​ศูนย์กลาง 10 นิ้ว สูง 80 เซนติเมตร แล้ว​ทำ​ท่อ​เหล็ก​ขนาด 1 นิ้ว​คูณ 1 นิ้ว ความยาว 75 เซนติเมตร จำนวน 3 ท่อน สำหรับน​ ำอากาศ ​เ ข้ า ​สู่ ​เ ตา และ​ที่ ​ข าด​ไ ม่ ​ไ ด้ ถื อ ​เ ป็ น ​หั ว ใจ​ห ลั ก ​ข อง​เ ตา​ ประเภทนี้ ​เ ลย​ก็ ​คื อ พั ด ลม DC ขนาด 12 โวลต์ เส้นผ่าศูนย์กลาง​ใบพัดป​ ระมาณ 2 นิว้ พ​ ร้อม​ดว้ ย Adapter ระบบ DC 12 โวลต์ ใช้​เป็น​แหล่ง​จ่าย​ไฟ​ให้​แก่​พัดลม เลือกเอา​ชนิด​ที่​สามารถ​ปรับ​แรง​ดัน​ได้​เพื่อ​เพิ่ม​ขนาด​เร็ว​ หรือ​ช้า​ให้ ​กับ ​พัดลม เหมือน​กับ ​พัดลม​ตาม​บ้าน​ทั่วไป ส่วนประ​กอ​บอื่นๆ ก็​คือ​ดิน​เหนียว​ผสม​แกลบ​สำหรับ​ ทำฉนวน​กัน​ความ​ร้อน​ด้าน​ใน​เตา และ​ตะแกรง​เหล็ก​ สำหรับ​รอง​เตา​ด้าน​ล่าง พี่ ​บุ ญ ​ลื อ ​บ อก​ฉั น​ว่ า ​เ ตา​ห นึ่ ง ​ตั ว ​ใ ช้ ​ต้ น ทุ น ​ต ก​ตั ว ​ล ะ 1,100-1,200 บาท​ต่อ​ชิ้น ซึ่ง​ดู​แล้ว​ไม่​แตกต่าง​จาก​แก๊ส​ หุง​ต้ม​แอล​พี​จี​ที่​ใช้​กัน​ตาม​บ้าน​เรือน​ทั่วไป ทว่า​เมื่อ​คิดถึง​ ระยะ​ยาว เตา​แก๊ส​ชนิด​นี้​คุ้มค​ ่า​กว่ามาก ไม่ต้อง​ไป​คิด​ไกล​ ถึง​ระดับ​ชา​ติ​ตาม​เคมเปญ​โฆษณา​ของ​บริษัท​ผลิต​น้ำมัน เอา​แค่ค​ า่ แ​ ก๊สแ​ อล​พจ​ี ท​ี จ​ี่ ะ​ไม่ต​ อ้ ง​เสียอ​ กี เ​ลย​ตลอด​ชวี ติ นัน่ ​


58

คลองน้ำไหล

ก็​มาก​เกินค​ ุ้ม​แล้ว แต่ ​เ ดี๋ ย ว​ก่ อ น ฉั น ​ถ าม​พี่ ​บุ ญ ​ลื อ ​ถึ ง ​ปั จ จั ย ​ส ำคั ญ ​อี ก​ ประการ นั่น​คือ​เชื้อ​เพลิง ถึง​ไม่​ต้อง​ใช้​แก๊ส​แอล​พี​จี​แล้ว เตา​แกลบ​ก็​ต้อง​ใช้​แกลบ​ใน​การ​เผา​ไหม้​อยู่ดี ถ้า​เช่น​นั้น​คน​ บ้าน​คลอง​พลูไ​ม่ต​ ้องหา​ซื้อ​แกลบ​กัน​หรือ​ไร? คำ​ตอบ​จาก​พี่​บุญ​ลือ​คือ ไม่​ต้อง​ซื้อ “ใน​ชุมชน​ของ​เรา​แกลบ​ยัง​พอ​ขอ​กันไ​ด้​อยู่” พี่​บุญ​ลือต​ อบ​ยิ้มๆ อนาคต​สำหรับ​กลุ่ม พี่​บุญ​ลือ​บอก​ฉัน​ว่า ความ​ตั้งใจ​ คือจ​ ดั หา​วสั ดุท​ ม​ี่ ต​ี น้ ทุนถ​ กู ล​ ง​กว่าก​ าร​ใช้แ​ ผ่นเ​หล็กม​ า​เชือ่ ม​ เป็น​แกน​เตา​อย่าง​ที่​ใช้​อยู่​ใน​ปัจจุบัน ซึ่ง​หาก​ทำได้ เตา​แก๊ว​ ชีว​มวล​ใช้​แกลบ​ก็​จะ​มี​ราคา​ถูก​ลง​ไป​อีก ๏


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

59

บุญลือ เมืองกระจ่าง


อรุณส​ วัสดิ์ อรุณ​รุ่ง​มา​ถึง​ใน​อ้อม​กอด​ของ​ขุนเขา​ปาง​ควาย ฉัน​ตื่น​ขึ้น​ แต่​ตะวัน​ยัง​ไม่​โผล่​พ้น​ยอด​เขา​ปาง​ควาย ภายใน​บ้าน​พัก​ ของ​รอง​นา​ยกฯ ปัญญา ซึ่ง​ยัง​ไม่​ได้​จัด​ทำ​เป็น​โฮม​สเตย์​ จริงจัง แม้​ใน​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​จะ​มเี​กส​ต์​เฮ้าส์​อยู่​ไม่​น้อย เนือ่ งจาก​ใกล้ท​ ต​ี่ งั้ ข​ อง​อทุ ยาน​คลองลาน กระนัน้ คลอง​นำ้ ​ ไหล​ก็​ยัง​ไม่​ได้​มอง​ไป​ถึง​จุด​ที่​ตำบล​จะ​กลาย​เป็น​แหล่ง​ท่อง​ เทีย่ ว​สำคัญข​ นึ้ ม​ า​อกี แ​ หล่งข​ อง​จงั หวัดก​ ำแพงเพชร เว้นแต่​ ว่า​เธอ​จะ​มา​เที่ยว​ใน​แบบ​ฉัน คือ​พยายาม​ทำตัว​กลมกลืน​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ไป​กับ​ชาวบ้าน ไม่ใช่​วางท่า​เป็น​ลูกค้า​ที่​คน​ท้อง​ถิ่น​ต้อง​ ประเคน​ทุก​อย่าง​ให้​เพราะ​จ่าย​เงิน​แล้ว อากาศ​ยาม​เช้า​ที่​คลอง​น้ำ​ไหล รวม​ถึง​บรรยากาศ​โดย​ รอบ​ทำให้​ฉัน​นึกถึง​ลำปาง​ที่​เรา​เคย​ไป​เดิน​เล่น​ตลาด​เช้า​ ที่​โน่น​ด้วย​กัน นึก​เปรียบ​เทียบ​ระหว่าง​ลำปาง​ใน​ภาพ​จำ​ ของ​ฉัน​กับ​ลำปาง​ใน​สมัย​ที่​รอง​นา​ยกฯ ปัญญา กระทั่ง​ คน​อื่นๆ อพยพ​จาก​มา​คง​แตก​ต่าง​กัน​น่า​ดู แต่​อากาศ​ที่​ สดชื่น บรรยากาศ​ที่​เงียบ​สงบ ฉัน​ว่าถ​ ้า​ให้เ​ลือก​ได้​คง​ไม่มี​ ใคร​อยาก​ย้อน​กลับ เพราะ​ที่​คลอง​น้ำ​ไหล​เป็น​บ้าน​ที่​น่า​อยู่​ สำหรับ​​ทุกค​ น “ผม​เนี่ย​พ่อแ​ ม่​เสีย​ชีวิต​หมด​ตั้งแต่​อายุ 11 ขวบ ก็ไ​ม่มี​ ข้าว​ไม่มอ​ี ะไร​กนิ เ​หมือน​กนั จะ​มก​ี แ​็ ต่ข​ า้ ว​เหนียว​ปนั้ ก​ ลมๆ ก้อน​หนึ่ง เล่า​ไป​ลูกๆ ไม่​เชื่อ​แล้ว” ก่อน​รอ​อาหาร​เช้า รอง​นา​ยกฯ ปัญญา​กเ​็ ล่าใ​ห้ฉ​ นั ฟ​ งั ถ​ งึ ​ ภาพ​ชวี ติ ห​ น​หลังส​ ว่ น​ตวั แกล้มก​ าแฟ​รอ้ น​และ​ปาท่องโก๋ไ​ป​ พลางๆ รอง​ปัญญา​บอก​ฉัน​ว่า สมัย​อยู่​ลำปาง​นั้น​ชีวิต​พี่​ น้อง 7 คน​ลำบาก​มาก หลังพ​ ่อ​แม่เ​สีย​ชีวิต ยิ่ง​ลำบาก​มาก​ ขึน้ ห​ ลาย​เท่า พีน​่ อ้ ง​บาง​คน​ถงึ ก​ บั ต​ อ้ ง​ยา้ ย​ไป​อยูก​่ บั ญ ​ าติค​ น​ อืน่ ๆ ส่วน​รอง​ปญ ั ญา​กเ​็ ดินท​ าง​มา​กำแพงเพชร เพือ่ ม​ ายังไ​ร่​ ของ​ลุง​ทคี่​ ลอง​น้ำ​ไหล สมัย​ที่​ยัง​เรียก​ว่า​คลอง​แม่ลาย

61


62

คลองน้ำไหล

“มา​ถึง​คลอง​แม่ลาย แม่ค้า​ก็​บอก​จะ​ไป​คลอง​น้ำตา​ไหล​ เรอ​ะ ผม​ยังจ​ ำ​อยูใ่​น​สมอง พอ​มา​ได้​ปุ๊บ​ก็​ขึ้น​รถ​คอก​หมู​มา ทาง​มัน​ไม่​ค่อย​ดี ก็​โยก​ไป​ทาง​นั้น​ที​ทาง​นี้​ที ตะขอ​เกี่ยว​ก็​ เกีย่ ว​เสือ้ ข​ าด​วนิ่ ไ​ป​หมด มา​ได้ถ​ งึ ค​ รึง่ ท​ าง​กม​็ า​เจอ​กลุม่ ช​ าว​ เขา​ใส่​ชุด​ประจำ​เผ่า​ยืน​กัน​เต็ม​สอง​ข้าง​ทาง​ไป​หมด ผม​มา​ ถึง​ก็​ไป​ทำงาน​กับ​ลุง เลี้ยง​วัว ทำ​นา​ให้​ลุง นานๆ จะ​มา​ดู​ หนัง​ขาย​ยา​ทวี่​ ัด​คลอง​น้ำไ​หล​สัก​ที​หนึ่ง” “อยู่​กับ​ลุง​ไป​ก็​ช่วย​เขา​ปลูก​บ้าน ทำ​นา เขา​สัญญา​ว่า​ จะ​แบ่ง​ที่​นา​ให้ แต่​ก็​ไม่​ได้ ก็​ธรรมดา​นะ พอ​ลูก​เขา​เติบโต​ ขึ้นม​ า เขา​ก็​ให้​ลูก​เขา กระทั่งผ​ ม​อายุ​ประมาณ 19 ปี ก็ได้​ มี​โอกาส​จับ​ป่า คือเ​ป็นการ​จับจอง​ที่​ป่า​มา​ทำ​ไร่​ทำ​นา​ตาม​ ประ​สา​เรา​น่ะ” “จับ​ป่า​หรือ​ครับ?” ฉัน​ถาม “คล้าย​กับ​สลา​กรึ​เปล่า​ ครับ” “ใช่ คล้ายๆ กับจ​ บั ส​ ลาก” รอง​นา​ยกฯ ปัญญา​ตอบ “จับ​ แล้ว​รัฐ​ก็​ให้​ตัด​เอา​เอง ก็ได้​กับ​เขา​มา​ล็อต​หนึ่ง ล็อต​หนึ่ง​ได้​ ประมาณ 5-6 ไร่ พอได้ม​ า​ก็​โค่น​ป่า​ปลูกข​ ้าวโพด เก้งก​ วาง​ หมูป่าเ​ยอะ กับข้าว​นี่​แทบ​ไม่ต​ ้อง​ซื้อ ทำ​ไป​ก็​เก็บเ​งิน​ไป​จน​ ซื้อ​ควาย​ได้​ตัว​หนึ่ง ควาย​ตัว​ละ 4,000-5,000 บาท ผม​ก็​ เอา​ควาย​มา​ชว่ ย​ทำ​ไร่ข​ า้ วโพด​ได้อ​ กี ไ​ร่ห​ นึง่ พอ​ผา่ น​ไป​อกี ป​ ี ผม​ก็​ซื้อ​เกวียน​ได้​หนึ่ง​เล่ม ใช้​เป็น​พาหนะ” ชีวติ ช​ าวไร่บ​ กุ เบิกข​ อง​คน​หนุม่ ร​ นุ่ ก​ ระทง​ของ​รอง​นา​ยกฯ


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ปัญญา​เริ่ม​จะ​ไป​ได้​ดี และ​ไป​ได้​สวย กระทั่ง​มี​หมาย​เกณฑ์​ ให้​ต้อง​ไป​รับ​ราชการ​ทหาร​ที่​พิษณุโลก “ประจำ​การ​อยูไ​่ ด้ 2 ปีก​ ป​็ ลด​มา​แต่งงาน ผม​กใ​็ ช้ช​ วี ติ ม​ า​ เรื่อย จน​ได้​มา​เป็น​รอง​นายก อบต.นี่​แหละ” อาหาร​เช้า​เสร็จ​แล้ว​พร้อม​เสิร์ฟ รอง​ปัญญา​เชิญ​ฉัน​ให้​ กิน​ตาม​สบาย จน​เมื่อ​ใกล้​หมด ประตู​หลังบ​ ้าน​ก็​เปิดออก ใบหน้า​คุ้น​เคย​ของ​ลุง​ประพนธ์​ก็​เยี่ยม​เข้า​มา แล้ว​บอก​ กับฉัน “ป่ะ เรา​ไป​กัน​เถอะ วัน​นี้​ยัง​มอี​ ีก​หลาย​ที่” ๏

63


ชาติ​พันธุป์​ กา​กะญอ


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

“ที​แรก​ก็​ทำ​นา​ทำ​ไร่​อยู่​บน​เขา จน​เมื่อ​ปี 2526 ทาง​ ราชการ​ให้​ย้าย​ลง​ไป​อาศัย​อยู่​ที่​เขื่อน แรกๆ ราชการ​ ก็​เอา​ข้าว​ของ​ของ​มา​ให้ แต่​ต่อ​มา​ก็​ขาด​หาย​ไป เรา​ก็​ อยู่​ลำบาก เลย​ย้าย​ออก​มา​หา​ที่​ทำ​มา​หากิน จน​มา​ ได้ทปี่​ ัจจุบัน แต่​ก็​ยัง​ไม่​ถาวร ยัง​ลำบาก​อยู่ และ​ไม่รู้​ว่า​ เมื่อไหร่​จะ​ต้อง​ย้าย​ออก​ไป​อีก” หวาด คง​สวัสดิ์ อดีต​ สมาชิก อบต.คลอง​น้ำ​ไหล บอก​กัน​ฉัน เมื่อ​ถาม​ถึง​ จุดเริ่ม​ของ​ปกา​กะญอ​ที่​คลอง​น้ำ​ไหล สะกอ หรื อ ปกา​ก ะญอ เป็ น ก​ลุ่ ม ​ช าติ พั น ธุ์ ​ที่ มี ประชากร​จำนวน​มาก​ที่สุด​ใน​ประเทศไทย เมื่อ​เทียบ​ กับ​กะเหรี่ยง​กลุ่ม​อื่นๆ หรือ​กลุ่ม​ชาติ​พันธุ์​อื่นๆ โดย​ กระจาย​ไป​ยังจ​ ังหวัดต​ ่างๆ 15 จังหวัด หนึ่งใน​นั้น​คือ​ กำแพงเพชร ซึง่ ม​ ท​ี งั้ ท​ ต​ี่ ำบล​คลองลาน​พฒ ั นา​และ​ตำบล​ คลอง​น้ำไ​หล​ด้วย​เช่น​กัน ประวั ติ ​ข อง​ก าร​โ ยก​ย้ า ย​ถิ่ น ฐาน​ข อง​ก ลุ่ ม ​ช น​เ ผ่ า​ ปกากะญอ​ใน​คลอง​น้ำ​ไหล​ที่​บ้าน​สามัคคีธรรม ซึ่ง​อยู่​ ติด​กับ​อุทยาน​แห่ง​ชาติ​คลองลาน​ก็​ไม่​ได้​แตก​ต่าง​จาก​ ชนเผ่า​ปกากะญอ​จาก​ที่​อื่นๆ รวม​ถึง​ประสบ​ปัญหา​ ไม่แตกต่าง​ใน​เรื่อง​ที่ดิน​ทำ​กิน ซึ่ง​แม้​ทาง อบต. จะ​ พยายาม​จัดสรรหา​ที่ดิน​ทำ​กิน​ให้ ก็​ติด​ปัญหา​เรื่อง​

