หนองแวง

˹ͧáǧ โดย แสงจริง

Healthy Planet สุขคดีทองเที่ยวชุมชนเพื่อการเรียนรู หนองแวง เรื่อง แสงจริง ภาพ ณขวัญ ออกแบบปกและรูปเลม ณขวัญ ศรีอรุโณทัย เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ

978-616-7374-15-4 บรรณาธิการอำนวยการ

ดวงพร เฮงบุณยพันธ กองบรรณาธิการ

สำนักสนับสนุนการสรางสุขภาวะในพื้นที่และชุมชน จัดพิมพและเผยแพรโดย

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสรางเสริมสุขภาพ (สสส.)

979/116-120 ชั้น 34 อาคารเอส. เอ็ม. ทาวเวอร ถนนพหลโยธิน แขวงสามเสนใน พญาไท กรุงเทพฯ 10400 โทรศัพท 0 2298 0500 ตอ 1707 โทรสาร 0 2298 0230 www.thaihealth.or.th พิมพครั้งที่ 1

ธันวาคม 2553

ดำเนินการผลิตโดย

เปนไท พับลิชชิ่ง Penthai Publishing โทรศัพท 0 2736 9918 โทรสาร 0 2736 8891 waymagazine@yahoo.com

¤Ó¹Ó เมื่อ ไม นาน มา นี้ เวลา ที่ เรา นึกอยาก จะ ไป เที่ยว ที่ไหน สัก แหง เรา มัก จะ มี จินตนาการ ดาน ดี เกี่ยว กับ สถานทีที่ เรา ่ กำลังจะไป...ทะเลสีฟาใส หาดทรายทอดยาว สี ขาว จัด ภูเขา เขียว ครึ้ม หมอก โรย เรี่ย ยอด ไม อาหาร ทองถิ่นรสชาติแปลกลิ้นแตถูกปาก ชาวบานจิตใจดีหาบ คอนตะกราฉีกยิ้มบริสุทธิต์ อนรับนักทองเที่ยว ฯลฯ เมื่อเร็วๆ นี้ เวลาที่เรานึกอยากจะไปเที่ยวที่ไหน สัก แหง เรา มัก พก พา อารมณ โหย หา อดีต กอน ลงมือ คนหาขอมูลพิกัดตำบลเปาหมายที่จะพาเราพบ...อาคาร บาน เรือน ยุค คุณ ปู คุณยา ตลาด เกา แก กาแฟ โบราณ ของเลนสังกะสี ขนมกินเลนหนาตาเชยๆ แตอรอย เพราะ ปรุงแตงดวยรสชาติอดีต ฯลฯ จินตนาการและความคาดหวังทำนองนี้ บางทีก็ สมดังใจ แตหลายครั้งก็คลาดเคลื่อนไปจากภาพที่เคย คิดเอาไว คลาด เคลื่ อ น เพราะ ข อ เท็ จ จริ ง หลาย ประการ เปลี่ยนไป แลวทุกวันนี้ เรายังมีจินตนาการและอารมณความ รูสึกชนิดใดอีก เมื่อคิดถึงการทองเที่ยวศึกษาบานเมือง ของเราเอง

ความ จริ ง มี อยู ว า ป จ จุ บั น นี้ ชุ ม ชน ทุ ก ตำบล หยอมยาน ใน ประเทศไทย ลวน กำลัง เปลี่ยน ไป และ ก็ แน น อน ว า ความ เปลี่ ย นแปลง ที่ ว า นี้ หา ได มี แต ความหมายเชิงลบ หลาย ป ที่ ผ า น มา ผู ค น ใน ชุ ม ชุ น ระดั บ ตำบล หลายตอหลายแหงในประเทศของเรา ไดอาศัยตนทุน ทรัพยากรเดิมเทาที่ชุมชนมี ผนวกกับออกแรงขับเคลื่อน เปลี่ยนแปลง สรางสรรค ชุมชน ที่ พวก เขา เปน เจาของ ใหเปนชุมชนทีสามารถ ่ ผลิตความสุขและคุณภาพชีวติ ทีดี่ ปอนกลับคืนสูวิถีชีวิตของสมาชิกในชุมชนดวยกันเอง คนเล็กคนนอยเหลานี้ลงมือทำมานาน หลายแหง ประสบความสำเร็จในระดับนาอิจฉา แตเราจะอิจฉาไดอยางไร ถาไมไดไปสัมผัสจับตอง และมองเห็นดวยตารอนๆ ของเราเอง ชุมชนเหลานี้อาจจะไมมีหาดสีขาวทอดยาว ทะเล ไมใสจัด แถมยังไมมตลาด ี โบราณรอยป แตนอกเหนือจากความสุขในวันนีแล ้ ว สิง่ ทีพวกเขา ่ มีอีกแนๆ คือ ‘อนาคต’ เราอยากออกแบบอนาคตของชุมชนเราใหเปนไป แบบไหน ลองเดินตามเราเขาไปชมตัวอยางสาธิตไดจาก หนังสือเลมนี้ ¤³Ð¼ÙŒ¨Ñ´·Ó

12 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

¡‹Í¹ÅŒÍËÁع

มีความแตกตางระหวาง ‘การทองเที่ยว’ และ ‘การดำรงชีวิตประจำวัน’ อยางแรกเปนสถานการณชั่วคราวที่เรา นำพาชีวิตออกไปประสบพบเจอกับ สิ่ง แปลก ใหม มันอาจจะแปลกใหมสำหรับเราแตเพียง ผูเดี  ยวก็ได หรือมันอาจไมใชสิง่ สรางประหลาดใจ สำหรับเราเลยก็ไดเชนกัน ขณะที่การดำรงชีวิตเปนสถานการณที่มี ความมั่นคงถาวรกวา หยุดนิ่งอยูกับที่มากกวา และ มัก จะ ทำให เรา เหนื่อย หนาย จำเจ มากวา แมแตการดำรงชีวิตของบางคนอาจเคลื่อนที่ไป เรื่อยๆ แตก็อาจจะรูสึกเบื่อหรือจำเจไดหาก มองงานที่ทำอยูดวยสายตาที่ปราศจากความ สงสัย หลาย คน ยอม รูสึก วาการ ดำรง ชีวิต อัน

13

14 ˹ͧáǧ

เปนปกติประจำวันอันไดแกการทำงานหาเลี้ยงชีพ และรายละเอียดเล็กๆ นอยๆ ในแตละวัน ยอมตาง จากการทองเที่ยวชนิดอยูกันคนละดาน การทองเทีย่ วยอมสรางความสนุก แปลกใหม เราใจ อัน เปน คุณสมบัติ ที่ จะ ปรากฏ นานๆ ครั้ง ในชีวิตปกติประจำวัน

áʧ¨ÃÔ§

เรามีการทองเที่ยวเชิงอนุรักษ การทองเที่ยวเชิง นิเวศน การทองเทีย่ วแบบสรางสรรค แตเหตุใดเราจึงไมมี ‘การดำรงชีวติ เชิงอนุรกั ษ’ ‘การดำรงชีวติ เชิงนิเวศน’ หรือ แมแต ‘การดำรงชีวิตอยางสรางสรรค’

15

16 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

17

18 ˹ͧáǧ

แลวมันเปนอยางไร ถาใหรับผิดชอบกับคำทีประดิ ่ ษฐขึน้ มาเหลานี้ การ ดำรงชีวิตเชิงอนุรักษ การดำรงชีวิตเชิงนิเวศน และการ ดำรงชีวติ อยางสรางสรรค คงมีความหมายไมตางไปจาก การทองเที่ยวเชิงอนุรักษ การทองเที่ยวเชิงนิเวศน และ การทองเที่ยวอยางสรางสรรค กลาวคือเปนการดำรงชีวิตอยางเกื้อกูลสรรพชีวิต อื่นๆ คงไมใชภาพพาฝนอะไรขนาดนั้น แตหากการอยู รวมกันเปนชุมชนเปนสังคมของมนุษย สามารถออกแบบ กฎกติกาของการอยูรวมกัน ออกแบบระบบการบริหาร ชุมชน รวม กัน ผาน เครื่อง มือ ที่ มี อยู อยาง เกิด ประโยชน สูงสุด คอน ขาง แนใจ วา ระบบ ที่ ถูก ออกแบบ มา อยาง ดี ยอม เอื้อ ให มนุษย เกื้อกูล เพื่อน มนุษย ดวย กัน เกื้อกูล ธรรมชาติทีราย ่ ลอมใหมันทำหนาทีของ ่ ธรรมชาติ ใหชีวติ ทุกชีวิตมีความสุขสมดุล ระหว า ง ที่ กำลั ง จะ มุ ง หน า ออก เดิ น ทาง ไป ยั ง เทศบาลตำบลหนองแวง อำเภอละหานทราย จังหวัด บุรีรัมย ผม กับ เพื่อน รวม เดิน ทาง ตกลง กัน เงียบๆ วา เราจะ ‘ทองเที่ยว’ ใหเหมือน ‘การดำรงชีวิต’ ขณะเดียวกันก็จะดำรงชีวติ ใหเหมือนเชาวันหนึง่ ที่ หัวใจเราคึกคัก...กอนออกเดินทาง

áʧ¨ÃÔ§

19

20 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

21

22 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

01 ·Ó¤ÇÒÁÃÙŒ¨Ñ¡ ‘à·ÈºÒÅμÓºÅ˹ͧáǧ’ เทศบาลตำบลหนองแวงเปน 1 ใน 7 องคการ ปกครองสวนทองถิ่นในเขตอำเภอละหานทราย ไดรับ การจัดตัง้ เปนเทศบาลตำบลหนองแวงเมือ่ วันที่ 1 ตุลาคม 2550 เทศบาล ตำบล หนอง แวง ตั้ ง อยู บน พื้ น ที่ 216 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 135,000 ไร มีสภาพ พื้นทีเป ่ นที่สูงสลับที่ราบและที่ลุมน้ำทวมขัง เปนดินรวน ปนทรายมีภูเขาตามแนวชายแดน ไทย-กัมพูชา คือเทือก เขาบรรทัด มีพืน้ ทีป่ าเปนปาไมอุทยานแหงชาติตาพระยา

23

24 ˹ͧáǧ

ประมาณ 10 เปอรเซ็นตของพื้นที่ พื้นที่ สวน ใหญ ของ เทศบาล ตำบล หนอง แวง เคย เปน ปา มา กอน ปจจุบัน ที่ เห็น เปน ชุมชน อยู อาศัย หรือ เทือกสวนไรนาของเกษตรกรนั้นไดรับการจัดสรรเปนที่ ทำกิน เทศบาลตำบลหนองแวงมีแหลงน้ำธรรมชาติ 6 สาย ไดแก ลำปะเทีย หวยดินทราย หวยหินขาด หวยกระจอน หวยเปย มผิว หวยลำจังหัน ไมนับรวมแหลงน้ำทีสร ่ างขึน้ อีกหลายแหง เทื อ ก บรรทั ด ทอด ยาว ตาม แนว ชายแดน ไทยกัมพูชา ตั้งตะหงานบนรอยตอแผนดิน 2 ผืนไวดวยกัน ไมวาเวลาจะผานไปกี่วันกี่เดือนกี่ป เทือกบรรทัดยังคง ตระหงาน ผานรอนหนาวราวกับเทือกบรรทัดกำลังเฝา มองวิถีชีวิตของผูคนเบื้องลาง ชาว บ า น ชาว ชุ ม ชน รุ น แรก ของ เทศบาล ตำบล หนอง แวง แห ง นี้ เคย อาศั ย บน ผื น ดิ น ที่ ถู ก จั ด ตั้ ง เป น หมู บ า น บา ระแนะ เมื่ อ ป 2502 เนื่ อ ง ด ว ย หมู บ า น บาระแนะเปนหมูบานที่มีอาณาเขตติดกับแนวชายแดน ไทย-กัมพูชา มีกรณีพิพาทเรื่องเสนแบงเขตแดนระหวาง ประเทศ ทางการไทยไดเขาไปพัฒนาความเปนอยูของ  ชุมชน ป 2516 มีการกอตั้งโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน ละหานทรายขึ้น เพื่อเปนเหมือนรั้วของประเทศ แตวิถี

áʧ¨ÃÔ§

ชีวิตตรงแนวชายแดนไมอนุญาตใหชาวบานอาศัยอยาง สงบสุข ป 2519 ไดมีการกอตั้ง ‘ไทยบาระแนะปองกัน ชาติ’ ขึ้น ป ต อ มา สถานการณ โลก ใน ขณะ นั้ น ก็ เข า มา เปลีย่ นแปลงวิถชี​ี วติ รวมถึงรกรากของลูกหลานในปจจุบนั ใน ตอน นั้ น กลุ ม ผู ก อ ความ ไม สงบ ได ร วม มื อ กั บ กลุ ม เขมรแดงรวมกันตีหมูบ า นบาระแนะ ชาวบานหลายคนถูก สังหารอยางโหดเหีย้ ม บางคนถูกกวาดตอนไปยังกัมพูชา มีอีกมากที่ถูกลอลวงไปกับคลื่นขบวนมนุษย ทิ้งซากปรักหักพังของสงครามไวเบื้องหลัง และ กอง ขี้ เถ า ที่ เคย เป น โรงเรี ยน ตำรวจ ตระเวน ชายแดน ละหานทราย ทามกลางการตอสูทางอุดมการณในตอนนั้น ป 2524 ทางการ ไทย ได โยก ยาย ชาว บาน ที่ เคย อาศัย ใน หมูบาน บา ระแนะ ที่ เหลือ รอด จาก เหตุการณ คราว นั้น อพยพ ยาย ไป ยัง พื้นที่ ใกล เคียง นั่น คือ 4 หมูบาน ใน เทศบาลตำบลหนองแวงในปจจุบนั ไดแก บานหนองแวง บานหงอนไก บานหนองหวา และบานหนองตาเยา โดย ให เหตุผล วา พื้นที่ ใน หมูบาน บา ระแนะ เปน พื้นที่ ทาง ยุทธศาสตรในการปกปองดินแดน ใน ตอน นั้ น ชาว บ า น ที่ อาศั ย อยู บา ระแนะ ต า ง ไมตองการยายถิ่นฐานไปยังที่อื่น ดวยไดลงทุนการทำ เกษตรไปมากนอยตางกันไป แตทางการไทยก็ไดจัดสรร

