เขมราฐ by We are Punsook

à¢ÁÃÒ°

เรื่อง : ศรีศักดิ์ พิกุลแกว ภาพ : ศรีศักดิ์ พิกุลแกว พิชญวิชช ยุทธชนะ

Healthy Planet สุขคดีทองเที่ยวชุมชนเพื่อการเรียนรู เขมราฐ เรื่อง ศรีศักดิ์ พิกุลแกว ภาพ ศรีศักดิ์ พิกุลแกว / พิชญวิชช ยุทธชนะ ออกแบบปกและรูปเลม ณขวัญ ศรีอรุโณทัย เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ

978-616-7374-91-8 บรรณาธิการอำนวยการ

ดวงพร เฮงบุณยพันธ กองบรรณาธิการ

สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสรางเสริมสุขภาพ (สสส.) โดย สำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน (สน.3) จัดพิมพและเผยแพรโดย

อาคารศูนยเรียนรูสุขภาวะ เลขที่ 99 ซอยงามดูพลี แขวงทุงมหาเมฆ เขตสาทร กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท 0 2343 1500 โทรสาร 0 2343 1501 www.thaihealth.or.th และ www.punsook.org พิมพครั้งที่ 1

กุมภาพันธ 2556

ดำเนินการผลิตโดย

เปนไท พับลิชชิ่ง Penthai Publishing โทรศัพท 0 2736 9918 โทรสาร 0 2736 8891 waymagazine@yahoo.com

¤Ó¹Ó ท า มกลาง กระแส วิ ก ฤติ เศรษฐกิ จ โลก ครั้ ง ใหญ เป น ประวัตกิ ารณในรอบหลายสิบปทำใหเกิดการตัง้ คำถามวา วิกฤตินี้จะใหญขึ้นอีกเพียงใด จะยืดเยื้อขนาดไหน และ วิกฤตินี้จะสงผลกระทบตอสังคมไทย ชุมชนหมูบานไทย มากนอยเพียงใด ความวิตกดังกลาวอาจจะไมเกิดขึ้น เลยหากปจจุบันชุมชนหมูบานไทยไมถูกลากเขาสูระบบ การผลิตเพื่อขาย นัก วิชา การ หลายๆ ทานได วิเคราะห ถึง ระบบ เศรษฐกิจของประเทศไทยวา ในระบบทุนนิยมยังคงมีอีก ระบบดำรงอยูในลักษณะคูขนาน นั่นคือระบบเศรษฐกิจ ชุมชน หรืออาจจะกลาวเปนศัพทสมัยใหมไดวาระบบ เศรษฐกิจแบบพอเพียง ในอดีตชุมชนหมูบานจะมีวิถีชีวิตที่เรียบงาย เนน ความพอเพียง มีครอบครัวเปนหนวยการผลิต การชวย เหลือซึง่ กันและกัน มีน้ำใจเปนพืน้ ฐานของชีวติ มีพิธกี รรม ตางๆ เปนระบบการจัดการในชุมชน และใหความสำคัญ ตอบรรพบุรุษ ผูเฒ  าผูแก ครอบครัว ตอ มา หลัง จาก รัฐ และ ระบบ ทุนนิยม ได เขาไป มี อิทธิพลตอชุมชน การผลิตเชิงเดี่ยวและลัทธิบริโภคนิยม ทำใหชาวบานมีรายจายทีเป ่ นตัวเงินมากขึน้ เพียงเทานัน้

ยังไมพอ สิ่งทีทำลาย ่ ความเขมแข็งของชุมชนที่มากที่สุด คือ รัฐและทุนเขาไปถายโอนทรัพยากรจากระบบชุมชน หมูบาน ยิ่ง รัฐ และ ทุน เขาไป กอบโกย มาก เทาไร ชุมชน หมูบานไทยยิ่งประสบความออนแอ คำพูดดังกลาวไมใช คำพูดลอยๆ ที่ไมมีหลักฐานรองรับ หากแตเมื่อกวาดตา ไปทั่วแผนดินไทยหลังการประกาศแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมมากวา 40 ป จะมีสักกี่ชุมชนทีคนใน ่ ชุมชนไม ประสบปญหาความยากจน ไมประสบปญหาสิง่ แวดลอม หรือไมประสบปญหาสุขภาพ จาก สถานการณ ดัง กลาว ถึง เวลา แลว หรือ ยัง ที่ สังคม ไทย ควร กลับ มา เนน การ พัฒนา ที่ ไม มอง แต มิติ ประสิทธิภาพ การสรางมูลคาและกำไร หรือการตลาด ดาน เดียว แต ควร จะ เปน เพื่อประโยชน ของ ชุมชน และ สังคม เราไมควรลดทอนผูคนลงไปเปนเพียงตัวเลข หาก ควร เปน เพื่อ สง เสริม ศักยภาพ และ ศักดิ์ศรี ความ เปน มนุษย คำตอบสำหรับคำถามขางตนนี้คงจะตองชวยกัน คนหา ไมวาจะใชระยะเวลานานเทาไร คณะผูจัดทำ

01 ºÃÃÅØà¢ÁÃÒ° ยามเชาริมน้ำโขงขณะแสงแรกแหงดวงตะวันกำลัง ผลิแยม คนหนึง่ คนกับกลองหนึง่ ตัวกำลังซึมซับความงาม รวมกัน ยอมรับแตโดยดีวา ทุกครั้งที่ไดมาเยือนน้ำโขง ไมวาจะบานไหนเมืองไหน ลำน้ำแหงนี้ก็มักมีแรงดึงดูด เฉพาะตัวอยางที่ไมอาจหาคำมาอธิบายได ทัง้ ในแงความเปนสายน้ำแหงเผาพันธุ คน วัฒนธรรม ไท-ลาว ความเปนสายน้ำที่ยิ่งใหญระดับโลก หรือดวย ความหลากหลายทางชีวภาพ ไมวาอะไรก็ตาม ลวนแลวแต เปนองคประกอบสำคัญทีผลั ่ กดันใหน้ำโขงสายนีกลาย ้ เปน ลำน้ำทีม่ าเปนอันดับหนึง่ ในใจผมตลอดมา จาก หมอชิต ใหม ผม ใช เวลา อยู บน รถ ทัวร สาย กรุงเทพฯ-ยโสธร-เขมราฐ กวา 8 ชั่วโมง ตลอดเสนทาง ถ า ไม มี แต ความ มื ด ก็ จะ เจอ แต ด า น ตรวจ ของ เหล า

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

เจาหนาที่ผูพิทักษสันติราษฎรออกมาเรียงแถวตอนรับ จะวาเสียดายก็เสียดายที่อดเห็นวิวทิวทัศนขางทาง ทวา ดวยเวลาอันนอยนิดของผมคงทำไดเพียงเทานี้ไปกอน หากมีโอกาสเหมาะคราวใดคงไดกลับมาซ้ำรอยเสนทาง แหงนี้อยางแนนอน จริงๆ แลว กอนเดินทางผมเกิดเอะใจอะไรขึ้นมา บางอยาง ‘เขมราฐ’ แหงนี้ใช ‘เขมราช’ เดียวกับที่ปรากฏ อยูในหนังสือความเปนมาของคำสยาม ไทย ลาว และ ขอม และ ลักษณะ ทาง สังคม ของ ชื่อ ชนชาติ ของ จิตร ภูมศัิ กดิ์ หรือเปลา เพราะทัง้ สองเมืองตางก็ตัง้ อยูริ มน้ำโขงเหมือนกัน ทวาเมื่อพิจารณาทั้งจากชวงเวลาและสถานที่ตั้ง รวมถึง เรื่องราวทางประวัติศาสตรอะไรหลายๆ อยาง สะระตะ ดูแลวเมืองทัง้ สองนีคง ้ พองกันเพียงเสียงเรียกอยางเดียว อีกอยางเมือง ‘เขมราช’ ของจิตรนั้นเปนเมืองที่มีอายุ ยอนหลังไปกวาพันป ทั้งยังตั้งอยูในบริเวณเขตทางตอน เหนือ ของ คาบสมุทร อิน โด จีน หาก ‘เขมราฐ’ ซึ่ง เปน จุ ด หมาย ปลาย ทาง ของ ผม มี อ ายุ เพี ย ง สมั ย ต น รัตนโกสินทรเทานั้น พูดแลวอดที่จะเลาประวัติของเขมราฐแหงเมือง อุบลราชธานีนี้ไมได วาแลวลองไปฟงที่มาพอเปนสังเขป กันดู

12 à¢ÁÃÒ°

ÂŒÍ¹àÇÅÒËÒÃÒ¡àË§Œ Í¹àÇÅÒËÒÃÒ¡àË§ŒÒ แรกทีเดียวตั้งใจวาทริปนี้จะลองสืบสาวแกะรอย ที่มา ประวัติศาสตร ทอง ถิ่น จาก กลุม ยุว วิจัย ของ ตำบล เขมราฐเสียหนอย หากคิดไปคิดมาแลวคงตองพยายาม คนควาหาขอมูลดวยตัวเองกอนทีจะ ่ ออกเดินทางดีกวา วาแลวก็เริ่มสืบคนทั้งในเว็บไซตกูเกิลและหนังสือ ประวัติศาสตร เอเชีย ตะวัน ออก เฉียง ใต ที่ ผม มี อยู เชื่อ ไหมครับวา ในสมัยหนึง่ ผมเคยคิดวาตัวเองหมดเงินไปกับ หนังสือพวกนีโดย ้ เปลาประโยชนหรือเปลา ยิง่ ในประเทศ ที่ ผูคน ไม ใคร จะ สนใจ ประวัติศาสตร ดวย แลว หนังสือ ประเภท นี้ จะ มี ประโยชน ใน การ ดำรง ชี วิ ต ประจำ วั น สักเทาไหรเชียว กระทั่งเมื่อชีวิตตองมาคลุกคลีอยูกับการทำงาน สารคดีชุมชน บรรดาหนังสือเหลานี้จึงถูกหยิบจับขึ้นมา

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ปดฝุนอีกครั้ง เปรียบไดดั่งขุมทรัพยทางปญญาที่นำไปสู การคนพบรองรอยประวัติศาสตรชุมชนไดเปนอยางดี ผ ม นั่ ง ค น ค ว า ห า ข อ มู ล แ ล ะ ก ลั่ น ก ร อ ง ประวัติศาสตร ออก มาบางสวน ย้ำ นะครับวา บาง สวน จริงๆ เพราะถาขืนมากกวานี้ สงสัยทานผูอานคงไดนั่ง สัปหงกกันเปนแถวแนๆ จะวาไปแลว เรื่องราวของเมืองเขมราฐแหงนี้ก็มี เสนหไม  นอย คิดดูนะครับ หัวเมืองชายแดนขนาดกลางซึง่ โดยปกติจะขึน้ ตรงกับหัวเมืองใหญในระดับภูมภิ าค อยาง ในกรณีเขมราฐก็ควรขึน้ อยูกั บเมืองอุบล ทวากลับไมเปน เชนนั้น เพราะเมืองนีไป ้ ขึ้นตรงกับกรุงเทพมหานครแบบ ไม ตอง รับคำ สั่ง ผาน เมือง ใดๆ ฟง ดู แค นี้ ก็ นา สนใจ ไม นอยทีเดียว และยิ่งพอมารูวาศักดิ์ศรีของเมืองเขมราฐนี้ นับเปนหัวเมืองเอกรวมกับเมืองอำนาจเจริญและเมือง คำเขือ่ นแกวดวยแลว ผมยิง่ กระสันใครรูประวั  ตของ ิ เมืองนี้ เขาไปใหญ ตามพงศาวดารกลาววา ผูตั้งเมืองเขมราฐนั้นสืบ เชื้อ สาย จาก เจา นคร เชียง รุง แสน หวี ฟา ของ เจา ปาง คำ พระบิดาของเจาพระตา เจาพระวอ ผูที่เปนที่รูจักกันดี ในประวัติศาสตรอีสานสมัยใหม เพราะทานทั้งสองนีเอง ้ คือผูที พา ่ ชนชาวลาวอพยพขามฝง แมนำ้ โขงมาสรางเมือง หลายตอหลายเมืองในสมัยกรุงธนบุรตี อกรุงรัตนโกสินทร

14 à¢ÁÃÒ°

ตอนตน ถามวาทำไมอยูดีๆ ชาวลาวถึงขามน้ำโขงมาสราง เมืองในเขตภาคอีสานนั้น ไมใชวาอยูดีๆ นึกจะมาก็มา หรืออยูดี ๆ ไมมอะไร ี ทำเลยนึกขยายเมืองเลนนะครับ ทุก อยางยอมมีสาเหตุ และการอพยพผูค นทัง้ ในสมัยโบราณ และในสมัยปจจุบันก็มีเพียงไมกี่สาเหตุหรอกครับ ไมวา จะหนีภัยสงคราม หนีภัยการเมือง หนีภัยพิบัติ หนีความ อดอยาก สาเหตุหลักๆ ก็นาจะมีอยูเพียงเทานี้ สำหรั บ เจ า พระ วอ เจ า พระตา สาเหตุ ที่ ต อ ง อพยพมาสรางเมืองใหมนั้นไมมีอะไรซับซอน แตเพียง เพราะทานทั้งสองไปขัดแยงกับพระเจาศิริบุญสาร เจา อาณาจักรลานชางรมขาวเวียงจันทน เรื่องจึงตองลงเอย ดวยการอพยพระหกระเหิน