65


66

คลองน้ำไหล

ข้อกำหนด​กฎเกณฑ์ รวม​ถึง​ปัญหา​ใหญ่​ที่สุด​คือ​เรื่อง​เงิน เพราะ​หาก​ชาว​ปกา​กะญอ​สัก​คน​จะ​ซื้อ​ที่ดิน​สัก 1 ไร่​ บน​เขา​เพื่อป​ ลูก​มันส​ ำปะหลัง เขา​ต้อง​ใช้​เงิน 7,000 บาท​ ต่อ​หนึ่งไ​ร่ เมื่อม​ อง​จาก​มุม​มอง​คน​เมือง​อย่าง​เราๆ พูดไ​ด้​ เต็มปาก​เลย​วา่ ร​ าคา​ถกู แต่ส​ ำหรับช​ าว​เขา เงิน 7,000 บาท​ นั้น​หา​ยาก​ยิ่ง และ​การ​ทำ​ไร่​ไม่​ได้​ทำ​เพียง​แค่​ไร่​เดียว หากต้องการ​จะ​อยูใ่​ห้​รอด ปัญหา​นี้​จึง​เป็น​ปัญหา​ที่​รอ​การ​ สะสาง แม้​ใน​ภาพ​รวม แม้​ใน​วิถี​ชีวิต​ที่​ฉัน​มอง​เห็น ชนชาว​ ปกากะญอ​ทค​ี่ ลอง​นำ้ ไ​หล​นจ​ี้ ะ​ไม่เ​ดือด​รอ้ น ยังค​ ง​อยูอ​่ าศัย​ ได้ต​ าม​อตั ภาพ ภาพ​ไร่ม​ นั ส​ ำปะหลังท​ ท​ี่ อด​ยาว​แผ่ก​ ว้าง​อยู​่ เบื้อง​หน้า​ลด​หลั่น​ไป​ตาม​ไหล่​เขา​ยัง​คง​เป็น​ภาพ​ที่​งดงาม และ​ชวน​ให้​กด​ชัตเตอร์​เก็บ​ลง​บน​เมมโมรี่​การ์ด​ไม่รู้​เบื่อ กระนั้น​เรา​ต้อง​ไม่​ลืม​ว่า​เบื้อง​หลัง​ภาพ​ที่​งดงาม​ของ​ไร่​ มันสำปะหลังบ​ น​ไหล่เ​ขา​นนั้ คือห​ ยาด​เหงือ่ ข​ อง​ชน​เผ่าห​ นึง่ ​ ที่​แทบ​จะ​ถูก​ผลักไส​ให้​ไป​อยู่​ชาย​ขอบ​ของ​สังคม เท่า​ทเี่​ป็น​มา​จาก​อดีต ถึง​ทุก​วัน​นี้​ก็​ไม่​เคย​เปลี่ยน “ชาว​เขา​ทนี่​ ี่​เดือด​ร้อน​มาก​ที่สุด ที่​ทำ​กิน​อะไร​ก็​ไม่มี ยัง​ ไม่มี​เอกสิทธิ์ ไม่มี นส 3 ก. ที​แรก​จะ​ย้าย​พวก​ผม​ไป​ทาง​ บึง​หล่ม แต่พ​ วก​เรา​ไม่​ยอม ชาว​เขา​นี่​ชอบ​อยู่​กับป​ ่า​กับเ​ขา ที่​เห็น​ปลูก​ไร่​ปลูก​มัน ไม่ใช่​ไร่​ของ​ชาว​ปกา​กะญอ แต่​เป็น​ ของ​คน​อื่น​ทั้ง​นั้น พวก​เรา​ไม่มี​ที่ดิน ไม่มี​ไร่​ของ​ตัว​เอง ซึ่ง​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ก็ได้​แต่​หวัง​ว่า​จะ​มี​หน่วย​งาน​รัฐ​เข้า​มา​ช่วย​บ้าง” พี่​หวาด​ฝาก​ทิ้ง​ท้าย และ​ฉัน​ก็​ไม่รู้​ว่า​จะ​มี​หน่วย​งาน​ใด​ บ้าง​ทไี่​ด้ยิน ๏

หวาด คง​สวัสดิ์

67



นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ฟัง​เสียง​สะล้อ ​ซอ​ซึง เสียง​ ดน​ตรีล​ี า้ น​นา​ดงั อ​ อก​มา​จาก​ศาลา​รว่ มใจ บ้านชัยมงคล หมู่ 19 ภายใน​นั้นม​ ีกลุ่ม​คน​จำนวน​หนึ่ง​ทั้ง​เด็ก​เล็ก ผู้​เฒ่า​ ผู้​แก่ และ​คน​หนุ่มสาว​ต่าง​นั่ง​จับ​กลุ่ม​กัน มี​ทั้ง​ที่​กำลัง​ ห้ อ มล้ อ ม​เ รื อ ​สุ พ รรณหงส์ ​ที่ ​ป ระดั บ ​ต กแต่ ง ​จ าก​วั ส ดุ ​ ธรรมชาติ มี​ทั้ง​ที่​กำลัง​นั่ง​คุย​กัน​สัพเพเหระ และ​ก็​มี​ทั้ง​ที่​ กำลัง​ตระ​เตรียม​เครื่อง​ดนตรี​อันเป็น​เป้า​หมาย​ใน​การ​มา​ เยือน​ที่​นี่​ของ​ฉัน เพื่อ​ฟังด​ นตรี​ล้าน​นา เพื่อ​ฟัง​เรื่อง​ราว​ของ​ชาว​เชียงราย​ พลัด​ถิ่น สม​ศักดิ์ พรม​มาบุญ ผู้ใหญ่​บ้าน​หมู่ 19 และ​เป็น​ที่​ ปรึกษา​ให้ก​ บั ก​ ลุม่ ส​ ะล้อซ​ อ​ซงึ บ​ อก​ฉนั ถ​ งึ ทีม​่ า​ทไ​ี่ ป​ของ​กลุม่ ​

69


70

คลองน้ำไหล

ที่​เริ่ม​ต้น​ตั้งแต่​พ่อ​ตัน ผ่อนชมภู อพยพ​พา​ครอบครัว​จาก​ เชียงราย​มายัง​บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล​เฉก​เช่น​พ่อ​หนานจันทร์​ที่​ อพยพ​มา​จาก​ลำปาง ขณะ​ทพ​ี่ อ่ ห​ นาน​จนั ทร์ถ​ างป่าถ​ างพง​ ให้​กับ​พี่​น้อง​ชาว​ลำปาง​ด้วย​กัน​เพื่อ​ตั้ง​รกราก พ่อตัน​ก็​ กรุยทาง​ให้ก​ ับ​ชาว​เชียงราย​ด้วย​เสียง​ดนตรี “แต่​ก่อน​ก็​ไม่​ได้​รวม​กลุ่ม​จริงจัง​อะไร​มาก แค่​เล่น​ไว้​ จีบสาว​ไป​ตาม​เรือ่ ง พอ​เสร็จจ​ าก​นา​กร​็ วม​กลุม่ ก​ นั ป​ ระมาณ 5-6 คน เล่น​สะล้อ​ซอ​ซึง​ด้วย​กัน แต่​ยัง​ไม่​ได้​ทำ​เป็น​เรื่อง​ เป็น​ราว พอดีท​ าง อบต. เขา​เห็น​ว่าก​ ลุ่ม​สะล้อ​ที่​หมู่ 19 นี้​ เข้มแ​ ข็งก​ ว่าก​ ลุม่ อ​ นื่ ๆ ใน​คลอง​นำ้ ไ​หล ก็เ​ลย​เอา​หมูเ​่ รา​เป็น​ ฐาน​สำหรับ​การ​เรียน​รเู้​รื่อง​สะล้อ​ซอ​ซึง”

สม​ศักดิ์ พรม​มาบุญ


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

อายุ ​ผู้ ใ หญ่ ​บ อก​กั บ ​ฉั น​ว่ า ​แ ก​นั้ น 46 ปี ​แ ล้ ว ตั้ ง แต่ ​ วัยเด็ก แก​ยัง​ทัน​ได้​เห็น​ภาพ​พ่อ​ตัน​กับ​เพื่อน​ฝูง​เดิน​ดีดซึง​ ไป​ต าม​ถ นน​ร น​แ คม​ใ น​ค ลอง​น้ ำ ​ไ หล​ที่ ​ยั ง ​ค ง​เป็ น ​เพี ย ง​ ถนนดิน นึกภาพ​ตาม​แล้ว​ฉันอ​ ิจฉา เธอ​ลอง​นึกส​ ิ เสียง​ซึง​ ใน​ความเงียบ​ของ​ถนน​ดิน​ที่​ยัง​ไร้​แสง​ไฟ ไร้​เสียง​ประดิษฐ์​ ต่างๆ มี​เพียง​เสียง​จาก​ราวป่า​และ​เสียง​ดนตรี​สำเนียง​ ล้านนา​ที่​ดัง​ขึ้นใ​น​ความ​โพล้เพล้ ด้วย​ความ​ที่​เล่น​ดนตรี​พื้น​บ้าน​กัน​จน​โดด​เด่น​นั่นเอง กลุ่ ม ​ข อง​พ่ อ ​ตั น ​จึง ​เริ่ม ​ได้ ​รับ ​การ​ว่า ​จ้าง​ให้ ​ไป​เล่น ​ต าม​ งานบุญ​งาน​มงคล​ต่างๆ ได้​ค่า​จ้าง​บ้าง ไม่​ได้​บ้าง​ใน​กรณี​ ที่​รู้จัก​มัก​คุ้น ทว่า​มากกว่า​นั้น​คือ​การ​สืบสาน​ให้​สำเนียง​ ล้านนา​จาก​เชียงราย ลำปาง ยัง​คง​ดัง​ไป​ทั่ว​คลอง​น้ำ​ไหล กระนั้น​ทุก​วัน​นี้​สถานการณ์​ทาง​ด้าน​การ​อนุรักษ์​ดนตรี​ พื้นบ้าน​ประเภท​นี้​ใช่​ว่า​จะ​ง่าย ผู้ใหญ่​สม​ศักดิ์​บอก​กับ​ฉัน​ว่า ทุก​วัน​นี้​ทาง​กลุ่ม​ยัง​คง​ เฟ้นหา​เยาวชน​มา​สืบทอด​อยู่ ซึ่ง​ฉัน​เข้าใจ​ว่า​มัน​ไม่​ง่าย​ เลย​ที่​จะ​ให้​เด็ก​และ​เยาวชน​หัน​มา​สนใจ​ดนตรี​พื้น​บ้าน ตัว​ ฉันเอง​สมัย​วัยร​ ุ่น​ยัง​หัด​ดีดก​ ีตาร์​มากกว่า​จะ​ดีด​ซึง ทว่ า ​เ มื่ อ ​กวาด​ส ายตา​ไ ป​ยั ง ​ก ลุ่ ม ​ผู้ ​เ ฒ่ า ​ผู้ ​แ ก่ ​ที่ ​ก ำลั ง​ ตระเตรียม​เครื่อง​ดนตรี​เพื่อ​เล่น​ให้​ฉันฟ​ ัง​สัก​เพลง ว่าเ​สียง​ ดนตรีล​ า้ น​นา​จาก​คลอง​นำ้ ไ​หล​นนั้ เ​ป็นอ​ ย่างไร ก็ย​ งั ใ​จชืน้ ได้​ ทีว​่ า่ ภ​ ายใน​กลุม่ น​ นั้ ม​ เ​ี ยาวชน​รวม​อยูด่​ ว้ ย และ​แม้เ​ขา​จะ​ไม่​

71


72

คลองน้ำไหล

ได้​นั่ง​ลง​ใน​ตำแหน่ง​สะล้อ​หรือ​ซอ​หรือ​ซึง เป็น​แต่​เพียง​คน​ เคาะ​จงั หวะ​ตก​ี ลอง​สากล แต่บ​ รรยากาศ​ของ​เสียง​สะล้อซ​ อ​ ซึง​คง​ซึม​ผ่าน​เสียง​อึกทึก​ของ​เสียง​กลอง​ซึม​เข้าไป​ใน​หัวใจ​ จน​หลอม​รวม​เป็น​เนื้อ​ดนตรี​เดียวกัน​ได้​ เสียดาย​ที่​จดหมาย​นี้​ไม่​อาจ​เปิด​เสียง​ได้ ไม่​เช่น​นั้น​ฉัน​ จะ​ส่ง​ผ่าน​เสียง​จาก​คลอง​น้ำ​ไหล​ไป​ให้เ​ธอ​ฟัง ๏


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

73


โบราณ​วัตถุ​ บนเขา​บึง​หล่ม

พล มะโรงมืด


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ออก​จ าก​ห มู่ 19 ลุ ง ​ป ระพนธ์ ​พ า​ฉั น ​ข้ า ม​ถ นน​ต รง​ สี่แยก​คลอง​น้ำ​ไหล​มายัง​อีก​ฟาก​ฝั่ง​ของ​ชน​ชาว​อีสาน​ ใน​คลองน้ำ​ไหล​ตาม​นัด​ที่​เรา​จะ​ต้อง​มี​การ​พูด​คุย​กับ​ กลุ่มฐาน​เรียน​รู้​ต่างๆ ใน​บริเวณ​บ้านบึง​หล่ม หมู่ 6 ต่อเนือ่ ง​ถงึ บ​ า้ น​คลองใหญ่ใ​ต้ หมู่ท​ ี่ 7 ซึง่ ใ​น​อดีตเ​ยาวชน​ หรือ​วัย​รุ่น​ใน​พื้นที่​ฝั่ง​นี้​จะ​ไม่​ถูกกัน​กับ​เยาวชน​ใน​พื้น​ที่​ อีกฝัง่ ระหว่าง​ทข​ี่ บั ผ​ า่ น​ถนน​ทเ​ี่ ป็นห​ ลุมเ​ป็นบ​ อ่ บ​ าง​สว่ น เทือก​เขา​สูง​เป็น​แนว​ยาว​ก็​แผ่​กว้าง​ให้​เห็น​อยู่​เบื้อง​หน้า ฉัน​ถาม​ลุงป​ ระพนธ์​ถึง​ชื่อ​เขา “เขา​บงึ ห​ ล่ม แถบ​บริเวณ​นเ​ี้ ป็นห​ มูบ่ า้ น​ของ​เขา​บงึ หล่ม สมัย​โบราณ​เขา​ว่า​กัน​ว่า​พระ​นเรศวร​เคย​เดินทัพ​ผ่าน​มา​ ตรง​นี้​ด้วย​นะ” ฉันฟ​ งั แ​ ล้วก​ ค​็ ดิ ใ​น​ใจ​วา่ เ​อา​ละ่ ส​ ิ พระ​นเรศวร​ของ​เรานี​่ เดิน​ทัพ​ไป​ทั่ว​ประเทศ​เลย​หรือ​ไร แต่​อย่าง​ว่า​นะ เพราะ​ มัน​เป็นเ​รื่อง​โบราณ​นาน​มา แม้แต่​ภาพยนตร์​ยังใช้​ชื่อ​ว่า ‘ตำนาน’ เช่นน​ ั้น​แล้ว ฟังไ​ว้​ไม่​เสีย​หลาย ลุง​ประพนธ์เ​ริ่ม​เล่า​ให้ฟ​ ัง​สั้นๆ ถึง​ความ​เชื่อ​ของ​ผู้คน​ ในคลอง​น้ำ​ไหล​ที่​เชื่อ​ต่อๆ กัน​มา​ว่า ใน​อดีตกาลนั้น​ กองทัพข​ อง​สมเด็จพ​ ระ​นเรศวร​เคย​เดินท​ พั ผ​ า่ นมา​ทางนี​้ เพื่อ​มุ่งหน้า​ไป​ยัง​กาญจนบุรี​ไป​ตี​พม่า เหตุ​ที่​ชาวบ้าน​ เชื่อ​เช่นนั้น​ก็​เพราะ​มี​การ​ขุด​ค้น​พบ​โบราณวัตถุ จำพวก​