25

26 ˹ͧáǧ

ทีด่ นิ ใหแกแตละครอบครัวทีประสงค ่ จะอพยพยายมาอยู ยัง 4 หมูบาน จัดสรรใหครอบครัวละ 1 ไร และทีทำ ่ กินครอบครัว ละไมเกิน 15 ไร ในตอนนัน้ ชาวบานยังไมพอใจเนือ่ งจาก ลักษณะทางภูมิศาสตรไมดีเทาหมูบานบาระแนะ เนื่อง ดวยพื้นที่ในหมูบานทั้ง 4 เปนที่ลาดชัน ดินไมมีความ อุดมสมบูรณ ระยะ เวลา ได ผ า น ไป เทื อ ก บรรทั ด ยั ง คง ตั้ ง ตระหงาน วิถชี​ี วติ เคลือ่ นเปลีย่ นไปรุน แลวรุน เลา จนพืน้ ที่ บริเวณนี้กลายเปนเทศบาลตำบลหนองแวงในปจจุบัน สมัย ฤทธิ์ระสาย ผูใหญบานหมู 13 บอกเลาวา ประชากรรุนแรกของชุมชนในเทศบาลตำบลหนองแวง ปจจุบันก็คือชาวบานที่เคยอพยพมาจากดินแดนตางๆ ที่บานบาระแนะเมื่อป 2502 “คน ที่ เคย อยู บา ระแนะ เมื่อ หลาย ป กอน ก็ คือ คน ที่อพยพเดินทางมาจากจังหวัดมหาสารคาม กาฬสินธุ ศรีสะเกษ สุรินทร” เทศบาล ตำบล หนอง แวง เป น ศู น ย รวม ของ ประชาชนหลากหลายวัฒนธรรม โดยมีประชาชนดั้งเดิม ที่ใชภาษาถิ่นเปนภาษาเขมร และประชาชนอพยพยาย ถิ่นฐานทีใช ่ ภาษาถิ่นเปนภาษาลาว คน จาก ฟาก มหาสารคาม และ กาฬสิ น ธุ ย อ ม มี วัฒนธรรม การ ดำรง ชีวิต แตก ตาง ไป จาก คน จาก ฟาก

áʧ¨ÃÔ§

ศรีสะเกษและสุรินทรไมมากก็นอย คนจากสารคามและกาฬสินธุ เราตางเรียกลาว คน จาก ศรีสะเกษ และ สุรินทร ใกล ชิด ฝง กัมพูชา ชาวบานตางเรียกเขมร ความหลากหลายทางชาติพนั ธุไม  ไดสรางอุปสรรค ในการดำรงชีวิตใหแกผูคนบนพื้นที่บาระแนะสืบเนื่อง มาถึงชาวชุมชนในเขตเทศบาลตำบลหนองแวง ไมวามาจากทีไ่ หน เปนใคร เมือ่ มาอาศัยอยูร วมกัน ตองหันหนาพูดคุยกัน “ทางดานวัฒนธรรมหรือประเพณีของชาวชุมชน หนองแวงซึง่ มีความหลากหลายทางชาติพนั ธุนั น้ ” ผูใ หญ สมัยกลาววา “สวนมากจะเปนวัฒนธรรมลาว เพราะใน สมัยแรกเริ่มของการตั้งชุมชน ชาวลาวที่อพยพมาจาก ทางสารคามและกาฬสินธุจะเปนปราชญชาวบาน เปน ผูนำ ทาง วัฒนธรรม เปน ผูนำ ใน การ ประกอบ พิธี ทาง ศาสนารวมถึงประเพณีตางๆ” สำหรับ วัฒนธรรม ทาง เขมร ผูใหญ สมัย บอก วา ยังคงดำรงอยู ไมมีการขัดแยงกัน มีประเพณีมีงานอะไร คนที่นี่ก็รวมมือกันเปนหนึ่งเดียว “ไมวาจะมาจากที่ใดก็แลวแต เมื่อมาอยูรวมกัน แลว เรามอบความรักใหกัน มีความสามัคคี การพัฒนา มันก็เกิด” ผูใหญบานหมูที่ 13 กลาว เพื่อนรวมทางยกกลองขึ้นถาย เขาบรรจงใหเทือก

27

28 ˹ͧáǧ

บรรทัดเปนฉากหลัง มีผืนน้ำลำปะเทียเปนฉากหนา เทื อ ก บรรทั ด ทอด ยาว ตาม แนว ชายแดน ไทยกัมพูชา ตั้งระหวางแผนดิน 2 ผืน ไมวาเวลาจะผานไปกี่วันกี่เดือนกี่ป เทือกบรรทัด ยังคงตระหงานผานรอนหนาวราวกับเทือกบรรทัดกำลัง เฝามองวิถีชีวิตของผูคนเบื้องลาง เพื่อนรวมทางยกกลองขึ้นประทับดวงตา ผืนน้ำ ลำ ปะ เที ยก วาง ใหญ สุด ขอบ สายตา คือ เทือก บรรทัด มีควันไฟจากการเผาออยดานซายมือ เปาหมายของเขาคือภาพชีวิตผูคน

¢ŒÍÁÙÅ·ÑèÇä»à¡ÕèÂǡѺ à·ÈºÒÅμÓºÅ˹ͧáǧ 01 ·ÕèμÑé§ÍÒ³Òà¢μ

ที่ทำการ เทศบาล ตำบล หนอง แวง ตั้ง อยู ที่ บาน หนองตาเยา หมูที ่ 5 ตำบลหนองแวง อำเภอละหานทราย จังหวัดบุรีรัมย หางจากตัวอำเภอละหานทรายประมาณ 30 กิโลเมตร ทิศเหนือ มีอาณาเขตติดตอกับเทศบาลตำบลตาจง อำเภอละหานทราย ทิศใต มีอาณาเขตติดตอกับประเทศสาธารณรัฐ กัมพูชา

áʧ¨ÃÔ§

ทิศตะวันออก มีอาณาเขตติดกับเทศบาลตำบล หนองไมงาม อำเภอบานกรวด ทิศตะวันตก มีอาณาเขตติดตอกับเทศบาลตำบล สำโรงใหม อำเภอละหานทราย

02 ÀÙÁÔ»ÃÐà·È

เทศบาลตำบลหนองแวง มีพืน้ ทีประมาณ ่ 216 ตารางกิโลเมตร มีสภาพพืน้ ทีเป ่ นทีร่ าบสูงสลับทีร่ าบและ ที่ลุมน้ำขัง เปนดินรวนปนทรายมีภูเขาตามแนวชายแดน ไทย-กัมพูชา คือเทือกเขาบรรทัด มีพืน้ ทีเป ่ นปาไมอุทยาน แหงชาติตาพระยาประมาณ 10 เปอรเซ็นตของพืน้ ที่ และ พืน้ ทีป่ าธรรมชาติบริเวณบานไผทรวมพลประมาณ 10 ไร สภาพพืน้ ทีส่ วนใหญเคยเปนปา ปจจุบนั ไดรับการจัดสรร เปนที่ทำกินใหเกษตรกรเขาทำประโยชน

03 ÀÙÁÔÍÒ¡ÒÈ

ฤดูรอน กุมภาพันธ-พฤษภาคม อุณหภูมิระหวาง 27-37 องศาเซลเซียส ฤดูฝน มิถนุ ายน-กันยายน อุณหภูมริ ะหวาง 26-36 องศาเซลเซียส ฤดูหนาว ตุลาคม-มกราคม อุณหภูมิระหวาง 1634 องศาเซลเซียส

29

30 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

31

32 ˹ͧáǧ

04 ¡Òû¡¤ÃͧáÅлÃЪҡÃ

จำนวนชุมชนในเขตเทศบาลตำบลหนองแวงมี 13

ชุมชน ไดแก ชุมชนยอยบานปากชอง หมูที ่ 1, ชุมชนยอย บานหนองแวง หมูที ่ 2, ชุมชนยอยบานหนองไก หมูที ่ 3, ชุมชนยอยบานหนองหวา หมูที่ 4, ชุมชนยอยบานหนอง ตาเยา หมูที่ 5, ชุมชนยอยบานปากชอง หมูที ่ 6, ชุมชน ยอยบานปากชอง หมูที่ 7, ชุมชนยอยบานศรีทายาท หมูที ่ 8, ชุมชนยอยบานราษฎรรักแดน หมูที ่ 9, ชุมชนยอย บานแทนทัพไทย หมูที่ 10, ชุมชนยอยบานผไทรวมพล หมูที ่ 11, ชุมชนยอยบานใหมหนองแวง หมูที ่ 12, ชุมชน ยอยบานใหมหนองหวา หมูที ่ 13 เทศบาลตำบลหนองแวงมีประชากรทัง้ สิน้ 15,719 คน (ขอมูล ณ เดือนเมษายน 2553)

05 àÊŒ¹·Ò§¡ÒäÁ¹Ò¤Á

ถนนสายหนองปรือ-หนองแวง เปนถนนลาดยาง ผานบานปากชอง บานหนองแวง บานหงอนไก บาน หน อง ตา เยา เข า สู ถนน สุ ริ ย ะ วิ ถี ระยะ ทาง 32 กิโลเมตร ถนนสายละหานทราย-สันติสขุ เปนถนนลาดยาง จากตัวอำเภอละหานทรายเขาบานสันติสุข ผานเขื่อน

áʧ¨ÃÔ§

ลำจังหันถึงโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตราษฎรอันเนื่อง มาจากพระราชดำริ (หนองบอน) ระยะทางประมาณ 35 กิโลเมตร ถนน สาย ละหานทราย-โครงการ พัฒนา คุณภาพ ชีวิตราษฎรฯ เปนถนนลาดยางจากตัวอำเภอละหานทราย ผานเทศบาลตำบลตาจง บานหนองมดแดง ถึงโครงการ พัฒนาคุณภาพชีวิตราษฎรฯ ระยะทาง 30 กิโลเมตร ถนน สาย ละหานทราย-สั น ล อชะ งั น เป น ถนน ลาดยาง จาก สาม แยก โคก ไมแดง ผาน บาน หนอง หวา เขาสูถนน  สุริยะวิถี ระยะทางประมาณ 18 กิโลเมตร

33

ต

á¼¹·ÕèáËÅ‹§àÃÕ¹ÃÙŒ

μÓºÅ˹ͧáǧ

อา

01 การดูแลผูสูงอายุวิถีพอเพียง หมู 2 02 จิตอาสาสุขภาพดีวิถีไทย หมู 3 03 ดนตรีมโหรีพื้นบาน หมู 3 04 การจัดการระบบสุขภาพในสถานบริการ หมู 4 05 กลุมปูซาวัยทองกลองยาว หมู 5 06 - อปพร.

- ศูนยพัฒนาเด็กเล็กฯ - กลุมรานคาชุมชน - กองทุนหลักประกันสุขภาพ - ฌาปนกิจสงเคราะหหมูบาน/ตำบล - กระบวนการสรางการมีสวนรวม - การจัดการระบบสุขภาพในสถานบริการ - การบริหารจัดการตำบลเปนสุขเพื่อประชาชน 07 กลุมอบสมุนไพรหมูบาน หมู 11 08 กลุมทอผาไหม หมู 11 09 กลุมหัตถกรรมประดิษฐโคมไฟจากกะลามะพราว หมู 10 10 กลุมออมทรัพยเพื่อการผลิต หมู 10

ตำบลละหานทราย

07

ºŒÒ¹»Ò¡ ¹»Ò » ¡ª‹ ¡ª‹Í§ 01

ตำบลตาจง

ºŒÒ¹¹»Ò » ¡ª‹ ¡ ͧ ¡ª

โรงเ โร ง รียน งเ ยนบ นบาน านนปาก านปา ป กชชอง ปา 06

ตำบลสำโรงใหม

ººŒÒ¹»Ò ¹»Ò¡ª‹ ¡ª‹ªÍ§

12

02

ºŒÒ¹ãË ¹ãËÁ‹Á‹Ë¹Í§§áÇ ¹ã áǧ ºÒ¹Ë¹ ºŒÒ¹Ë¹ ¹ Í§á ¹Ë Í Ç§

โรรงเรียยนบานหนองแวง ลำปะ เทีย

01

โรงเรียนบานหงอนไก โร

02 03

เขาลอย 13

ºŒÒ¹ãË ºÒ¹ãË ¹ãã Á‹Ë¹Í§ ¹Í§ËÇŒ ËÇŒÒ

อางเก็บน้ำลำปะเทีย

04 04

ººŒÒ¹ãËËÁË ÁÁ‹Ë¹Í ¹Í§ËÇŒ ¹Í§ ËÒ ËÇ

โรงงเ โร งเรีรยน ยนบบบาน ยน  นหนองตาเ นหนองตาเย าเย เยาา เย

05 06

เขาปลวก

05

ºŒÒŒ¹Ë¹ ºÒ¹Ë¹ ¹Ë¹Í§μ ͧ§ Òà ͧμ àÂÂÒÒ

อางเก็บน้ำลำจังหัน

08

โรรงเเรียน ยนรวม วมมจิจิติตตตวิทยา วมจิ ยา

ºŒÒ¹Èà ºÒ ¹ÈÃÕÕ·ÒÂÒ··

เขาจันทร

07 08

โ งเ โร งงเรย เเรรี​ียยนนบบาน เรี านไผผทร ทรวม วมพล วม พล พล อางเก็บน้ำเปยมพะยิว

อางเก็บน้ำหวยนาเหนือ อางเก็บน้ำรองน้ำซับ

09 10

โรรงเ งเรีรีรยนบ ยยนบ ยนนนบาน บานรา า นรา าน ร ษฎฎรรรัรกแ กแแดนน

อางเก็บน้ำหวยดินทราย อางเก็บน้ำตนน้ำลำปะเทีย 09

ºŒÒ¹ÃÒÒɮà ºÒ ® áᴠÃÑ¡á´ ¡ ¹

10

ººŒÒ¹á· ºÒ á··‹¹·Ñ·Ñ¾ä·Â ·

โ งเเรีรยน โร ยนบบบานนแท ยน แททนทัทพไ พ ทยย พไ 11

ºŒÒ¹ä¼ ä ·Ã ·ÃÇ Ã Á¾ÅÅ

36 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

02 »˜¹¡Ñ¹μÑé§áμ‹à¡Ô´¨¹μÒ ครัง้ ยังเด็ก, ใครเคยคิดถึงความตายของคนรอบขาง แลว เกิด ความ รูสึก กลัว อยาง คน มืด บอด บาง ทั้งๆ ที่ รางกายอยูบนเตียงในหองนอน และคนที่เรารักก็นอน ไมหางกัน แตละครั้งที่คิดถึงเรื่องความตายของคนที่เรารัก เหมือนเรานั่งอยูบน ผิวของดาวไมรูจักชื่อในหวงอวกาศ หลายปตอมา, เมือ่ โตพอจะกลับไปนึกยอนและวิเคราะห ตัวเองได จึงพบวาความกลัวทีเคย ่ เผชิญนัน้ เปนความกลัว ความโดดเดี่ยวของตนเอง ไมวาสังคมไหน สังคมนัน้ ควรมีความเมตตากรุณา เอื้อเฟอเผื่อแผ พื้นฐานของการอยูรวมกันเปนสังคมคือ การชวยเหลือในเรื่องความเปนอยูของกันและกัน ไมเวนเรื่องความตาย