ÃÍ¹áÃÁ¢ŒÒÁ½˜›§â¢§ เมื่อเลามาถึงตรงนี้แลวก็อยากจะเลาตอพอเปน เครื่องเคียงเสริมไปอีกหนอย สมัยพระเจากรุงธนบุรีนั้น เมืองลาวไมไดรวมเปนอาณาจักรใหญอาณาจักรเดียว เหมือน อยาง อาณาจักร ศรี สัต นาค นหุต อีก ตอ ไป แลว เพราะมีการแกงแยงราชสมบัติกันจนเปนตนเหตุใหตอง แตกออกเปน 3 อาณาจักร คือ อาณาจักรลานชางรมขาว หลวงพระบาง อาณาจักรลานชางรมขาวเวียงจันทน และ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

อาณาจักรนครจำปาศักดิ์ เมือ่ แยกออกเปน 3 อาณาจักร แลวจะมีผลตอการอพยพของคนลาวหรือการสรางเมือง หลายๆ เมืองในภาคอีสานของไทยหรือไมนั้น คาดวา นาจะมีผลไมมากก็นอย อยางกรณีของเจาพระวอ เจาพระตานั้น เมื่อทาน ทัง้ สองขัดแยงกับเจาอาณาจักรลานชางรมขาวเวียงจันทน ทานก็พากันอพยพขามน้ำโขงมาตัง้ เมืองทีเมื ่ องหนองบัวลุมภู ซึ่ง อยู ไม หาง จาก นครเวี ยง จันทน มาก นัก สวน ตัว ผม สันนิษฐานวา พระเจาศิริบุญสารกลัววาทานทั้งสองจะ ไปเขากับอาณาจักรลานชางรมขาวหลวงพระบางหรือ อาณาจักรนครจำปาศักดิ์ ทานจึงตองยกทัพมาจัดการ กบฏเพื่อเปนการตัดไฟแตตนลม ผลลัพธเปนอยางไรคงไมตองบอก เมื่อทัพหลวง กับทัพชาวบานปะทะกัน อะไรจะไปเหลือ เจาพระตา ถึงแกความตายในสนามรบ สวนเจาพระวอ เจาคำผง และ เจา นอง อีก 2 องค ซึ่ง ไม ปรากฏ ชื่อ ตาง แตกทัพ หนี กระจาย กัน ไป คนละ ทิศ ละ ทาง โดย ขบวน ทัพ ของ เจาพระวอไดเดินทางตามลุมน้ำชีมาพักกับเจาคำสู ผู ปกครองบานสิงหทา (ปจจุบันคือจังหวัดยโสธร) เรื่อย มา จนถึง ลุม น้ำ มูล และ สราง เมือง ใหม ที่ ดอน วัง กอง เขต นคร จำปา ศักดิ์ ตาม รับสั่ง ของ พระเจา องค หลวง เจานครจำปาศักดิ์ โดยเจาพระวอใหขุดคูสรางคายขึ้น

16 à¢ÁÃÒ°

เรียกวา คายบานดูบานแก ตลอดทาง นั้น ผูคน ที่ อพยพ มา ดวย บาง สวน ก็ แยกตัวไปสรางชุมชนใหมบาง ไปรวมกับชุมชนทีมี่ อยูแล  ว จนกลายเปนเมืองใหมบาง จะวาไป สมัยกรุงธนบุรีตอ รัตนโกสินทรตอนตนนัน้ นับวาเปนยุคทองแหงการกอราง สรางหัวเมืองของภาคตะวันออกเฉียงเหนือเลยก็วาได สวนเจาพระวอนั้นชีวิตเหมือนตองคำสาป แทนที่ จะ ได มี ชี วิ ต ที่ สุ ข สงบ มาตร ว า หนี มา ไกล จาก นคร เวียงจันทนพอควรแลว หากพระเจาศิริบุญสารยังตาม จองเวรไมเลิก ราวป พ.ศ. 2321 พระเจาศิริบุญสาร ทรงยกทัพ มาปราบอีกครั้ง หมายจะใหชุมชนนี้ดับสูญ กันเลยทีเดียว ครานี้เจาพระวอถึงคราวสิ้นอายุขัย เหลือแตเพียง เจาคำผงและบริวารบางสวน ซึง่ ทัง้ หมดเห็นแลววาคงอยู ทีนี่ ต่ อไปไมไดแน จึงไดพากันอพยพตอไปถึงหวยแจระแม แลวมาสรางเมืองใหมทีดง ่ อูผึ้ง ตอมาป พ.ศ. 2322 จึง มีหนังสือกราบบังคมทูลขอขึ้นอยูในขอบขัณฑสีมาของ สมเด็จพระเจาตากสินมหาราช พระองคจึงโปรดเกลาฯ พระราชทานนามเมืองทีตั่ ง้ วา ‘เมืองอุบล’ จากนัน้ เจาคำผง ไดรับโปรดเกลาฯ ใหเปนเจาเมืองคนแรก และไดรับพระ ราชทินนามวา ‘พระปทุมสุรราช’ เลนเอาเหนื่อยไมนอยกวาคนกลุมนี้จะมีตัวตนได

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

นี่ถาไมตัดสินใจเขามาพึ่งใบบุญพระเจาตาก ไมรูวาคน ชุมชนนีจะ ้ อยูอย  างไร จังหวัดอุบลราชธานีอันแสนใหญโต อยางในปจจุบันจะยังคงมีตัวตนหรือไม อันนี้เดาไมออก จริงๆ

Å§ËÅÑ¡»˜¡°Ò¹ ทั้งหมดทั้งหลายที่รายยาวอาจฟงดูนาเบื่อ หาก ประวัติศาสตรสวนดังกลาวเปนสิ่งจำเปนตองนำเสนอ เพราะถาเสนอเรื่องราวแบบตัดตอนเกรงวาจะตอภาพ เจาพระตา เจาพระวอ กับเมืองเขมราฐไมติด มาตรวา ไหนๆ ทานเปนบรรพบุรุษของชาวเมืองนี้แลว เราก็ควร นำเสนอเรื่องราวของทานใหครบถวน ยอนกลับมาที่เมืองอุบลสักนิดหนึ่ง หลังจากที่เจา คำผงเขามาพึ่งพระบุญญาธิการกษัตริยไทยแลว ตอมา ในสมัยพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกทานมีความชอบจาก การทำราชการ สงคราม ปราบขบถเมืองนครจำปาศักดิ์ พระพุทธยอดฟาจึงทรงโปรดเกลาฯ ใหสถาปนาเมืองอุบล ขึ้นเปนเมืองประเทศราช แตงตั้งใหพระประทุมราชวงศา เปนพระประทุมวรราชสุริยวงศ (คำผง) เจาครองเมือง ‘อุบลราชธานีศรีวนาไล ประเทศราช’ เปนอันจบเรือง ่ิ ราว ของเมืองอุบลในหนาประวัติศาสตร ถึงตรงนี้หลายทานอาจกำลังนึกสงสัยอยูไมมากก็

18 à¢ÁÃÒ°

นอย เรื่องราวผานมาตั้งหลายยอหนา ยังไมเห็นบทบาท ของเขมราฐแตอยางใดเลย อยาเพิ่งใจรอนไปครับ ความ ขาง ตน ที่ เลา มา เปน เพียง การ ปู ฐาน ความ รู ให แก ทาน ผูอาน แตหลังจากบรรทัดนี้จะเปนการเดินทางเขาสูสิ่ง ที่ทานรอคอย เรื่องราวของเมืองเขมราฐจะวาไปก็เหมือนวัฏจักร ทีหมุ ่ นวนกลับมา ในเมือ่ เจาพระวอ เจาพระตา บรรพบุรษุ ของคนเมืองอุบลเคยไมพอใจเจาเมืองลานชางรมขาว เวียงจันทนอยางไร ผูที่กอตั้งเมืองนี้ก็คิดไมแตกตางกัน ไปเชนกัน เรื่ิองของเรื่องมีอยูวา สมัยพระบาทสมเด็จ พระพุทธเลิศหลานภาลัย อุปฮาด (ก่ำ) รองเจาเมือง อุบลราชธานีไมพอใจทีทำ ่ ราชการกับพระพรหมราชวงศา (ทาวทิศพรหม) เจาเมืองอุบลราชธานีคนที่ 2 ทานจึง อพยพ ไพรพล ไป หา ทำเล ที่ เหมาะ สม ตั้ง เมือง ขึ้น ใหม มาตรวาเปนการสนองพระบรมราโชบายในการตั้งเมือง ขึ้นใหมดวยในคราวเดียวกัน ประมาณป พ.ศ. 2357 พระบาทสมเด็จพระพุทธ เลิศหลานภาลัย ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหตั้งบาน โศกกงพะเนียงขึ้นเปนเมืองเขมราษฎรธานี ขึ้นตรงตอ กรุงเทพมหานครเมือ่ ป พ.ศ. 2357 พรอมทัง้ โปรดเกลาฯ แตงตั้งใหอุปฮาด (ก่ำ) เปนพระเจาเทพวงศาเมือง

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

´Ô¹á´¹áË‹§¤ÇÒÁà¡ÉÁÊØ¢ เลามาตัง้ นานยังไมไดพูดถึงเลยวา เขมราฐแปลวา อะไร อยางเมืองเขมราชของจิตร ภูมิศักดิ์ นั้นแปลวา เมืองของชาวเขมร สวนสำหรับเขมราฐแหงนี้ ผมไปพลิก หนังสือพงศาวดารอีสานดูไดความวา ‘ดินแดนแหงความ เกษมสุข’ ฟงแลวชางนาอยูเสียนี่กระไร สวนหากจะแปลความหมายโดยละเอียดหนอยก็ พอจะแบงไดดังนี้ คำวา ‘ราษฎร’ เปนคำที่มาจากภาษา สันสกฤต มีความหมายตรงกับ ‘รัฐ’ หรือ ‘รัฏฐ’ หมายถึง แวน แควน หรือดิน แดน สวน ‘เขม’ เปน คำ ภาษา บาลี หมายถึง ความเกษมสุข (ที่มา: นามานุกรมภูมิศาสตร จังหวัดอุบลราชธานี สำนักศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัย ราชภัฏอุบลราชธานี) พูดถึงความหมายของชื่อไปแลว หากจะไมกลาว ถึงความสำคัญของเมืองนี้ตอระบบการปกครองของไทย คงจะไมครบถวน นับจากที่เมืองนี้แยกตัวเปนเอกเทศ จากอุบลราชธานี เมืองเขมราฐเปรียบเสมือนศูนยกลาง ของดินแดนริมน้ำโขงที่เคยขึ้นตอเมืองจำปาศักดิ์อยาง เห็นไดชัด ตัวอยาง เชน สมัย พระบาท สมเด็จ พระ นั่ง เกลา เจาอยูหัว โปรดเกลาฯ ใหเมืองโขงเจียมมาขึ้นตรงตอ เมืองเขมราฐ หรืออยางครั้งเมื่อโปรดเกลาฯ ใหตั้งเมือง คำเขื่อนแกวในป พ.ศ. 2388 และ เมืองอำนาจเจริญ

20 à¢ÁÃÒ°

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

co วัดโพธิ์

¶¹¹ÈÃÕÁÑ§¤ÅÒ

¶¹¹¡§¾Ðà¹ÕÂ§ bq ¶¹¹ÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ

วัดกลาง

วัดเหนือ

ร.ร.บานเหนือ

ดอนปูตา

รพ.เขมราฐ

á¼¹·ÕèáËÅ‹§»¯ÔºÑμÔ¡ÒÃ¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒ

à¢ÁÃÒ°

ประปา «ÍÂÍÃØ³»ÃÐàÊÃÔ° 1

«ÍÂÍÃØ³»ÃÐàÊÃÔ° 3

¶¹¹¸ÃÃÁÀÒ³

ร.ร.ขพ.