75


76

คลองน้ำไหล

เครื่องโถ​โอ​ชาม​และ​อาวุธ​อย่าง​ปลาย​หอก แบบ​ที่​เห็น​กัน​ ในภาพยนตร์เ​รื่อง ‘ตำนาน​สมเด็จ​พระ​นเรศวร​มหาราช’ ฉัน​ไม่​แน่ใจ​ว่า ชาว​บ้าน​ปักใจ​เชื่อ​เรื่อง​กองทัพ​ของ​ สมเด็จ​พระ​นเรศวร​เคลื่อน​ผ่าน​มา​ทาง​นี้​ก่อน​หรือ​หลัง​ ภาพยนตร์​ออก​ฉาย และ​ฉัน​ก็​ไม่​กล้า​ถาม​ลุง​แก​เสีย​ด้วย​สิ จึง​ฟัง​อย่าง​เงียบๆ ลงท้าย​ลุง​แก​ถาม​ว่า อยาก​ไป​แวะ​คุย​ กับ​อดีต​สหาย​พรรค​คอมมิวนิสต์​แห่ง​ประเทศไทย​ที่​ทำ​นา​ อยู่​บริเวณ​ตีน​เขา​และ​รู้​เรื่อง​นี้​ดที​ ี่สุด​ไหม​ล่ะ? แน่นอน ด้วย​ความ​ช่าง​สงสัย เมื่อ​มคี​ น​ยื่น​ข้อ​เสนอ ฉัน​ ไม่​รอ​ช้า​ทจี่​ ะ​ตะครุบ “ครับ มี​ของ​เก่า​แก่​อยู่​บน​เขา​นั่น​จริง” พล มะโรงมืด หรือ​พี่​พล อดีต​ทหาร​กองทัพ​ปลดแอก​ประชาชน ตอบรับ​ คำบอก​จาก​ลุง​ประพนธ์​ด้วย​น้ำ​เสียง​เข้ม​แข็ง​สม​เป็น​อดีต​ ทหาร ทั้ง​ด้วย​ชุด​ที่​แก​ใส่ และ​ท่าทาง​ทะมัดทะแมง “บน​เขา​ก็​มี​พวก​ใบ​หอก พวก​จาน​ชาม อะไร​แบบ​นี้ แต่​ ทุก​วัน​นี้​ใบ​หอก​ไป​อยู่​กับ​ผู้ใหญ่​บ้าน​หมู่ 13 ของ​เก่า​อื่นๆ เคย​อยูก​่ บั เ​จ้าอ​ าวาส​วดั เ​ทพ​นมิ ติ ก่อน​ทท​ี่ า่ น​จะ​มอบ​ตอ่ ไป​ ให้พ​ พิ ธิ ภัณฑ์แ​ ห่งช​ าติก​ ำแพงเพชร” พีพ​่ ล​เล่าถ​ งึ โ​บราณวัตถุ​ ต่างๆ หลัง​ฉัน​ถาม​ว่า​ยัง​มี​หลง​เหลือ​ไหม อดีต​สหาย​ของ​พรรค​คอมมิวนิสต์​แห่ง​ประเทศไทย​ที่​ ลง​จาก​ป่า เดิน​ทาง​จาก​ภาค​พื้น​อีสาน​มา​ตั้ง​รกราก​อยู่​ที่​ ตีน​เขา​บึง​หล่ม​ไม่​เพียง​บอก​กับ​ฉัน​ว่า​ยัง​มี​อีก​มาก แต่​ต้อง​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ไป​ขุด​หา เพราะ​เขา​เชื่อ​ว่า​บน​นั้น​น่า​จะ​ยัง​มี​อะไร​อีก​มาก​ที่​ ซ่อน​อยู่ ทั้งเ​จดีย์​องค์​เล็กๆ ที่​ไม่มี​ใคร​รู้​ว่าใ​คร​เป็นค​ น​สร้าง หรือ​โพรง​ถ้ำ​ลึก​ที่​เคย​มี​คน​เอา​ลำ​ไผ่​โยน​ลง​ไป​เพื่อ​ทดสอบ​ ความ​ลึก ซึ่ง​นาน​กว่า 5 นาที​จึง​จะ​ได้ยิน​เสียง​ตกกระ​ทบ​ ของ​ลำ​ไผ่​กับ​พื้น​ถ้ำ ระหว่าง​เล่า พี่​พล​ก็​ชี้​ไป​ยัง​ที่​นา​ติด​กัน​กับ​ของ​แก แล้ว​ เล่าว่าที่​นา​ผืน​นี้​เป็น​ของ​ชาวนา​อีก​คน​ชื่อ​พงษ์ ผู้​ซึ่ง​เป็น​ อีกคน​ที่​เคย​ประสบ​เหตุ​แปลก​ประหลาด​บน​เขา​บึงห​ ล่ม “ไอ้​พงษ์​มัน​ทำ​นา​อยู่​ตรง​นี้ เย็นๆ มัน ​กลับ​มา​จาก​ จังหวัด​ตาก เมื่อ​ปีกลาย​นี้​เอง​นะ มัน​กลับ​มา​ก็ได้​ยิน​เสียง​ มโหรี​ดังขึ้นจ​ าก​อีกฟ​ าก​ของ​เขา มัน​ก็​เดิน​ข้าม​ไป​หา​นะ แต่​ ก็​ไม่พบ ไม่​ได้ยิน ก็​เดิน​กลับ​มา​ที่​เดิม​ก็ได้​ยิน​อีก ผม​เอง​ บางครัง้ ม​ า​นอน​ทน​ี่ ี่ บ่าย​วนั น​ นั้ ม​ ค​ี น​นำ​ของคาว​ของ​ไหว้ม​ า​ เซ่นศ​ าล​ตนี เ​ขา​บงึ ห​ ล่ม ตก​กลาง​คนื ร​ าวๆ ตีส​ อง ผม​กไ็ ด้ยนิ ​ เสียง​หมา​มัน​กัด​กัน เห่า​กัน​ขรม​ไป​หมด แต่​พอ​เช้ามา ผมเดิน​ไป​ดู ของ​ไหว้​ของ​เซ่น​กลับย​ ัง​อยู่​ใน​สภาพ​เดิม” ระหว่าง​พูด​คุย ชาวนา​ชื่อ​ลุงพงษ์​ก็​บังเอิญ​ขี่​จักรยาน​ ผ่านมา​พอดี แล้ว​เล่า​ประวัติ​สั้นๆ ให้ฟัง​ว่า แก​มา​อยู่​ที่​ บึงหล่ม​ตั้งแต่​สมัย​ที่​ยัง​ไม่มี​การ​ตัดถนน แม้แต่​ผู้ใหญ่บ้าน​ ก็ ยั ง ​ไ ม่ มี โดย​พี่ พ ล​ยั ง ​บ อก​อี ก ​ด้ ว ย​ว่ า สมั ย ก่ อ น​ที่ ​น า​ บริเวณนี้​เคย​เป็น​สุสาน​ป่าช้า​ร้าง​มาก่อน ตก​กลาง​คืน​แก​ จะ​เห็น​ดวงไฟ​ลอย​สูง​ขึ้น​มา​เหนือ​ที่​นา​ของ​แก​เป็น​ดวงๆ

77


78

คลองน้ำไหล

ลุงพงษ์


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

แล้ว​ลอย​หายขึ้นไ​ป​บน​เขา เพราะ​เป็นต​ ำนาน เรา​จงึ ห​ า​ขอ้ ส​ รุปไ​ม่ไ​ด้ แต่พ​ น้ ไ​ปจาก​ ตำนาน​แล้ว สิ่ง​ที่​น่า​คิด​ต่อ​ไป​คือ บท​สนทนา​หลัง​ฉัน​กับ​ ลุง​ประพนธ์​ที่​กลับ​กัน​ขึ้น​มา​บน​รถ​แล้ว และ​เลขานุการ​ นา​ยกฯ ได้​ชี้​ให้​ฉัน​เห็น​แนว​การ​ขุด​ลำน้ำ​เพื่อ​ดึง​น้ำ​จาก​ บึงหล่ม ​ผัน​ลง​สู่​คลอง​ปลาร้า ตาม​แผน​พัฒนา​ปรับปรุง​ ของ​กรมชลประทาน​ที่​ได้​มี​การ​พูด​คุย​กับ​ชาว​บ้าน​ใน​พื้นที่​ ตัง้ แต่ป​ ี 2554 และ​ได้ม​ แ​ี ผน​สำหรับภ​ าวะ​ขาดแคลน​นำ้ ข​ อง​ ชาวบ้าน​เมื่อ​มี​การ​ดำเนิน​ก่อสร้าง​ไป​จนกว่า​จะ​แล้วเ​สร็จ ทว่าภ​ าพ​ทเี่​ห็น​ยัง​คารา​คา​ซัง ฉัน​ฟังเ​งียบๆ ใน​คำ​บอก​เล่า​ของ​ลุง​ประพนธ์​ต่อป​ ัญหา​ ของ​แผน​พัฒนา ซึ่ง​มัก​กระทบ​ชาว​บ้าน​ไม่ม​ าก​ก็​น้อย​เสมอ อย่าง​การ​ปรับปรุง​พัฒนา​นี้​เช่น​กัน แม้​ใน​บั้นปลาย​อาจ​ เป็น​ผล​ดี​ต่อ​ชาว​บึง​หล่ม และ​รวม​ถึง​คลอง​น้ำ​ไหล​โดย​รวม กระนั้น​มัน​คง​ดี​ไม่​น้อย​ใช่​ไหม ถ้า​ภาค​รัฐ​มี​การ​วางแผน​ ระยะ​ยาว​มา​ตงั้ แต่ต​ น้ มันอ​ ด​ไม่ไ​ด้จ​ ริงๆ นะ​เธอ​ทฉ​ี่ นั จ​ ะ​คดิ ​ ย้อน​กลับ​ไป​ยัง​คำ​พูด​ของ​ผู้นำ​ชุมชน​ชาว​ปกา​กะญอ พูด​ก็​พูด​เถอะ หาก​วิญญาณ​บรรพ​ชน​บน​เขา​บึง​หล่ม​มี​ อยูจ่​ ริง หวัง​ว่าท​ ่าน​คง​สดับ​รับฟ​ ัง​บ้าง เธอ​ว่า​ไหม? ๏

79


จาก​ข้าวโพด​ สู่​ดอกไม้​ประดิษฐ์ จาก​หุ้น​ตั้ง​ต้น 100 บาท พวงทอง เหลี่ยม​บาง กับก​ ลุ่ม​ แม่​บ้าน​หมู่ 7 บ้าน​คลองใหญ่​ใต้​ได้รวม​ตัว​กัน​ขึ้น​เพื่อ​พับ​ เศษ​ใบ​ขา้ วโพด​ทเ​ี่ หลือจ​ าก​การ​เก็บเ​กีย่ ว​มา​พบั เ​ป็นด​ อกไม้​ ประดิษฐ์​ขาย​ตั้งแต่​เมื่อ​ปี 2553 ระยะ​แรก​อาจ​กล่าว​ได้ว่า กิจการ​ของ​กลุ่ม​ไม่​ได้​เป็น​ล่ำ​เป็น​สัน​มาก​นัก​ใน​แง่​ของ​ รายได้ทก​ี่ ลับเ​ข้ามา พวงทองจึงเ​ริม่ ค​ ดิ ต​ อ่ ว่าจ​ ะ​ทำ​เช่นไ​ร​กบั ​ ใบข้าวโพด​นอก​เหนือ​จาก​ดอกไม้​ประดิษฐ์​ที่​เห็น​จน​ชิน​ตา


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

พอได้เ​ห็นก​ ระทง​ทำ​จาก​กาบ​มะพร้าว​บา้ ง ทำ​จาก​หยวก​ กล้วย​บา้ ง จาก​การ​ไป​ดต​ู วั อย่าง​งาน​ทต​ี่ ำบล​ลานดอกไม้ตก อำเภอ​เ มื อ ง จั ง หวั ด ​ก ำแพงเพชร พวงทอง​จึ ง ​คิ ด ​ท ำ​ กระทง​ขึ้นใช้​บ้าง​ใน​ชุมชน เนื่องจาก​งาน​วันลอยกระทง​ ทีค่ ลองน้ำไหล​เป็นง​ าน​ใหญ่ท​ ี่ รวม​เอา​หลากหลาย​ประเพณี​ เข้ า ​ม า​ไ ว้ ​ด้ ว ย​กั น ​ใ น​คื น ​เดี ยว ทั้ ง​ก าร​ล อย​โ คม​ป ระที ป ทั้งกลุ่มก​ ลอง​ยาว เมื่อ​คิดไ​ด้​เช่นนั้น พวงทอง​จึง​คิดใ​ช้​วัสดุ​

81


82

คลองน้ำไหล

ใน​ชุมชน​แทน​การนำ​เข้า​จาก​ภายนอก​เข้า​มา โดย​กลับ​ ไป​ใช้ใบ​ข้าวโพด ซึ่ง​เป็น​พืช​ปลูก​มากภายใน​ชุมชน​บ้าน​ คลองใหญ่​ใต้​มา​รวม​เข้า​กับ​กาบ​มะพร้าว​ที่​มี​อยู่แล้ว รวม​ ถึง​บาง​ส่วน​จาก​ที่​เหลือ​จาก​กลุ่ม​เตา​เผา​เศรษฐกิจ​บ้านบึง​ หล่มใ​น​พนื้ ทีต​่ ดิ ก​ นั ผลิตภัณฑ์ต​ อ่ ย​อด​จาก​ดอกไม้ป​ ระดิษฐ์​ มา​เป็น​กระทง​สวยงาม​ใน​รูป​ลักษณ์​ต่างๆ ตั้งแต่​ไก่ฟ้า เรือ​ สำปั้น จึง​เกิด​ขึ้น “เรา​อยาก​ให้​คน​แก่​และ​เด็ก​มี​ราย​ได้​ขึ้น​มา​บ้าง​หลัง​ว่าง​ จาก​การ​ทำ​นา” “แรกๆ เรา​ขาย​ไม่​ค่อยได้ เพิ่ง​จะ​มา​ปี​นี้​นี่​แหละ​ที่​ขาย​ ได้ดี มีค​ น​จาก​กรุงเทพฯ มา​สั่ง คน​จาก​พัทยา​ก็​มา​สั่ง” เกือบ 3 ปี​ใน​การ​พยายาม​ที่​เป็น​มากกว่า​การ​ใช้​เวลา​ ว่าง​หลัง​งาน​หลัก​คือ​การ​ปลูก​ข้าวโพด พวงทอง​และ​กลุ่ม​ แม่​บ้าน​หมู่ 7 จึง​ประสบ​ความ​สำเร็จ ไม่​แต่​เพียง​ใน​แง่​ที่​ ผลิตภัณฑ์​ของ​กลุ่ม​เป็น​หน้า​เป็น​ตา​ของ​ชุมชน มี​คน​จาก​ นอก​พื้นที่​เข้ามา​ดู​งาน​ไม่​ต่าง​จาก​เมื่อ​แรก​ครั้ง​ที่​พวงทอง​ เดิน​ทาง​ไป​ดู​งาน​ที่​อื่น​เท่านั้น แต่​ยัง​สร้าง​ราย​ได้​ให้​พอ​อยู่​ ได้ มี​เหลือ​เก็บ​แก่​สมาชิก​ทั้งหมด 25 คน​อีกด​ ้วย “ใน​หมู่ 7 เรา​มี​กลุ่ม​แม่​บ้าน​ที่​สร้าง​ผลิตภัณฑ์​จาก​วัสดุ​ เหลือใ​ช้ด​ ว้ ย​กนั 2 กลุม่ คือก​ ลุม่ ท​ ำ​กระทง​กบั ก​ ลุม่ ส​ านตะกร้า​ จาก​ยางพารา ซึ่ง​อยู่​ถัด​ไป​จาก​นี้” ผู้ใหญ่​อำนวย บัวสด ให้​ข้อมูล​เพิ่ม​เติม​ถึง​การ​รวม​กลุ่ม​ใน​บ้าน​หมู่ 7 ที่​ไม่ได้​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

มีแต่​การ​ทำ​กระทง ก่อน​จะ​ให้​ข้อมูล​เพิ่ม​เติม​ถึง​การนำ​ ใบ​ข้าวโพด​มา​ใช้ โดย​จะ​ต้อง​คำนึง​ถึง​ฤดู​เพาะ​ปลูกด้วย เพราะ​ขา้ วโพด​นนั้ ไ​ม่ส​ ามารถ​ปลูกไ​ด้ใ​น​หน้าร​ อ้ น เนือ่ งจาก​ สภาพอากาศ​ที่​แห้ง​แล้ง จึง​ปลูก​ได้​แต่​หน้า​ฝน แต่​ทว่า​ ในหน้า​ฝน ใบ​ข้าวโพด​ซึ่ง​ชื้น​จาก​สภาพ​ภูมิ​อากาศ​ทำให้​ การ​ลง​สใ​ี บ​ขา้ วโพด​นำ​ไป​ประดับก​ ระทง​ไม่ส​ วยงาม​อย่างที​่ ควรเป็น ส่ง​ผล​ให้​ต้อง​มี​การ​สั่ง​ซื้อ​เศษ​ใบ​ข้าวโพด​จาก​ หมูบ่ า้ น​ทม​ี่ ก​ี าร​ทำ​ระบบ​ชลประทาน​สามารถ​ปลูกข​ า้ วโพด​ ใน​ฤดู​ร้อน​ได้ ฉัน​ฟัง​แล้วก​ระ​หวัด​นึกถึง​เรื่อง​ท่อ​ ส่ง​น้ำ​จาก​บึง​หล่ม​ไป​ยัง​คลอง​ปลาร้า​ ขึ้น​มา​ทันที “คล้ายๆ ต้น​ทุน​น่ะ​ครับ มัน​ต้อง​ เพิ่ม​ต้นทุน ปกติ​เรา​ใช้​ต้นทุน​จำพวก​ สีน​ ำ้ อ​ ยูแ​่ ค่น​ นั้ แต่ถ​ า้ ใ​น​หน้าแล้ง หาก​ มี ​ย อด​สั่ ง ​ซื้ อ ​เ พิ่ ม ​เ ข้ า ​ม า เรา​ก็ ​ต้ อ ง​ เพิ่ม​ต้นทุน​ใน​จุด​นี้​เข้าไป​ด้วย แม้​จะ​ มี​บางบ้าน​ใน​กลุ่ม​เรา​ที่​ทำ​ระบบ​น้ำ​ ประปา​ใช้​เอง แต่​มัน​ก็​ไม่​เพียง​พอ​ต่อ​ คน​อื่นๆ ใน​กลุ่ม” ๏ พวงทอง เหลี่ยมบาง