¬Ò»¹¡Ô¨Ê§à¤ÃÒÐË

วากันวา ‘ความตาย’ ในเทศบาลตำบลหนองแวง แหงนี้ เปนเรื่องที่ปฏิบัติกันอยางเครงครัด พวกเขาเชื่อ วานอกจากถือเปนการใหเกียรติแกผูตาย  แลว ยังเปนการ ชวยเหลือจัดการศพใหแกครอบครัวผูตายที่อยูเบื้องหลัง ไดหลุดพนจากสภาพความเดือดรอนอีกดวย ในอดีตการชวยเหลือดังกลาวสวนใหญจะจัดขึ้น

37

38 ˹ͧáǧ

ในหมูหรือคณะของตนที่ตั้งบานเรือนอยูในทองถิ่นหรือ ละแวกเดียวกัน หรือบุคคลที่ทำงานหรือเปนสมาชิกของ สมาคมหรือสโมสรเดียวกัน ดวยตนทุนเดิมทีเทศบาล ่ ตำบลหนองแวงมีอยูแล  ว จึงทำใหเกิดการชวยเหลือสงเคราะหในลักษณะนี้อยาง ชัดเจนและเปนรูปธรรม พวกเขาเรียกวา ‘การฌาปนกิจสงเคราะห’ จาก จุด เริ่ม ตน ที่ เกิด ขึ้น ตาม ความ ตองการ ของ แตละหมูบาน ตำบลหนองแวงมี 13 หมูบาน แตละ หมูบานมีสภาพพื้นที่และระยะทางไกลกัน ผูใหญบาน ของแตละหมูจึ งมีแนวคิดทีจะ ่ สรางกลไกในการชวยเหลือ เกื้อกูลกัน บริหารจัดการโดยคนในชุมชน จึงกอเกิดเปน ‘ฌาปนกิจของหมูบาน’ โดยสมาชิก หมู บ า น ร ว ม สมทบ เงิ น เพื่ อ บรรเทา ความ เดื อ ด ร อ น เบื้องตนในการฌาปนกิจศพแตละครั้ง ทุกหมูบานมีการ ดำเนินการคลายคลึงกัน แตกตางตรงยอดเงินที่สมทบ เทานั้น จากจุดเริ่มตนนี้ ตำบลหนองแวงจึงมีแนวคิดที่จะ พัฒนางานดานฌาปนกิจของหมูบานใหมีความเขมแข็ง มากขึ้น ประกอบกับทางเทศบาลตำบลหนองแวงไดให การ สนับสนุน การ ดำเนิน กิจกรรม ของ ‘กลุม ผู สูง อายุ’ จึงนำผูสู งอายุในตำบลเขารวมกิจกรรมและมีการบริหาร จัดการตนเอง โดยมีรูปแบบการบริหารจัดการ มีประธาน

áʧ¨ÃÔ§

คณะกรรมการ เลขาฯ เหรัญญิก และคณะกรรมการทีม่ า จากหมูบาน มีระเบียบ ขอ บังคับ ของ กลุม การ ดำเนิน งาน ยึด หลัก บน พื้น ฐาน ความ ซื่อสัตย และ การ เสีย สละ โดย ประสาน ความรวม มือ กับหลัก ประกัน สุขภาพ เทศบาล ตำบล จึงเกิดเปน ‘ฌาปนกิจสงเคราะหตำบลหนองแวง’ ใครๆ ก็ตายทัง้ นัน้ แตสิง่ สุดทายทีผู่ จาก  ไปจะไดรับ นั้นยอมตางกัน สำหรับการเปนสมาชิกฌาปนกิจสงเคราะห มีอายุ 45 ปขึ้นไป มีภูมิลำเนาในพื้นที่ตำบลหนองแวง โดยยื่น หลักฐานประกอบใบสมัคร ไดแก สำเนาบัตรประจำตัว ประชาชน สำเนา ทะเบียน บาน คา สมัคร 20 บาท คาบำรุง 20 บาท คาลวงหนา 5 ศพ ศพละ 20 บาท รวม 140 บาท ในการเปนสมาชิก เมื่อสมาชิกเสียชีวิต ครอบครัวผูเสียชีวิตจะไดรับ เงินคาฌาปนกิจจำนวน 25,800 บาท สมัย ฤทธิ์ระสาย ผูใหญบานหมู 13 ใหขอมูลวา ปจจุบันมีสมาชิกทั้งสิ้น 1,435 คน และยังเลาติดตลก ใหฟงวา “การเกือ้ กูลกันแบบนีมั้ นชวยทำใหคนเฒาคนแก ไมรูสึกโดดเดี่ยว แตก็ตลกดีตรงทีคน ่ ที่มีอายุ 45 ป เขา จะไมสมัครเปนสมาชิก เพราะยังไมอยากแก รอจน 50 ป จึงมาสมัคร”

39

40 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

คำพูดของผูใหญสมัยยอนภาพในวัยเด็กกลับมา อีกครั้ง ผมเคยกลัวความโดดเดี่ยวที่ตองรับมือกับการจัด งานศพของคนทีร่ กั โตะหมูบู ชาตองเปนแบบไหน นิมนต พระมาอยางไร เชิญใครมางานบาง ฯลฯ สารพัดความคิดของเด็กวัย 7 ขวบ ผาน มา หลาย ป, ผม เพิ่ง รู วา มนุษย เกิด มา อยาง โดดเดี่ยวและเขาก็จะตายอยางโดดเดี่ยว โดดเดี่ยวในความหมายทางพุทธศาสนา ผานมาหลายป, ผมเพิ่งรูวาใชแตคนเปนเทานั้นที่ กลัวความโดดเดีย่ ว คนทีอยู ่ ใกล  ความตายมากกวาก็กลัว ในสิ่งเดียวกันเชนกัน แตผมคิดวามันจะไมเปนปญหาอีกตอไป หลังจาก ไดรูจักกับ ‘ฌาปนกิจสงเคราะหตำบลหนองแวง’ เราเกิดมาและตายหายไปอยางโดดเดี่ยว แตชวง เวลาที่อยูรวมกัน พวกเราจะจากไปอยางไมเดียวดาย

หลัง มื้อเชา อัน ประกอบไปดวยปลานิล นึ่ง กับ ผัก แกงออมปูนา ไขเจียว ขอเสริมนิดวาปลานิลที่นี่ตัวใหญ มาก เพราะเปนปลาจากแหลงน้ำธรรมชาติ ไมใชปลาที่ เลี้ยงในกระชังซึ่งหลงใหลในหัวอาหาร

41

42 ˹ͧáǧ

ปลา ที่ อ า ว ลำปะเทีย เนื้อแนน สดและไมคาว ถาเปนเชนนั​ั้น เรื่องสุขภาพอันเกี่ยว ยว เนือ่ งกับอาหารการกิน ของ คน ที่ นี่ จึ ง ไม น า เปนหวง หากแตผูปวยที่มีปริมาณไมนอยเชนในหลายๆ พื้นที่ ก็ทำใหเกิดคำถามวาเหตุใดวิถีชีวิตที่กินอยูรวมกับ ธรรมชาติเชนนีจึ้ งทำใหผูคนเจ็บปวย อาชี พ หลั ก ของ ชาว หนอง แวง คื อ การ ปลู ก พื ช เศรษฐกิจ โดยเฉพาะ ยางพารา มันสำปะหลัง และยูคาลิปตัส รวมถึงพืชผักผลไมอืน่ ๆ ซึง่ มีการใชสารเคมีในการ

áʧ¨ÃÔ§

ผลิตมาชานาน เกษตรกรก็ปวยดวยสารเคมีที่ลอยอยูใน  อากาศและฝงแนนบนผืนดิน ดวยความทีพื่ น้ ทีของ ่ เทศบาลตำบลหนองแวงเปน พื้นที่ที่อยูหางไกลสาธารณูปโภค แมในพื้นที่จะมีสถานี อนามัยถึง 6 แหง แตยังมีขอจำกัดบางประการที่ยังไม อาจทำใหการบริการดานสาธารณสุขในพื้นที่ครอบคลุม และทั่วถึง สถานี อนามั ย ใน พื้ น ที่ สามารถ ให บริ ก าร เพี ย ง เพื่อรักษาอาการเบื้องตนเทานั้น ที่ผานมาหากเจ็บไข ไดปวยประชากรในพื้นที่ตองเดินทางไปรับการรักษาที่ โรงพยาบาลละหานทราย ซึ่งในแตละวันมีผูปวยเขารับ การ รักษา เปน จำนวน มาก ประกอบ กับ ระยะ ทาง รวม 30 กิโลเมตร ซึ่งถือวาหางไกล เทศบาล ตำบล หนอง แวง ได จั ด ตั้ ง กองทุ น หลั ก ประกัน สุขภาพ ใน ทอง ถิ่น มา ตั้งแต ป 2549 ผลัก ดัน แนวคิดพัฒนาสถานีอนามัยในพื้นที่ใหมีศักยภาพในการ ใหบริการ และแนวทางในการดูแลดานสุขภาพใหทั่วถึง ประชากรในเทศบาลตำบลหนองแวง โดยมีกรอบภารกิจ ในการดำเนินงานดานสาธารณสุข 4 ดาน 1 สงเสริมสนับสนุนหนวยบริการสาธารณสุข 2 จัดซื้อบริการตามชุดสิทธิประโยชน 3 สนับสนุนสงเสริมสุขภาพชุมชน 4 การบริหารจัดการกองทุน

43

44 ˹ͧáǧ

âç¾ÂÒºÒÅ 2 ºÒ·

แนวทาง หนึ่ง จึง เกิด ขึ้น เปน ‘โรง พยาบาล ตำบล หนองแวง’ แนวคิ ด การ ดำเนิ น งาน โรง พยาบาล ตำบล คื อ การนำ ประชาคม ใน ตำบล ร ว ม กั น จั ด ตั้ ง เป น ก อง ทุ น โรงพยาบาลตำบล มีการระดมทุนจากประชาชนและการ สนับสนุนงบประมาณจากเทศบาล ดำเนินการในรูปของ คณะกรรมการจากทุกภาคสวน ช ว ง สาย เรา มา ยื น อยู หน า โรง พยาบาล ตำบล หนอง แวง โรง พยาบาล ระดับ ตำบล ที่ เปด บริการ 24 ชั่วโมง “ไมมีใครสามารถเลือกไดหรอกครับวาฉันอยาก จะปวยตอนกลางวันตามเวลาราชการ” เปนคำบอกเลา จาก ประสิทธิ์ บรรเทา นายกเทศมนตรีตำบลหนองแวง เขาพยายามอุดรอยรั่วดานสาธารณสุขในพื้นที่เทศบาล ตำบลหนองแวง ดวยการจัดตั้ง ‘กองทุนโรงพยาบาลตำบลหนอง แวง’ ซึ่งถาเรียกแบบชาวบานที่นี่ก็ตองวา ‘โรงพยาบาล 2 บาท’ “ผมอยากใหประชาชนมีสวนรวม เงิน 2 บาททีเขา ่ จายเขากองทุนจะทำใหเขารูสึกวาโรงพยาบาลเปนของ พวกเขาจริงๆ” นายกเทศมนตรีตำบลหนองแวง กลาว นอกจาก งบ ประมาณ จาก เทศบาล ตำบล หนอง

áʧ¨ÃÔ§

แวงอันเปนงบประมาณหลักของการใหการบริการของ โรงพยาบาลตำบลหนองแวง เงินจากกองทุนโรงพยาบาล ตำบลแหงนี้ก็เปนอีกสวนหนึ่งที่ทำใหการบริหารจัดการ ใน โรง พยาบาล สามารถ เปน ที่ พึ่ง แก ประชาชน ใน พื้นที่ และขางเคียง ใหการรักษาอยางเทาเทียมไมแบงบานฝานตำบล เชนเดียวกันกับที่ไมแบงความเจ็บปวยใหอยูเฉพาะชวง กลางวัน ใน 1 ป สมาชิกใหมจะจายเงินเขากองทุนปละ 24 บาท เฉลี่ยเดือนละ 2 บาท สมาชิก จะ ได รั บ สิ ท ธิ พิ เ ศษ จาก การ เป น สมาชิกกองทุนตางๆ ตั้งแตเกิดจน ตาย เชน สมาชิกคลอดบุตรจะไดรับ ของรับขวัญ 500 บาท หรือสมาชิก ที่ปวยนอนโรงพยาบาลจะไดรับเงินคืนที่พักรักษาคืนละ 100 บาท แตใน 1 ปจะไดรับสิทธิไมเกินปละ 5 คืน ในกรณีผูปวยเสียชีวิตไดรับเงินชวยเหลือจากกองทุน นอกจากนี้ทางโรงพยาบาลตำบลที่นี่ยังมีบริการ รับ-สง ผู ปวย จาก หัว กระได บาน ถึง ชาน เรือน พยาบาล ดวยรถ EMS เมื่อคืนนี้, กอนเขานอน ผมเห็นรถ EMS มารับ ผูป วยฉุกเฉินบริเวณหนาโฮมสเตยทีพ่ กั ในตอนนัน้ ไดแต สงสัยวารถ EMS คงวิ่งมาจากตัวอำเภอละหานทรายซึ่ง

45

46 ˹ͧáǧ

อยูใกล  เขตเทศบาลตำบลหนองแวงทีส่ ดุ ซึง่ ก็หางกัน 30 กิโลเมตร ความมาแจงเอาตอนนี้นี่แหละ สวาท เครื่ อ ง พา ที เจ า พนั ก งาน สาธารณสุ ข ชำนาญงาน หรือ หมอหวาน เลาใหฟงวา โรงพยาบาล ตำบลใหบริการ 24 ชั่วโมง และเปนแมขายแกสถานี อนามัยขางเคียงทั้งหมด โรงพยาบาลตำบลชวยยนระยะทางจากผูปวยกับ การรักษา อุดรอยโหวดานศักยภาพของสถานีอนามัย ในกรณีโรครายแรงที่ตองพึ่งโรงพยาบาลที่พรอมกวา ก็ มี ระบบสงตอและ ประสานงาน เชื่อม ขอมูล กับ แพทย ที่ โรงพยาบาลละหานทราย หมอ หวาน บอก ว า แม เจ า หน า ที่ ที่ ประจำ โรงพยาบาลจะมีนอยกวาหากเทียบเคียงบริการที่ทาง โรงพยาบาลมีให 24 ชัว่ โมง แตบุคลากรทุกคนก็ตระหนัก ในภาระรับผิดชอบที่เหงาแตยิ่งใหญนี้ “ชวงกลางคืนจะมีเจาหนาที่ 1 คน และลูกจางที่ มีความรูพื ้นฐานเรื่องการรักษาพยาบาลอีก 2 คน ก็อยู กันจนสวาง บางทีก็เหงาเพราะกลางคืนมันเงียบ แตถา เลือกไดเราก็อยากจะนั่งกันเหงาๆ แบบนี้ไปจนถึงเชา” หมอหวานเลา ไมใชความเกียจคราน แตใครๆ ก็รูว า ความเจ็บปวย เปนเพื่อนสนิทของความทุกข