ระบบการดูแลสุขภาพชุมชน

ระบบภูมิปญญาชุมชน

ระบบเศรษฐกิจชุมชน

ระบบกองทุนและสวัสดิการ

ระบบความปลอดภัยชุมชน

ระบบการทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรม

ระบบเรียนรูเพื่อเด็กและเยาวชน

ระบบบริหารจัดการตำบล

¶¹¹ÍÃØ³

¶¹¹»ÅÙ¡à¨ÃÔÞ

ck 5

»ÃÐàÊÃÔ°

¶¹¹¤ÕÃÕÃÑ° bk 3 ¶¹¹»Ù†à¨ŒÒÊ¶ÔμÂ

สภ.เขมราฐ

¶¹¹¾¹Ò¹ØÊÃ³

¹Œ

«ÍÂÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ 10

Á‹

«ÍÂÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ 12

Ê»».ÅÒÇ

bo cp 1cq cl bn bs ทต.เขมราฐ

«ÍÂÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ 2

«ÍÂÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ 4

¢ § â Ó Œ á Á‹ ¹ 6 ¶¹¹ÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ

«ÍÂÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ 1

«ÍÂÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ 3

¶¹¹»ÃÐªÒà¡ÉÁ

«ÍÂÇÔÈÔÉ° ÈÃÕ 5

cm สำนักสงฆหนองวิไล

¶¹¹¸ÃÃÁÀÒ³ bt วัดประชาเกษม

1 โรงพยาบาล 1,500 เตียง 2 กลุมอาสาสมัครดูแลผูสูงอายุที่บาน (อผส.) 3 กลุมอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมูบาน (อสม.) 4 องคการแชรประเทศไทย (มิตรภาพริมโขง) 5 ชมรมผูสูงอายุออกกำลังกายเพื่อสุขภาพ 6 กลุมแมบานเกษตรกรหนองวิไล 7 กลุมเลี้ยงปลาในกระชัง 8 กลุมทำขนมทองพับ-ทองมวน 9 กลุมเศรษฐกิจพอเพียง 10 กลุมทำแหนมใบมะยม

11 กลุมทำไสกรอก 12 กลุมผลิตภัณฑไมไผ 13 อาสาสมัครกูชีพ กูภัย (1669) 14 อาสาสมัครปองกันภัยฝาย พลเรือน (อปพร.) 15 การจัดการสารเสพติดของชุมชน (หมูบานสีขาว) 16 สโมสร ป.ซิตี้ 17 ศูนยพัฒนาเด็กเล็กเทศบาล ตำบลเขมราฐ 18 ยุววิจยั 19 กลุมกลองยาว 20 รำวงชาวบาน 21 ศูนยศิลปวัฒนธรรม 22 Bamboo Bank (ธนาคาร กระบอกไมไผ) 23 การแขงเรือยาวนานาชาติชิงถวย พระราชทาน 24 ไหวพระ 3 พี่นอง 25 การบริหารจัดการตำบล 26 การจัดการขอมูลตำบล (TCNAP)

24 à¢ÁÃÒ°

ในป พ.ศ. 2401 พระองคก็โปรดเกลาฯ ใหขึ้นตรงตอ เมืองเขมราฐเชนกัน ผมวาตรงนี้นาจะมีเหตุผลหลายๆ ประการรวม กัน อยางแรกนาจะมาจากการถวงดุลอำนาจของเมือง อุบลราชธานีศรีวนาไลไมใหมีอิทธิพลในเขตพื้นที่นี้มาก เกินไป หรืออาจเปนหลักการแบงแยกแลวปกครอง อันนี้ ผมเองยังไมสามารถสรุปได คงตองศึกษาขอมูลเพิ่มเติม กันในภายหลัง ตอมาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจา อยูหัว พระองคทรงปรับปรุงการปกครองสวนภูมิภาค ครั้งใหญ ทรงมี ‘พระราชบัญญัติลักษณะปกครองทองที่

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ร.ศ. 116’ โดยมณฑลอีสานถูกแบงออกเปน 8 บริเวณ สำหรับอุบลราชธานีทีมี่ อยู 3 เมือง คือ เมืองอุบลราชธานี เมืองเขมราฐ และเมืองยโสธร แตละเมืองมีพื้นที่ขึ้นตรง หลายอำเภอ ดังทีปรากฏ ่ วา ในป พ.ศ. 2445 เมืองเขมราฐ มีพระเขมรัฐเดชธนีรักษ (คำบุ) เปน ผูวาราชการเมือง และมีอำนาจปกครอง 6 อำเภอ คือ อำเภออุทัยเขมราฐ ประจิมเขมราฐ อำนาจเจริญ คำเขื่อนแกว โขงเจียม และ วารินชำราบ อันแสดงใหเห็นวาเมืองเขมราฐยังเปนเมือง ที่มีความสำคัญมาก ป พ.ศ. 2452 ไดมีการปรับปรุงการปกครองภายใน บริเวณเมืองอุบลราชธานีอีกครัง้ หนึง่ เมืองเขมราฐถูกลด ฐานะเปนอำเภอ โดยรวมอำเภออุทัยเขมราฐและอำเภอ ประจิมเขมราฐเขาดวยกันเปนอำเภออุทยั เขมราฐ ขึน้ กับ เมืองยโสธร แตก็ยังอยูบริเวณอุบลราชธานีเหมือนเดิม กระทั่งในรัชกาลพระบาท สมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ได มี การ แยก มณฑล อีสาน ออก เป น 2 มณฑล คื อ มณฑล อุบลราชธานี กับมณฑล รอยเอ็ด เมื่อวันที่ 9 เมษายน 2455 และ มีการปรับปรุงใหเหมาะสม โดย เมือง ยโสธร ถูก ยกเลิก ไป สวน

26 à¢ÁÃÒ°

อำเภอ อุ ทั ย เขมราฐ ก็ ให ขึ้ น กั บ จั ง หวั ด อุ บ ลราชธานี ตลอด มา จนถึงปจจุบัน

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

02 àÊ¹‹Ë àÁ×Í§ÃÔÁâ¢§ “เมืองนี้ไมไดมีดีแตเรื่อง ประวัติศาสตร ไม เชื่อ ตอง ลง พืน้ ทีเอง ่ ดู” เสียงร่ำลือจากเฟซบุก ของเครือขายนักพัฒนากลาวไว อยางนั้น

28 à¢ÁÃÒ°

ผมเองยังไมปกใจเชื่อเทาไรนัก จนกวาจะไดเห็น กับ ตา วา ชุมชน ที่ เปน สังคม เมือง แหง นี้ จะ มี งาน พัฒนา ดานใดบางทีโดด ่ เดนจนเปนทีร่่ ำลือในหมูคน  ทำงานดาน การพัฒนาชุมชน จากทีพ่ กั ริมน้ำโขง ผมลัดเลาะไปตามทางเดินริมน้ำ ทางเดินดังกลาวแมจะมีบางจุดที่มีหญาขึ้นรกครึ้ม แลดู ไมเปนระเบียบอยูบาง หากดวยความงามของธรรมชาติ และบรรยากาศริม น้ำ โขง สาย นี้ กลับ ชดเชย สิ่ง ดัง กลาว ไปไดอยางหมดจด ผมเดินจากทิศเหนือสูทิศใต โดยมีลำน้ำโขงขนาบ อยูดานซายมือ ใชเวลาประมาณ 15 นาทีไมขาดไมเกิน ไป จาก นี้ ก็ จะ พบ ที่ทำการ ทาเรือ จุด ผอน ปรน การ คา ไทย-ลาว บริเวณตลิ่งดานลางจะเปนทาเรือ คอยรับสง ผูโดยสารที่เดินทางขามไปมาระหวางดินแดนสองฝงโขง ถัดจากทีท่ ำการทาเรือจุดผอนปรนการคาไทย-ลาว จะมีแผนหินขนาดไมเล็กไมใหญ เขียนไววา ‘ตะวันออก สุดเขตแดนสยาม อำเภอเขมราฐ จังหวัดอุบลราชธานี’ เมื่ อ ข า ม ถนน สาย เล็ ก ๆ ก็ จะ พบ ลาน อเนกประสงค สำหรับจัดงานกิจกรรมตางๆ ของคนเขมราฐ ออ ผมลืมบอกไปอยางหนึ่ง บริเวณเดียวกันนั้น จะมีรถสกายแล็บ (มอเตอรไซคสามลอเครื่อง) ไวคอย บริการชาวลาวทีข่ ามฝง มาทำมาหากินหรือขามมาซือ้ ขาย

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

สินคาจอดกันละลานตา จนกลายเปนอีกหนึ่งสัญลักษณ ของเมืองริมโขงแหงนี้ก็วาได หลังเดินชื่นชมบรรยากาศเขมราฐอยูพักใหญ มา รูสึกตัวอีกทีเมื่อกมมองดูนาิกาก็พบวา ลวงเลยเวลา นัดกับผูบริหารเทศบาลตำบลเขมราฐมาเกือบ 10 นาที เห็น ที คง ตองหา โอกาส มา ใช บริการ เจา รถ สกา ย แล็บ ในชวงเย็นเสียแลว

¤ÇÒÁÁÑè¹¤§àÁ×Í§ªÒÂá´¹ จากดานตรวจคนเขาเมืองเดินตัดลานอเนกประสงค ไปราว 50 เมตร จะมีถนนสายเล็กๆ คั่นกลาง จากนั้น จะพบอาคารที่ทำการเทศบาลตำบลเขมราฐ อาคารหลัง นีมี้ ลักษณะเฉพาะของตัวเอง จะวาเกาก็ไมใช จะวาใหม ก็ไมเชิง เหมือนมีกลิ่นอายสถาปตยกรรมแบบโคโลเนียล อยูไม  นอย ผมเดินขึ้นชั้น 2 ยืนหันรีหันขวางอยูพักหนึ่ง นอง เจาหนาทีคน ่ สวยสไตลคนอุบลฯ เดินเขามาโอภาปราศรัย จึงทราบวาตอนนีคณะ ้ ผูบริ  หารกำลังประชุมอยู คงตองรอ อีกสักพักใหญ หากผมดันเปนคนประเภทอยูเฉย  ไมได จึง ขอลงไปเดินสำรวจบริเวณรอบๆ เทศบาลเสียหนอย นอกจากหนวยงานตางๆ ของเทศบาลแลว ผม พบวาบริเวณชั้น 1 ดานซายสุดเปนที่ทำการดานตรวจ

30 à¢ÁÃÒ°

คนเขาเมือง (ตม.) เขมราฐ ผมสังเกตเห็นเจาหนาที่ ตม. ทำงานอยางขะมักเขมนก็อดดีใจแทนคนเขมราฐไมไดที่ มีขาราชการทำงานขยันขันแข็ง แตเชื่อหรือไม ทามกลาง ความขยันขันแข็งอยางนี้กลับยังมีขบวนการลักลอบขน ยาเสพติดที่ดำเนินการกันอยางไมเกรงกลัวกฎหมายอยู หลายกลุมเลยทีเดียว ชวงทีกำลั ่ งเดินสำรวจบรรยากาศอยูหน  าดาน ตม. นายตำรวจทานหนึง่ ก็เดินเขามาทักทาย ถามไถวาเปนใคร มาจากไหน คุยกันสักพักจึงไดทราบวาตำรวจนายนี้คือ หัวหนาดาน เลยขอรบกวนใหเลาสภาพปญหาเกี่ยวกับ ยาเสพติดและสินคาเถื่อนใหฟงพอเปนความรู ร.ต.ต.สวรรค บุญวงศ หัวหนาดาน ตม.เขมราฐ เจาของใบหนาคมคาย จมูกเปนสันโดง แววตาจริงจัง เลาใหฟงวา “เห็นสงบๆ อยางนี้ แตทีนี่ ก็่ ยังมีปญหาทียั่ งจัดการ ไมหมด ทั้งยาเสพติด ทั้งสินคาเถื่อน เชื่อหรือไมวาที่ เขมราฐมีการลักลอบขนยาเสพติดจากประเทศเพือ่ นบาน ติดอันดับ 1 ใน 3 ของประเทศเลยนะ ผมก็พยายามกำชับ ลูกนองวาใหกวดขันอยางเต็มที่ โดยเฉพาะในชวงหนาแลง ที่ น้ำ ลด จน เกิด เปน สันดอน ชวง นี้ พวก ขบวนการ ขน ยาเสพติดจะลักลอบขามฝงชุกชุมกวาปกติ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

“เรื่องของเถื่อนก็มีบางแตไมมาก สวนใหญจะเปน เหลาตม เหลานอก หรือบุหรีหนี ่ ภาษี สาเหตุทีของ ่ พวกนี้ ทะลักเขามามากนาจะเกิดจากปญหาเศรษฐกิจชายแดน ซบเซา ทัง้ พืชผลทางการเกษตรก็ยังราคาตกต่ำอีก ผมเอง ก็ไมรูจะชวยอยางไร เพราะไมมีอำนาจหนาที่ที่จะไปทำ ตรงนั้นได บางครั้งถามไถพื้นเพของคนที่ถูกจับแลวก็ นึกสงสาร แตเราก็ตองทำตามหนาที่ โชคดีที่วาตั้งแตมี นายกเทศมนตรีทานนี้ ตำบลเขมราฐของเราก็เริ่มมีการ พัฒนาที่ดีขึ้นมาบาง” ระดับหัวหนาดาน ตม. พูดเองขนาดนี้ สงสัยนายก เทศมนตรีของที่นี่คงมีดีอยูไมหยอก