83


‘ถ้าเ​รา​ทำได้ คนอื่นก​ ็​ทำได้’

วาสนา เพชร​ไทย


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ออก​จ าก​ฐ าน​เ รี ย น​รู้ ​ก ลุ่ ม ​ด อกไม้ ​ป ระดิ ษ ฐ์ ​ส ร้ า งสรรค์ ​ วัสดุ​เหลือ​ใช้​มา​ได้​ไม่​ไกล​นัก ลุง​ประพนธ์​ก็​เลี้ยว​รถ​มา​ จอด​ยัง​ด้าน​หน้า​ศาลา​หลัง​หนึ่ง ซึ่ง​มี​รถ​อีแต๋น​สี​ฟ้า​สดใส​ จอดนิ่งอ​ ย่าง​สงบ​อยู่ พร้อม​ด้วย​กลุ่ม​แม่บ​ ้าน​ที่​กำลัง​ขึ้น​รูป​ ตะกร้าสาน หญิ ง ​วั ย ​ก ลาง​ค น​ไ ว้ ​ผ ม​สั้ น ​น าง​ห นึ่ ง ​เ รี ย ก​ทั ก ทาย​ เลขานุการ​นายก อบต. อย่าง​คน​คุ้น​เคย ก่อน​จะ​หยอก​ เหย้า​หยอกเอิน​กัน​ตาม​ประสา นั่นเอง​ฉัน​จึง​ได้​รู้จัก​กับ ‘ป้า​ดำ’ หรือ วาสนา เพชร​ไทย ประธาน​กลุ่ม​สาน​ตะกร้า​ จาก​ยางพารา ซึง่ เ​ป็นอ​ กี ห​ นึง่ ก​ ลุม่ ส​ ร้าง​ราย​ได้ภ​ ายใน​ชมุ ชน​ หมู่บ้าน​คลองใหญ่ใ​ต้​ของ​หมู่ 7 “แต่​แรก​เลย เรา​ไม่​ได้​ทำ​หรอก แต่​พอดี​เรา​ไป​เห็น​ กระเป๋าแ​ บบ​นท​ี้ ง​ี่ าน​หนึง่ พอ​เรา​จะ​ไป​จบั เขา​กพ​็ ดู ข​ นึ้ ม​ าว่า​ กระเป๋า​ใบ​นี้​มี​แต่​คน​มี​สตางค์​เท่านั้น​ซื้อ​ใช้ เรา​ก็​คิดว่า​เอ๊ะ มัน​ไม่ใช่​นะ กลับ​มา​บ้าน เรา​ก็​มา​ลอง​ผิด​ลอง​ถูก อาศัย​ที่​ มีต​ น้ ทุนอ​ ยูแ​่ ล้วจ​ าก​แม่ท​ เ​ี่ คย​ทอ​ผา้ ขณะ​เดียวกันป​ า้ ล​ ำปาง นึก​รักษ์ ที่​เป็น​รอง​ประธาน​กลุ่ม ก็​เคย​ทอ​ผ้า​มา​ก่อน จึง​ พอ​แกะ​ลาย​ได้” ป้า​ดำ​เล่า​เรื่อง​ราว​เมื่อ​เริ่ม​ก่อ​ตั้ง​กลุ่ม​สาน​ตะกร้า ซึ่ง​ มี​จุด​เริ่ม​จาก​การ​เอาชนะ​คำ​พูด​ดูถูก​เหยียด​หยาม ‘กลุ่ม​

85


86

คลองน้ำไหล

สาน​ตะกร้า​จาก​ยางพารา’ บ้าน​คลองใหญ่​ใต้​จึง​เริ่ม​ก่อ​ ตั้ง​ขึ้นเล็กๆ ก่อน​ใน​รูป​ของ​เพื่อน​บ้าน​ทำ​กันเอง ใคร​มี​ ความรูด้​ า้ น​ไหน​เอา​มา​ปรับใ​ช้ได้ก​ เ​็ อา​มา​ใช้ เช่น ป้าด​ ำ​และ​ ป้าลำปาง ซึ่งเ​คย​ทอ​ผ้า​มา​ก่อน​ก็​นำ​ความ​รู้​เรื่อง​การ​ทอ​ผ้า​ มา​ปรับ​ใช้​กับ​การ​สาน​ตะกร้า ด้วย​ใจ​มุ่ง​มั่น​เพื่อ​ทดลอง​ให้​เห็น​ว่า กระเป๋า​หน้าตา​ หรู​ไม่​จำเป็น​ต้อง​แพง​เสมอ​ไป ป้า​ดำ​บอก​กับ​ฉัน​ว่า กำลัง​ สำคัญข​ อง​กลุม่ ก​ ค​็ อื ค​ นใน​ชมุ ชน​ดว้ ย​กนั ท​ เ​ี่ ป็นเ​รีย่ วแรง​หลัก การทีป​่ า้ ด​ ำ​สามารถ​สาน​ตะกร้าจ​ าก​ยางพารา​ให้ด​ ด​ู ี มีร​ าคา​ ขึ้นมาได้ แกน​หลัก​ที่​ทำให้​กลุ่ม​ประสบ​ความ​สำเร็จ อาจ​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ไม่ใช่​ตัว​ป้า​ดำ​เอง หาก​แต่​เป็น​ทุก​คน​ที่​ร่วม​ก่อ​ร่าง​สร้าง​ทำ​ ด้วย​กนั ม​ า​นบั ต​ งั้ แต่เ​มือ่ ครัง้ ท​ ค​ี่ ดิ ท​ ำ​เพียง​แค่ก​ ระเป๋าห​ น้าตา​ สวย​ไว้​ใช้​เอง​ใน​ราคา​ไม่​แพง​ “ที​แรก​เรา​ก็​ทำ​ใน​บ้าน​แหละ ทำ​กันเอง เลี้ยง​หลาน​ ด้วย แต่พ​ อ​ลกู ม​ า​เห็นก​ บ​็ อก​ให้แ​ ม่อ​ อก​มา​ทำ​ขา้ ง​นอก​เถอะ หลาน​มนั ร​ อ้ น เรา​กอ​็ อก​มา​นงั่ ท​ ำ​ทก​ี่ ระท่อม คน​จาก อบต. ผ่าน​มา​เห็น​เข้า​พอดี ก็​เลย​ชวน​มา​ทำ​ตำบล​สุข​ภาวะ” หลัง​จาก อบต.คลอง​น้ำ​ไหล เข้า​มา​ชักชวน​ให้​กลุ่ม​ ของ​ป้า​ดำ​เข้า​ร่วม​เป็น​หนึ่ง​ใน​ฐาน​เรียน​รู้​ตำบล​สุข​ภาวะ แน่นอนว่า​ด้าน​หนึ่ง​นั้น​ทุน​สนับสนุน​ย่อม​ตาม​มา กระนั้น​ ตลาด​หลักๆ ที่​เป็นก​ลุ่ม​เป้า​หมาย​ใน​การ​ขาย​ผลิตภัณฑ์​ ของ​กลุ่ม​ตาม​ที่​ป้า​ดำ​บอก​ฉัน​กลับ​เป็น​ลักษณะ​บอก​กัน​ ปาก​ต่อ​ปากมาก​กว่า “ตลาด​ของ​เรา​มา​จาก​การ​บอก​ปาก​ต่อ​ปาก พอ​มี​คน​ เข้ามา​ ​​ ซื้อเ​ป็น​ของ​ฝาก​กลับ​ไป คน​ที่​เห็น​ก็​ถาม​ว่า​กระเป๋านี้ ตะกร้า​นี้​มา​จาก​ไหน แล้ว​เขา​ก็​โทร​มา​สั่ง​ออ​เด​อร์ บาง​คน​ ก็​มา​ซื้อ​ถึงที่​ก็​มี อย่าง​ขันโตก​นี่​ก็​เหมือน​กัน ถาม​ว่า​เรา​คิด​ ทำเอง​แต่​แร​กมั้ย ไม่ใช่ แต่​มี​ลูกค้า​เขา​โทร​มา​ว่า​อยาก​ได้​ ขันโตก​ฝีมือ​ป้าด​ ำ เรา​ก็​เลย​ลอง​ทำ​ดู” ความ​ที่​ใฝ่​รู้ และ​เอา​จริง​เอา​จัง​กับ​การ​งาน​ที่​ระยะ​แรก​ ผลิต​เป็น​แค่​งาน​อดิเรก ป้า​ดำ​ใส่ใจ​กับ​ผลิตภัณฑ์​ของ​กลุ่ม​ ถึง​ขั้น​ไป​ที่ไหน ไม่​ว่า​ไป​เที่ยว หรือ​ไป​ดู​งาน​ตาม​ตำบล​

87


88

คลองน้ำไหล

สุขภาวะ​ต่างๆ ป้า​ดำ​จะ​มอง​ทุก​อย่าง​เป็น​ลวดลาย จดจำ​ แล้ว​นำกลับ​มา​สาน​ต่อ​ลาย​เดิม​ให้​พัฒนา​อยูเ่​ส​มอๆ “ถ้าไ​ด้​เห็น​รูป​แล้ว ป้า​ดำ​ก็​ทำได้ ทุก​คน​ก็​ทำได้” “พูดง​ า่ ยๆ ป้าด​ ำ​ทำได้ ทุกค​ น​กท​็ ำได้ว​ า่ ง​ นั้ ?” ลุงประพนธ์​ เย้า ป้าด​ ำ​ตอบ​อย่าง​สัตย์​ซื่อ​ว่า “ใช่ ถ้า​ป้า​ดำ​ทำได้ ทุก​คน​ ก็​ทำได้” ไม่เ​พียง​แค่ก​ าร​เปิดห​ เ​ู ปิดต​ า​ให้ก​ ว้าง​ตอ่ ก​ าร​รบั ส​ งิ่ ใ​หม่ๆ


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

เพื่อ​นำ​มา​พัฒนา​เป็น​ลาย​ตะกร้า ลาย​กระเป๋า​เท่านั้น ใน​ ทุกๆ ผลิตภัณฑ์ท​ ส​ี่ าน​จาก​มอื ต​ อ่ ม​ อื ท​ กุ ช​ นิ้ ป้าด​ ำ​ยนื ยันว​ า่ ​ ไม่เ​คย​ทำ​แบบ​สขุ เ​อา​เผา​กนิ ผลิตภัณฑ์จ​ าก​กลุม่ ส​ าย​ตะกร้า​ จึง​ละเอียด​และ​เป็น​ที่​ต้องการ​ของ​ลูกค้า​ถึง​ขั้น​บอก​ต่อ “ช้า​ป้า​ไม่​ว่า คุณ​ทำ​ไป​เลย 3 เดือน​เสร็จ​ลูก​หนึ่ง ป้า​ก็​ ไม่​ว่า ขอ​ให้​งาน​ออก​มา​สวย ออก​มา​ดี” มอง​ตะกร้า​ป้าด​ ำ​แล้ว เธอ​อยาก​ได้​สักใ​บ​ใช่​ไหม​ล่ะ? ๏

89


กองทุนส​ วัสดิการ​ ผูพ้​ ิการ แดด​ยาม​เที่ยง​สาด​ต้อง​ตรง​ศีรษะ ฉัน​ก้าว​เข้า​สู่​บรรยากาศ​ เงี ย บ​ส งบ​ค ลอ​เ สี ย ง​ที ​วี ​เ บาๆ ภายใน​ตึ ก แถว​ริ ม ​ถ นน ไม่ไกลนัก​จาก​ที่ทำการ อบต.คลอง​น้ำ​ไหล เพื่อ​พูดค​ ุยกับ​ หนึ่ง​ใน​ผู้​พิการ​ทาง​สายตา ซึ่ง​เป็น​หมอ​นวด​ของ ‘กลุ่ม​ กองทุน​สวัสดิการ​ผู้​พิการ’ ที่​ก่อ​ตั้ง​ขึ้น​จาก​ความ​ตั้งใจ​ที่​จะ​ ให้​ผู้​พิการ​ทาง​สายตา​ไม่​ต้อง​เป็น​ภาระ​ของ​ครอบครัว เดือนๆ หนึง่ ท​ ที่ ำการ​ของ​กลุม่ ก​ องทุนส​ วัสดิการ​ผพ​ู้ กิ าร ซึ่ง​เปิด​เป็น​ร้าน​นวด​ด้วย​นั้น​รับ​ลูกค้า​มาก​บ้าง​น้อย​บ้าง แล้วแต่​ช่วง​จังหวะ กระนั้น​ราย​ได้ที่​ผู้​พิการ​แต่ละ​คน​ได้​รับ​ จาก​การ​เป็น​หมอ​นวด​ตก​ไม่​ต่ำ​กว่า​เดือน​ละ 5,000 บาท สูงสุด 7,000 บาท นับไ​ม่​ว่าเ​ลว​ที​เดียว


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

นอกจาก​การ​นวด​จะ​เป็นร​ าย​ได้ห​ ลักแ​ ล้ว ทีน​่ ย​ี่ งั ร​ บั ส​ อน​ นวด​โดย​ไม่ค​ ดิ ค​ า่ ใ​ช้จ​ า่ ย​สำหรับผ​ พ​ู้ กิ าร ไม่แ​ ต่เ​พียง​การ​นวด​ แผน​โบราณ​เท่านั้น ที่​นี่​ยัง​สอน​การ​อ่าน​อักษร​เบรลล์ การ​ ใช้ไ​ม้เ​ท้าช​ ว่ ย​ใน​การ​เดินท​ าง ซึง่ ท​ งั้ หมด​ได้รบั ก​ าร​สนับสนุน​ ด้าน​เงินท​ นุ แ​ ละ​บคุ ลากร​ผส​ู้ อน​จาก 2 หน่วยงาน คือ สมาคม​ คน​ตาบอด​แห่ง​ประเทศไทย และ​โครงการ​ต้น​กล้า​อาชีพ​ที่​ สนับสนุน​เรื่อง​การ​แนะแนว​อาชีพ​ต่างๆ ให้​แก่​ผู้พิการ แรก​เริ่ม​เดิมที​นั้น กลุ่ม​กองทุน​สวัสดิการ​ผู้​พิการ​ก่อตั้ง​ ขึน้ ใ​น​รปู ข​ อง​ชมรม​คน​พกิ าร​ตำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล​ขนึ้ ม​ า​กอ่ น​ ใน​ราว​ปี 2538 มี​ไพศาล คุ้มนุ่น เป็น​ประธาน​ชมรม สมาชิกก​ อ่ ต​ งั้ 46 คน กระทัง่ ไ​ด้ร​ บั ท​ นุ ส​ นับสนุนใ​น​ปี 2552 จึง​เริ่ม​มี​สวัสดิการ​ให้​แก่​สมาชิก และ​ปี​เดียวกัน​นั้นเอง ชมรม​คน​พิการ​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​จึง​เปลี่ยน​ชื่อ​มา​เป็น​ “กอง​ทนุ ส​ วัสดิการ​ผพ​ู้ กิ าร​คลอง​นำ้ ไ​หล​” ทีม​่ ไ​ี พศาล คุม้ นุน่ เป็น​ประธาน​กลุ่ม​คน​แรก และ​มี​สมศักดิ์ ใจแก้ว เป็น​ รองประธาน ๏

91


ลา​ก่อน... คลอง​น้ำ​ไหล


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

เสียง​ประกาศ​เรียก​ผู้​โดยสาร​ดัง​ขึ้น​อีก​ครั้ง​ฉุด​กระชาก​ ฉั น ​จ าก​ภ าพ​ค วาม​ท รง​จ ำ​ต ลอด​เ กื อ บ 2 วั น ​ที่ ​ฉั น ​อ ยู่ ​ ในคลองน้ำ​ไหล ฉัน​มอง​ผ่าน​กระจก​หน้าต่าง​บาน​ใหญ่​ ไปยัง​เทือก​เขา​บึง​หล่ม​อีก​ครั้ง พร้อม​กัน​นั้น​ก็​หวน​ระลึก​ ถึง​เรื่อง​ราว​ของ​ชาว​บ้าน​จาก​กลุ่ม​ต่างๆ บาง​เรื่อง​ราว​มี​ทั้ง​ ปัญหา​ที่​แก้ไข​ได้​อย่าง​สวยงาม บาง​เรื่อง​ราว​ก็​มี​ทั้ง​ปัญหา​ ที่​รอ​วันช​ ำระ​สะสาง​ให้​เรียบร้อย ขณะ​ที่​อีก​บาง​เรื่อง​ราว​ยัง​ ไม่รู้​ว่าจ​ ะ​มี​วันท​ แี่​ ก้​ปัญหา​ได้​ไหม รถ​โ ดยสาร​เ คลื่ อ น​อ อก​จ าก​ส ถานี ​ข นส่ ง ​ค ลองลาน ภาพของ​เทือก​เขา​หล่มค​ อ่ ยๆ เลือ่ น​ผา่ น ฉันไ​ด้แ​ ต่ห​ วังใ​น​ใจ​ ว่า​สายน้ำ​ไหล​ที่​หลอม​รวม​ความ​แตก​ต่าง​ทั้ง​ทาง​ชาติพันธุ์​ และ​ขนบประเพณี​ของ​คลอง​น้ำ​ไหล​จะ​ชะล้าง​ปัญหา​ที่​รอ​ วัน​สะสาง​ให้​กลาย​เป็น​เพียง​เรื่อง​ราว​อัน​ลำบาก​ยาก​เข็ญ​ แต่​หน​หลัง เหมือน​กับ​เรื่อง​ราว​ใน​ตำนาน​อพยพ​ของ​พ่อ​ หนานจันทร์ เหมือน​กับ​ปัญหา​ทะ​เลา​เบาะ​แว้ง​ในความ​ แตก​ต่าง​ของ​เยาวชน​ที่มา​จาก​ต่าง​ที่​ต่าง​ถิ่น ซึ่ง​ในวัน​นี้​ไม่มี​ อีก​แล้ว ฉัน​หวัง​จริงๆ ๏