áʧ¨ÃÔ§

¨ÔμÍÒÊÒ

ดวยเปนพืน้ ทีที่ ห่ างไกลจากตัวอำเภอละหานทราย การ เดิน ทาง ไป รับ การ รักษา จึง ตอง ถึง ขั้น คิด วางแผน ขนาดเดินทางไปรักษาใหหายปวยยังยากขนาดนี้ ประเภท จะเดินทางไปตรวจสุขภาพประจำตัวซึ่งนอยคนนักที่จะ เอาใจใสสิ่งนี้ก็คงตองวากันนานทีปหน นอกจากนี้ยังมีผูสูงอายุ ผูพิการ ผูปวยเรื้อรัง ที่ไม สามารถเขาถึงโอกาสตางๆ มากมายโดยเฉพาะโอกาสใน การเขารับการรักษาพยาบาล นอกจากกองทุนโรงพยาบาลตำบลทีได ่ ไปเยีย่ มชม เมื่อชวงสายไปแลว กองทุนระบบหลักประกันสุขภาพ เทศบาลตำบลหนองแวง ยังจัดตัง้ ‘กลุม จิตอาสาสุขภาพดี วิ ถี ไทย’ จั ด เจ า หน า ที่ ที่ มี จิ ต อาสา เยี่ ย ม บ า น เพื่ อ ให คำ แนะนำ ใน การ ปฏิ บั ติ ตั ว เพื่ อ ดู แ ล สุ ข ภาพ ร า งกาย สอบถามสารทุกขสุกดิบตางๆ พู ด ง า ยๆ ก็ คื อ การ ให กำลั ง ใจ ความ จริ ง ผม พยายาม หลีก เลี่ยง คำ วา ‘กำลัง ใจ’ เพราะ รูสึก วา มัน เป น คำ ที่ ดู กว า ง เกิ น ไป จน ไม ชัดเจน แต หาก มีโอกาส ได สัม ผัส เขา กับ สีหนา สี ตา ของคนทำงานจิตอาสา เรา ก็ ไม ควร ไป สงสั ย กั บ คำ ว า ‘การใหกำลังใจ’

47

48 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

เพราะมันไมมีคำไหนเหมาะกวา ใน การ ออก เยี่ ยม บ าน แต ละ ครั้ ง จะ มี หมอ นวด แผนไทยหรือพนักงานนวดแผนไทยที่ผานการฝกอบรม ทำ หน า ที่ บริ ก าร นวด คลาย อาการ ปวด เมื่ อ ย ให กลุ ม เปาหมาย ความ เจ็ บ ไข ของ ประชาชน ใน เทศบาล ตำบล หนอง แวง เกิด จาก พฤติกรรม ดาน สุขภาพ ที่ ไม ถูก ตอง โดย เฉพาะ โรค เรื้ อ รั ง อย า ง โรค ความ ดั น โลหิ ต สู ง เบาหวาน ฯลฯ เปนกลุมผูปวยที่ตองการการดูแลรักษา อยางตอเนื่องใหมีคุณภาพชีวิตที่ดี ทั้งรางกายและจิตใจ ซึ่ง ผู ที่ จะ มา คอย เติม เต็ม ชอง วางตรง นี้ เปน ใคร ก็ไดที่มีใจอาสา พวก เขา และ เธอ คง คิ ด ว า ตาแดง ยาย เหลื อ ง เหมือนคนในครอบครัว ที่ไมตองมีแรงจูงใจใดๆ

49

50 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

03 à´ç¡ ¡ÐÅÒ áÅÐÎÙÅÒÎÙ» คอนขางมั่นใจวาคุณเคยเปนเด็กมากอน เคยเปน วัยรุนมากอน ยังจำความรูสึกตอนเปนเด็กหรือเปนวัยรุนไดไหม ตอนเปนเด็กเราจะมองสิ่งรอบตัวดวยสายตาของ มด ทุกสิ่งรอบตัวชางดูยิ่งใหญ เมื่ อ เติ บ โต เรา มั ก มอง เห็ น ตั ว เอง ว า สายตา ได เปลี่ยนไป สิ่งที่ดูยิ่งใหญสำหรับเรา เด็กกลับมองไมเห็น ความอลังการของมัน เราตางมีความรูใหม  ๆ เกีย่ วกับเด็ก เวลาทีเด็ ่ กเลน เด็กไมไดเลน แตเขากำลังคนหาบางอยางจากกอนดิน เปรอะเปอน แตผูใหญมองวานี่คือของเด็กเลน วันนี้, เรามีโอกาสทัวรโรงเรียนในเทศบาลตำบล หนองแวงถึง 3 โรงเรียน เพื่อดูวาวันพรุงนี้ของหนองแวงจะเปนอยางไร

51

52 ˹ͧáǧ

Èٹ à´ç¡àÅ硺ŒÒ¹Ë¹Í§μÒàÂÒ

ณ บานหนองตาเยา หมูที ่ 5 มีเสียงเจี๊ยวจาวของเด็กๆ ใน ‘ศูนยพัฒนาเด็กเล็ก บานหนองตาเยา’ ลอยออกมา ครูเพ็ญนภา กวางพิมาย หัวหนาศูนยเด็กเล็ก แหงนี้เดินออกมาตอนรับแขกผูมาเยือน แตไมวายตอง หันกลับไปเอ็ดเด็กๆ “นก ขมิ้น!” ครู เพ็ญ นภา วา “เขาไปนั่ง รอ ขาง ใน นะ” เด็กนอยมองหนาเราดวยแววสงสัย กอนหันหลัง หลบหายไปในอาคารตามคำสั่งของคุณครู ศูนยพัฒนาเด็กเล็กแหงนี้ เปดรับเด็กตั้งแตอายุ 2-5 ขวบ เพือ่ แบงเบาภาระของผูปกครอง  และเพือ่ เด็กได รับการเลี้ยงที่เหมาะสมถูกตองตามหลักอนามัย จัดการ ศึกษาโดยใหเด็กไดรับการสงเสริมพัฒนาการและเตรียม ความ พรอม ทาง ราง หาย อารมณ สังคม สติ ปญญา มีความพรอมที่จะเขารับการศึกษาขั้นพื้นฐานตอไป ครูเพ็ญนภา เลาวา ปจจุบนั มีหองเรียน 3 หอง สือ่ การเรียนการสอนทีใช ่ ประดิษฐขึน้ จากวัสดุหางายในทองถิน่ ซึ่งกระบวนการผลิตสื่อการเรียนการสอน เด็กๆ ก็รับรู ผานกิจกรรมทีทำ ่ รวมกัน

áʧ¨ÃÔ§

“อยากรูมั ย้ คะวาเด็กทีนี่ ทำ ่ อะไรบาง” ครูเพ็ญนภา ถาม ฟงดูจากทีครู ่ เพ็ญนภาเลาถึงกิจกรรมเสริมของเด็ก เล็กที่นี่ ก็ใหอิจฉาที่ตัวเองเกิดเร็วไป เด็กๆ ที่นี่เรียนรู วิธีการแยกขยะรวมถึงขยะประเภทไหนสามารถรีไซเคิล ไดรวมถึงวิธีการรีไซเคิล ผาน ‘โครงการคัดแยก กำจัด พัฒนาขยะ’ “โครงการออกเยี่ยมผูสูงอายุ” ครูเพ็ญนภาเลาวา โครงการนีเป ้ นการฝกเด็กใหมีความเกื้อกูลผูอื ่นโดยออก เยี่ยมผูเฒาผูแกที่อยูลำพัง

53

54 ˹ͧáǧ

“ทีเกิ ่ นความคาดหมายก็คือ เด็กๆ จะไดรับความรู ใหมๆ จาก การ ออก เยี่ยม ผู สูง อายุ ผาน เรื่อง เลา ของ ผูสู งอายุที่ทานมักจะเลาใหเด็กๆ ฟง” ครูเพ็ญนภาเลา หลัง อาคาร ศูนย พัฒนา เด็ก เล็ก แหง นี้ มี แปลง ผัก เดินไปดูก็ตองทึ่งที่เด็กอายุ 2-5 ขวบ จะปลูกผักไดงาม ขนาดนี้ แนนอนคุณครูยอมชวยเหลือ แตดอกผลของสิ่ง ที่ทำนีมั้ นจะงอกเงยเมื่อพวกเขาและเธอเติบโต “โครงการนีมี้ ชื่อวา ‘โครงการตามรอยพอ’ เราเนน ใหเด็กรูว าในชุมชนของตนนัน้ มีอะไร รวมถึงการประหยัด อดออมดวย” คุณครูเลา วัน นี้ คง เปน วัน ที่ ไม ธรรมดา สำหรับ เด็กๆ ที่ นี่ หนูนอยกวา 50 ชีวิตตางลอมวงกันรุม มุง และจอง เพื่อนรวมเดินทางที่มีใจอาสาเปนชางภาพ เพื่อนเลนกับ

áʧ¨ÃÔ§

เด็กไดราวกับลดอายุมาเทากัน นางแบบรุน จิว๋ ตางพากัน ยืนอวดเหงือกและฟนใหชางภาพ ภายหลังจึงทราบวา มีเหงือกมากกวาฟน วุนถึงคุณครูอีก 2 คนคือ ครูศุภลักษณ ผลบุญ และ ครู สิริ กัญญา ทำ นาน อก ต อง ทำ หน าที่ คล าย บอดี้การด กันนางแบบออกจากชางภาพ เหลือบไปเห็นฮูลาฮูปหลายหวงพิงกำแพง จึงถาม ครูเพ็ญนภาไปวา เจาฮูลาฮูปเหลานี้เปนหนึ่งในกิจกรรม ของเด็กเล็กใชหรือไม ครูเพ็ญนภาตอบวา ใช และวา “คุณครูก็เลนรวม กับเด็กทุกเชาคะ” วาแลวก็ถึงเวลาทีเหล ่ านางแบบรุนจิ๋วรอคอย เมื่อ ครูศุภลักษณเอยใหทุกคนไปหยิบฮูลาฮูปคนละอันแลวไป

55

56 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

ยืนรอที่หนาเสาธง เจาตัวเล็กหลายสิบชีวิตกรูกันออกไปยืนรอหนา เสาธงพรอมกับหวงที่คาดเอวพรอมแลว แตตองจัดแถว จัดแนวกันเสียหนอยเพือ่ ความสวยงาม และทันทีทีเสี ่ ยงรอง ของพี่เบิรดดังขึ้นพรอมๆ กับเสียงดนตรี เจาหวงฮูลาฮูป ที่คาดเอวนอยๆ อยูก็หมุนประกอบทาทาง ชางภาพเดินถายรูปลีลาหมุนควงฮูลาฮูปไปรอบๆ บริเวณ สังเกตเห็นเด็กหญิงทีเพื ่ ่อนๆ และคุณครูเรียกวา ‘นกขมิ้น’ จะคอยสอดสองมองหาเหลี่ยมมุมกลองของ ชางภาพตลอดเวลา ไมวาชางภาพจะสองกลองไปทางไหน ก็ จะ เห็น เด็ก หญิง นก ขมิ้น กับ หวง ฮูลา ฮูป ตาม ไป เสมอ จนเพื่อนๆ เริ่มฟองคุณครู “คุณครูขา นกขมิน้ มาใกลหนูอีกแลวคะ” เด็กหญิง ฟาใสฟอง “นกขมิ้น!” เด็กหญิงฟลมสีเอ็ดเพื่อน หลังเจาตัว โดนเด็กหญิงนกขมิ้นเดินชน จน คุ ณ ครู ต อ ง จั ด ระเบี ย บ ใหม ความ โกลาหล ดำเนินไปจนจบเสียงเพลง ขอสังเกตหนึ่งจากการมาเยือนศูนยเด็กเล็กแหงนี้ ก็คือวา ชาวบานในเทศบาลตำบลหนองแวงแหงนี้ ตั้งชื่อ ลูกเกงกันทั้งนั้น ไม ว า จะ เป น เด็ ก หญิ ง นก ขมิ้ น เด็ ก หญิ ง ฟ า ใส เด็กหญิงฟลมสี ฯลฯ

57

58 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

59

60 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

61

62 ˹ͧáǧ

ซึง่ อีกไมนานคำนำหนาพวกเธอจะถูกตัดทิง้ ไปเมือ่ วุฒิภาวะที่มีคุณภาพคอยๆ เติบโตขึ้น

áʧ¨ÃÔ§

63

64 ˹ͧáǧ

¡ÅØ‹ÁËÑμ¶¡ÃÃÁ»ÃдÔÉ° â¤Á俨ҡ¡ÐÅÒÁоÌÒÇ âçàÃÕ¹ºŒÒ¹á·‹¹·Ñ¾ä·Â

ณ โรงเรียนบานแทนทัพไทย มีคนบอกวาเต็มไป ดวย ‘พวกกะโหลกกะลา’ เป น ชื่ อ ที่ เรี ย ก แบบ หยอกๆ แต ถ า ชื่ อ จริ ง และ ของจริงก็ตอง.. ‘กลุม หัตถกรรมประดิษฐโคมไฟจากกะลามะพราว โรงเรียนบานแทนทัพไทย’ พวก เขา และ เธอ ผลิต โคม ไฟ จาก กะลา มะพราว ใชวัสดุในชุมชน แตไอเดียมาจากมันสมองและจินตนาการ ของแตละคน เด็กมัธยม 3 เปนเรี่ยวแรงสำคัญของงานนี้ โรงเรียนบานแทนทัพไทยไดจัดการเรียนการสอน ตามหลักสูตรของสำนักงานการประถมศึกษา โดยใหมี การจัดการเรียนการสอนวิชางานอาชีพใหแกนักเรียนชั้น ม.3 ซึง่ ภาควิชาดังกลาวกอใหเกิดการสรางความสัมพันธ ระหวางชุมชนกับโรงเรียน โดยทางโรงเรียนไดมีแนวคิด ในการสงเสริมภูมิปญญาแกครูเพื่อถายทอดใหนักเรียน อีกทอดหนึ่ง อาจารยพิกุล ปกเสติ เลาใหฟงวา อีกไมกี่วัน นักเรียนชัน้ ม.3 รุน นีกำลั ้ งจะนำผลงานโคมไฟจากกะลา ไปเขารวมการแขงขัน ‘งานศิลปหัตถกรรมนักเรียนภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ ครั้งที่ 60’ ทีจั่ งหวัดอุดรธานี