ºÃÔ¡ÒÃàºç´àÊÃç¨¤ÃºÇ§¨Ã ผมปลอยใหพี่หมวดสวรรคกลับไปประจำหนาที่ ตอ สวน ตัว เอง สวม วิญญาณ นัก สำรวจ เดิน ชม รอบๆ ที่ทำการเทศบาลตอ จากซายสุดของอาคารเทศบาลซึ่ง เปนที่ทำการ ตม.เขมราฐ อาคารถัดไปดานขางๆ นั้น จะเปนอาคารอเนกประสงคไวใชจัดการประชุมสัมมนา ตางๆ พอชะโงกหนาเขาไปดูก็พบวามีกลุม ผูสู งอายุกำลัง ซอมเตนแอโรบิกมวยไทยกันอยู ดูแลวก็รูสึกสนุกคึกคัก ไปดวย เสียดายที่ยังไมมีโอกาสไดนั่งพูดคุยกันเปนเรื่อง เปนราวมากนัก

32 à¢ÁÃÒ°

จาก อาคาร อเนกประสงค วก ไป ด า น หลั ง ของ เทศบาล จะ เป น ที่ ตั้ ง ของ ฝ า ย ป อ งกั น และ บรรเทา สาธารณภัย ฝาย สาธารณสุข รวม ถึง สถาน ที่ จัด เก็บ อุปกรณซอมบำรุงอะไรตางๆ เมื่อเดินตอไปเรื่อยๆ จะ พบ อาคาร สำนักงาน ปฏิรูป ที่ดิน ถัด ไป อีก ไม ไกล เปน สำนักงานประปา และหนวยงานราชการตางๆ สวนตัวคิดวาการรวมสถานที่ราชการตางๆ มาไว ในทีเดี ่ ยวกันนัน้ เปนแนวทางทีเหมาะ ่ สมดี เพราะเปนการ ชวยอำนวยความสะดวกแกประชาชนทีม่ าติดตอราชการ ทำใหไมตองเสียเวลาเดินทาง เรียกไดวามาที่นี่ที่เดียว ก็ไดรับบริการอยางเบ็ดเสร็จครบวงจร

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ระหวางที่เดินชมนกชมไมอยูนั้น ‘นองสุ’ สุนันทา เครือสีดา เจาหนาที่ประสานงานของ เทศบาลโทร มาตามพอดี ถึงเวลาที่จะไดพบปะ กับเจาบานตัวจริงเสียงจริง

‘4 »‚ 3 ÊÃŒÒ§’ á¹Ç¤Ô´ãËÁ‹¨Ò¡¹ÒÂ¡ÏË¹Ø‹Á “ครอบครัวอบอุน ชุมชนเขมแข็ง รวมแรง ประสานความคิด เศรษฐกิจรุดหนา ชาวประชา มีคุณภาพชีวิตที่ดี มีการศึกษาทั่วถึงกาวไกล มี จิตใจเมตตาเอื้ออาทร” ฟ ง ประโยค ข า ง ต น นี้ แล ว น า จะ เป น คำ ประกาศ นโยบาย ของ นั ก การ เมื อ ง ระดั บ ชาติ

34 à¢ÁÃÒ°

ใชไหมครับ ทวาแนวความคิดดังกลาวนีเป ้ นของผูบริ  หาร องคกรปกครองทองถิ่นเล็กๆ องคกรหนึ่งเทานั้น หาก แฝงไวดวยวิสัยทัศนอันกวางไกลในการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตของประชาชนที่ตนเองรับผิดชอบ วชิระ วิเศษชาติ นายกเทศมนตรีตำบลเขมราฐ เจาของแนวคิดดังกลาว และทีมงานบริหารมากันพรอม หนา ดวยความกระตือรือรนที่จะบอกเลาเรื่องราวการ พัฒนาตำบลเขมราฐใหแขกผูมาเยือนไดรับทราบ พรอม พูดคุยกันอยางเปดใจและตอบทุกคำถามที่สงสัยใครรู “เมือ่ สักครูได  คุยกับหัวหนาดาน ตม.เขมราฐ ไดยนิ วาที่นี่มีปญหาเรื่องการลักลอบขนยาเสพติดและสินคา เถื่อน อยู มาก อยาก ทราบ วา ทาน นา ยกฯ และ คณะ ผูบริ  หารมีวิธแก ี ไขอยางไร หรือมีแนวทางพัฒนาตรงจุดไหน เพิ่มเติมเพื่อที่จะลดปญหาเหลานี้” ผมยิงคำถามชุดใหญ โดยไมพูดพลามทำเพลง นายกฯรูปหลอวัยกลางคน ขยับแวนครั้งหนึ่งกอน ตอบ ดวย น้ำ เสียง นุม เรียบ ทวา แฝง ไว ดวย ความ ตั้งใจ จริง “เทศบาลตำบลเขมราฐมีนโยบายเพื่อการพัฒนา ทีเป ่ นรูปธรรม คือ นโยบาย 4 ป 3 สราง ประกอบดวย การสรางคน สรางงาน และสรางเมือง นโบายทั้งหมด จะ ทำ ใน ลักษณะ บูรณ า การ โดย ให ทุก หนวย งาน มี การ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ทำงานที่ประสานสอดคลองในทิศทางเดียวกัน เชน การ สรางคน จะมีการสงเสริมและสนับสนุนการศึกษาทั้งใน และนอกระบบ รวมทัง้ มีการใหทุนการศึกษาแกลูกหลาน ของ คน พื้นที่ โดย เมื่อ พวก เขา เหลา นั้น จบ การ ศึกษา กลับมา เราจะมีการสรางงานไวรองรับ ไมใชเพียงเทานี้ เรายังสนับสนุนใหมีการพัฒนาฝมือแรงงานเพื่อเปนการ สงเสริมใหประชาชนมีรายไดและสามารถสรางมูลคาเพิม่ จากอาชีพของตน “สวนนโยบายการสรางเมืองนั้น เราจะเนนการ พัฒนา ทาง ดาน สาธารณูปโภค พื้น ฐาน เพื่อ ให สามารถ รองรับความเจริญเติบโตของเมืองในอนาคต โดยจะเนน แรงงาน และ ผู ประกอบ การ ใน พื้นที่ เปน คน รับ ผิด ชอบ เ พื่ อ ใ ห ง บ ป ร ะ ม า ณ หมุนเวียนอยูใน  ตำบล” นา ยกฯ วชิระ แสดง วิสยั ทัศนใหเห็นนโยบายการ ทำงาน ใน ภาพ กวาง กอน จะลงลึกในรายละเอียดของ แผนยุทธศาสตรการพัฒนา ตำบลในบรรทัดถัดไป วชิระ วิเศษชาติ

36 à¢ÁÃÒ°

ºÑÞÞÑμÔà»š¹ÅÒÂÅÑ¡É³ ÍÑ¡ÉÃ μÍ¡ÂéÓ¤ÇÒÁàª×èÍÁÑè¹ พูด แลว ไม พูด เปลา เพราะ เรื่อง อยาง นี้ เวลา หา เสียงใครๆ ก็อาจพูดได คณะผูบริหารจึงบรรจุนโยบาย ‘4 ป 3 สราง’ ลงในแผนยุทธศาสตรการพัฒนาเทศบาล ตำบลไวเปนลายลักษณอักษรเพื่อสรางความเชื่อมั่นให แกประชาชน จากประสบการณการลงพื้นที่ที่ผานมาทำใหผม รูวา ถา ผู บริหารในระดับ ทองถิ่น ไม รักษาคำพูด สมัย หนาอยาไดคิดหวังวาจะไดรับเลือกเขามาทำงานอีกครั้ง เลยทีเดียว ฉะนั้นการบรรจุลงในแผนยุทธศาสตรตำบล

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

จึง เปนเสมือน คำมั่น สัญญา ที่ผู บริหาร ไม อาจ หนี ความ รับผิดชอบได “เทศบาล เรา จะ ทำ แผน กำหนด ยุทธศาสตร การ พัฒนา ใน เดือน สิงหาคม ของ ทุกๆ ป โดย กำหนด เปน เทศบัญญัติ ของ เทศบาล เสร็จ แลว จึง ทำ หนังสือ แจง ผูใหญบานเพื่อประชาสัมพันธใหประชาชนไดรับทราบ หลังจากนั้นจะมีการจัดทำประชาคมและนำขอมูลของ แตละชุมชนมารวมกันจัดทำแผนพัฒนาตำบล 3 ป “แมวาแผนการพัฒนาของเรานั้นไมอาจแกปญหา เรื่องยาเสพติดและสินคาเถื่อนได 100 เปอรเซ็นต แต นับจากวันที่ผมเขามาทำงานและประกาศใชนโยบายนี้ ปญหาดังกลาวก็ลดลงไปมาก คนที่ถูกจับกุมไดเดี๋ยวนี้ ก็ มัก เปน คนนอก พื้นที่ เสีย เปน สวน มาก เพราะ คนใน พืน้ ทีตอน ่ นีเขา ้ รูว ามีทีพึ่ ง่ มีงานใหทำ โดยไมตองไปเสีย่ ง ทำงานผิดกฎหมายอีก” ตองปรบมือใหดังๆ กับความเปนนักปกครองของ นายกฯวชิระ ทีพยายาม ่ี หาทางแกไขปญหาทุกอยางไมวา จะในทางตรงหรือทางออม ทุกบานทุกเมืองตางลวนแต มี ปญหา สวนจะมากจะนอยก็ ขึ้น อยู กับ ความเขม แข็ง ของคนในพืน้ ทีเอง ่ การรอใหมีพระเอกขีม่ าขาวมาเสกให ปญหาทุกอยางหมดไปนั้นเปนอันเลิกคิดไปได

38 à¢ÁÃÒ°

นายกฯวชิระ พูดทิ้งทายไวนาฟงทีเดียววา “ผมอยากใหผูบริหารสวนทองถิ่นทุกทาน รวมถึง นักการเมืองทุกทานเลยก็วาได อยากใหทุกคนพึงสังวรวา ตนเองรับอาสาเขามาทำงานเพื่อสวนรวมก็ตองคิดเพื่อ สวนรวมเปนอันดับแรก บานเราเปนประเทศกำลังพัฒนา ยังมีความเหลือ่ มล้ำอยูอี กมาก เราในฐานะผูร บั อาสาเขา มาบริหารบานเมืองจึงตองทำหนาทีให ่ ดีที่สุด ตองทำให ประชาชนมีชีวิตที่มีคุณภาพใหมากที่สุดเทาที่จะทำได”

03 ¢ŒÍÁÙÅªØÁª¹ ¨Ø´àÃÔèÁμŒ¹§Ò¹¾Ñ²¹Ò หลังนายกฯเขมราฐ ตองเดินทางไปปฏิบัติภารกิจ ตางๆ ในพื้นที่ คงเหลือคณะผูบริหารรับหนาทีพู่ ดคุยตอ ซึง่ แตละทานนีเอง ้ คือมดงานตัวจริงของงานพัฒนาตำบล เขมราฐ จะจริงแทแคไหนคงตองลองสนทนาดู แรงบันดาลใจในการพัฒนาตำบลเกิดขึน้ จากอะไร นั้น ผู ที่ เหมาะ สม จะ เลา เรื่ิ อง ราว ได ดี ที่สุด เห็นจะ เปน พ.ต.ท.สุรชัย เทศวงศ วิทยากรประจำแหลงเรียนรูของ ตำบลศรีฐาน นักพัฒนาคนสำคัญทานนี้แมจะ มีอายุอานามพอสมควร หากทัง้ สีหนาและแววตา ไรซึ่งความออนลา พ.ต.ท.สุรชัย เลาใหฟงวา เมือ่ กอนนี้ พ.ต.ท.สุรชัย เทศวงศ