93


ภาค​ผนวก ความ​เป็น​มา​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล ใน​ร าว​ปี 2499 ได้ ​มี ​ช าว​บ้ า น​ก ลุ่ ม ​ห นึ่ ง นำ​โ ดย​ ลุงน้อยหวัน โอ​ทอง กับพ​ วก เดินท​ าง​มา​จาก​ตำบล​บา้ นบอม อำเภอ​แม่ทะ จังหวัด​ลำปาง มา​อาศัย​อยู่​ที่​บ้าน​คลอง​น้ำ​ ไหล ตำบล​โป่งน้ำร้อน อำเภอ​เมือง จังหวัด​กำแพงเพชร (ใน​ขณะ​นั้น) ชาว​บ้าน​ได้​นิมนต์​หลวง​พ่อคำมูล อินทรวิชัย เจ้า​อาวาส​วัด​พระบาท​แม่​ไท อำเภอ​แม่ทะ มาร่วม​สร้าง​ บ้าน​แปง​เมือง และ​ให้​ชื่อ​หมู่บ้าน​ว่า ‘บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล’ เนื่องจาก​มี​ลำคลอง​ไหล​ผ่าน​และ​เป็น​สายน้ำ​ที่​เปรียบ​ เสมือน​เส้นเลือด​สาย​ใหญ่​ที่​หล่อ​เลี้ยง​ผู้คน​ที่​อพยพ​มา โดย​ทางการ​ได้​แต่ง​ตั้ง​นาย​เชียง​ฝัน​เป็น​ผู้ใหญ่​บ้าน​คน​แรก มีนาย​หนาน​จันทร์ เป็น​ผู้​ช่วย​ผู้ใหญ่​บ้าน


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

ชือ่ ต​ ำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล นอกจาก​มท​ี มี่ า​จาก​ชอื่ ข​ อง​นำ้ ตก​ ที่​ไหล​ลง​มา​จาก​อุทยาน​คลองลาน​แล้ว ยัง​มี​เรื่อง​เล่า​อีก​ กระแส​หนึ่ง​ถึงที่​มา​ของ​ชื่อ​คลอง​น้ำ​ไหล​ว่า สืบ​เนื่อง​มา​ จาก​สมัย​ก่อน​การ​เดิน​ทาง​ไป​มาระ​หว่าง​จังหวัด​ค่อน​ข้าง​ ยากลำบาก การ​ทผ​ี่ คู้ น​จะ​เดินท​ าง​เข้าม​ า​ทค​ี่ ลอง​นำ้ ไ​หล​แล้ว​ จะ​กลับ​ออก​ไป ต้อง​ใช้​เวลา​แรม​เดือน​ใน​การ​รอ​รถ​โดยสาร​ ซึ่ง​มี​เพียง​แค่ค​ ัน​เดียว​เท่านั้น ด้วย​ความ​ที่​รอ​นาน​นี่เอง ผู้​ที่​ อพยพ​เข้า​มา​บาง​ส่วน​ที่​ทน​คิดถึง​บ้าน​เกิด​ไม่​ไหว​จึง​ร้องไห้​ ออก​มา จน​เกิด​เป็น​ชื่อ​เรียก​ตำบล​ที่​มี​ลำคลอง​จาก​น้ำตก​ ไหล​ผ่าน​มา​ว่า ‘คลอง​น้ำตา​ไหล’ ซึ่ง​ต่อ​มา​ตัด​ทอน​เหลือ​ เพียง​คำ​ว่า ‘คลอง​น้ำ​ไหล’

สภาพ​ทั่วไป สภาพ​พนื้ ทีด​่ งั้ เดิมข​ อง​ตำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล​เป็นป​ า่ ดง​ดบิ มีไ​ม้​ใหญ่​หลาย​ประเภท ทั้ง​ไม้​ยาง ไม้​สัก เป็น​จำนวน​มาก ปี 2511 ได้​แยก​ตัว​ออก​จาก​ตำบล​โป่งน้ำร้อน โดย​ใช้​ชื่อ​ ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล เพราะ​มี​ลำคลอง​ซึ่ง​ไหล​มา​จาก​ภูเขา​ ต้นน้ำใ​น​เขต​อุทยาน​คลองลาน ประชากร​อพยพ​มา​จาก​หลาย​จังหวัด ทั้ง​ลำปาง น่าน แพร่ เชียงราย ลำพูน ร้อยเอ็ด นครพนม นครสวรรค์ พิจติ ร นครศรีธรรมราช และ​มช​ี าว​เขา​เผ่าก​ ะเหรีย่ ง หรือป​ กา​กะญอ

95


96

คลองน้ำไหล

การ​ปกครอง​ของ​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​เริ่ม​จัด​ตั้ง​เป็น​ องค์การ​บริหาร​สว่ น​ตำบล​เมือ่ ว​ นั ท​ ี่ 2 มีนาคม 2538 แรกเริม่ ​ จัด​เป็น อบต.ขนาด​ย่อม มี​โครงการ​บริหาร​งาน 3 ส่วน ประกอบ​ด้วย สำนักงาน​ปลัด กอง​คลัง และ​กอง​โยธา เดิมใช้อ​ าคาร​ของ​สภา​ตำบล​เป็นท​ ที่ ำการ ปัจจุบนั ไ​ด้ม​ ก​ี าร​ รื้อ​ถอน​แล้ว​สร้าง​ขึ้น​ใหม่​บน​ที่ดิน​เดิม โดย​มี​การ​ทำบุญ​ขึ้น​ อาคาร​ใหม่​วันท​ ี่ 11 พฤษภาคม 2549 ทุก​วัน​นี้ อบต.คลอง​น้ำ​ไหล จัด​เป็น​องค์กร​ปกครอง​ ส่วนท้อง​ถนิ่ ท​ ม​ี่ ข​ี นาด​ใหญ่ข​ นึ้ แบ่งโ​ครงสร้าง​การ​บริหารงาน​ ออก​เป็น 3 กอง 8 ฝ่าย ประกอบ​ดว้ ย สำนักงาน​ปลัด 4 ฝ่าย กอง​คลัง 2 ฝ่าย กอง​โยธา 2 ฝ่าย มีห​ มูบ่ า้ น​ใน​เขต​ปกครอง​ ทัง้ หมด 28 หมูบ่ า้ น พนักงาน​สว่ น​ตำบล 21 คน พนักงาน​ จัดจ​ ้าง​ตาม​ภารกิจ 23 คน และ​พนักงาน​จ้าง​ทั่วไป 4 คน ตำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล​มพ​ี นื้ ทีท​่ งั้ หมด 393 ตาราง​กโิ ลเมตร พืน้ ทีถ​่ อื ค​ รอง​ทงั้ หมด 245,625 ไร่ เป็นพ​ นื้ ทีท​่ ำการ​เกษตร 69,483 ไร่ มี​ลักษณะ​ของ​ที่ดิน​เป็น​ดิน​ร่วน​ปน​ทราย

อาณาเขต​ติดต่อ ทิศ​เหนือ จรด​ตำบล​สักง​ าม อำเภอ​คลองลาน จังหวัด​ กำแพงเพชร ทิศ​ใต้ จรด​ตำบล​คลองลาน​พัฒนา อำเภอ​คลองลาน


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

จังหวัด​กำแพงเพชร ทิ ศ ​ต ะวั น ​ต ก จรด​ต ำบล​โ ม​โ กร อำเภอ​อุ้ ม ผาง จังหวัดตาก ทิศต​ ะวันอ​ อก จรด​ตำบล​วงั ทอง ตำบล​อา่ งทอง อำเภอ​ เมือง จังหวัด​กำแพงเพชร

อาชีพ อาชีพ​หลัก ทำ​นา ทำ​สวน ทำ​ไร่ (มัน​สำปะหลัง) อาชีพ​เสริม รับจ้าง ทอ​ผ้า เลี้ยง​สัตว์

ภูมิประเทศ ลั ก ษณะ​ภู มิ ป ระเทศ​เป็ น ​ที่ ร าบ​เชิ ง ​เขา มี ​ภู เ ขา​ส ลั บ​ ซับซ้อน​เป็นจ​ ำนวน​มาก พื้นทีภ่​ ูเขา​เป็นป​ ่าไ​ม้อ​ ุดม​สมบูรณ์ เป็นแ​ หล่ง​ต้นน้ำล​ ำธาร มี​น้ำตก​ไหล​ตลอด​ทั้ง​ปี คือ น้ำตก​ คลอง​นำ้ ไ​หล (น้ำตก​ปาง​ควาย) มีบ​ งึ ข​ นาด​ใหญ่ คือ บึงหล่ม มี​น้ำ​ตลอด​ปี มี​ลำคลอง​ที่​ได้​รับ​น้ำ​จาก​ภูเขา 3 สาย คือ คลอง​น้ำ​ไหล คลอง​ปิ่นโต และ​คลองใหญ่ มี​ฝน​ตก​ชุก​ใน​ ฤดู​ฝน​และ​ฝน​ทิ้งช​ ่วง​ใน​มิถุนายน​ถึง​กรกฎาคม

97


98

คลองน้ำไหล

สภาพ​ภูมิ​อากาศ เขต​พื้นทีอ่​ ำเภอ​คลองลาน มี​สภาพ​ภูมิ​อากาศ​เป็นแ​ บบ​ มรสุม มี 3 ฤดู คือ ฤดู​ร้อน เริ่มต​ ั้งแต่​เดือน​กุมภาพันธ์ ฤดู​ฝน เริ่ม​ตั้งแต่​เดือน​พฤษภาคม ฤดู​หนาว เริ่ม​ตั้งแต่​เดือน​พฤศจิกายน

จำนวน​หมู่บ้าน มี​ทั้งหมด 28 หมู่บ้าน จำนวน 6,690 ครัวเ​รือน และ​ เป็นห​ มูบ่ า้ น​ทอ​ี่ ยูใ​่ น​เขต อบต.คลอง​นำ้ ไ​หล เต็มท​ กุ ห​ มูบ่ า้ น (ข้อมูล​จาก​ทะเบียน​ราษฎร​อำเภอ​คลองลาน ณ เดือน​ พฤษภาคม 2554)

หมู่บ้าน หมู่ 1 บ้าน​คลอง​น้ำ​ไหล​เหนือ นาย​อุ​ดอน ตะมะวงค์ หมู่ 2 บ้าน​คลอง​น้ำไ​หล นาง​กฤษณา แสงอรุณ


นิธิ นิธิ​วีร​กุล

หมู่ 3 บ้าน​แม่สอด นาง​จันทรา วงศ์เ​มือง​คำ หมู่ 4 บ้าน​ท่าช้าง นาย​ไพร เสนา​พิทักษ์ หมู่ 5 บ้าน​มอ​มะปราง​ทอง นาย​ไพศาล จุลพ​ ันธ์ หมู่ 6 บ้านบึง​หล่ม นาง​สม​จิตร กลิ่น​ซ้อน หมู่ 7 บ้าน​คลองใหญ่ใ​ต้ นาย​อำนวย บัวส​ ด หมู่ 8 บ้าน​สุข​สำราญ นาย​บุญ​เชิด เทพ​มงค์ หมู่ 9 บ้าน​คลอง​พลู นาย​ประ​สิทธิ พราย​สังข์ หมู่ 10 บ้าน​มอ​เศรษฐี นาย​สม​พงษ์ บุญ​หนัก หมู่ 11 บ้าน​คลอง​ปิ่นโต นาง​กนก​พร เจริญร​ ส หมู่ 12 บ้าน​ทุ่ง​หญ้า​คา นาย​เนี้ยว สิงห์ท​ อง หมู่ 13 บ้าน​คลอง​หัว​แหวน นาย​ทวี ปาน​กลีบ

99


100 คลองน้ำไหล

หมู่ 14 บ้าน​ใหม่​ชัย​ทอง นาง​นง​ครวญ พรม​มาก หมู่ 15 บ้าน​ศรี​ดอน​ชัย นาย​สอาด วรรณ​จักร์ หมู่ 16 บ้าน​สามัคคีธรรม นาย​คำ​อ้าย อุดเ​ลิศ หมู่ 17 บ้าน​รวง​ผึ้ง​พัฒนา นาย​มงคล วงศ์​ตา​ริ​นทร์ หมู่ 18 บ้านไร่​อุดม นาย​วิ​เลียด​ ยอด​ที่รัก หมู่ 19 บ้าน​ชัยมงคล นาย​สม​ศักดิ์ พรม​มาบุญ หมู่ 20 บ้าน​ใหม่​วงศ์เ​จริญ วิชาญ อาสนาทิพย์ หมู่ 21 บ้าน​คลอง​น้ำไ​หล​เหนือ​พัฒนา นาย​สุภาพ วงศ์เ​มือง​คำ หมู่ 22 บ้าน​หนอง​ปลา​ไหล นาย​อุดม​ทรัพย์ นาค​พงษ์ (กำนัน​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล) หมู่ 23 บ้าน​หล่มช​ ัย นาย​ทอง​ดี จันทร์​หีบ หมู่ 24 บ้าน​คลองใหญ่ ใหม่ นายถวิล ยืนยั่ง


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 101

หมู่ 25 บ้าน​ใหญ่​ศรี​สุวรรณ นาย​บุญรอด บุญ​มา​สอน หมู่ 26 บ้านบึง​ทรัพย์​เจริญ นาย​ไสว สิงห​พันธุ์ หมู่ 27 บ้าน​ร่มโพธิท์​ อง นางจันทร์เพ็ญ หาญป๊ก หมู่ 28 บ้าน​คลอง​ด้วน นายวีระ อ่างอินทร์

การ​คมนาคม มี​ถนน​ลาดยาง​ติดต่อ​ระหว่าง​จังหวัด​กำแพงเพชร​และ​ อำเภอ​คลองลาน คือ​ถนน​หมายเลข 1117 และ​มี​ถนน​ ติดต่อ​ภายใน​ตำบล​ด้วย​กัน​ทั้งหมด 6 สาย ดังนี้ สาย​ที่ 1 ถนน​ลาดยาง ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล ติดต่อ​กับ​ ตำบล​คลองลาน​พัฒนา และ​ตำบล​สัก​งาม สาย​ที่ 2 ถนน​ลาดยาง ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล ติดต่อ​กับ​ ที่​ว่าการ​อำเภอ​คลองลาน สาย​ที่ 3 ถนน​ลาดยาง บ้าน​แม่สอด ไป​ยงั บ​ า้ น​สขุ ส​ ำราญ สาย​ที่ 4 ถนน​ล าดยาง บ้ า น​แ ม่ ส อด ไป​ยั ง ​น้ ำ ตก​ คลองน้ำไหล สาย​ที่ 5 ถนน​ล าดยาง บ้ า น​ค ลอง​น้ ำ ​ไ หล ไป​ยั ง​


102 คลองน้ำไหล

บ้านบึงหล่ม สาย​ที่ 6 ถนน​ลาดยาง น้ำตก​คลอง​น้ำ​ไหล ไป​ยัง​น้ำตก​ คลองลาน

การ​ไฟฟ้า ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​มี​ทั้ง​พื้นที่​ที่​ไฟฟ้า​เข้า​ถึง​และ​ไฟฟ้า​ เข้า​ไม่​ถึง​ใน​ทั้ง 28 หมู่บ้าน มี​ครัว​เรือน​ที่​มี​ไฟฟ้า​ใช้​แล้ว 6,445 ครัวเ​รือน