áʧ¨ÃÔ§

65

66 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

67

68 ˹ͧáǧ

ซึ่งปที่แลว เด็ก ม.3 รุนกอน ไดรางวัลชนะเลิศ ถามอาจารยพิกลุ วา ในเมือ่ เด็ก ม.3 รุน ทีแล ่ วผลิต โคมไฟจากกะลามะพราวไดรางวัลชนะเลิศ เด็ก ม.3 รุน นี้ก็ผลิตกะลามะพราว แลวจะสรางความแตกตางจาก ผลงานของเด็ก ม.3 รุนทีแล ่ วอยางไร อาจารยพิกุล ตอบวา ไอเดียในการผลิตโคมไฟ จากกะลามะพราวมาจากเด็กแตละคนหรือแตละกลุม ที่พวกเขารวมมือกันทำ ดังนั้น จึงไมหวงเรื่องความซ้ำ เมือ่ พิจารณาดูผลงานหลายสิบชิน้ ก็พบวากะลามะพราว มีซอกมุมที่เรานึกไมถึง เพราะฝมือของวัยรุนหนองแวง นอกจากทักษะการผลิตโคมไฟจากกะลามะพราว จะถูกสอนในชั้นเรียนในวิชาการงานอาชีพแลว โคมไฟ ที่ นั ก เรี ย น ผลิ ต ขึ้ น ก็ ไ ด รั บ ความ สนใจ จาก ผู มา ดู งาน ที่ โรงเรียน บาน แทนทัพ ไทย นักเรียน จะ ได สวนแบง 30 เปอรเซ็นต นั่ ง มอง โคม ไฟ จาก กะลา ฝ มื อ วั ย รุ น ก็นึกไปถึงเด็กหญิงนกขมิ้น เด็กหญิงฟาใส เด็ ก หญิ ง ฟ ล ม สี อี ก ไม นาน พวก เธอ คง เดินทางมาถึงจุดนี้ จุดที่เรียกวาวัยรุน ถามนักเรียนชัน้ ม.3 คนหนึง่ ทีก็่ เปนหนึง่ ในเจาของ ผลงานสวยงามเหลานี้ วาเขาไดอะไรจากการทำโคมไฟ จากกะลามะพราว

áʧ¨ÃÔ§

คำตอบทีได ่ ก็คงไมตางจากคำตอบทีหลุ ่ ดออกจาก ปากวัยรุนทั่วไป ขอใหไดกวน ขอใหไดฮา ขอใหเพื่อนๆ ชอบในคำตอบ เขาตอบวา “ผมไดรูว ากะลามะพราวลูกทียั่ งออนๆ ไมเหมาะในการนำมาทำโคมไฟ เวลาเราทำโคมไฟเราจะ เลือกกะลาแกๆ แข็งๆ ครับ” จะมองวาเปนคำตอบที่กวนก็กวน แต หากลองฟงลึกลงไป มันไมนาใชคำตอบทีไม ่ มีหลักยึด

69

70 ˹ͧáǧ

μÅÒ´¹Ñ´à´ç¡

ทุ ก เย็ น วั น อั ง คาร และ วันพฤหัสบดี นั ก เรี ย น ชั้ น ประถม จาก โรงเรียน บาน หนอง หวา จะ มา ที่ ตลาดพรอมดวยโตะ เกาอี้ เตาอัง้ โล ถาน ตะแกรงยาง ไขไก และ อาหารปรุงสุกหลายชนิด พวกเขามาขายของ ขายจริง ทอนเงินจริง กำไรจริง เชนเดียวกับขาดทุน ของ ที่ ขาย อยาง ไข ไก ก็ นำ มา จาก ฟารม ไก เล็ก ที่ ตั้งอยูในโรงเรียน เลี้ยงดูโดยนักเรียน ขายโดยนักเรียน เชนเดียวกับบอปลาดุก ที่เมื่อถึงเวลาเด็กนักเรียนมือลา จะมาจับปลาขึ้นจากบอ สงตอไปยังแผนกครัวเพื่อปรุง อาหาร นำไปขายทุกเย็นวันอังคารและวันพฤหัสบดี อาจารยอวยพร พลพฤกษ ครูประจำโรงเรียน บานหนองหวา เลาใหฟงวา ปกติเด็กนักเรียนจะนำพืช ผักจากบานมาขาย แตเนื่องจากชวงนี้เกิดภัยแลง เด็ก นักเรียนจึงไมไดนำพืชผักออกมาจากรั้วบาน แตสินคาหลักอยางปลาดุกและไขไกยังคงไมสะดุด สำหรับการแบงหนาทีใน ่ กิจการรวมของนักเรียนโรงเรียน บานหนองหวา อาจารยอวยพรบอกวา “เด็ ก มั ธ ยม จะ เป น ฝ า ย ดู แ ล ปลา ดุ ก ไก ไข

áʧ¨ÃÔ§

71

72 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

สวนเด็กประถมจะออกมาขาย แบงหนาทีกั่ น” อาจารย อวยพร เลา ตลาดนัดเด็กเปนความพยายามสงเสริมการเรียนรู นอก หองเรียน อยาง แทจริง เพราะ เด็ก ตอง เริ่ม ตั้งแต การเลี้ยงปลาดุก ไกไข และพืชผัก จุดประสงคเริ่มแรก ของโครงการตลาดนัดเด็กคือการสอนวิชาคณิตศาสตร

73

74 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

75

76 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

ใน การ ทอน เงิน แต จาก กระบวนการ จึง ทำให นักเรียน ไดประสบการณจริงในวิชาเกษตร เดินดูบอปลาดุก เลาไก ตลาดสดตอนเย็น และ เด็ก นักเรียน ที่มา ขาย ของ แลว ทำให นึกถึง ตอน เชา ที่ หนาเสาธงโรงเรียนบานหนองหวา หลังเคารพธงชาติ สวด มนต ไหว พระ เด็ก นักเรียน ทั้ง โรงเรียน จะ รวม กัน กลาวคำปฏิญาณ จำไดประโยคหนึ่ง พวกเขาและเธอรวมกันตะโกนวา “ชีวิตดีแน แตตองสูชีวิต” ใครบางคนที่กำลังสูชีวิตอดยิ้มไมได

77

78 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

79

80 ˹ͧáǧ

04 ªÕÇÔμ´Õṋ áμ‹μŒÍ§ÊÙŒªÕÇÔμ วลีของเด็กยังกองในหัว… ‘ชีวิตดีแน แตตองสูชีวิต’ ขึ้นอยูที่วาจะสูคนเดียวหรือสูกันเปนกลุม

áʧ¨ÃÔ§

¡ÅØ‹ÁÍÍÁ·ÃѾ à¾×èÍ¡ÒüÅÔμ ºŒÒ¹á·‹¹·Ñ¾ä·Â

น้ำมันในปมบานแทนทัพไทยแพงกวาน้ำมันที่อื่น 1 บาท ปม น้ำมันแหงนีเป ้ นกิจการของชาวบานแทนทัพไทย อยางที่ไดรูไดยินคำเตือนกันมา วาอยาทำธุรกิจ กับเพื่อน เดี๋ยวจะมีปญหา แต ธุรกิจ ปม น้ำมัน รวม ถึง ราน คา ชุมชน ของ บาน แทนทัพไทย มีหุนสวนกวา 200 คน โอ...แคเพือ่ นสนิทกันรวมลงมือทำธุรกิจยังมีปญหา แลวนี่ละ ลัทธิ ศรีสังขบุญ ประธานกองทุนออมทรัพยเพื่อ การผลิตบานแทนทัพไทย เลาใหฟงถึงความเปนมาวา “ป 2538 มีสมาชิกรวมกลุม 84 ราย โดยฝาก สัจจะทุกวันที่ 1 ของเดือน คนละ 30 บาท แตไมเกิน 100 บาท จากนั้นในป 2542 ไดรับงบประมาณจาก เทศบาลตำบล นำมาสรางรานคาชุมชน ในปเดียวกันทาง กลุม ขอสินเชือ่ เพือ่ การพัฒนาชนบทจากธนาคารออมสิน จึงแบงเงินเปน 2 กอน “กอนแรก ลงทุนในรานคาชุมชน 1 แสนบาท กอน ที่เหลือ 4 แสนบาท ใหสมาชิกกูยืมเพื่อทำการเกษตร ซึ่ง ยอด กู ก็ตาม สัดสวน ของ การ ฝาก สัจจะ ของ สมาชิก แตละราย” ลัทธิ กลาว

81

82 ˹ͧáǧ

จากนั้น ป 2548 ทางกลุมไดตั้งปมน้ำมันโดยงบ สนับสนุนจากทางเทศบาลตำบลหนองแวง สรางอาคาร และสั่งซื้อหัวจายน้ำมัน สำหรับเงินลงทุนกิจการภายใน ปม ทางกลุม ไมไดระดมทุนจากสมาชิกเพิม่ แตใชวิธกูี เงิ  น มาจากกองทุนหมูบาน กูในนามกลุม ประธานกองทุนออมทรัพยฯ บอกวา วันนีหนี ้ หมด ้ แลว และวันนี้มีสมาชิก 298 คน “298 คน ก็คือ 100 เปอรเซ็นตของประชากร ในหมูบาน” ลัทธิบอก การกอตัง้ รานคาชุมชนและปม น้ำมัน ก็เนือ่ งมาจาก สภาพทางภูมิศาสตรของเทศบาลตำบลหนองแวงที่อยู หางไกลจากตัวอำเภอละหานทราย ชาวบานสวนใหญ ลวน เปน เกษตรกร หาก ตอง เดิน ทาง เขาไป ซื้อ ปจจัย การผลิตตางๆ ถึง 30 กิโลเมตร ก็อาจทำใหตนทุนสูงขึน้ จึงเกิดความคิดทำรานคาชุมชนและปมน้ำมัน “น้ำมันที่นี่แพงกวาที่อื่นบาทกวาๆ” ลัทธิบอก เขาเพิ่มเหตุผลที่ตองขายแพงกวาราคามาตรฐาน ก็เพราะพืน้ ทีที่ อยู ่ ไกล  จึงตองเพิม่ ตนทุน กอปรกับรายได จากการขายน้ำมันก็นำเขากลุม ลูกคาก็ไมใชใครนอกจาก สมาชิกในกลุม และประชนชนขางเคียง เงินทองก็สามารถ นำมาตอยอดได ถามเขาเกี่ยวกับวิธีการทำธุรกิจรวมกันของคนใน ชุมชน วาไมมเหตุ ี ใหปวดหัวบางหรือ เพราะก็ทราบกันดี

áʧ¨ÃÔ§

วาคุณสมบัตของ ิ เรื่องเงินๆ ทองๆ นั้นเปนอยางไร “มีปญหาเหมือนกัน” ลัทธิเริ่มเลา “แตเราปรึกษา หารือ กัน ตลอด การ ทำงาน กับ เงิน มัน ยุง ยาก แนนอน ในการดำเนินงานลักษณะนี้ ผู ดำเนินงานตองมี ความ ซื่อสัตย เสียสละ ตองเชื่อใจกัน “แตก็ไดผลดีในแงที่ฝกใหชาวบานรูจักการบริหาร จัดการรวมกัน ทั้ง 2 ธุรกิจ รานคาชุมชนและปมน้ำมัน เปนการแกปญหา” นี่ อาจ เปน โมเดล ธุรกิจ ที่ เจาของ ตำรับ ตำรา ทาง เศรษฐศาสตรตองเหลียวมอง

83

84 ˹ͧáǧ

¡ÅØ‹ÁàÅÕ駨Ôé§ËÃÕ´ºŒÒ¹»Ò¡ª‹Í§

น อ ก จ า ก จ ะ ห า ง ไ ก ล จ า ก ความสิง่ อำนวยความสะดวกแลว พืน้ ที่ ในเทศบาล ตำบล หนอง แวง ยัง ถือ เปน พื้นที่เสี่ยงตอความมั่นคงของประเทศ ประกอบกับพืน้ ทีส่ วนใหญเปนทีร่ าบสูง สลับที่ราบและที่ลุมน้ำทวมขัง ดินก็เปนดินรวนปนทราย ทำให มี ความ ยาก ลำบาก ใน การ ประกอบ อาชี พ ส ง ผล ให ประชาชน ส ว น ใหญ

áʧ¨ÃÔ§

มี ฐานะ ยากจน และ มี การ อพยพ ยาย ถิ่นฐาน ไป ทำงาน รับจางนอกพื้นที่ บางที วงจร ชีวิต ของ จิ้งหรีด ก็ มี บาง สวน ละมาย คลายวงจรชีวิตคน เริ่มจากการเปนไข ใชเวลาประมาณ 15 วัน ใน การฟกไขออกมา เมือ่ ตัวออนออกมาจากไขก็จะเปนชวง ลอกคราบ 7 ครัง้ ระยะทีมั่ นเปนตัวออนประมาณ 40 วัน ตัวออนทีมี่ อายุ 40 วันขึน้ ไป จัดเปนจิง้ หรีดตัวเต็มวัย ก อ น ลา จาก โลก นี้ ไป ไข ใบ ใหม ก็ จะ เริ่ ม ฟ ก ตั ว อ อ น ออกมา วนเวียนอยางนี้ ชีวิตของเกษตรกรไทยคงไมตางกัน หากเรานับวา เมือ่ ถึงฤดูนา พวกเขาจะกลับมายังบานเกิด เมือ่ เก็บเกีย่ ว ผลผลิต ในชวงที่ทำนาไมได พวกเขาจะเดินทางเขาเมือง เพื่อทำงานเปนแรงงาน วงจรชีวติ ของจิง้ หรีดดำเนินไปอยางธรรมชาติ หาก แตวงจรชีวิตของเกษตรกรหาใชธรรมชาติไม เมื่อกอน พี่ปราณี สวนเกตุ เคยเปนสาวโรงงาน แตเมื่อฤดูกาลเวียนไปถึงฤดูทำนา เธอจะจับรถเดินทาง จากกรุงเทพฯ เพื่อกลับมายังภูมิลำเนา กลับมาที่บาน ปากชองแหงนี้ เสร็จกระบวนการชีวติ แหงทองทุง ก็ดำเนิน วนกลับไปยังโรงงานในกรุงเทพฯ ราย ได ไม พอ ราย จาย ชอง วาง ใน ครอบครัว ถาง กวาง