40 à¢ÁÃÒ°

ทั้ง เจา หนาที่ ภาค รัฐ และ คน เขมราฐ ไม ใคร จะ รู ปญหา และความตองการที่แทจริงของชุมชนเทาไรนัก ยิ่งเรื่อง จุด ออน จุด แข็ง ของ ชุมชน ดวย แลว ยิ่ง ไมมี ใคร รู เลยวา ชุมชนตนเองมีสิง่ ใดบางทีต่ องพัฒนาปรับปรุง การบริหาร งานของเทศบาลในยุคกอนหนานี้จึงเปนไปในลักษณะ ไมมทิี ศทาง ไรหางเสือ เมือ่ ทำโครงการพัฒนาใดๆ ขึน้ มา ก็มักจะไมตรงตามความตองการของชุมชน คิดตามแลวเหนือ่ ยนะครับ หากเปนผูบริ  หารทองถิน่ แลวไมมขี อมูลทีจะ ่ นำมาใชงานเพียงพอ จนมาถึงยุคนายกฯ วชิระ จึงมีการนำแนวคิดการจัดเก็บขอมูลชุมชนมาใชให เกิดประโยชน ทำใหงานพัฒนาของตำบลเขมราฐโดดเดน ติดอันดับประเทศเลยทีเดียว “เราเริ่มโครงการพัฒนาระบบจัดเก็บขอมูลชุมชน เทศบาลตำบลเขมราฐในป 2552 ชวงเดียวกับทีเทศบาล ่ สมัครเขาโครงการชุมชนสุขภาวะกับศูนยวจิ ยั และพัฒนา ระบบสุขภาพชุมชน คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัย ขอนแกน สาเหตุที่เราตองพัฒนาระบบนี้ก็เนื่องมาจาก ตอนนัน้ เกือบทัง้ ชุมชนไมมใคร ี ทีมี่ ขอมูลพืน้ ฐานทีถู่ กตอง อยางแทจริงแมแตหนวยงานเดียว “นายกฯ ทานเห็นวา หากปลอยไวอยางนี้ไมได แลว เพราะทายที่สุดหากการพัฒนาไมเปนไปตามความ ตองการของชุมชน คนที่เดือดรอนที่สุดก็คือประชาชน

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ที่อยูในเทศบาลนี้เองไมใชใครอื่น เราจึงจำเปนตองหา กระบวนการตางๆ ในการจัดเก็บขอมูลชุมชนใหมีความ ถูกตองและทันสมัยอยูตลอด  เวลา” พ.ต.ท.สุรชัย เลายอน ถึงที่มาของโครงการใหฟง สิง่ ทีน่ าสนใจก็คือ โปรแกรมจัดการขอมูลชุมชนนัน้

42 à¢ÁÃÒ°

เปนมาอยางไร และนำมาใชในตำบลเขมราฐไดอยางไร “ในชวงทีชุ่ มชนเริม่ หันมาทำงานดานนี้ สสส. ก็เขา มาสนับสนุนพอดี ประกอบกับไดไปดูงานทีตำบล ่ ปากมูล จังหวัดอุบลราชธานี จึงไดรูจ กั โปรแกรม Thailand Community Network Appraisal Program หรือทีเรี ่ ยกสั้นๆ วา TCNAP เทศบาลเราก็คิดวาโปรแกรมนีแหละ ้ ทีใช ่ และ นาจะเปนคำตอบที่เหมาะสมที่สุดที่จะนำมาใชงาน” ระหวางที่ พ.ต.ท.สุรชัย กำลังเลาอยางออกรส ก็ หยิบจับเอกสารมากมายมาประกอบคำอธิบาย แตสิบ ปากวาไมเทาตาเห็น พ.ต.ท.สุรชัย จึงชี้ชวนไปดูที่ทำการ แหลง เรียน รู ชุมชน ซึ่ง ตั้ง อยู บริเวณ ดาน หลัง ที่ทำการ เทศบาล และเปนอาคารหลัง เดียวกับ ที่ผม เพิ่ง เดิน ไป สำรวจเมื่อชวงเชาที่ผานมา เมือ่ ไปถึงหองทีใช ่ เปนแหลงเรียนรู ยิง่ รูส กึ วาใชเลย แมดูภายนอกอาจจะเหมือนหองประชุมธรรมดาทัว่ ไป แต เมือ่ หันไปดูแผนทีที่ ติ่ ดอยูข างฝาแลวจะพบวาหองประชุม แหงนีมี้ ทัง้ แผนทีมนุ ่ ษยและแผนทีชุ่ มชนอยางละเอียดลออ สมกับเปนชุมชนตนแบบในดานนี้จริงๆ อีกทั้งเอกสาร ขอมูล ตางๆ ยัง ถูก จัด ที่ เก็บ เปน แฟม อยาง เปน ระบบ ระเบียบ สามารถหยิบจับขึ้นมาใชงานไดโดยสะดวก พ.ต.ท.สุรชัย พูดถึงขอดีของโปรแกรม TCNAP วา “จุดเดนของโปรแกรมนี้คือ เมื่อโปรแกรมวิเคราะหและ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ประมวลผล จุดออน จุดแข็งของ ตำบล เสร็จ แลว ขอมูล ทั้งหมดจะ ถูก นำ เขาสู ระบบออนไลน ผานอินเทอรเน็ต เพื่ อ ให คนใน พื้ น ที่ สามารถ เชื่ อ ม ต อ ข อ มู ล และ นำ ไป ตอยอดได รวมถึงคนตางพืน้ ทีก็่ สามารถเขามาแลกเปลีย่ น เรียนรูไดเชนกัน” ใครกันนะที่เปนคนคนคิดโปรแกรมนี้ ในใจผมนึก อยากจะขอคารวะแทนคนทำงานดานชุมชนสัก 10 ครั้ง ของดีๆ อยางนี้มาถูกที่ถูกเวลา โดยเฉพาะในยุคที่การ จัดการตนเองโดยชุมชนกำลังเฟองฟูเชนนี้

44 à¢ÁÃÒ°

·ÓàÍ§ ãªŒàÍ§ à»š¹à¨ŒÒ¢Í§àÍ§ ฟงขอดีของโปรแกรมนีไป ้ เรียบรอยแลว แตก็ยังนึก ภาพไมออกวากระบวนการทีจะ ่ นำมาประยุกตใชกับงาน พัฒนาชุมชนเปนอยางไร ผมเองเคยทำงานเกีย่ วกับชุมชน มาหลายปดีดัก ลงพื้นที่ก็หลายหน แตกลับไมเคยไดยิน ชื่อโปรแกรม TCNAP นี้แมแตครั้งเดียว ถือวามาคราวนี้ ไดทำความรูจักไปกับทานผูอานไปพรอมๆ กัน กอนอื่นเราไปทำความรูจักเจาตัวโปรแกรม TCNAP ที่วานี้เปนอันดับแรก “ตัว โปรแกรม นี้ จะ มี การ จัด เก็บ ขอมูล แบง ออก เปน 2 ขั้นตอน ขั้นตอนแรกจะใหนักวิชาการ เจาหนาที่ และชาวบานตำบล โดยเฉพาะอาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหมูบาน (อสม.) และอาสาสมัครดูแลผูสูงอายุที่ บาน (อผส.) รวมกันลงพื้นที่ ซึ่งจะมีแบบสอบถาม 2 ชุด คือ แบบสอบถามในระดับบุคคลและครอบครัว กับ แบบสอบถามระดับกลุมและชุมชน โดยเราจะใชทั้งวิธี กรอกแบบสอบถามและสัมภาษณเปนรายบุคคล “จากนั้นจะเปนขั้นตอนที่ 2 คือ การนำขอมูลที่ได มาบันทึกลงในโปรแกรม TCNAP เพือ่ เขาสูกระบวนการ  จัด เก็บ ขอมูล ตรวจ สอบ ขอมูล จาก นั้น โปรแกรม จะ ทำการวิเคราะหและประมวลผลศักยภาพในดานตางๆ ของชุมชน เพื่อเก็บเปนฐานขอมูลทีพร ่ อมสำหรับการนำ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ไปใชประโยชนตอไป” ฟง พ.ต.ท.สุรชัย เลาเหมือนงาย แตในทางปฏิบัติ อาจ ไม งาย เหมือน ปอก กลวย เขา ปาก เพราะ ตอง เริ่ม ตั้งแตการตั้งทีมจัดเก็บขอมูล ทีมจัดการฐานขอมูล ทีม ตรวจสอบ ทีมวิเคราะห อีกทั้งยังทีมบันทึกขอมูลอีก ซึ่ง ทีมหลังนี้ฟงดูเหมือนจะไมสำคัญ แต พ.ต.ท.สุรชัย ย้ำวา ทีมนี้ตองมีความละเอียดรอบคอบมาก “กอนการทำงานจริงในทุกขั้นตอน เราตองอบรม ทีมงานใหเขาใจเนื้องานอยางถองแทเสียกอนวา เราทำ เพือ่ สวนรวม ไมไดทำเพือ่ ใคร ขอมูลทีได ่ ก็นำมาใชพัฒนา ชุมชนทั้งสิ้น ที่สำคัญเจาของขอมูลเหลานี้ก็คือพวกเรา ประชาชนชาวเขมราฐนี่เอง ดังนั้นในการทำงานจึงหาม มั่วขอมูลเด็ดขาด” ขณะ ที่ ผม เอง ยัง นึก สงสัย อยู วา “เรา จะแนใจ ได อยางไรครับ วาขอมูลที่ชาวบานหรือทีมงานเก็บขอมูล มานั้นมีความถูกตองครบถวน” พ.ต.ท.สุรชัย ตอบกลับอยางคลองแคลว “อยางที่ บอกไปวาเรามีทีมตรวจสอบขอมูล สวนนีจะ ้ ประกอบไป ดวยผูใหญบาน ประธาน อสม. ประธาน อผส. ประธาน กรรมการชุมชน และสมาชิกสภาเทศบาล ซึ่งผมเชื่อวา ทานเหลานี้อยูใกลชิดกับขอมูลมากที่สุด ยิ่งในสวนของ ทีมวิเคราะหดวยแลว แตละทานลวนมีความรู ฉะนั้น

46 à¢ÁÃÒ°

โอกาสที่จะมั่วขอมูลหรือทำขอมูลผิดพลาดจึงเกิดขึ้นได นอยมาก”

¨Ñ´ÃÐàºÕÂº¢ŒÍÁÙÅªØÁª¹ ทีนี้เราก็มาทำความรูจักกับขอมูลตางๆ ที่ชุมชน ไปเก็บรวบรวมมาดีกวานะครับ ตอนที่ผมหยิบเอกสาร ขอมูลขึ้นมาดูนั้นยอมรับวาถึงกับตองตกตะลึง เพราะ แตละชุมชนลวนมีขอมูลแยกยอยเปนแฟมตางๆ จำนวน มหาศาล ชนิดทีต่ องคิดหนักเลยวา ตองใชเวลานานเทาใด กวาจะจัดการขอมูลเหลานี้ไดหมด พลิกแฟมไปมาอยูหลายตลบ พ.ต.ท.สุรชัย จึง สรุปแนวทางในการจัดเก็บขอมูลชุมชนใหไดครบถวนวา จะตองเก็บขอมูลใหไดครบ 7 มิติ ไดแก 1.ขอมูลดาน ทุนที่แสดงถึงศักยภาพของพื้นที่ อาทิ แกนนำ คนเกง คนสำคัญ องคกร เงิน และทรัพยากร 2.ขอมูลดานการ สื่อสาร หรือชอง ทางการ สื่อสาร 3.ขอมูล ดาน การ ดูแล สุขภาพ อาทิ พฤติกรรมเสีย่ ง ปญหาการเจ็บปวย 4.ขอมูล ดานประชากร อาทิ จำนวนประชากร การเกิด การตาย และการศึกษา 5.ขอมูลดานสิง่ แวดลอม อาทิ การจัดการ ขยะ การใชพลังงานทดแทน 6.ขอมูลดานเศรษฐกิจชุมชน อาทิ อาชีพหลัก อาชีพเสริม หนี้สิน และ 7.ขอมูลดาน การเมืองการปกครอง อาทิ การมีสวนรวมในกิจกรรม

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ชุมชน เปนตน ไมยากไมงาย ผมวานะ ทุกองคการบริหารสวนทองถิน่ ทำไดอยูแลว อันนี้ขึ้นอยูกับความตั้งใจ อยางที่เขมราฐนี่ พอเก็บขอมูลไดครบถวน ผูบริหารก็เอาขอมูลดังกลาวนี้ ไปใชประกอบการทำแผนนโยบายและยุทธศาสตรการ พัฒนาทันที ไหนๆ เจาของ พื้นที่ อุตสาห นำ เสนอ นวัตกรรม การนำขอมูล TCNAP ไปใชในการทำแผนนโยบายและ ยุทธศาสตรแลว จึงขอให พ.ต.ท.สุรชัย เลาตอไปวา มี โครงการใดบางที่นำขอมูลดังกลาวไปใชใหเกิดประโยชน เปนรูปธรรมมากที่สุด “ชั ด เจน ที่ สุ ด ก็ น า จะ เป น เรื่ อ ง การ จั ด การ ด า น สุขภาวะ โดยเฉพาะเรื่องการดูแลผูสูงอายุ ผูปวยเรื้อรัง

48 à¢ÁÃÒ°

และผูป วยติดเตียง ซึง่ กอนทีจะ ่ มีการจัดเก็บขอมูล เราไมรู เลยวามีจำนวนเทาใด ใครอยูตรงไหนอยางไรบาง ทำให การดูแลไมทั่วถึง พอเราทำโครงการนี้ เราจึงรูว าใครอยู ที่ไหน ในชุมชนมีคนที่ตองการใหเขาไปดูแลจำนวนเทา ไหร แลวเราก็เซตทีมออกไปดูแลไดถูกตองครบถวน” ไมเพียงเทานี้ ในบรรดาเหลาทีมงานที่ลงไปดูแล ผูปวย ผูสูงอายุนั้น มิไดมีเฉพาะเจาหนาที่จากเทศบาล เพียงอยางเดียว หากยังประกอบไปดวยอาสาสมัครอีก จำนวนหนึ่ง ซึ่งแตละชุมชนจะมีอาสาสมัครลงไปดูแล