แหล่ง​น้ำ​ธรรมชาติ น้ำตก​คลอง​น้ำ​ไหล เป็นแ​ หล่งน​ ำ้ ตก​ธรรมชาติอ​ ยูท​่ าง​ทศิ ต​ ะวันต​ ก​ของ​ตำบล​ ติดต่อ​กับ​เขต​หมู่​ที่ 16 และ 17 เป็น​สถาน​ที่​ท่อง​เที่ยว​ อีกแห่ง​หนึ่ง​ของ​อำเภอ​คลองลาน ลำคลอง​จำนวน 3 แห่ง ดังนี้ ลำน้ำ​คลอง​น้ำ​ไหล เป็น​ลำคลอง​ธรรมชาติ ไหล​ผ่าน​ หมู่​ที่ 1, 2, 3, 4, 12, 16 และ 17 ยาว​ประมาณ 20 กิโลเมตร พื้นทีร่​ ับ​น้ำใ​น​ฤดู​ฝน​ประมาณ 12,000 ไร่ และ​ ใน​ฤดู​แล้งป​ ระมาณ 3,000 ไร่ ลำคลอง​ปิ่นโต เป็น​ลำคลอง​ธรรมชาติ ไหล​ผ่าน​หมู่ที่


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 103

2, 3, 4, 6, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 20 และ 23 ยาว​ ประมาณ 30 กิโลเมตร พื้นที่​รับ​น้ำ​ใน​ฤดู​ฝน​ประมาณ 12,000 ไร่ และ​ใน​ฤดู​แล้งป​ ระมาณ 1,500 ไร่ ลำคลอง​ใหญ่ เป็นล​ ำคลอง​ธรรมชาติ ไหล​ผา่ น​หมูท​่ ี่ 3, 5, 6 , 7, 10, 11 และ 12 ยาว​ประมาณ 15 กิโลเมตร พื้นที่​รับ​น้ำ​ใน​ฤดู​ฝน​ประมาณ 3,000 ไร่ และ​ใน​ฤดู​แล้ง​ ประมาณ 500 ไร่ บึงจ​ ำนวน 1 แห่ง ตั้ ง ​อ ยู่ ​ใ น​พื้ น ที่ ​ห มู่ 6 มี ​พื้ น ที่ ​ป ระมาณ 314 ไร่ กรมชลประทาน​ได้​ขุด​ลอก​บึง​เมื่อ​ปี 2544 มี​พื้นที่​รับ​น้ำ​ ประมาณ 5,500 ไร่ กิน​อาณา​บริเวณ​พื้นที่​ตั้งแต่​หมู่ 6 ใน​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล และ​หมู่ 3 กับ​หมู่ 5 ใน​เขต​ตำบล​ คลองลาน​พัฒนา อ่าง​เก็บ​น้ำจ​ ำนวน 3 แห่ง อ่าง​เก็บ​น้ำ​คลอง​พลู ตั้ง​อยู่​ใน​พื้นที่​หมู่ 25 มี​พื้นที่​ ประมาณ 70 ไร่ ใช้ใ​น​การ​ทำ​ประปา​หมูบ่ า้ น​เป็นห​ ลัก และ​ ใช้​ใน​การ​ปลูกพืช​ฤดู​แล้ง อ่าง​เก็บ​น้ำ​คลอง​น้ำ​ไหล 3 ใช้​ใน​การ​ทำการ​เกษตร​ ในพื้นทีห่​ มู่​ที่ 3, 8, 16 และ 23 อ่าง​เก็บน​ ้ำค​ ลอง​น้ำไ​หล อยูใ่​น​พื้นทีห่​ มูท่​ ี่ 16 และ 17


104 คลองน้ำไหล

จุ​น้ำได้​ประมาณ 38,500,000 ลูกบาศก์​เมตร สามารถ​ จ่าย​น้ำ​ทำการ​เกษตร​ได้​ประมาณ 25,000 ไร่

กรอบ​การ​ทำงาน​ของ​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล จาก​แนวคิด​ของ อบต.คลอง​น้ำ​ไหล ที่​ต้องการ​เน้น​ คุณภาพ​ชีวิต​ที่​ดี ประชาชน​มี​ราย​ได้​พอ​เพียง บทบาท​ของ​ ผู้นำ อบต.คลอง​น้ำ​ไหล ได้​กระตุ้น​ให้​ชาว​บ้าน​ใน​ตำบล​ มี​แนวคิด​และ​วิธี​ปฏิบัติ​สอดคล้อง​ไป​กับ​การ​ทำงาน​ของ อบต. ที่​เน้น​การ​มี​ส่วน​ร่วม​ของ​ประชาชน โดย​เปิด​โอกาส​ ให้​ชาว​ชุมชน​คลอง​น้ำ​ไหล​มี​ส่วน​ร่วม​ใน​การ​คิด ตัดสิน​ใจ ลงมือ​ปฏิบัติ ติดตาม​ประเมิน ​ผล รวม​ถึง​รับ​ผล​ประโยชน์​ ที่​เกิดจาก​การ​ร่วม​มือ​ของ​ทุก​ฝ่าย ซึ่ง อบต.คลอง​น้ำ​ไหล จะ​มี​การ​จัดการ​อยู่ 2 ระดับ คือ การ​จั ด การ​กั น เอง​โ ดย​ม ติ ​ข อง​ก ลุ่ ม ประกอบ​ด้ ว ย ฝ่ายท้อง​ถิ่น ฝ่าย​ท้อง​ที่ หน่วย​งาน​รัฐ และ​ประชาชน จัด​ให้​มี​เวที​ประชาคม​หมู่บ้าน​ทั้ง 28 หมู่บ้าน เพื่อ​ให้​ ชาว​บ้าน​ทุก​หลังคา​เรือน​มี​ส่วน​ร่วม​ใน​การ​คิด ปฏิบัติ และ​ เรียน​รู้​ร่วม​กัน​ไป​กับ​เจ้า​หน้าที่​ของ อบต. ซึ่ง​ใช้​ฐาน​คิด​ที่​ มุ่งเน้น​คุณภาพ​ชีวิต​ที่​ดี​และ​พอ​เพียง​เป็น​หลัก​ใน​การนำ​ ชาวบ้าน​ทุก​คน​ไป​สู่​เป้า​หมาย​ที่​วาง​ไว้


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 105

วิถี​ชีวิต​และ​ประเพณี ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​นั้น​เป็น​แหล่ง​รวม​ผู้คน​จาก​หลาย​ จังหวัดห​ ลาย​ภมู ภิ าค จึงม​ ว​ี ฒ ั นธรรม​ประเพณีท​ ห​ี่ ลากหลาย​ ตาม​ไป​ด้วย​ตาม​แต่ละ​ชุมช​ น​นั้นๆ ดังนี้

ปกา​กะญอ ตำนาน​ของ​ชน​เผ่า​ปกา​กะญอ ระบุ​ว่า ที่​ตั้ง​ของ​ชน​เผ่า​ ดั้งเดิม​นั้น​อยู่​บน​ภูเขา​ที่​มีชื่อ ‘ทอ​ทีป​ล่อ​ก่อ’ มี​ผู้​เฒ่า ‘เทา​ ะแม​ป่า’ เป็น ​ผู้นำ กระทั่ง​สืบ​เชื้อ​สาย​จน​ไม่มี​ที่​พอ​ทำกิน ทำให้​ต้อง​อพยพ​โยก​ย้าย​ถิ่นฐาน​มายัง​ลุ่ม​น้ำ​สาละวิน​บ้าง อิร​ วดี​บ้าง ใน​ที่สุด​ก็​เกิด​การ​ตั้ง​ชุมชน เกิด​เป็นร​ ัฐ​กะเหรี่ยง​ ขึ้น​มา จน​กระทั่ง​เกิด​สงคราม​กับ​รัฐบาล​พม่า​ทำให้​กลุ่ม​ กะเหรีย่ ง​แตก​พา่ ย ส่วน​หนึง่ อ​ พยพ​เข้าม​ า​อยูใ​่ นประเทศไทย อีก​ส่วน​ก่อ​ตั้ง​เป็นก​อง​กำลัง​สู้​รบ​เพื่อ​ทวงคืน​เอกราช​จาก​ รัฐบาล​พม่า กลุม่ ช​ าว​เขา​ปกา​กะญอ​ใน​ตำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล ยังค​ ง​พดู ​ ภาษา​ของ​ชาว​ปกา​กะญอ​เป็น​ส่วน​ใหญ่ มี​ส่วน​น้อย​เท่านั้น​ ที่​พูด​ภาษา​ไทย​ภาค​กลาง​ได้​ชัดเจน


106 คลองน้ำไหล

ไท​ดำ กลุ่ม​ไท​ดำ​ใน​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล มี​การ​อนุรักษ์​ภาษา​ ดั้งเดิม​ของ​ชาว​ไท​ดำ​ที่​ฟัง​เผินๆ อาจ​คล้าย​ภาษา​ลาว แต่​ ไม่ใช่ แท้ท​ จ​ี่ ริงแ​ ล้วภ​ าษา​ของ​กลุม่ ไ​ท​ดำ​จดั อ​ ยูใ​่ น​กลุม่ ภ​ าษา​ ไท-กะได มี​ผู้​ที่​ใช้​ภาษา​นี้​ทั้งหมด 763,700 คน อยู่​ใน​ ประเทศ​เวียดนาม 699,000 คน ซึ่ง​ภาษา​ไท-กะได​นี้​ เป็น​สาขา​แยก​ย่อย​ของ​ภาษา​ไต-แสก​มา​อีก​ที​หนึ่ง ถือ​เป็น​ อีก​หนึ่ง​ภาษา​ที่​กำลัง​เผชิญ​วิกฤต​การ​สูญ​สลาย​หาย​ไป เนื่องจาก​ใน​ปัจจุบัน​อัตรา​การ​รู้​ภาษา​นี้​แม้แต่​ใน​กลุ่ม​ชน​ ดั้งเดิม​ทเี่​วียดนาม​เอง​กม็​ ี​เพียง 5 เปอร์เซ็นต์​เท่านั้น

บุญ​บั้งไฟ ใน​สมัย​ก่อน​มี​การ​ทำ​ชลประทาน​ใน​พื้นที่​บริเวณ​หมู่ 6 ถึง​หมู่ 8 ซึ่ง​เป็น​พื้นที่​ของ​กลุ่ม​คน​อีสาน​เสีย​ส่วน​ใหญ่​ และ​ยัง​มี​สภาพ​แห้ง​แล้ง​ยาก​ต่อ​การ​เพาะ​ปลูก ชาว​บ้าน​ใน​ แถบนี้​ซึ่ง​นำ​วัฒนธรรม​ประเพณี​ของ​ท้อง​ถิ่น​อีสาน​มา​ด้วย จึงไ​ด้จ​ ดั ง​ าน ‘บุญบ​ งั้ ไฟ’ เพือ่ ข​ อ​ฝน​ให้พ​ ชื ผ​ ล​ทางการ​เกษตร​ งอกงาม​ตาม​ความ​เชือ่ ท​ ส​ี่ บื สาน​กนั ม​ า​แต่โ​บราณ โดย​ความ​ เชือ่ น​ นั้ ม​ เ​ี รือ่ ง​เล่าเ​ริม่ ต​ น้ จ​ าก​การ​ทพ​ี่ ญา​แถน​ทไ​ี่ ม่ย​ อม​ปล่อย​ ฝน​ให้ต​ กลง​มา​บน​โลก นาง​อทุ ยั เ​ทวีจ​ งึ เ​รียก​ประชุมช​ าว​โลก


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 107

แล้ว​ร้อง​ท้า​พญา​แถน​ให้​ทำการ​แข่ง​จุด​บั้งไฟ​กัน หาก​นาง​ และ​ชาว​โลก​ชนะ พญา​แถน​จะ​ต้อง​ปล่อย​น้ำลง​มา ผล​ปรากฏ​ว่า​บั้งไฟ​พญา​แถน​พ่าย​แพ้ จึง​ยอม​ปล่อย​ฝน​ ตกลง​ใน​เดือน 6 ปี​นั้น​เอง ซึ่ง​เดือน 6 ก็​ถือ​เป็นการ​เข้า​สู่​ ฤดู​ฝน​พอดีเ​ช่น​กัน

โคมลอย​ประทีป เกิด​จาก​ความ​ต้องการ​จุด​โคมลอย​เคราะห์​ลอย​โศก​ไป​ กับ​โคม​ใน​คืน​เดือน​เพ็ญ​วันลอย​กระทง​ของ​ชุมชน​บ้าน​หมู่ 17 ก่อน​จะ​เกิด​เป็นก​ลุ่ม​ประดิษฐ์​โคมลอย​เพื่อ​อนุรักษ์​ และ​สอด​แทรก​ความ​เชือ่ พ​ นื้ ถ​ นิ่ ล​ า้ น​นา ซึง่ โ​ยง​กบั เ​รือ่ ง​ทาง​ ศาสนา​ใน​ดา้ น​ทว​ี่ า่ การ​ลอย​โคม​คอื ก​ าร​ถวาย​เป็นพ​ ทุ ธบูชา ถวาย​บชู า​พระ​เขีย้ ว​แก้ว พระ​ราก​ขวัญ พระ​จฬุ า (ยอด​พระ​ เกศา) พระ​โมฬี (มุ่น​พระ​เกศา​ทั้งหมด) ปิ่น​มณี (เครื่อง​ รัดเกล้า) ทีป​่ ระดิษฐาน ณ จุฬา​มณีเ​จดีย์ สวรรค์ช​ นั้ ด​ าวดึงส์ อีก​ทั้ง​ยัง​เป็น​กุศโลบาย​ใน​การ​สร้าง​ความ​รัก​ความ​สามัคคี​ และ​ยังส​ ามารถ​สร้าง​ราย​ได้​ให้​แก่​ชุมชน​ได้​อีก​ด้วย


เล่าป​ ระกอบ​ภาพ 1


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 109

1) กลอง​ยาว

เชื่ อ ​กั น ​ว่ า ​ก ลอง​ย าว​นั้ น ไทย​เ รา​ไ ด้ ​แ บบ​ม า​จ าก​ ประเทศพม่า โดย​ใน​ยุค​สมัย​กรุงธนบุรี ​ต่อ​เนื่อง​ถึง​ต้น​ กรุงรัตนโกสินทร์ ไทย​กับ​พม่า​ยัง​รบ​กัน​อยู่ ทหารไทย​เห็น​ พม่าต​ ก​ี ลอง​ยาว​ใน​ชว่ ง​พกั ร​ บ​กนั ส​ นุกสนาน​กน​็ ำ​แบบ​อย่าง​ มาส​ร้าง​เป็นก​ลอง​ของ​ตนเอง

2) ตะโพน​มอญ

ลักษณะ​คล้าย​ตะโพน​ไทย แต่​ใหญ่​กว่า ให้​เสียง​กังวาน​ ลึก​กว่า เรียก​ใน​ภาษา​มอญ​ว่า ‘เมิก​โหน่​ก’

2


110 คลองน้ำไหล

3) วัด​คลอง​น้ำ​ไหล

ตั้ ง ​อ ยู่ ​ที่ ​ห มู่ 2 เป็ น​วั ด ​แ ห่ ง ​แ รก​ที่ ​ส ร้ า ง​ขึ้ น ​ใ น​ต ำบล​ คลองน้ำ​ไหล มี​เจดีย์​องค์ส​ ำคัญ​ของ​ตำบล ซึ่ง​สร้าง​ขึ้นด้วย​ เงิน​ส่วน​หนึ่ง​จาก​การ​ออก​เหรียญ​วัตถุ​มงคล​โดย​พระครู​ อินทรวิชัย หรือ ‘หลวง​พ่อ​คำมูล’ แห่งว​ ัด​พระบาท​แม่​ไท​ที่​ ลำปาง ก่อน​จะ​พัง​ทลาย​ลง​ใน​ราว​ปี 2516 ปัจจุบัน​ได้​รับ​ การ​บูรณะ​จน​เป็น​เจดีย์​ทรง​ล้าน​นา​ที่​สวยงาม​องค์​หนึ่ง

3


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 111

4) วัดไพรสณฑ์รัตนาราม (วัดป่า)

ตั้ง​อยู่​ที่​หมู่ 3 เป็น​วัด​ใน​สังกัด​ธรรม​ยุติ​นิกาย สร้าง​ขึ้น​ ใน​ปี 2522 โดย​มี​หลวง​ปู่​แก้ว ฆ​นวชฺช​โร เป็น​เจ้า​อาวาส​ รูปแรก เมื่อ​หลวง​ปู่​มรณภาพ​ลง​จึง​ร้าง​ไป​ชั่วร​ ะยะ​หนึ่ง ต่อ​ มา​ชาว​บา้ น​ได้ไ​ป​อาราธนา​นมิ นต์พ​ ระ​ณรงค์ศกั ดิ์ ฐิตวํโส ซึง่ ​ จำ​พรรษา​อยู่​ที่​วัด​นาค​วัชร​โสภณ (วัด​ช้าง) ขณะ​นั้น เมื่อ​ เจ้า​คณะ​จังหวัด​ทราบ​เรื่อง​จึง​แต่ง​ตั้ง​ให้​เป็น​เจ้า​อาวาสวัด ปัจจุบนั พ​ ระ​ณรงค์ศ​ กั ดิเ​์ ลือ่ น​สมณะ​ศกั ดิเ​์ ป็นพ​ ระครูป​ ญ ั ญา​ สัต​ติ​คุณ