85

86 ˹ͧáǧ

แตเมื่อพี่ปราณีมาพบจิ้งหรีด... ความจริงเธอเห็นจิ้งหรีดมาตั้งแตเด็กเล็ก ก็มันอยู ในดิน อยูบน  หญา ทำไมจะไมเห็น เห็นแตไมรู ไมรูวาจิ้งหรีดหรือที่ ชาวอีสานเรียก ‘แมลงสดิ้ง’ สามารถสรางรายไดเปนกอบเปนกำ การรับประทานของคนอีสานอาจดูแปลกไปจาก คนภาคอื่น ชาวอีสานโดยเฉพาะบริเวณพื้นที่เทศบาล ตำบลหนองแวงนิยมรับประทานจิ้งหรีด ทั้งคลุกเกลือ ทอดกรอบ หรือใชแทนเนื้อสัตวหยอนลงหมอแกง พีปราณี ่ เลาวา จากที่ทำการเกษตรซึ่งเปนที่ทราบ อยูแล  ววารายไดและวิถชี​ี วติ ของเกษตรกรไทยเปนอยางไร เธอ ได พบเห็น การ เลี้ยง จิ้งหรีด ที่ บาน เพื่อน เนื่องจาก พักงานหลบแดดจากไรนาไปแวะขอดื่มน้ำ เมื่อเห็นบอ เลี้ยง จิ้งหรีด กอปร กับ ราย ไดที่ เพื่อน เลา ให ฟง จึง ลอง ลงมือเริ่มเลี้ยงจิ้งหรีดเพื่อขาย ในตอนแรกมีปญหาพอสมควร เนือ่ งจากขาดเงินทุน และประสบการณในการเลีย้ ง พีปราณี ่ พยายามศึกษาวิธี การเลีย้ ง ทัง้ ทีตลอด ่ ชีวติ ก็เห็นจิง้ หรีดตามทองนามาโดย ตลอด ลองผิดลองถูกไปเรื่อยๆ จนคนพบวิธีการเลี้ยงที่ ถูกตอง จนสามารถสรางรายไดจากการขายสดิ้ง ต อ มา ทาง เทศบาล ตำบล หนอง แวง ได เข า มา สนับสนุนจนเกิด ‘กลุมเลี้ยงสดิ้ง บานปากชอง’ง

áʧ¨ÃÔ§

87

88 ˹ͧáǧ

หลังจากตั้งหลักได จิ้งหรีดก็ทำใหพี่ปราณีไมตอง เดินทางเขากรุงเทพฯ ในชวงหมดฤดูทำนาอีกตอไป “จิ้งหรีดทำใหพี่ไดบาน พี่ปูกระเบื้องใหมทั้งหลัง ใชเวลา 1 ป ชีวิตพี่เปลี่ยนไปเลย เมื่อกอนไปหยิบยืม เงิน เพื่อน บาน มา จาย คาน้ำ คา ไฟ เขา ก็ ไม อยาก ให ยืม แตเดี๋ยวนี้สบายแลว” นอกจาก ราย ได ที่ ได จาก การ จำหน า ย จิ้ ง หรี ด กิโลกรัม ละ 100 บาทแลว ขี้ ของ จิ้งหรีด ยัง สามารถ นำไปใชเปนปุยไดดีอีกดวย “พี่ปลูกยางพาราและมันสำปะหลังดวย ขี้จิ้งหรีด นำ ไป ใส ตน ยาง ดี กวา ขี้ เปด อีก นะ ใบ ตน ยาง เขียว ขจี ตางไปจากปุยเคมีเลย เพราะขี้จิ้งหรีดทำใหดินรวนซุย” พี่ปราณีเลา แมจะคลุกคลีกับจิ้งหรีดมาตั้งแตเล็ก แตพี่ปราณี ก็เพิ่งคนพบวาสิ่งใกลตัวอยางจิ้งหรีดสามารถทำใหเธอ มีบาน ไดอยูบ านพรอมครอบครัว จิ้งหรีดเปลี่ยนชีวิตพี่ปราณี หลังจากไดพูดคุยกับพี่ปราณี ไดแตคุยกับตัวเอง ในชีวิตที่ผานมาเคยมองขามสิ่งเล็กๆ สิ่งใดบาง

áʧ¨ÃÔ§

89

90 ˹ͧáǧ

¡ÅØ‹Á·Í¼ŒÒäËÁºŒÒ¹ä¼·ÃÇÁ¾Å

ผาไหมไทยเปนมรดกทางวัฒนธรรมการ แตงกายที่สืบสานกันมาชานาน โดยมีแหลง กำเนิดสำคัญอยูที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และไดขยายไปยังภาคเหนือตอนบนจนปจจุบันไดแพร กระจายไปทุกภูมิภาคของประเทศ ในแตละภูมิภาคก็มีความแตกตางกันในลวดลาย ตามเชิงความคิดและวัฒนธรรมแตละทองถิ่น ความหลากหลายทางศิลปวัฒนธรรมและประเพณี ศิ ล ป วั ฒ นธรรม เหล า นี้ เป น ตั ว บ ง บอก ถึ ง ความ เชื่ อ คานิยม ศาสนา และรูปแบบการดำรงชีวติ ตลอดจนอาชีพ ของคนในทองถิ่นนั้นๆ ไดเปนอยางดี ไหมไทย วัสดุธรรมชาติที่ทรงคุณคาทางเศรษฐกิจ คง ไม มี สิ่ ง ใด เที ย บ เท า เส น ใย ไหม ที่ ทำให ได สิ่ ง ทอ ทีสวยงาม ่ ดังเชนผาไหมไทยทีมี่ ความงามเปนเอกลักษณ เฉพาะตัว จนมีชื่อเสียงเลื่องลือ ปจจุบันการผลิตไหม ใน ประเทศไทย เปนการ สราง อาชีพ และ ราย ได ให กับ ประชากร ที่บานไผทรวมพล แมบานตางรวมกลุมกันทำในสิ่งที่รัก นั่นคือ กลุมทอผาไหมบานไผทรวมพล พี่ นอย พลี รัมย หนึ่ง ใน สมา ชิ กก ลุม แม บาน ที่

áʧ¨ÃÔ§

มีใจรักไหม บอกเลาวา ทางกลุมไดรับซื้อเสนไหมจาก ชาวบานทีมี่ การปลูกหมอนเลีย้ งไหมและซือ้ เสนไหมจาก ศูนยศิลปาชีพอีสานใตจังหวัดสุรินทร เพื่อนำมาทอเปน ผาไหม สวนการจำหนายก็จำหนายใหสวนจิตรลดา ปจจุบันกลุมไดแปรรูปผลิตภัณฑจากผาไหมเพื่อ สรางมูลคาใหกับกลุม โดยเทศบาลตำบลหนองแวงไดจัด ฝกอบรมใหกับทางกลุม ซึง่ ไดรับความรูจาก  คณะวิทยากร จากกลุมบารายผาไหมบานโคกเมือง ตำบลจระเขมาก อำเภอประโคนชัย ทางกลุม สามารถแปรรูปผลิตภัณฑเปนของใช ของ ทีระลึ ่ กไดอีกดวย สำรวจ ดู ผลิ ต ภั ณ ฑ แปรรู ป ของ ทาง กลุ ม จึ ง พบ กระเป า รู ป ทรง ต า งๆ ราคา ไม แพง เหมื อ น กระเป า แบรนดเนม แตรูปทรง คุณภาพนัน้ ไมนาจะหางไกลกันนัก พี่นอยยังเลาอีกวา กลุมทอผาไหมมีแนวคิดที่จะ พัฒนากิจกรรมในสวนของการสงเสริมใหกลุม ปลูกหมอน เลี้ยงไหมเพื่อลดตนทุนในการผลิต นอกจากนี้ ทางกลุมยังไดเผยแพรความรูใหกับ เด็กนักเรียน โดยเขาไปเปนสวนหนึ่งของหลักสูตรในการ จัดการเรียนการสอนของโรงเรียนบานผไทรวมพล “เราอยากอนุรกั ษภูมปิ ญ  ญาเกีย่ วกับการปลูกหมอน เลี้ยง ไหม รวม ถึง การ ทอ ผา ให คง อยู กับ ชุมชน ตอ ไป” พีน่ อยกลาว

91

92 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

93

94 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§

95

96 ˹ͧáǧ

¡ÅØ‹ÁàÊÒÇÃʺŒÒ¹á·‹¹·Ñ¾ä·Â

อากาศรอน แดดแรง เหงือ่ แตก กระหายน้ำ หิวขาว อาการที่วามาเกิดขึ้นหลังจากเดินทางทองเที่ยว จนหมดแรง เหมือนรูใจ พี่ตอย ไพโรจน การะเกด นักพัฒนา ทองถิ่น ผูทำหนาที่เปนไกดใหเราในวันนี้ก็พาเรามุงสูไร เสาวรส กลุมปลูกเสาวรสบานแทนทัพไทยเกิดขึ้นจากการ

áʧ¨ÃÔ§

รวม กลุม ของ สมาชิก ใน หมูบาน ที่ให ความ สนใจ ใน การ ปลูกเสาวรส เพื่อหารายไดเสริมจากอาชีพหลักคือทำไร ออยและไรมัน การรวมกลุมเกิดขึ้นโดย นายสมบัติ หาญชนะ ชาวบาน ผูมีประสบการณคนหนึ่ง เขามีความรูเกี่ยวกับ เสาวรสเปนอยางดี จึงมีแนวคิดทีจะ ่ สงเสริมใหสมาชิกใน ชุมชนหันมารวมกลุม ดำเนินกิจกรรมดวยกัน ทุ น ก อ น แรก ได มา จาก การ กู ยืม เงิน ทุน จาก กลุม ออม ทรั พ ย เพื่ อ การ ผลิ ต บานแทนทัพไทย เพื่อใชเปนทุน

97

98 ˹ͧáǧ

ตั้งตนในการดำเนินการ นอกจากปลูกขายผลแลว กลุมปลูก เสาวรสบานแทนทัพไทยไดสงเสริมใหเกิด การ แปรรูป ผลิตภัณฑ เพื่อ สราง มูลคา ให สินคา การ ทำ น้ำ เสาว รส ตอง ใช เครื่อง ปน เพราะเสาวรสมีเมล็ด เมล็ดก็มีขนาดเล็ก เวลาปน ตองผสมน้ำลงไปดวยเพือ่ ลดความ เขมขน ทางกลุม จึงคิดคนหาสูตรการแปรรูป จึงไดผลิตภัณฑแปรรูปตัวใหมของกลุมคือ น้ำเสาวรสผสมแครอท ไมนาเชือ่ วาการตัง้ กองทุนออมทรัพย เพื่อการผลิตประจำหมูบาน จะสรางงาน สรางรายไดสรางความหวังใหชุมชน มันไมใชโครงการที่จัดตั้งขึ้นมา เพื่อทำหนาที่ไมตางจากภาพลวงตา หรือหุนไลกา แตเปนของจริงทีจั่ บตองได จั บ ต อ ง ได เหมื อ น น้ ำ เสาวรส ผสม แครอทเย็นๆ ที่พีต่ อยยื่นให

áʧ¨ÃÔ§

99

100 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§ 101

102 ˹ͧáǧ

05 ´¹μÃÕ¹Ñ鹤×ͪÕÇÔμ

áʧ¨ÃÔ§ 103

104 ˹ͧáǧ

ดนตรีพืน้ บานเปนภูมปิ ญ  ญาทองถิน่ ที่ มีวิถีชีวิตของคนในชุมชน ตำบล หนอง แวง เปน ชุมชน ที่ มี ความ หลากหลายทางวัฒนธรรม เนือ่ งจากมีชุมชน ชาวไทย เขมร สวย ลาว ตางเขามาอาศัยอยู ทีเดี ่ ยวกัน จึงกอใหเกิดศิลปวัฒนธรรม อันเปน สือ่ กลางทีหล ่ อรวมใหชุมชนดำรงอยูด วยกัน อยางมีความสุข ไหนๆ ก็มาเที่ยวหนองแวงแลว ลอง ไปฟงดนตรีของชุมชนตำบลหนองแวงดูดีกวา แลวจะรูว ามวนขนาดไหน

´¹μÃÕÁâËÃÕ¾×鹺ŒÒ¹

ดนตรี มโหรี พื้ น บ า น เป น ดนตรี ที่ มี เอกลักษณ คือเปนดนตรีเขมร ซึง่ แสดงใหเห็น ถึงความเปนชุมชนผสมผสานไดอยางดี แตเนื่องจากปจจุบัน ดนตรีสากลได เขามามีบทบาทตอสังคมไทย จึงทำใหดนตรี มโหรีพื้นบานไดถูกมองขามไป และกำลัง เลือนหายไป จึ ง เกิ ด คน รื้ อ ฟ น นำ ดนตรี พื้ น บ า น กลับมาใหม

áʧ¨ÃÔ§ 105

การกลับมาครัง้ นีมี้ ความหมายมากกวาเดิม เพราะ ดนตรีพื้นบานถูกนำมาบำบัดรักษาความเครียดรวมถึง ความเจ็บปวย ดนตรี พื้ นบา นบำ บัด เกิด จาก วง มโหรี ดนตรี พื้น บาน หรือกันตรึมมโหรี มีการรวมกลุมเมื่อป 2547 โดย

106 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§ 107

การนำของ วิชยั ชูชี ไดชักชวนนักดนตรีพืน้ บาน บานหนองแวง ซึง่ สวนมากเปนผูสู งอายุ มารวม กลุมกันฝกซอมดนตรีและสอนดนตรี ทำใหผูสู งอายุมีความสนุกสนาน มีความ เพลิดเพลิน สบายใจจนหันมาเลนดนตรีเปน จำนวนมาก เมื่อเริ่มเปนที่รูจักในพื้นที่ทางกลุมจึงมี การออกแสดงมโหรีในงานตางๆ และมีการเขา รวมกิจกรรมตางๆ ในระดับอำเภอ จึงทำให ผูคนรูจักวงมโหรีของกลุมมากขึ้น ต อ มา ป 2551 ได มี แนวคิ ด ให กลุ ม วงมโหรีหรือดนตรีพืน้ บานดังกลาวไปเลนดนตรี ใหคนปวยไดฟงขณะนั่งรอรับการรักษา เพื่อให ผูปวยไดคลายเครียดและเกิดความสบายใจ กลุม วง มโหรี หรือดนตรี พื้น บาน จะ เลน ดนตรี ทุ ก วั น พฤหั ส บดี ที่ โรง พยาบาล ตำบล หนองแวง ในนาม ‘ดนตรีพื้นบานบำบัด’ เพราะดนตรี ก็ สามารถ สราง ภูมิคุมกัน สาเหตุแหงโรคไดดีกวาวิตามินตัวไหนๆ