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ชุมชนละ 5 คน พวกเขาเหลานั้นทำงานโดยอาศัยขอมูล TCNAP นั่นเอง เลามาถึงตรงนี้ ถายังนึกภาพตามไมออก คงตอง แวะไปดูของจริงที่แหลงเรียนรูแหลงตอไป ซึ่งมีการนำ ขอมูล TCNAP ไปใชในการจัดการดานสาธารณสุขอยาง เปนรูปธรรม วาแลวจึงขออำลา พ.ต.ท.สุรชัย นักพัฒนา คนเกงของเรากอนออกเดินทางตอไป

52 à¢ÁÃÒ°

04 Ã¾. 1,500 àμÕÂ§ á¹Ç¤Ô´ãËÁ‹à¾×èÍªØÁª¹ เมื่อสักครูพูดคางไวถึงเรื่องการนำขอมูล TCNAP มาใชในการจัดการดานสาธารณสุข เลยพานนึกไปถึง เรือ่ งราวของโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) หลาย ตอ หลาย แหง ที่ ผม มี โอกาส ได ไป สัม ผัส และ แลก เปลี่ยนความรูกับผูอำนวยการโรงพยาบาลหลายทาน

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

เชือ่ หรือไมครับ จนถึงทุกวันนีผม ้ ก็ยังไมคอยเขาใจ นโยบายเกี่ยวกับการใหบริการดานสาธารณสุขของบาน เราอยูดี อยาหาวาบนเลยนะครับ แตอดไมไดจริงๆ ยิ่ง มองไปถึงความไมเทาเทียมที่คนในภาคการเกษตรหรือ ภาคชนบทไดรับแลวยิ่งชวนใหรูสึกคับของใจ คิด ดู นะ ครับ ตาม หัว เมือง ใหญๆ หรือ อยาง ใน เมืองหลวงนั้น ทั้งแพทยและพยาบาลแทบจะเดินชนกัน ขวักไขวไปหมด หากแตในชนบท บุคลากรดานนี้แทบ จะนับหัวไดเลย แมวาสมัยนี้อาจจะดีขึ้นกวาแตกอนบาง เล็กนอยจากการขยายสถานบริการดานสาธารณสุขให กระจายตัวในชนบทมากขึน้ กระนัน้ ก็ตาม บนขอเท็จจริง วัน นี้ ก็ ยัง พบวา ความ ไม เปน ธรรม ใน การ เขา ถึง บริการ สาธารณสุขยังคงดำรงอยู ทั้งเรื่องการกระจายบุคลากร ไมเปนธรรม ศักยภาพของบุคลากรทีมี่ ขอจำกัด อุปกรณ และเครือ่ งมือทางการแพทยไมเพียงพอ ปญหาเหลานียั้ ง รอการแกไข ผมก็ไดแตหวังวาในอนาคตอันใกลนี้ ปญหา ตางๆ จจะทุเลาเบาบางลงบา ลาเบาบางลงบาง ตางๆ

54 à¢ÁÃÒ°

จากปญหาการใหบริการดานสาธารณสุข โดย ภาค รั ฐ ที่ ยั ง ไม สามารถ ตอบ สนอง ความ ตองการของประชาชนใหครอบคลุมทุกกลุม จึง เปน ที่มา ของ การ ให บริการ ดาน สาธารณสุข โดย ชุมชน สวนจะมีลักษณะการจัดการอยางไร ใคร เปนคนรับผิดชอบ และมีความนาเชือ่ ถือขนาดไหน นั้น เราลองมาเปดมุมมองในเรื่องนี้กันดู

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ºÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾¶Ö§ºŒÒ¹ จากแหลงเรียนรูการใชโปรแกรม TCNAP ผมใช เวลาเพียงพริบตาเดียวก็มาถึงแหลงเรียนรูโรงพยาบาล

56 à¢ÁÃÒ°

1,500 เตียง เพราะอยูติดกันนี่เอง เดินแคไมกี่กาวก็ถึง แตไหนละ เตียงพยาบาล 1,500 เตียงทีว่ านั้น และผูที่ไขขอสงสัยเรื่องนี้ใหกระจางก็ไมใชใครอื่น หากแตเปน ‘นองสุ’ สุนันทา เครือสีดา นักเรียนทุนภายใต โครงการ 4 ป 3 สราง ของทานนายกฯวชิระนี่เอง เธอ เลาใหฟงวา “แนวคิด เรื่อง โรง พยาบาล 1,500 เตียง เปน แนวคิดที่ เกิด จากความตองการที่จะแกไขปญหาคนไข ลนสถานพยาบาลและปญหาการขาดแคลนบุคลากรดาน สาธารณสุข จากเดิมแทนที่ผูปวยจะตองเดินทางไปหา แพทยที่โรงพยาบาล ซึ่งบางครั้งก็ตองใชเวลารอคิวพบ หมอทัง้ วัน และยังตองเสียคาใชจายในการเดินทางอีกไม นอย ทางเทศบาลจึงมีแนวคิดวา ในเมือ่ มีขอมูล TCNAP อยูในมือแลว รูวาผูปวยคนไหนอยูที่ไหน จึงเริ่มทำเปน โครงการสรางระบบบริการสาธารณสุขโดยภาคประชาชน ทีสำคั ่ ญคนปวยก็ไมตองเดินทางไปถึงสถานพยาบาลดวย เพียงแครออยูที ่บานเดี๋ยวก็มีคนไปรักษาถึงที่” ฟงดูดีแถมเปนแนวคิดทีสร ่ างสรรค หากคนขีสงสั ้ ย อยางผมกลับมีคำถามในใจ “เราจะเชื่อมั่นในคุณภาพของอาสาสมัครไดมาก นอยแคไหน บริการที่ไดรับจะเทียบเทากับโรงพยาบาล หรือเปลา แลวถาเกิดอะไรผิดพลาดขึ้นมาใครจะรับผิด

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ชอบ” เหมือนนองสุจะเดาใจออก เธออธิบายตอไปวา “ขอสงสัยเรื่องคุณภาพนั้นตองเขาใจในเบื้องตน กอน อยางแรกคือ คนทีม่ าทำงานนีได ้ ตองผานการอบรม ดานสาธารณสุขอยางเขมงวด ซึ่ง อสม. ทีทำงาน ่ รวมกัน เขาก็มีความรูดานนี้ดีพอ อยางที่สองคือ เราเนนการ ทำงานในเชิงรุกโดยการเขาไปตรวจสุขภาพของประชาชน กอนทีจะ ่ เกิดโรคภัย เชน ตรวจโรคเบาหวาน โรคความดัน โลหิตสูง สวนคนที่ปวยหนักจนเกินความสามารถจริงๆ เราก็จะประสานสงตอไปยังโรงพยาบาลประจำอำเภอ”

μ‹ÍÂÍ´¢ŒÍÁÙÅ TCNAP ÊÙ‹¡ÒÃ´ÙáÅ¼ÙŒÊÙ§ÇÑÂ นอกจากการทำงานเชิงรุกที่เนนการปองกันแทน การรักษา อีกสวนหนึ่งทีน่ าสนใจของโครงการนี้ คือ การ เขาไปดูแลผูสู งอายุและผูป วยเรือ้ รังถึงภายในบาน ซึง่ นองสุ เลาแนวคิดใหฟงวา “อีกหนึ่งปญหาใหญทางดานสาธารณสุขที่พบคือ ปญหาผูสูงอายุทีป่ วยเรื้อรังและไมมีคนดูแล ซึ่งกลุมของ เราเล็งเห็นแลววาเรือ่ งนีเป ้ นเรือ่ งใหญ ประมาณป 2553 จึงมีการจัดตั้งกลุมดูแลผูสูงอายุขึ้นมาทั้ง 8 ชุมชน มี ตัวแทนจากชุมชน 5 คน ประกอบดวย อสม. 3 คน คณะ กรรมการหมูบาน 1 คน และ อปพร. 1 คน โดยคัดเลือก

58 à¢ÁÃÒ°

จากผูที่มีจิตอาสาเปนหลัก ไมมการ ี บังคับกัน” นอกจากบริการดานสาธารณสุขที่ผูสูงอายุจะได รับแลว ผลพลอยไดอีกอยางคือ ผูสูงอายุจะไดรับขอมูล ขาวสาร ของ ชุมชน อยาง ตอ เนื่อง โดย ทุก ครั้ง ที่ อสม. เขาไปบริการทีบ่ านนัน้ จะนำขอมูลขาวสารหรือสวัสดิการ ตางๆ ไปแจงแกผูสูงอายุและผูที่ดูแลใหไดรับทราบดวย ที่สำคัญนองสุยังย้ำดวยวา ในเรื่องคุณภาพการ ดูแลผูสู งอายุนัน้ ไมตองเปนหวง จิตอาสาทุกคนลวนผาน การอบรมเฉพาะดานการดูแลผูสูงอายุมาเปนอยางดี “ขอมูลผูสูงอายุทีเรา ่ ใชจะมีอยู 2 สวน ทั้งขอมูล ทะเบียนรายชื่อ เอกสารบันทึกตางๆ ของ อสม. อผส. และขอมูล TCNAP ซึง่ สวนนีจะ ้ มีความสำคัญมาก เพราะ เปนขอมูลที่จะทำใหทราบสภาพปญหาดานสุขภาพของ ผูสูงอายุในชุมชน” ประโยชนของขอมูล TCNAP นับวาครอบคลุมและ ใชประโยชนไดดีทีเดียว หากชุมชนใดจะนำแนวคิดนีไป ้ ใช บางก็ไมถือวาผิดกติกาอะไร สวน ปญหา การ ทำงาน เทา ที่ คุย กัน ตอน นี้ พบ วา ยังคงเปนเรื่องของจำนวนบุคลากรที่มีจำนวนจำกัด โดย เฉพาะในสวนของพยาบาลวิชาชีพประจำเทศบาล ซึ่ง ขณะนี้มีเพียงนองสุคนเดียวเทานั้น ทำใหบางครั้งผูปวย ตองรอรับบริการนานพอสมควร ปจจุบันทางเทศบาลจึง

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ไดหาแนวทางสงเสริมดวยการสงนักเรียนทุนไปเรียนตอ คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน เพื่อเพิ่ม ศักยภาพมากขึ้น ขณะเดียวกัน ในดานอุปกรณการแพทยตางๆ นั้น นองสุเลาวาไมมีปญหาอะไร เพราะเทศบาลสนับสนุน เต็มที่ อีกทั้งโรงพยาบาลเขมราฐก็ไมปลอยปละละเลย โดยไดเขามาชวยเหลือทั้งกำลังคนและอุปกรณดานการ แพทยอยูเสมอ  เห็น ความ เขม แข็ง ใน การ ทำงาน ของ ทอง ถิ่น เชน นี้ แลว นับ วา เปนการ ทุมเท เพื่อ สวน รวม อยาง แทจริง เหมือนกับคำพูดที่วาสามัคคีคือพลัง เพราะหากแตละ หนวยงานองคกรทำงานแบบตางคนตางทำ คนละทิศ ละทาง แลวชาวบานตาดำๆ จะหันหนาไปพึ่งใคร

ÍÊÁ.¹ŒÍÂ ¡ÅØ‹Á¨ÔμÍÒÊÒμÑÇ¨ŒÍÂ ขณะกำลังจะกลาวคำอำลา นองสุกลาวเสริมมา อีกคำรบ “โครงการเราไมไดมีแตผูใหญเทานั้นทีเข ่ ารวม แต ยังมีกลุม เด็กและเยาวชนมาเปน อสม.นอยอีกดวย ตรงนี้ ทาน นา ยกฯ ตั้งใจ เลย วา จะ ปลูก ฝง จิตสำนึก ความ เปน เจาของ ชุมชน และความ กตัญูตอผู หลัก ผูใหญ ให แก คนรุนใหม”