4


เที่ยว ​คลอง​น้ำ​ไหล


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 113

อ่าง​เก็บ​น้ำ​คลอง​น้ำ​ไหล

ตั้ง​อยู่​ใน​พื้นที่​หมู่ 16-17 ปาก​ทาง​ก่อน​เข้า​ถึง​น้ำตก​ คลอง​น้ำ​ไหล มี​ความ​จุ​น้ำ​ได้ 38.5 ล้าน​ลูกบาศก์​เมตร สามารถ​จ่าย​น้ำ​ทำการ​เกษตร​ได้​ประมาณ 25,000 ไร่


114 คลองน้ำไหล

น้ำตก​คลอง​น้ำ​ไหล

น้ ำ ตก​ค ลอง​น้ ำ ​ไ หล​ห รื อ ​รู้ จั ก ​ใ น​อี ก ​ชื่ อ ​ว่ า ‘น้ ำ ตก​ ปางควาย’ เป็ น ​ชื่ อ ​ที่ ม า​จ าก​เ ทื อ ก​เ ขา​ที่ ​ช าว​บ้ า น​ใ น​ คลองน้ำไหล​เรียก​กัน​มา​แต่​โบราณ ตั้ง​อยู่​ใน​พื้นที่​หมู่ 16 และ 17 เป็นน​ ำ้ ตก​ขนาด​กลาง มี 9 ชัน้ ไหล​จาก​หน้าผาสูง 60 เมตร อยู่​ใน​ความ​รับ​ผิด​ชอบ​ของ​อุทยาน​แห่ง​ชาติ​ คลองลาน มีพ​ ื้นที่​กว่า 187,500 ไร่ ครอบคลุม 3 ตำบล ได้แก่ ตำบล​คลองลาน​พฒ ั นา ตำบล​คลอง​นำ้ ไ​หล และ​ตำบล​ โป่งน้ำร้อน มี​ลักษณะ​ภูมิประเทศ​เป็น​ภูเขา​สลับ​ซับซ้อน จุด​สูงสุด​ของ​ภูเขา​วัด​จาก​ระดับ​น้ำ​ทะเล​ได้ 1,439 เมตร เป็นต้น​กำเนิดข​ อง​แม่น้ำ​คลองขลุง คลอง​สวน​หมาก​ที่​ไหล​ ลง​สู่​แม่​น้ำป​ ิง


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 115

สำหรับ​การ​ท่อง​เที่ยว​น้ำตก​คลอง​น้ำ​ไหล แนะนำ​ให้​ มา​ชม​ช่วง​เช้า​เป็นต้น​ไป​จะ​สวยงาม​กว่า​ตอน​บ่าย เนื่อง​ จาก​แสงแดด​ยาม​เช้า​จะ​ตกกระ​ทบ​ละออง​น้ำตก​เป็น​ภาพ​ ที่​สวยงาม​มาก

บึง​หล่ม

อยู่​ใน​เขต​พื้นที่​หมู่ 6 โดย​กรมชลประทาน​ได้​ทำการ​ ขุ ด ลอก​บึ ง ​เ มื่ อ ​ปี 2544 มี ​พื้ น ที่ ​บึ ง ​ทั้ ง หมด 314 ไร่ ทัศนียภาพ​โดย​รอบ​โอบ​ด้วย​เขา​หล่ม ซึ่ง​มี​ตำนาน​ท้อง​ถิ่น​ เกี่ยว​กับ​เรื่อง​การ​เดิน​ทัพ​ของ​สมเด็จ​พระ​นเรศวร บน​เขา​มี​ การ​ขดุ พ​ บ​โบราณ​วตั ถุม​ ากมาย ปัจจุบนั ม​ ก​ี าร​เก็บร​ วบรวม​ และ​จัด​แสดง​อยู่​ที่​พิพิธภัณฑ์ส​ ถาน​แห่งช​ าติ​กำแพงเพชร


116 คลองน้ำไหล

ไร่​มัน​สำปะหลัง

กำแพงเพชร​เป็นพ​ ื้นที่​ปลูก​มัน​สำปะหลังอ​ ันดับ 2 ของ​ ประเทศ รอง​จาก​นครราชสีมา ซึง่ ม​ พ​ี นื้ ทีเ​่ พาะ​ปลูกท​ งั้ หมด 1,470,924 ไร่ ขณะ​ที่​กำแพงเพชร​มี​พื้นที่​เพาะ​ปลูก 371,145 ไร่ ใน​ตำบล​คลอง​น้ำ​ไหล​มี​พื้นที่​เพาะ​ปลูก​ มันสำปะหลัง​ทั้งหมด 37,947 ไร่ มากกว่า​พื้นที่​ทำ​นา ทั้ง​นาปรัง​และ​นาปี​รวม​กัน 14,657 ไร่ จาก​พื้นที่​ทำการ​ เกษตร​ทั้งหมด 66,483 ไร่ มันส​ ำปะหลังจ​ ดั เ​ป็นพ​ ชื ห​ วั ช​ นิดห​ นึง่ ชือ่ ว​ ทิ ยาศาสตร์ค​ อื Manihot Esculemta Crantz คน​ไทย​เรียก​มนั ส​ ำโรง มันไม้ ทาง​ภาค​ตะวัน​ออก​เฉียง​เหนือ​เรียก​มัน​ต้น​เตี้ย ภาคใต้​ เรียก​มันเทศ ซึ่ง​กลับ​กัน​กับ​การ​เรียก​มันเทศ​ทั่วไป​ของ​คน​ ภาคกลาง โดย​คน​ใต้​จะ​เรียก​มันเทศ​ว่า มัน​หลา มัน​สำปะหลัง​มี​แหล่ง​กำเนิด​แถบ​ที่​ลุ่ม​เขต​ร้อน พบ​ หลั ก ฐาน​ก าร​ป ลู ก ​มั น ​ส ำปะหลั ง ​ใ น​โ คลั ม เบี ย ​แ ละ​ เวเนซูเอลา​มา​นาน​กว่า 3,000-7,000 ปี โดย​มี​การ​พบ​ โบราณ​วัตถุ​เป็น​เหยือก​รูป​ทรงมัน​สำปะหลัง รู้จัก​ใน​ชื่อ Mocha Yuca อายุเ​ก่าแ​ ก่ก​ ว่าส​ อง​พนั ปีท​ ก​ี่ รุงล​ มิ า ประเทศ​ เปรู มันส​ ำปะหลังถ​ อื เ​ป็นพ​ ชื เ​ศรษฐกิจห​ ลักข​ อง​คลองน้ำไหล​ ก็ ​ว่ า ​ไ ด้ โดย​ผ ลิ ต ผล​ที่ ​ไ ด้ ​จ ะ​ถู ก ​น ำ​ไ ป​แ ปรรู ป ​เ ป็ น ​แ ป้ ง​ มันสำปะหลังแ​ ละ​มันส​ ำปะหลังเ​ส้น


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 117

ชนิด​และ​สาย​พันธุ์​ของ​มัน​สำปะหลัง

ชนิด​หวาน มี​ปริ​มาณ​กรด​ไฮ​โดร​ไซ​ยา​นิก​ต่ำ ไม่มี​รส​ขม สามารถ​ใช้​ทำ​อาหาร​ได้​โดยตรง​ไม่​ต้อง​ผ่าน​การ​แปรรูป พันธุ์​ทนี่​ ิยม​ปลูก ได้แก่ พันธุ์​ห้า​นาที พันธุ์​ระยอง 2 ชนิด​ขม มี​ปริ​มาณ​กรด​ไฮ​โดร​ไซ​ยา​นิก​สูง ต้อง​นำ​ไป​ แปรรูป​ก่อน เช่น พันธุ์​ระยอง 1, 3, 5, 60 และ 90 เป็นต้น

การ​เดิน​ทาง

นัง่ ร​ ถ​โดยสาร​จาก​สถานีข​ นส่งก​ รุงเทพฯ (หมอชิต) สาย​ กรุงเทพฯ-คลองลาน มา​ลง​ยงั ส​ ถานีข​ นส่งค​ ลองลาน ซึง่ อ​ ยู​่ ไม่​ไกล​จาก​ปาก​ทาง​เข้า​ที่ทำการ อบต.คลอง​น้ำ​ไหล

การ​ติดต่อ

อบต.คลอง​น้ำ​ไหล โทร.055-786-399


เกร็ด​เรื่อง​เล่า ‘ชา​กัง​ราว’ ไม่ใช่​ชื่อเ​ดิม​ของ​กำแพงเพชร

ฉัน​เขียน​เรื่อง​นี้​เพราะ​คิด​ขึ้น​ได้​ว่า​ใน​เช้า​วัน​ที่​ฉัน​มา​ ถึง​กำแพงเพชร​นั้น ฉัน​เห็น​ใน​พื้นที่​บริเวณ​สถานี​ขนส่ง​ มี​ขาย​เฉาก๊วย​ชา​กัง​ราว​อยู่​เต็ม​ไป​หมด แรก​ก็​แค่​คิด​ว่า​ เจ้าของ​สินค้า​ยี่ห้อ​นี้​ช่าง​ขยัน​จริง ขาย​จาก​นนทบุรี​มา​ถึง​ กำแพงเพชร​เชียว กระทัง่ ม​ า​นกึ ข​ นึ้ ไ​ด้ว​ า่ ช​ อื่ เ​ดิมข​ อง​จงั หวัด​ กำแพงเพชร​คือ ‘ชา​กัง​ราว’ นี่​นา ฉัน​จึง​เกิด​ความ​สนใจ​ ที่จะ​ค้นคว้า​ข้อมูล​เพื่อ​หา​ที่มา​ที่​ไป​ของ​ชื่อ​เดิม​ของ​จังหวัด​ นี้ เผื่อ​ว่า​อาจ​จะ​เป็น​ความ​รู้​ประดับ​ติดตัว​ไว้​บ้าง ครั้น​จะ​ เก็บ​ไว้​คนเดียว​ก็​ใช่ที่ เลย​ขอ​นำ​เรื่อง​ราว​ที่​ได้​จาก​การ​ไป​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 119

ค้นคว้า​ของ​ฉัน​กลับ​มา​ให้​เธอ​อ่าน ถือ​เป็น​เกร็ด​ความ​รู้​ เสริมไ​ป​ด้วย​ อนึ่ง ข้อมูลส​ ่วน​ใหญ่ข​ อง​ฉัน​นำ​มา​จาก​หนังสือ ‘ศาสนา​ และ​การเมือง’ ของ​อาจารย์​พิเศษ​เจีย​จัน​ทร์​พงษ์ “ศั ก ราช 735 ฉลู ​ศ ก (พ.ศ.1916) เสด​จ ​ไ ป​เ มื อ ง​ ซากังราว แล​พญา​ไส​แก้ว และ​พญา​คำแหง เจ้า​เมือง​ ซากั ง ราว​อ อกรบ​ต่ อ ​ท่ า น ท่ า น​ไ ด้ ​ตั ว ​พ ญา​ไ ส​แ ก้ ว ​ต าย แลพญาคำแหง แลพลท้ัง​ปวง​หนี​เข้า​เมือง​ได้ แล​ทัพ​หลวง​ เสด​จก​ลับค​ ืน​มา” ข้ อ ความ​ข้ า ง​ต้น ​ปรากฏ​อยู่ ​ใน​พระ​ราช​พงศาวดาร​ กรุง​ศรีอยุธยา​ฉบับ​หลวง​ประเสริฐ​อักษร​นิ​ติ์ ซึ่ง​บอก​เล่า​ เกียรติประวัติ​ของ​สมเด็จ​พระบรม​ราชาธิราช​ที่ 1 หรือ​ ขุนหล​วง​พงั่ว ใน​การ​ทำ​สงคราม​กับ​เมือง​ต่างๆ หนึ่ง​ใน​ เมือง​ที่​พระองค์​ได้​ยก​ทัพ​ไป​รบ​ก็​คือ​เมือง​ที่​ชื่อ ‘ซา​กัง​ราว’ หรือ​ชา​กัง​ราว เมื อ ง​ช า​กั ง ​ร าว​ห รื อ ​ซ า​กั ง ​ร าว​นี้ ​จั ด ​เ ป็ น ​เ มื อ ง​ที่ ​สู้ ​ร บ​ ป้องกัน​เมือง​ตนเอง​ได้​อย่าง​เข้ม​แข็ง​ใน​ยุค​ที่​อยุธยา​ยัง​รบ​ กับ​สุโขทัยเ​พื่อ​แผ่อ​ าณาจักร ยั ง ​ไ งน่ ะ ​ห รื อ ? เพราะ​ข ณะ​ใ น​ที่ ​เ มื อ ง​ส ำคั ญ ๆ ของ​ กรุงสุโขทัย อย่าง​เมือง​ศรีสัชนาลัย และ​เมือง​สุโขทัย ยัง​ ยอม​แพ้ไ​ม่ค​ ดิ ต​ อ่ ต​ า้ น​กองทัพข​ อง​ขนุ ห​ ล​วง​พงัว่ เ​ลย มีเ​พียง​ เมือง​ชา​กัง​ราว​เท่านั้น​ที่​ทำให้​กษัตริย์​อยุธยา​ต้อง​ยกทัพ​


120 คลองน้ำไหล

มารบ​เอาชัยถ​ งึ 3 ครัง้ ด​ ว้ ย​กนั ซึง่ เ​ป็นท​ น​ี่ า่ ส​ งั เกต​อกี ด​ ว้ ยนะ​ ว่า ใน​เอกสาร​โบราณ​ยัง​ระบุ​นาม​เจ้า​เมือง​ชา​กัง​ราว​ว่า พญาคำแหง ซึ่ง​แน่นอน​ว่า​คง​ไม่ใช่​พ่อขุน​รามคำแหง​ของ​ กรุง​สุโขทัย​แน่นอน แต่ก​ ษัตริย์​นาม​คำแหง​นี้​เข้ม​แข็งจ​ ริงๆ ด้วย​ความ​เป็นเ​จ้าเ​มือง​เข้มแ​ ข็ง ถึงข​ นั้ ก​ ษัตริยอ​์ ยุธยา​ยงั ​ ไม่อ​ าจ​ตี​เมือง​ได้ถ​ ึง 3 ครั้ง​นั่นเอง พญา​คำแหง​จึง​สถาปนา​ ตนเอง​ขึ้น​เป็น​พระ​มหา​ธรรม​ราชา​ที่​เมือง​ชา​กัง​ราว ซึ่ง​ ตำแหน่ง​นี้​มี​สถานะ​เทียบ​เท่า​กษัตริย์​ใน​กรุง​สุโขทัย ซึ่ง​ใน​ การ​รบ​ครั้งท​ สี่​ าม​นี้​เอง พระ​ราช​พงศาวดาร​ได้​ระบุ​เพียง​ว่า​ พระ​มหา​ธรรม​ราชา​ออก​ถวาย​บังคม โดย​ไม่​อธิบาย​อะไร​ เพิ่ม​อีก ขณะ​ที่​อาจารย์​พิเศษ​ได้​ตั้ง​ข้อ​สังเกต​ว่าการ​ถวาย​บังคม​ นัน้ ไ​ม่อ​ าจ​นบั ไ​ด้ว​ า่ เ​ป็นการ​ยอม​แพ้ข​ อง​พระ​มหา​ธรรมราชา​ ต่อ​กองทัพ​อยุธยา​ของ​สมเด็จ​พระบรม​ราชาธิราช​ที่ 1 เพราะ​ใน​เวลา​ต่อ​มา ขุน​หล​วง​พงั่​วก็​ยัง​ยก​ทัพ​ไป​ตี​เมือง​ ชากังร​ าว​อกี ค​ ำรบ​ที่ 4 ทว่าใ​น​การ​เสด็จไ​ป​รบ​ครัง้ น​ ี้ พระองค์​ ได้ ​ท รง​ป ระชวร​ร ะหว่ า ง​ท าง​แ ละ​ส วรรคต​ก่ อ น​ตี ​เ มื อ ง​ ชากังราว ดัง​นั้น อาจารย์​พิเศษ​จึง​เสนอ​ว่า​เป็นไปได้ไหม​ที่​ การ​ถวายบังคม​ของ​พระ​มหา​ธรรม​ราชา หรือ​พญา​คำแหง เจ้าเมือง​ชา​กัง​ราว เป็น​เพียง​การ​คำนับ​ต่อ​กัน​ระหว่าง​ แม่ทัพ​ต่อ​แม่ทัพ เพียง​แต่​มหา​ธรรม​ราชา​นั้น​มพี​ ระ​ชนมายุ​ อ่อน​กว่าส​ มเด็จ​พระบรม​ราชาธิราช​ที่ 1 เท่านั้น