108 ˹ͧáǧ

¤³Ð»Ù†«‹ÒÇÑ·ͧ

พวกเขามีความเชื่อ พวกเขามีความฝน พวกเขารักในเสียงดนตรี แมวา... สมาชิกรุนหนุมสุดของวงดนตรีนี้ จะมีอายุ 48 ป ขณะที่สมาชิกอาวุโสสุดอายุ 67 ขวบ สมานฤทธิ์ ระสาย ประธานดำเนินการของคณะ ปูซ าวัยทองกลองยาว เปนทัง้ ผูน ำวง มือพิณ และนักรองนำ บอกเลาถึงที่มาของคณะปูซาวัยทองกลองยาว ป 2551 มี การ ตั้ง วง โปงลาง ที่ บาน หนอง หวา สมาน ฤทธิ์ เลน พิณ มา ตั้งแต ยัง หนุม อยู แลว สมาชิก ที่ ให ความ สนใจ เขา รวม วง ดนตรี นี้ เมื่อ ครบ องค ประชุม จึง พบวา สมาชิก แตละ ราย นั้น ตาง อยู ในวัย ที่ ได รับ เบี้ย คนชราแทบทุกคน

áʧ¨ÃÔ§ 109

110 ˹ͧáǧ

“ที่มาของเราคือผูสูงอายุจะมาเลนดนตรีกันเสีย เปนสวนใหญ มีแตคนรุน ปูมา  ก็ขยันขันแข็งในการฝกเลน เครือ่ งดนตรีพืน้ บานตางๆ ครัน้ พอเริม่ ซอมไดเขาที่ ก็เลย คิดอยากจะหาชื่อวงดนตรีของเรา เหลียวมองไปก็พบแต คนรุนปู ก็เลยตั้งชื่อคณะปูซ าวัยทองกลองยาว” นอกจากเปนวงดนตรีพื้นบาน คณะปูซาวัยทอง กลองยาวยังคงผลิตเครือ่ งดนตรีเองทุกชนิด ทัง้ กลองยาว กลองรำมะนา พิณ เบส ฯลฯ ปจจุบัน คณะปูซาวัยทองกลองยาวมีสมาชิก 17 คน พวกเขาระดมทุนกันในหมูสมาชิ  กคนละ 1,000 บาท เพื่อซื้อวัสดุอุปกรณในการทำเครื่องดนตรี ในแตละป เมือ่ มีงานบุญงานประเพณี เจาภาพงาน ตางๆ ก็มาวาจางคณะปูซาวัยทองไปบรรเลงเพื่อความ ครื้นเครง ฝมือระดับมีคาตัวประจำวง คาตัวคณะคุณปู เริ่มตั้งแต 1,500 ไปจนถึง 5,000 บาท แนวเพลงของคณะปูซ าวัยทองมีความหลากหลาย ตั้งแตลูกทุง หมอลำ ลำซิ่ง ถามพวกเขาวาเวลาไปเลนดนตรีตามงานตางๆ เพลงแบบไหนถูกขุดออกมาเลน “โบวรักสีดำ” มือกลองยาววา “มอเตอรไซคฮาง” มือฉาบบอก หากใครมีประสบการณไดสัมผัสการแสดงดนตรี ของวงดนตรีหมอลำหรือแมแตเพลงร็อคของวัยรุน ปญหา

áʧ¨ÃÔ§ 111

หนึ่งที่เปนเหมือนเงาของแดดก็คือ แฟนเพลงตีกัน! กรณีนี้ คณะปูซ าวัยทองก็หนีไมพน “เวลาคนขางลางตีกัน เราก็เปนหวง เพราะเวลา มีงานแบบนี้ ก็มีพวกชอบสังสรรค พอเกิดเรื่องขึ้นเราก็ ตองเลนตอ กลัวก็กลัวนะ” หัวหนาวงบอก “เราเปนศิลปนยังไงก็ตองเลนตอ” มือฉาบคนเดิม ผูชื่นชอบ ‘มอเตอรไซคฮาง’ เปนผูตอบ พี่ สมาน ฤทธิ์ เปรียบ เหมือน ฟรอนต แมน ของ วง ถานึกไมออกก็ประมาณพี่หนุยอำพลของวงไมโคร หรือ นกนอย อุไรพร แหงเสียงอีสาน “สมัย เปน เด็ก ผม บวช ใช ชีวิต ในวัด 7 พรรษา” พี่ สมาน ฤทธิ์ เริ่ม เลา “ใน สมัย นั้น คน หนุม คน สาว จะ จีบกันดวยเสียงดนตรี เสียงพิณเสียงแคนลอย ผานวัด ใจเราก็คลอยตาม เสียงพิณมันจูงใจใหใจเราคลอยไป ก็มีจิตผูกพันกับเสียงพิณตังแตตอนนั้น” เติบโตเปนเด็กหนุมใชชีวิตในหมูบานบาระแนะ ก็ เริ่มหัดเลนพิณมาโดยตลอด ฝกฝนทั้งไลนการเลนและ การผลิตเครื่องดนตรี จนเปนหัวเรี่ยวหัวแรงสำคัญของ คณะปูซาวัยทองกลองยาว จากลูกศิษยก็เปนอาจารย ใน คณะ ปู ซา วัย ทอง มี สมาชิก รุน เยาว อยู 2 คน 1 ใน 2 คนนั้น ชื่ออั้น เด็กหนุมอายุ 20 ลูกศิษยที่ พี่สมานฤทธิ์ปนมากับมือ

112 ˹ͧáǧ

“ผมสังเกตเห็นมัน (อัน้ ) มาตัง้ แตมันยังเล็กๆ ก็ไป เฝาคนเลนดนตรี เขาซอมพิณกันมันก็ไปนัง่ ฟง ผมก็รูส กึ วา จิตใจเจาอั้นมันผูกพันกับเสียงพิณ มันก็หัดเลนมาเรื่อย เลนไดทั้งพิณทั้งเบส เวลาคณะปูซาวัยทองมีงาน ผมก็ ชวนอั้นมาเลนเบสให” กรณีอั้นนาจะเปนสวนนอยที่สนใจดนตรีพื้นบาน เพราะวัยรุนตางก็ชอบบอดี้สแลม โปเตโต ไมใชเรื่องผิด แต ลอง ฟ ง ทั ศ นะ จาก มื อ พิ ณ แห ง คณะ ปู ซ า วั ย ทอง ตอเรื่องนี้ “เรื่องนี้ตองพูดกันยาวหนอย” เขาเริ่ม “ความรูสึก ของวัยรุนกับคนโบราณมันไมเหมือนกัน ดนตรีสตริงมัน ไดฝงใจเขาแลว เขาไมอยากตามรอยคนรุนโบราณ อยาง ไปวัด คนโบราณจะไปฟงพระเวสสันดรชาดก เด็กมันก็

áʧ¨ÃÔ§ 113

บอกลาหลัง “ผม พยายาม ทำให เขา เห็นวา เลน ดนตรี พื้น บาน ของเรามันมีที่อยูที่ยืนนะ เลนเพลงสตริงมันไมมีที่ยืน เพราะมันไมใชที่ของเรา” หลังจากเสร็จงานในไรนา พีสมาน ่ ฤทธิจะ ์ ควาพิณ ขึ้นมาซอมไลนการเลน เขาบอกวาไลนการเลนพิณหรือ เครื่อง ดนตรี พื้น บาน ชนิด อื่น มี ความ สอดคลอง กับ วิถี ความเปนอยูของ  คนพื้นถิ่น เขาเลนไดหมด ลายภูตอมดอก ลายนกหัวขวานบินขามทุง ลายเกี่ยวขาว ลายแหยไขมดแดง

114 ˹ͧáǧ

ฝกมาตลอดจนกลายเปนคนสำคัญเมื่อมีงานบุญ งานประเพณี ความ สุ ข ของ คน เล น ดนตรี เท า ที่ เคย ได ยิ น มา ก็มีอาทิ อยากสรางความสุขใหคนฟง อยากมีอัลบัม้ เพลง ของตัวเอง อยากเลนคอนเสิรต อยากทำตามความเชื่อ ความฝน แตสำหรับพีสมาน ่ ฤทธิ์ การเลนดนตรีไมตางไปจาก การวิปสสนากรรมฐาน “ผมอยูวั ดมากอน จึงไดความรูมา  จากการวิปส สนา กรรมฐาน พอเรามาเลนดนตรี จิตของเราก็นิ่งขึ้น เวลา เลนดนตรีจิตของเราจะอยูกับเสียง เลนดนตรีไปเรื่อยๆ มันทำใหจิตเรานิ่งเลยนะ “สำหรับผม การเลนพิณมันเหมือนการฝกสมาธิ พอ เลนไปเลนมามันก็กวางออกไป ตั้งวงดนตรีขึ้นมารับงาน สรางรายได ดนตรีเปนสะพานเชื่อมของผูคน เวลามีงาน มีดนตรีเราขึน้ รถแห ชาวบานก็รูส กึ วาเราเปนหนึง่ เดียวกัน ใหความบันเทิงแกชุมชน ขณะที่ผูเลนก็ไดฝกสมาธิของ ตัวเองดวย” ดนตรีสำหรับพี่สมานฤทธิ์สามารถเปลี่ยนโลกได เพราะสุขภาพจิตดี ชีวิตดี ครอบครัวดี แลวโลกจะไมดีไดอยางไร

áʧ¨ÃÔ§ 115

116 ˹ͧáǧ

06 ã¹Ã¶¹ÒÂ¡Ï ในวันที่เรามาถึงตัวอำเภอละหานทราย ประสิทธิ์ บรรเทา นายกเทศมนตรีตำบลหนองแวง ขับรถกระบะมารับเรา แลวขับไปยังเทศบาลตำบลหนองแวง อีก 30 กิโลเมตร เมื่ อ เข า สู เขต เทศบาล ตำบล หนอง แวง นายก เทศมนตรีพาเราสำรวจชุมชน ถนนหนทางขรุขระและ เสียเปนสวนใหญ นายกเทศมนตรีบอกกับเราตรงๆ วา พื้นที่ของเทศบาลตำบลหนองแวงใหญเปนอันดับตนๆ ของ ประเทศ ดวย พื้นที่ ขนาด ใหญ จึง ทำให ขาดแคลน งบประมาณในการสรางโครงสรางพื้นฐาน เพราะหาก นำงบประมาณมาสรางโครงสรางพื้นฐานก็จะทำใหสวน ของ การ พัฒนา คุณภาพ ชีวิต ดาน อื่นๆ ของ ประชาชน ขาดหายไป ซึ่งอาจสำคัญและเรงดวนกวาเรื่องถนนหนทาง “เรามีสถานีอนามัยเยอะมากเลยนะ” เขา บอก วา การ มี สถานี อนามัย เยอะ มี ทั้ง ขอดี และขอเสีย ขอดีคือประชาชนสามารถเขาถึงการรับการรักษา หรือตรวจรางกาย ข อ เสี ย คื อ จำนวน บุ ค ลากร ไม เพี ย ง พอ ต อ การ รองรับประชาชน

áʧ¨ÃÔ§ 117

118 ˹ͧáǧ

เปน นายก เทศมนตรี ที่ พูด ตรง คน หนึ่ง ไม สราง ภาพ เชาวันหนึ่งเรามีโอกาสพูดคุยกับนายกเทศมนตรี ลอง ฟง ดู วา วิธี การ บริหาร จัดการ พื้นที่ เทศบาล ตำบล หนอง แวง ที่ มี ความ ห า ง ไกล ความ เจริ ญ ประชาชน ขาดแคลนสิทธิดานสาธารณสุขและดานอื่นๆ เขาจะแก ปญหาอยางไร ใหชุมชนที่เขาอยูเปนชุมชนที่นาอยู “ระบบบริหารจัดการของเราเราเนนการมีสวนรวม ของ ทุ ก ภาค ส ว น ทั้ ง พี่ น อ ง ใน ชุ ม ชน และ หน ว ย งาน ขางเคียงในชุมชนเราเปนหลัก เวลาเราจะทำอะไรก็แลวแต เรา จะ ตอง บอกตอง กลาว แลว ตอง เชิญ ชวน ให เขา มา มี สวนรวม เราเนนการมีสวนรวมของทุกภาคสวนในการ บริหารจัดการ “ในหลักธรรมาภิบาล เราไดรางวัล 2 ปซอน ป 49-50 ชวงนั้นเราเปน อบต. อยู เราเนนความโปรงใส และการใหโอกาส หมายถึงพัฒนาตัวบุคคลหรือบุคลากร หรือแมแตพนักงานรับจางก็แลวแต ตรงนี้เราจะผลักดัน ใหเรียนสูงที่สุด” นายกเทศมนตรีตำบลหนองแวง กลาว ในการบริหารงาน นายกฯบอกใชทฤษฎี 5 ตัว ตาและหู / สมอง / มือ / แรง / ปาก นายกฯบอกวา ปญหาที่เกิดขึ้นตองใชตามอง เห็น ปญหา ใชหูฟงเราเห็นปญหา เมือ่ ไดเห็นไดยนิ ปญหาแลว เราก็มาใชสมองวาเราจะแกอยางไร เราก็ระดมมันสมอง

áʧ¨ÃÔ§ 119

รวมกันในทีมงานวาปญหาตรงนี้เราจะทำอยางไร “ก็การมีสวนรวมเหมือนเดิม พอเจอปญหาเราก็ มานั่งคิดรวมกัน รวมกันคิดวามันถูกทิศถูกทางไหม เรา ก็เชิญสวนอืน่ ๆ เขามามีสวนรวมในการสังเคราะหปญหา ตรงนีว้ าทีตา ่ เราเห็นหูเราไดยนิ เราจะแกกันยังไง ก็มานัง่ ใชสมองคิดกัน “อันที่สามคือใชมือ ใชความรวมไมรวมมือทุกภาค สวน ชวยกัน ผลักชวยกันดัน คนละไมคนละมือเขามา ทำงานรวมกัน พยายามผลักดันสิ่งซึ่งพี่นองเราตองการ อยูใหสัมฤทธิผล ์ ใหได “ในการผลักดันก็ตองใชแรง เฉพาะแรงของเราเอง อาจไมเพียงพอในการผลักดันงบประมาณตางๆ หรือ ปญหาตางๆ เราอาจจะใชแรงจากสวนอื่นๆ ยกตัวอยาง งบประมาณเราไมเพียงพอ เราจะเอาเฉพาะสวนของเรา ก็ไมได ก็ตองหาแรงจากที่อื่นมาเสริม จึงจะเติมเต็มสวน ที่พี่นองขาดใหได” สุ ด ท า ย คื อ การ ใช ปาก เพราะ จำ ต อ ง มี การ ประชาสัมพันธเรือ่ งราวตางๆ รวมถึงขอมูลทีมี่ อยู “ยิง่ เรา ตองรวมไมรวมมือกันก็ตองใชปากในการพูดคุยชักชวน นี่คือหลักของพวกเรา” แตหลักใหญอันสำคัญ นายกฯบอกวา คือระบบ คุณธรรม “ใหความเปนธรรมทุกภาคสวน การบริหารจัดการ