60 à¢ÁÃÒ°

และเชนเดียวกัน นองสุยังคงเนนย้ำดวยวา อสม. นอยเหลานี้ลวน ผานการอบรมความรูมาแลวในระดับ หนึ่ง ทำใหมั่นใจไดวามีทักษะในการดูแลผูปวยและผูสูง อายุเพียงพอ “เรือ่ งนีเป ้ นอีกเรือ่ งทีอยาก ่ ย้ำเลยวาไมตองหวง ทัง้ อสม.เด็ก และ อสม.ผูใ หญ ทุกคนมีความรูความ  สามารถ ใน การ ดูแล ผู ปวย และ ผู สูง อายุ ทุก ครั้ง ที่ อสม.นอย ลงพื้นที่ เราก็ไมไดปลอยใหไปโดยลำพัง แตจะมี อสม. และ อผส. คอยเปนพี่เลี้ยงไปดวยเสมอ “โครงการที่เกิดขึ้นเปน ผลงานที่สรางความภูมิใจ แกเรามาก เพราะผูสู งอายุไดรับการดูแล และรูส กึ มีกำลัง ใจทีเห็ ่ นลูกหลานเปนหวงเปนใยมาเยีย่ มเยียน เกิดความ สันพันธอันดีในชุมชน สวนเยาวชนเองมีความสุขทีได ่ ชวย เหลือผูอื น่ เกิดความรูและ  ทักษะในการดูแลสุขภาพผู อื่นและตนเอง” ไดยินไดฟงเชนนีแล ้ วก็อดรูสึกชื่นใจแทน ผูเฒาผูแกบานนี้เมืองนี้ไมไดจริงๆ ที่ไมมีใคร

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ลืมความสำคัญของพวกเขา และที่สำคัญยังมีเด็กและ เยาวชนรุน ใหมเขามาสานตอการทำงาน สมกับเปนความ หวังและอนาคตของตำบลเขมราฐตัวจริง

62 à¢ÁÃÒ°

05 »ÅØ¡»˜œ¹ÈÙ¹Â ¾Ñ²¹Òà´ç¡àÅç¡ ÁÒμÃ°Ò¹¡ÒÃÑ¹μÕ เสร็จจากภาคเชา ผมขอตัวไปเดินเลนในตัวเมือง พัก ใหญ เพราะ เกิด อาการ ติดอกติดใจ เสนห ของ เมือง เล็กๆ ริมน้ำโขงเมืองนี้ บรรยากาศภายในเมืองเทาทีเห็ ่ นนับวาเปนเมืองที่ มีความสงบรมเย็น นาอยูอาศั  ยไมนอย ทัง้ ตึกรามบานชอง

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ที่ยังไมมีอาคารสูงๆ มาบดบังทัศนียภาพสักเทาไร โดย เฉพาะ ตัว บาน สวน ใหญ ที่ ยัง คง มี ลักษณะ เปน บาน ไม สไตล โบราณ ส ว น ตึ ก แถว หรื อ อาคาร สมั ย ใหม ที่ ไม เขา พวก ก็ พอ มี ให เห็น บาง ประปราย ไม ได ผุด ขึ้น เปน ดอกเห็ดเหมือนอยางหัวเมืองใหญๆ ทีผม ่ ติดใจทีส่ ดุ ก็นา จะเปนเรือ่ งของผังเมืองทีมี่ การวางโครงขายถนนเชือ่ มกัน อยางทัว่ ถึง ทีสำคั ่ ญยังพบอีกดวยวา ผังเมืองของทีนี่ ไม ่ ได ยุงเหยิงเสียจนไรระเบียบ ผมเดินชมนกชมไมไปเรื่อยๆ จนไปเจอวัดโบราณ แหงหนึ่ง เมื่อเงยหนาขึ้นอานปายถึงไดทราบวา ที่นี่คือ วัดโพธิ์ ซึ่งถือวาเปนอารามประจำเมืองเขมราฐก็วาได

64 à¢ÁÃÒ°

ตามประวัติเลากันวา แมชีขาว ผูสรางวัดนี้ขึ้นมา ทาน หนีภัยสงครามมาจากเมืองเวียงจันทน สมัยประมาณ พระเจาตากสินหรืออาจกลาวไดวารวมยุคสมัยเดียวกับ เจาพระวอ เจาพระตา ก็ไมผิดประการใด ไหนๆ ก็ได มา เยือน ถึง วัด สำคัญ ขนาด นี้ จึง ถือ โอกาส เขาไป กราบ สัก กา ระ พระพุทธ รูป ประจำ เมือง สักหนอยตามธรรมเนียมปฏิบัติ สถาปตยกรรม ภายใน วัด มี กลิ่น อาย วัฒนธรรม ลานชางรวมสมัยกับยุคอาณาจักรลานชางรมขาวเวียงจันทน ภายในอุโบสถเปนทีประดิ ่ ษฐานของพระเจาใหญองคแสน ซึ่ง เปน พระพุทธ รูป ปาง มาร วิชัย ขนาด หนา ตัก กวาง 1.09 เมตร สูง 1.59 เมตร สรางดวยอิฐโบราณ ตาม

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ประวัติเลากันวา พระพุทธรูป องคนี้นับเปนพระพุทธรูปเกา แก ที่สุด องค หนึ่ง ของ จังหวัด อุบลราชธานี ขณะ กำลั ง เพลิ ด เพลิ น อยูนั น้ พลันนึกขึน้ มาไดวามีนัด สำคัญกับวิทยากรประจำแหลง เรียนรูศูนยพัฒนาเด็กเล็ก จึง เปน อัน ตอง กราบ ลา พระเจา ใหญ องค แสน อีก ครั้ง กอน จะ ออกเดินทางตอไป ผม ไป ถึง ศูนย เด็ก เล็ก ราว บาย โมง เศษ อัน เปน เวลาที่เหลาหนูนอยวัยนารักเขานอนกลางวันกันเปนที่ เรียบรอย เสียดายทีไม ่ ไดเห็นบรรยากาศขณะเด็กๆ วิง่ เลน สงเสียงเจี๊ยวจาว คงนาสนุกเหมือนจับปูใสกระดง ภายในศูนยเด็กเล็กเทศบาลเขมราฐ มองคราวๆ จะ พบอาคารทัง้ สิน้ 3 หลัง ประกอบดวย อาคารอำนวยการ ซึง่ เปนอาคารอเนกประสงคไปในตัว อาคารหองเรียนเด็กเล็ก 3-4 ขวบ ถัดไปทางดานหลังจะเปนโรงครัว สภาพโดยรวมบอกไดเลยวา เปนศูนยเด็กเล็กของ ภาครัฐทีใคร ่ มาเห็นเปนตองอิจฉาอยางแนนอน ทัง้ อาคาร หลังใหมที่สีสันสดใส สะอาดตา บริเวณโดยรอบมีพื้นที่

66 à¢ÁÃÒ°

กวางขวางเขียวขจี และสิ่งที่เยายวนใจเด็กๆ มากที่สุด คือ สนามเด็กเลนขนาดใหญเทียบเทาโรงเรียนอนุบาล ชื่อดังในกรุงเทพฯเลยทีเดียว คุณครูสาวทานหนึ่ีงเดินมาทักดวยรอยยิ้มสดใส แนะนำตัวกันเสร็จสรรพจึงทราบวา เธอเปนชาวเขมราฐ โดยกำเนิด และดวยสำนึกรักบานเกิดจึงกลับมาทำงาน ทีนี่ เพื ่ อ่ ดูแลศูนยเด็กเล็กแหงนี้ ‘ครูจิง๋ ’ เจียระไน สุตเศวต ครูสาวชาวเขมราฐ เลาที่มาของศูนยเด็กเล็กใหฟงวา “กอนทีจะ ่ มีศูนยแหงนี้ เดิมทีเขมราฐมีศูนยรับเลีย้ ง เด็กเล็กอยูแลว แตจะไปตั้งอยูตามวัดตางๆ ตอนนั้นมี ทั้งหมด 3 แหง ปญหาคือแตละแหงมีคุณภาพที่ไมได มาตรฐาน เด็กที่จบไปก็ไมไดรับการยอมรับจากโรงเรียน ในระดับชั้นอนุบาล “ตอนนั้นทุกคนรูปญหา แตก็ยังไมมีคนเขามาแก จนมาถึงสมัยนายกฯวชิระ ทานเล็งเห็นความสำคัญของ ปญหาดานนี้ ประกอบกับเทศบาลมีนโยบาย 4 ป 3 สราง จึงไดมีการทำประชาคมสอบถามความตองการของ คนในพื้นที่ จนไดขอสรุปวาชุมชนตองการศูนยเด็กเล็กที่ ไดมาตรฐานและใหโอนงานทัง้ หมดมาอยูใน  ความรับผิดชอบ ของ เทศบาล ศูนย เด็ก เล็ก แหง นี้ จึง ได ถือ กำเนิด ขึ้น ใน เดือนพฤษภาคม 2552” ครูสาวอธิบายฉะฉาน ครู จิ๋ งบ อกอีกวา หลัง จาก ถาย โอน ศูนย รับ เลี้ยง

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

68 à¢ÁÃÒ°

เด็กเล็กที่มีอยูเดิมใหขึ้นตรงตอเทศบาลแลว ยิ่งทำใหครู พี่ เลี้ยง ใน แตละ พื้นที่ เกิด ความ พึง พอใจ ที่ ทอง ถิ่น เห็น ความสำคัญและเอาใจใส “สำหรั บ ครู พี่ เลี้ ย ง ยิ่ ง รู สึ ก ดี ใ จ มาก ที่ ผู ใ หญ ใน เทศบาลใหความสนใจในเรือ่ งนี้ และเมือ่ ไดทำงานรวมกัน ก็จะชวยใหเกิดการแลกเปลีย่ นความรู ทำใหการดูแลเด็ก มีคุณภาพมากขึน้ เพราะทีผ่ านมาครูสวนใหญมีแตความรู ความเชี่ยวชาญในการเลี้ยงดูเด็ก แตในดานวิชาการอาจ ยังไมเขมแข็งมากนัก ดังนัน้ เมือ่ เปดศูนยเด็กเล็กเทศบาล เขมราฐขึ้นมา ทำให ทางสำนักงานเขตการศึกษาไดเขา ชวยเสริมดานวิชาการดวย” ครูจิ๋งเลาดวยสีหนายิ้มแยม สมกับเปนครูพี่เลี้ยงเด็ก

à´ç¡ 2 ÀÒÉÒ ¤ÇÒÁÀÙÁÔ ã¨ÇÑ²¹¸ÃÃÁ·ŒÍ§¶Ôè¹ ครู จิ๋ง ยอมรับ วา ที่ ผาน มา ศูนย เด็ก เล็ก อาจ ยัง ประสบ ป ญ หา เรื่ อ ง ความ เข ม ข น ทาง วิ ช าการ ทำให เทศบาลเล็งเห็นวาควรมีการพัฒนาใหไดมาตรฐาน โดย อาศัยความรวมมือจากหนวยงานดานการศึกษาใหเขา มาชวยหนุนเสริมในจุดออน เพื่อใหเด็กๆ ชาวเขมราฐได เติบโตอยางมีคุณภาพไมนอยหนาตำบลอื่น “การพัฒนาศูนยเด็กเล็กจำเปนตองทำใหไดตาม เกณฑ มาตรฐาน ของ กรม อนามัย และ กรม สง เสริม การ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ปกครองสวนทองถิน่ อยางไรก็ตาม ทุกครัง้ ทีเรา ่ มีปญหา ก็จะไดรับความชวยเหลือจากผูหลักผูใหญในตำบล โดย เฉพาะผูทรงคุณวุฒิทางการศึกษาที่พรอมจะเขามาชวย เสมอ” ครูจิ๋งบอกอีกวา โดยทั่วไปศูนยเด็กเล็กในระดับ ทองถิ่นจะตองมีหนวยงานภาครัฐเขามารวมตรวจสอบ มาตรฐานทัง้ ทางดานวิชาการและคุณภาพในการดูแลเด็ก ขณะเดียวกัน ตัวครูพี่เลี้ยงเองก็ตองมีการพัฒนาความรู ความสามารถ รวมถึงเขียนหลักสูตรใหเหมาะสมและตรง ตามความตองการของทองถิ่น “จริงๆ แลวครูทีนี่ มี่ ความสามารถทุกอยาง โดยเฉพาะ ในเรื่องการพัฒนาเด็ก แตปญหาที่ผานมาคือ เมื่อเราจัด กิจกรรมการเรียนการสอนขึ้นมาแลวไมมีการบันทึกให เปนระบบ เมื่อหนวยงานภายนอกเขามาตรวจดูรายงาน ทำใหเราไมมหลั ี กฐานยืนยันวาไดสอนอะไรไปบาง” ปญหานี้อาจไมใชเรื่องใหญ หากแตตองใชระยะ เวลาในการปรับปรุงกระบวนการเรียนการสอนใหเปนไป ตามเงือ่ นไขและกติกาของการประเมินคุณภาพการศึกษา ซึ่งครูประจำศูนยเด็กเล็กไมไดนิ่งนอนใจ “ที่ศูนยเด็กเล็กเราจะใชหลักสูตรที่อิงกับหลักสูตร ของกรมการปกครองสวนทองถิน่ เนนไปทีการ ่ พัฒนาการ ของเด็กทั้ง 4 ดาน ไดแก รางกาย อารมณ สังคม และ