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 121

ต่ อ ​ม า​ใ น​รั ช ​ส มั ย ​ข อง​ส มเด็ จ ​พ ระบรม​ไ ตรโลก​น าถ พระเจ้า​ติ​โลก​ราช​แห่ง​เมือง​เชียงใหม่​ได้​ยก​ทัพ​มาตี​เมือง​ หน้าด​ า่ น​ทาง​ตอน​เหนือข​ อง​อยุธยา​ใน​เขต​ลมุ่ แ​ ม่นำ้ ย​ ม​และ​ แม่น้ำน​ ่าน มีค​ วาม​ใน​พระราช​พงศาวดาร​ระบุ​ว่า “ศักราช 813 มแม​ศก (พ.ศ.1994) ครั้ง​นั้น​มหาราช​ มาเอา​ซา​กัง​ราว​ได้​แล้ว จึ่ง​เอา​เมือง​ศุก​โข​ไท เข้า​ปล้น​เมือง​ มิได้ ก​เลิก​ทักก​ ลับ​คืน” มหาราช​ใน​พงศาวดาร​ก็​คือ​พระเจ้า​ติ​โลก​ราช​นั่นเอง และ​นั่น​ก็​เป็น​ครั้ง​สุดท้าย​ที่​ปรากฏ​ชื่อ​เมือง​นี้​ใน​เอกสาร หลั ง จาก​นั้ น ​ไ ม่ มี ​ก าร​ก ล่ า ว​ถึ ง ​เ มื อ ง​ช า​กั ง ​ร าว​อี ก ​เ ลย​ จนกระทั่ง​สิ้น​อาณาจักร​กรุง​ศรีอยุธยา แล้ว​ไฉน​ชา​กัง​ราว​ถึง​กลาย​มา​เป็น​กำแพงเพชร? สมเด็ จ ​พ ระเจ้ า ​บ รม​ว งศ์ ​เ ธอ กรม​พ ระยา​ด ำรง​ ราชานุภาพ ได้​ทรง​นิพนธ์​ไว้​ใน​พระ​ราช​พงศาวดาร​ฉบับ​ พระ​ราช​หัตถเลขา​ว่า “ข้ า พเจ้ า ​ไ ด้ ​ต รวจ​ส อบ​แ ผนที่ ​เ ข้ า ​กั บ ​เ รื่ อ ง​ที่ ​มี ​ม า​ใ น​ พระราช​พงศาวดาร เห็น​ว่า​เมือง​ชา​กัง​ราว​จะ​เป็น​เมืองอื่น​ นอกจาก​เมือง​กำแพงเพชร​ทุก​วัน​นี้​ไม่​ได้” โดย​กรม​พระยา​ดำรง​ราชา​นุ​ภาพ​ได้​ทรง​เทียบ​เคียง​ กับ​สภาพ​เป็น​จริง​ทาง​ภูมิศาสตร์ นอกจาก​นั้น​ยัง​ทรง​พบ​ ชื่อ​เมือง​ชา​กัง​ราว​ใน​กฎหมาย​ตรา​สาม​ดวง พระ​ไอ​ยการ​ ลักพา ที่​กล่าว​ถึง​เมือง​ชา​กัง​ราว​ไว้​คู่​กัน​กับ​กำแพงเพชร​ว่า


122 คลองน้ำไหล

“ชาดงราว​กำแพงเพชร” กระนั้ น กรม​พ ระยา​ดำรง​ราชา​นุ​ภาพ​ได้​ทรง​ตั้ง​ข้อ​ วินิจฉัย​ไว้​จาก​การ​ศึกษา​ศิลา​จารึก​นคร​ชุม ซึ่ง​เดิม​เชื่อ​ว่า​ ได้จาก​วัด​เสด็จ ฝั่ง​เมือง​กำแพงเพชร ต่อ​มา​จึง​ได้​ทรงรับ​ ทราบ​วา่ ศ​ ลิ า​จารึกไ​ด้ย​ า้ ย​มา​จาก​วดั ม​ หาธาตุ ตรง​กนั ข​ า้ ม​ฝงั่ ​ แม่นำ้ ก​ บั เ​มือง​กำแพงเพชร​ปจั จุบนั หา​ใช่จ​ าก​วดั ม​ หาธาตุไ​ม่ เมื่อ​ทรง​ทราบ​เช่น​นั้น พระองค์​จึง​ทรง​ตั้ง​ข้อ​วินิจฉัยว่า เมือง​ชา​กัง​ราว​อาจ​มิใช่​เมือง​กำแพงเพชร แต่​เป็น​เมือง​ นคร​ชุม​ทาง​ฝั่ง​ตะวัน​ตก​ของ​ลำ​น้ำ​ปิง​ใน​เขต​เมือง​โบราณ​ ปากคลอง​สวน​หมาก​ต่าง​หาก เช่น​นั้น ลอง​คิด​กัน​เล่นๆ ดี​ไหม​ว่า ถ้า​เมือง​ชา​กัง​ราว​ ไม่ใช่​เมือง​กำแพงเพชร​ที่​ตั้ง​อยู่​ใน​ปัจจุบัน​นี้ แล้ว​เมือง​ ชากังราว​จริงๆ อยูท่​ ี่ไหน? อาจารย์พ​ เิ ศษ​ได้ส​ อบ​ทาน​จาก​หนังสือพ​ งศาวดาร​โยนก ซึ่ง​เป็น​หนังสือ​ที่​รวบรวม​เอกสาร​โบราณ​ของ​ล้าน​นา​ฉบับ​ ต่างๆ เข้า​ไว้​ด้วย​กัน และ​ใน​พงศาวดาร​โยนก​นี่เอง​ที่​มี​ การ​กล่าว​ถึง​เหตุการณ์​สู้​รบ​ระหว่าง​พระเจ้า​ติ​โลก​ราช​กับ​ สมเด็จ​พระบรม​ไตรโลก​นาถ​ไว้​อ​ย่าง​ค่อน​ข้าง​ละเอียด แต่ฉัน​ไม่ข​ อ​กล่าว​ถึง ณ ที่​นี้ แต่​จะ​ย่นย่อ​ให้​เธอ​อย่าง​สั้นๆ ตาม​ที่​ฉัน​เข้าใจ​ว่า อาจารย์​พิเศษ​ท่าน​ตั้ง​ข้อ​สังเกต​ไว้​ว่า บางที​เมือง​ชา​กัง​ราว​ใน​อดีต​อาจ​ไม่ใช่​เมือง​กำแพงเพชร​ใน​ ปัจจุบัน​นี้​ก็เป็น​ได้ เนื่องจาก​เส้น​ทาง​เดิน​ทัพ​ของ​พระเจ้า​


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 123

ติโลกราช​จาก​เชียงใหม่​ลง​มายัง​เมือง​ตอน​ใต้ ซึ่ง​เป็น​เขต​ เมือง​ทางเหนือใ​น​ปกครอง​ของ​อาณาจักร​อยุธยา​นนั้ ไม่นา่ ​ เป็น​ไป​ได้​เมื่อ​พิจารณา​ตาม​หลัก​ที่​ว่า​หัว​เมือง​ฝ่าย​เหนือ​ ต่างๆ ล้วน​ขึ้น​ตรง​ต่อ​กรุง​ศรีอยุธยา​ทั้ง​สิ้น ซึ่ง​ใน​บรรดา​ เมือง​ขึ้นท​ ั้งห​ ลาย​นี้ รวม​ถึง​เมือง​ชา​กัง​ราว​ด้วย ลอง​จิ น ตนาการ​ต าม​น ะ ขณะ​ที่ ​พ ระเจ้ า ​ติ ​โ ลก​ร าช​ ทรง​ยก​ทัพ​ลง​มาตี​ได้​เมือง​ต่างๆ ไล่​มา​ตั้งแต่​เมือง​ทุ่ง​ยั้ง​ ใน​เขต​จังหวัด​อุตรดิตถ์ เมือง​สอง​แคว​จังหวัด​พิษณุโลก เมือง​ปากยม​จังหวัด​พิจิตร พระยา​ผาก​อง เจ้า​เมือง​น่าน​ ก็​ยก​ทัพ​ลง​มา​ช่วย​ป้องกัน​เมือง​ชา​กัง​ราว ซึ่ง​หาก​ดู​ตาม​ แผนที่​ประเทศ​แล้ว​จะ​พบ​ว่า ก่อน​จะ​มา​ถึง​กำแพงเพชร​ จาก​จังหวัด​น่าน​จะ​ต้อง​ผ่าน​แพร่ อุตรดิตถ์ สุโขทัย และ​ พิษณุโลก​มา​กอ่ น ซึง่ ใ​น​ยคุ ส​ มัยน​ นั้ ท​ งั้ ส​ โุ ขทัยแ​ ละ​พษิ ณุโลก ล้วน​ขึ้น​ต่อ​กรุง​ศรีอยุธยา​แล้ว​ทั้ง​สิ้น ย่อม​เป็น​ไป​ได้​ยาก​ที่​ พระยา​ผาก​อง​จะ​ยก​ทัพ​มา​ช่วย​พระ​ติ​โลก​ราช​โดย​ไม่​ผ่าน​ การ​ต่อ​ต้าน​จาก​เมือง​ใน​ขอบ​ขัณฑสีมา​ของ​อยุธยา​ทาง​ สุโขทัยแ​ ละ​พิษณุโลก อาจารย์​พิเศษ​จึง​เสนอ​ว่า มี​ความ​เป็น​ไป​ได้ที่​เมือง​ ชากัง​ราว​ควร​จะ​เป็น​เมือง​พิชัย​ที่​ตั้ง​อยู่​ใน​จังหวัด​อุตรดิตถ์​ ปั จ จุ บั น ​นี้ ​ม ากกว่ า คื อ ​อ ยู่ ​เ หนื อ ​เ มื อ ง​ส อง​แ คว​ห รื อ​ พิษณุโลก​ใน​เขต​ปกครอง​ของ​อยุธยา​ขึ้น​ไป ซึ่ง​ปัจจุบัน​นี้​ เขต​อำเภอพิชัย ต่อ​เนื่อง​อำเภอ​ตรอน และ​อำเภอ​เมือง


124 คลองน้ำไหล

จังหวัดอ​ ตุ รดิตถ์น​ นั้ พบ​หลักฐ​ าน​การ​มอ​ี ยูข​่ อง​เมือง​โบราณ​ ถึง 5 เมือง​ดว้ ย​กนั ค​ อื ‘เมือง​โบราณ​ปาก​คลอง​โพ’ ทีไ​่ หล​ลง​ แม่นำ้ น​ า่ น​ฝงั่ ต​ ะวันต​ ก ใน​เขต​อำเภอ​เมือง จังหวัดอ​ ตุ รดิตถ์ ‘เมือง​โบราณ​ตา​ชู​ชก’ ใน​เขต​อำเภอ​ตรอน ‘เมือง​พิชัย’ ริมแม่นำ้ น​ า่ น​ฝงั่ ต​ ะวันอ​ อก ใน​เขต​อำเภอ​พชิ ยั ‘เมือง​โบราณ​ บ้านนายาง’ ห่าง​จาก​เมือง​พิชัย​ไป 12 กิโลเมตร และ ‘เมืองโบราณ​บ้าน​ท้อง​โพลง’ ใน​เขต​อำเภอ​พรหมพิราม จังหวัด​พิษณุโลก เมือง​โบราณ​ทั้ง 5 นี้ อาจารย์พ​ ิเศษ​ตั้ง​ข้อ​สันนิษฐานว่า ทุก​เมือง​ล้วน​มี​ความ​เป็น​ไป​ได้ที่​จะ​เป็น​เมือง​ชา​กัง​ราว​ ด้วย​กัน​ทั้ง​สิ้น แต่​เมือง​ที่​น่า​เป็น​ไป​ได้ที่​สุด​คือ​เมือง​พิชัย เนื่องจาก​สภาพ​อุดม​สมบูรณ์​ของ​พื้นที่ และ​ภูมิประเทศ​ ที่ราบ​กว้าง​ใหญ่ เหลือ​ก็​แต่​การ​ขุด​ค้น​ทาง​โบราณคดี​เพื่อ​ หา​หลัก​ฐาน​มา​ยืนยันข​ ้อ​สันนิษฐาน​เท่านั้น ก่อน​จะ​จบ​เกร็ด​เรื่อง​เล่า​ที่มา​ที่​ไป​ของ​ชื่อ​ชา​กัง​ราว ฉัน​ อยาก​บอก​เธอ​เหมือน​กัน​นะ​ว่า หาก​บ้าน​เรา​มี​การ​ศึกษา​ ให้​ครอบคลุม​นำ​ข้อมูล​ทุก​อย่าง​มา​กาง​เพื่อ​พิจารณา​และ​ ถกเถียง​ถงึ ค​ วาม​เป็นไ​ป​ได้ และ​เทีย่ ง​ตรง​ทสี่ ดุ ข​ อง​ชดุ ข​ อ้ มูล​ ที่​ใช้อ​ ธิบาย​เรื่อง​ราว​ต่างๆ ทีเ่​กี่ยว​พันก​ ับร​ าก​เหง้าข​ อง​ชาติ คง​เป็น​เรื่อง​ที่​ดไี​ม่​น้อย และ​ฉัน​หวังเ​ช่น​นั้น​จริงๆ ๏



126 คลองน้ำไหล

เพลง​ศักยภาพ​ชุมชน คำร้อง-ทำนองวสุ ห้าวหาญ เรียบ​เรียง​ดนตรีศราวุช ทุ่ง​ขเี้​หล็ก ขับ​ร้อง​โดยฟาง​แก้ว พิชญา​ภา, ศราวุธ ทุ่ง​ขี้​เหล็ก, สมชาย ตรุ​พิมาย

หนึ่ ง ​ส มอง​ส อง​มื อ ​ที่ ​มี รวม​เ ป็ น ​ห ลาย​ค วาม​คิ ด ​ดี ๆ ออกมา​ยืนต​ รง​นี้ ทำ​เพื่อ​เมือง​ไทย​ด้วย​กัน ไม่​ว่า​จะ​อยู่​ที่ไหน เรา​เป็น​คน​ไทย​เปี่ยม​ความ​สามารถ เป็ น ​ก ำลั ง ​ข อง​ป ระเทศ​ชาติ พัฒนา​บ้าน​เมือง​ก้าว​ไกล เป็นคน​เหนือ อีสาน กลาง​ใต้ ก็​รัก​เมือง​ไทย​ด้วยกัน​ทั้งนั้น (สร้อย) หาก​เรา​ร่วม​มือ​ร่วมใจ ทำ​สิ่ง​ไหน​ก็​ไม่​เกินแรง โครงสร้ า ง​ชุ ม ชน​แ ข็ ง แกร่ ง เพราะ​เ รา​ร่ ว ม​แ รง​ร่ ว ม​มื อ​ สร้างสรรค์ จัดการ​ทรัพยากร​ช่วย​กัน ด้วย​มุม​มอง​ที่​เรา​ แบ่ง​ปัน ใช้​ความ​คิด​สร้างสรรค์ใ​ห้​เต็มศ​ ักยภาพ อยูช​่ นบท​หา่ ง​ไกล ทำ​นา​ทำ​ไร่ พอ​เพียง​เลีย้ ง​ตวั ใช้ชมุ ชน​ ดูแล​ครอบครัว ใช้​ครอบครัว​ดูแล​ชุมชน ปูพื้นฐาน​จาก​ หมู่บ้าน​ตำบล สร้าง​แปลง​เมือง​ไทย​ให้​น่า​อยู่​ดัง​ฝัน


นิธิ นิธิ​วีร​กุล 127

ชุมชน​ท้อง​ถิ่น​บ้าน​เรา เรียน​รู้​ร่วม​กัน​เพื่อ​การ​พัฒนา ชุมชน​ท้อง​ถิ่น​บ้าน​เรา เรียน​รู้​ร่วม​กัน​ช่วย​กันพ​ ัฒนา อยูต​่ าม​เมือง​ใหญ่เ​มือง​หลวง หัวใจ​ทกุ ด​ วง​ซอ่ น​ไฟ​มงุ่ มัน่ ก้าว​ออก​มา​จาก​รั้ว​ที่​กั้น​จับ​มือ​กัน​ทำ​เพื่อ​เมือง​ไทย คนละ​ มือส​ อง​มอื ค​ อื น​ ำ้ ใจ โอบ​กอด​ชมุ ชน​ไว้ด​ ว้ ย​ความ​สขุ ย​ นื นาน หนึ่ ง ​ส มอง​ส อง​มื อ ​ที่ ​มี รวม​เ ป็ น ​ห ลาย​ค วาม​คิ ด ​ดี ๆ ออกมา​ยืนต​ รง​นี้ ทำ​เพื่อ​เมือง​ไทย​ด้วย​กัน หาก​เรา​รว่ ม​มอื ร​ ว่ มใจ ทำ​สงิ่ ไ​หน​กไ​็ ม่เ​กินแ​ รง โครงสร้าง​ ชุมชน​แข็งแกร่ง เพราะ​เรา​รว่ ม​แรง​รว่ ม​มอื ส​ ร้างสรรค์ จัดการ​ ทรัพยากร​ช่วย​กัน ด้วย​มุม​มอง​ที่​เรา​แบ่ง​ปัน ใช้ความคิด​ สร้างสรรค์​ให้​เต็ม​ศักยภาพ ด้วย​มุม​มอง​ที่​เรา​แบ่ง​ปัน ใช้ความ​คิด​สร้างสรรค์ใ​ห้เ​ต็ม​ศักยภาพ...

เข้าไปฟังและดาวน์โหลดเพลงศักยภาพชุมชนได้ที่ www.punsook.org



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.