120 ˹ͧáǧ

ของเรายึดตรงนี้ งายๆ ไมมใคร ี เกงคนเดียวคงเปนไปไมได ถาไมมผูี ช วยทีจะ ่ ผลักดันชวยกัน” นายกเทศมนตรีตำบล หนองแวงกลาว จาก การ ใช ตา ดู ใช หู ฟ ง ก็ พบ ว า ป ญ หา ของ ประชาชน ของ เทศบาล ตำบล หนอง แวง คือ ปญหา เรื่อง สุขภาพ กลยุทธของนายกฯ ตอจากนี้คือใชมือ “ในการทำงานของผมตรงนี้ก็ไดทุกภาคสวนชวย กัน ทำ เกี่ยว กับ โครงการ ของ เรา อยาง การ แก ปญหา สาธารณสุข เรา จะ ปลอย ให สาธารณสุข แกไข ปญหา ฝายเดียวคงลำบาก เพราะเขายังขาดแคลนอยู บุคลากร ก็มีนอย เวชภัณฑตางๆ ก็ไมเพียงพอ นี่เปนสวนหนึ่ง ที่ เรา ใช กระบวนการ มอง เห็ น ป ญ หา แล ว แก ไ ข ด ว ย โรงพยาบาล 2 บาท” นายกฯประสิทธิ์ ทำโรงพยาบาล 2 บาท ดวย ทฤษฎีสามเหลี่ยมเขยื้อนภูเขาของ นพ.ประเวศ วะสี “พอเราเจอปญหาตรงนีเรา ้ จะแกยังไง พืน้ ทีของ ่ เรา

áʧ¨ÃÔ§ 121

หางไกลจากตัวอำเภอ 30 กวากิโลฯ ก็เลยไดแนวคิด ตรงนี้ ก็คือสามเหลี่ยมเขยื้อนภูเขา ทีมี่ ทั้งแรงของพีน่ อง ประชาชน มี ทั้ง แรง สวน ราชการ และ แรง ของ ทอง ถิ่น สามแรงจะเขยื้อนภูเขาลูกนี้ใหได “เรา ก็ เลย คิ ด จะ ตั้ ง กองทุ น หนึ่ ง ขึ้ น มา โดย ให ประชาชนมีสวนรวม โดยพวกเราเองก็เปนสวนหนึ่งที่จะ ใหทุนเขา แลวมีคุณหมอสวนหนึ่งเขามาจากภาครัฐมา ชวยดูแลตรงนี้ดวย เราก็เสนอชาวบานใหเขาลองคิดดูวา เห็นดวยหรือไมเห็นดวย “เราก็เริ่มทำโรงพยาบาล 2 บาท โดยระดมทุน 2 บาทตอเดือน ปหนึ่งก็ 24 บาท รวมแลวก็ 2 แสน กวาบาทก็เปนทุนกอนหนึ่ง สวนทุนกอนที่สองก็มาจาก เทศบาล เราก็เพิ่มเขาไปให ในสวนตรงนี้เราจะมีการ บริหาร จัดการ โดย ทุก ภาค สวน มา เปน คณะ กรรมการ บริหาร จากผูใหญบาน อสม. ฝายขาราชการไปรวมดวย ชวยกัน วัตถุประสงคของเราในการตัง้ โรงพยาบาล 2 บาท

122 ˹ͧáǧ

เพื่อแกปญหาบุคลากรไมพอ “บุคลากร ไม พอ เรา ก็ ให ทุน ลูก หลาน ของ เรา ที่ สามารถไปสอบติดตามสถาบันตางๆ ดานสาธารณสุข ให ไป เรียน เรียน จบ แลว เรา มี ขอแม วา ให มา ทำงาน ที่ หนอง แวง เรา ให ทุ น ไป แล ว 4 ทุ น เมื่ อ บุ ค ลากร เรา ขาดแคลน เรา ก็ สง เสริม ตรง นี้ เพื่อ นำ ไป ทดแทน ในอนาคต “ตรงนีความ ้ ขาดแคลนบุคลากรก็คงจะหมดไป จะ ปลอยใหสาธารณสุขแกอยางเดียวก็ไมได จะปลอยทองถิน่ แกอยางเดียวก็ไมได พี่นองประชาชนตองมีสวนรวมใน การดูแลทองถิ่นของพวกเรา “สวนตอมาคือสถานที่ยังคับแคบไมเพียงพอตอ การรองรับพี่นองที่เขามาใชบริการ เราก็ใชงบประมาณ ทองถิน่ ทีได ่ จากธรรมาภิบาลไปตอเติมอาคาร หองนอน พักดูอาการ หองอบสมุนไพร เวชภัณฑมันขาด เวลาไป หาหมอแลวถาหมอบอกยาตัวนี้ขาดตัวนั้นขาดมันก็ไมดี เราก็ตองหามาเติมเต็มตรงนี้ “แลวมีสวัสดิการใหแกผูเป  นสมาชิกกองทุน 2 บาท ทำไมเราตองทำตรงนี้ เพราะเราอยากใหพี่นองมีสวน ในการบริหารจัดการ ถาหากพีน่ องไมมสี วนรวมโครงการ ไหนก็แลวแตงานมันก็ไมเดิน แตถาเขามีสวนรวมเขาจะ มาชวยเราใหโครงการนั้นอยูรอด  เขาจะหาทางออกทาง แกเพราะปญหามันเกิดในชุมชนเขาจะรูดี ในสวนตรงนี้

áʧ¨ÃÔ§ 123

เราตองการใหโครงการนี้ยั่งยืนและบรรลุวัตถุประสงค “กองทุนของเราจะดูแลตั้งแตเกิดจนตาย แรกเกิด จะมีกระเชาของขวัญ พอโตขึน้ ไปสักนิดเราก็จะตาม โดย ใชงบประมาณบริหารรวมกับระบบหลักประกันสุขภาพ กอนหนึง่ แลวเงินกองทุนโรงพยาบาลอีกกอนหนึง่ ทำงาน ร ว ม กั น โดย ใช ทุ น สอง ส ว น เอื้ อ ประโยชน ให ชาว บ า น มากที่สุด “พอ โต ขึ้น มา เรา มี มี ศูนย พัฒนา เด็ก เล็ก พอ โต ขึ้นมาเราก็ดูแลเรื่องสุขอนามัย โตขึ้นมาก็มีกลุมอาชีพ ตางๆ เมื่อ เจ็บ ไข ได ปวย ก็ มี สวัสดิการ ตาย ก็ มี โลง ฟรี ให กั บ เงิ น 500 บาท เปนสวัสดิการที่ใหตั้งแตเกิดจน ตาย” จนตาย” ทั้งหมดที่เลามา นายกฯป กฯปดทาย วา “การบริหารจัดการตรงนี้งงา ยๆ ก็คือการมีสวนรวมนั่นเอง” ยกตัวอยางความสำเร็จ ของการทำงานเปน ทีม ดวย ความ รวม ไม รวม มือ และ การ ลุ ย เดี่ ย ว แบบ ดื้ อ รั้ น นั่ น ก็ คื อ ก า ร ผ ลั ก ดั น โรงพยาบาลตำบล “เราทำงานเปนทีม พอ ทำงาน เปน ทีม เรา ทำ อะไร ก็

124 ˹ͧáǧ

สำเร็จ อยางโรงพยาบาลตำบลผมทำตอนแรกป 2549 ตอนนั้นไมมีใครเห็นดวย เขาวาทำอยางนี้ไดยังไงไมใช หนวย งาน ของ คุณ แต เรา จะ ปลอย ให สาธารณสุข แก ฝายเดียวไมได ผลสุดทายเขาก็ไมยอม ผมก็ดื้อทำ ดื้อ ทำจนประสบความสำเร็จ เปนตัวอยางของภาคอีสาน ของประเทศดวย” เมื่อ ถาม ถึง เปา หมาย ใน การนำ พา ชุมชน ไป ใน ทิศทางไหน นายกฯประสิทธิ์ บอกวา “ผมขอใหพี่นองในชุมชนมีความรักความสามัคคี ไมแตกแยกกัน มีอะไรก็พึง่ พากัน นีประเด็ ่ นแรก ใหเอือ้ อาทร ตอกัน สวนตัวอาจจะมีอะไรบาง แตสวนรวมอยากใหมา แสดงออกรวมกัน ผืนดินตรงนี้กวาที่เราจะมาอยูไดนะ กีปู่ กี่ยามาแลวละ “ประเด็นทีสอง ่ ผมมองเรือ่ งสิง่ แวดลอมและสังคม ผมอยากเห็นสังคมเด็กวันนี้ใหมันเดินไปในทางที่ถูกตอง ถา ปลอย เด็ก ไป อยาง ทุกวัน นี้ สง ให มัน เกง แต ไม ปลูก จิตสำนึกใหรักบานเกิด ปลูกฝงระบบคุณธรรม ลูกใคร เมียใคร ไมใชมั่วไปหมด “ถาทำไดผมวาตำบลผมนาจะนาอยู สวนเศรษฐกิจ คิดวาก็พออยูได  เพราะมีพืชเศรษฐกิจทัง้ ยางทัง้ อะไร แต สังคมสำคัญ การจัดการเรื่องคน ถาเราจัดการใหคนมี ใจเอื้ออาทรตอกัน มีความรับผิดชอบตอสังคม ทุกภาค สวนมีสวนรวม ผมเชื่อวาตำบลของผมนาจะนาอยู นีคื่ อ

áʧ¨ÃÔ§ 125

เปา หมายของ ผม การคมนาคมอาจไม สะดวก แต ผม อยากใหเรื่องอื่นไปพรอมๆ กัน” นายกฯประสิทธิ์ กลาว ทิ้งทาย

126 ˹ͧáǧ

àÅ‹Ò»ÃСͺÀÒ¾

áʧ¨ÃÔ§ 127

128 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§ 129

ÇÑ´»†Òà¢ÒÅѧ¡Ò

วัดปาเขาลังกาตั้งอยูบน  เนินเขาขาด เมื่อเดิน ขึ้นไปจนสุดบริเวณตรงที่เปนเขาขาด จะพบผืนน้ำ กวางใหญไพศาล ซึ่งเปนน้ำในอางเก็บน้ำลำจังหัน ชาวบานเลาวา หากน้ำในอางลำจังหันลดลง จะเห็น ฐานปราสาทโผลพนขึ้นมา ซึ่งมีการสันนิษฐานวา ปราสาท โบราณ ดัง กลาว นา จะ อยู ใน ยุค เดียว กับ ปราสาทพนมรุง วัดมีเนื้อที่ 100 ไร มีไกปามากมายอาศัย ภายในวัด ชวงเดือนธันวาคมถึงเดือนเมษายน ไกปา เหลานี้จะอพยพหนีควันไฟจากการเผาออยเขามา อาศัยภายในวัด บน เนิน เขา มี หลวง พอ องค ดำ ประดิษฐาน ชาวบานใหความเคารพศรัทธากราบไหวเปนหลักยึด ทางจิตใจ

130 ˹ͧáǧ

ËÅØÁËÔ¹¡ØÁÀÅѡɳ

แหลงหินหลุมกุมภลักษณมีอายุ 150 ลานป คนพบโดย นายพรานคนหนึง่ แหงบานโคกใหมเมือ่ ป 2502 ลักษณะเปนหิน ซึ่งภายดานลางมีถ้ำ พบไมนอยกวา 16 หลุม มีหลายขนาด ตั้งแตปากหลุมกวาง 3 เมตร ความลึกตั้งแต 2.5 เมตร ถึง 14 เมตร แหลงหลุมหินกุมภลักษณตัง้ อยูบน  ลานหินทราย ทางดาน

áʧ¨ÃÔ§ 131

ทิศ ตะวัน ออก เฉียง ใต ของ บาน สันติสุข ตำบลสำโรง ใหม อำเภอละหานทราย มีขอสันนิษฐานวา เมื่อ 150 ลานป บริเวณนี้เคยเปน แมนำ้ แตจากการเคลือ่ นตัวของเปลือกโลกจึงทำใหเกิดแหลง หลุมหิน ชาว บ า น เชื่ อ ว า น้ ำ ใน หลุ ม เป น น้ ำ ศั ก ดิ์ สิ ท ธิ์ นำ ไป ประกอบพิธีกรรมและบริโภค

132 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§ 133

ËÁÙ‹ºŒÒ¹ªÒÇ»ÃÐÁ§

หมูบ า นชาวประมงเปนความพยายามของเทศบาล ตำบล หนอง แวง ที่ จะ ผลัก ดัน ให อาชีพ ประมง ใน พื้นที่ มี ความ ยั่งยืน เนื่องจาก เทศบาล ตำบล หนอง แวง อุดม ไปดวยทรัพยากรแหลงน้ำจืด หาก ไม มี กฎ กติ ก า ใน การ อยู ร ว มกั บ ธรรมชาติ ไม นาน ธรรมชาติ ก็ จะ โดน ทำลาย หมูบาน ชาว ประมง จึงถือกำเนิดขึ้น เพื่อทำหนาที่คลายยามแมน้ำ ควบคุม การจับปลาใหถูกตามฤดูที่ปลาวางไข หรือแมแตวิธีการ จับปลาก็คอยสอดสองไมใหเกิดการลักลอบจับปลาดวย วิธีที่ทำลายน้ำและปลา ลุงคูณ โคตรใสยา รองประธานประมงตนแบบ เขื่อนลำจังหัน ทำหนาที่ทั้งชาวประมงหาอยูหากินกับ การหาปลาไปขาย อีกบทบาทคือการสอดสองดูแลรักษา ทรัพยากรน้ำอันเปนแหลงอาหารของคนหนองแวง “เรา พยายาม ดูแล ใหการ ทำ ประมง ไม ไป ทำลาย ปลาและน้ำ เปนการสงวนพันธุปลาดวย หากชวงเวลา ทีปลา ่ วางไข ปลาจะไปวางไขทีปลาย ่ น้ำ ชวงนีก็้ ตองคอย ดูวามีใครลักลอบไปหาปลาทีปลาย ่ น้ำ ยามกลางคืนผมก็ ตระเวนดูวาใครทำผิดกฎ” นีคื่ อวิถีของประมงตนแบบ กลางคืนจับคน กลางวันจับปลา

134 ˹ͧáǧ

áʧ¨ÃÔ§ 135