70 à¢ÁÃÒ°

สติปญญา ภายใตหลักสูตรการสรางเสริมประสบการณ เพื่อเปนการเตรียมความพรอมกอนเขาสูระดับอนุบาล” สำหรั บ ผม แล ว สิ่ ง ที่ โดด เด น ใน ศู น ย เด็ ก เล็ ก เทศบาลตำบลเขมราฐก็คือ การเรียนการสอนแบบ 2 ภาษา คือภาษากลางและภาษาถิน่ บงบอกถึงความภูมใิ จ ในเอกลักษณและวัฒนธรรมทองถิ่นของตนเอง “ใน ดาน การ สอน จะ มี การ ใช ทั้ง ภาษา กลาง และ ภาษาอีสานควบคูกั น โดยในสวนของวิชาการจะใชภาษา กลางเปนหลัก เพือ่ เปนการเตรียมความพรอมใหเด็กเล็ก กอนเขาอนุบาล สวนภาษาอีสานนั้นจะใชสื่อสารในชีวิต ประจำวันปกติ” เราคุยกันตอถึงเรื่องเกณฑการวัดและประเมินผล วา เด็กตองมีความพรอมขนาดไหน หรือตองมีทักษะ ดาน ใด บาง จึง จะ ผาน การ ประเมิน และ ได เขา เรียน ตอ ในระดับอนุบาล ครูจิ๋งใหคำตอบวา หลักสำคัญจะเนนใหเด็กเล็กมี ความพรอมทั้ง 4 ดานดังที่กลาวไปแลว โดยจะมีคณะ กรรมการเปนผูประเมิ  น จากนัน้ จึงจะออกใบรับรองวาเด็ก มีพัฒนาการในแตละดานอยางไรบาง เพื่อเปนหลักฐาน ยืนยันกอนสงตอไปยังโรงเรียนอนุบาล อยางไรก็ดี สำหรับเด็กที่อายุเกิน 5 ขวบ อันเปน เกณฑ สูงสุด ที่ จะ อยู ใน ศูนย เด็ก เล็ก หาก ไม ผาน การ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ประเมิน ทาง ศูนย เด็ก เล็ก ก็ พรอม จะ ดูแล ตอ ไป โดย ไมปลอยลอยแพ

·Ø¡½†ÒÂÁÕÊ‹Ç¹Ã‹ÇÁ áËÅ‹§ÃÇÁ¨ÔμÍÒÊÒ คุย ออกรส กัน มา พัก ใหญ จน กระทั่ง ได ทราบวา วัตถุประสงคของการเปดศูนยเด็กเล็กอีกประการ หนึ่ง ที่สำคัญไมนอยไปกวาเรื่องของมาตรฐานหลักสูตรก็คือ การมีสวนรวมของคนในชุมชน เพราะหากกิจกรรมใดๆ ก็ตาม ไมไดรับการยอมรับหรือไมไดรับความรวมมือจาก ชุมชน ผลลัพธในระยะยาวทีได ่ ก็ไมนาจะพนไปจากความ ฉาบฉวยที่ไมยั่งยืนคงทน “วัตถุประสงคอีกดานหนึ่งของการตั้งศูนยเด็กเล็ก แหง นี้ ก็ เพื่อ ตองการ แบง เบา ภาระ ผู ปกครอง ชวย ให ผูปกครองมีเวลาไปประกอบอาชีพ และเพื่อใหทุกคนใน ชุมชนไดเขามามีสวนรวมในการสงเสริมพัฒนาการแกเด็ก โดยเฉพาะอยางยิ่งเรื่องของการมีสวนรวมของชุมชนนั้น เปนสิ่งที่เทศบาลเนนมาก เนื่องจากคณะผูบริหารอยาก ใหเกิดความตระหนักวาชุมชนนี้เปนของเราทุกคน เรา ทุกคนมีหนาที่ตองใสใจดูแลรักษา เพื่อที่จะสรางความ เปน ชุมชน นา อยู ประชาชน มี คุณภาพ ชีวิต ดี ไร ความ ทุกขยาก” ครูจิ๋งกลาวดวยน้ำเสียงจริงจังและหนักแนน ขณะเดียวกัน ครูจิ๋งเลาตอถึงกระบวนการสราง

การมีสวนรวมของคนในชุมชนดวยวา เริ่ม จาก การ ตั้ง คณะ กรรมการ ศูนย เด็กเล็กซึ่งประกอบดวยคนจากหลาย ภาค สวน อาทิ เจา อาวาส วัด ที่ เคย อุปถัมภ ศูนย เด็ก เล็ก มา กอน ผูทรง คุณวุฒทางการ ิ ศึกษาในพืน้ ที่ ตัวแทน ผูปกครอง  ตัวแทนกรรมการชุมชน เจา หนาที่จากเทศบาล และตัวแทนครูพี่ เลีย้ ง โดยทุกครัง้ ทีจะ ่ ตองมีการตัดสิน ใจในเรือ่ งใดเรือ่ งหนึง่ ไมวาจะเปนการ จัดกิจกรรม การเขียนหลักสูตร การ ประเมินผลการศึกษา ทุกฝายจะตอง ตัดสินใจรวมกันเสมอ ไมมการ ี ตัดสินใจ ใดๆ โดยพลการ เพื่อใหการทำงาน เกิดความโปรงใสทุกขั้นตอน อีก เรื่อง หนึ่ง ที่ ชุมชน เขา มา มี บทบาทอยางเห็นไดชัดคือ การเขารวม ทำกิจกรรมตางๆ ของกลุมจิตอาสา โดย เฉพาะ กลุม ผู สูง อายุ ที่ จะ เขา มา สงเสริมการออกกำลังกายใหกับเด็ก การสอนภาษาถิ่น รวมทั้งการอบรม วัฒนธรรมทองถิ่น เปนตน

74 à¢ÁÃÒ°

ไดฟงครูจิ๋งยืนยันเชนนี้แลว ทำใหผมรูสึกไดดวย หัวใจเลยวา คนเขมราฐใหความสำคัญกับศูนยเด็กเล็ก แหงนี้มากขนาดไหน กอนจากกัน ผมถามครูจิ๋งวา แผนงานในอนาคต ของศูนยเด็กเล็ก คนในชุมชนวาดหวังไวอยางไร ครูจิ๋ง สรุป สั้นๆ ทิ้ง ทาย วา วัน ขาง หนา จะ เปน อยางไร อาจ ไม สำคัญ เทากับ ทำ วัน นี้ ให เต็ม กำลัง ที่สุด โดย เฉพาะ การสรางความรูความเขาใจใหกับพอแมและผูปกครอง ใน การ ดู แ ล บุ ต ร หลาน หรื อ สาน ต อ กิ จ กรรม จาก ทาง โรงเรียน เพราะการเรียนรูจาก  คนในครอบครัวคือพืน้ ฐาน ที่ดีที่สุดสำหรับเด็ก

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

06 ‘».«ÔμÕé’ »˜œ¹àÂÒÇª¹´ÒÇÃØ‹§à¢ÁÃÒ° ทุกครั้งที่ไดลงพื้นที่ไปเยี่ยมเยือนชุมชนสุขภาวะ หลายที่หลายแหง ผมรูสึกเหมือนตัวเองไดเปดโลกทัศน ใหมทุกครั้ง อยางเชนครั้งนี้ที่ไดมาเยือนเขมราฐ มีแหลง เรียนรูม ากมายซึง่ ผมเองไมเคยไดเห็นทีไ่ หนมากอน และ มีเสนหที ่ไมธรรมดา หลังร่ำลาครูจิ๋งที่ศูนยเด็กเล็ก ผมเดินยอนกลับไป ที่เทศบาลตำบลเขมราฐ ทวาทองฟาที่สดใสเมื่อชวงเชา กลับถูกแทนที่ดวยหยาดพระพิรุณเล็กนอยถึงปานกลาง แตก็ไมเปนอุปสรรคในการเดินทางอะไรนัก สวนตัวผม กลับรูสึกวาดีเสียอีก วิวทิวทัศนตางๆ จะไดดูเขียวสดชื่น ขึ้นมาบาง ผมเดินลัดเลาะไปถึงทีทำการ ่ เทศบาลราว 4 โมง เย็น เมื่อเดินขึ้นไปถึงหองประชุมชั้น 2 ก็พบหนุมใหญ ชาวปกษใตนั่งรอผมอยูกอนแลว อาจารยสุรวุฒิ ยุทธชนะ ผูประสานงานโครงการ ชุมชนสุขภาวะ แนะนำตัวดวยทาทีเปนกันเอง กอนจะ เอยเชือ้ เชิญใหผมแวะไปเยีย่ มชมแหลงเรียนรูที สำคั ่ ญแหง หนึ่งของเขมราฐ โดยรับประกันวาจะตองทำใหผมตื่นตา

76 à¢ÁÃÒ°

ตื่นใจอยางแนนอน “เดี๋ยวพี่จะพาไปดูแหลงเรียนรูพิเศษสำหรับวันนี้ นะ เปนแหลงเรียนรูที ถื่ อวาสรางชือ่ เสียงใหคนทัง้ ประเทศ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

รูจ กั เขมราฐเลยละ ยังไงก็เตรียมตัวใหพรอมนะ 6 โมงเย็น เจอกัน” ผมนึกสงสัย พี่เขาจะพาผมไปแหลงเรียนรูแบบ

78 à¢ÁÃÒ°

ไหนนะ ในใจก็ยิ่งรูสึกตื่นเตนตามไปดวย

Ç‹Ò·Õè»ÅÑ´ ËÑÇã¨äÁ‹ÂÍÁá¾Œ 18.00 น. ตามเวลานัด คนหนึ่งคน กลองหนึ่งตัว ยืนกลางสนามฟุตบอล พรอมความลุน ระทึก สวนเรือ่ งราว จะเปนอยางไรนั้น ลองมาติดตามดู ผมออกจากตัวเขตเทศบาลตำบลเขมราฐไปตาม เสนทางที่นั่งรถบัสมาเมื่อเชานี้ ผานทารถ ผานโรงเรียน เขมราฐพิทยาคม ประมาณ 2-3 กิโลเมตร ซายมือเปน โรงพยาบาล ขวามือเปนโรงเรียนบานเหนือ หนาโรงเรียน มีปายขอความ ‘สโมสร ป.ซิตี้’ ตั้งเดนตระหงาน สภาพภายนอกเทาทีสั่ งเกตดูก็เปนโรงเรียนประถม ประจำตำบลธรรมดา ไมนาจะมีอะไรพิเศษพิสดาร แต พอกวาดสายตาใหถวนถี่ก็พบวาสนามฟุตบอลโรงเรียน แหงนีเที ้ ยบชัน้ มาตรฐานเดียวกับสนามฟุตบอลของสถาบัน การศึกษาดังๆ เลยทีเดียว หลังลงจากรถ ผมเริม่ สอบถามนองๆ นักกีฬาทียื่ น อยูข างสนามทันทีวา ใครเปนเจาภาพสโมสร ป.ซิตี้ แหลง เรียนรูระดับยักษใหญแหงนี้ มอง ไป ตาม นิ้ว ของ นอง นักกีฬา ผม แทบ ไม เชื่อ สายตาตัวเอง โคชคนเกงประจำสโมสร ป.ซิตี้ ไมใชผูชาย รางกายแข็งแรงกำยำอยางที่คิด แตเปนชาย ผูนั่งเกาอี้

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

รถเข็นคันนั้น “พี่จำไดรางๆ วา วันนั้นเกิดอุบัติเหตุรถแหกโคง พอ ตื่น มา อีก ที พบ ตัว เอง นอน อยู บน เตียง โรง พยาบาล ขยับตัวก็ไมได ที่สำคัญรางกายทอนลางไมมีความรูสึก อะไร เลย พอ ถาม หมอ ถึง ได รู วา กระดูก สัน หลัง หัก” ‘โคชแหงน’ ปริญญา เหล็กดี เลาเรื่องราวแตหนหลัง ใหฟง ซ้ำรายที่สุด คราวเคราะหครั้งนั้นดันมาเกิดขึ้นใน วันทีโค ่ ชแหงนกำลังจะเดินทางไปรับตำแหนงปลัดอำเภอ ที่แกอุตสาหมุมานะเพียรพยายามสอบเขาใหได “แรกๆ ก็ ทำใจ ยอมรับ สภาพ ตัว เอง ไม ไดที่ ตอง เปนคนพิการ เดินเหินก็ไมได ที่ไหนที่คนบอกวามีหมอดี ทั้งหมอผีหมอบาน พี่ไปหมด หมดเงินไปเปนแสนๆ แต ก็ไมมีอะไรดีขึ้น เสียทั้งเวลา เสียทั้งเงิน ในที่สุดก็ตอง ยอมรับชะตากรรม” โคชแหงนเลา แตแลวจูๆ โชคชะตาก็เลนตลก ชีวิตของวาที่ปลัด อำเภอ พลิก ผัน มา เปน โคช ให กับ นักกีฬา เยาวชน ของ เขมราฐ ตรงนี้ตางหากทีน่ าติดตาม “ก็ไมมอะไร ี มาก เมือ่ เลือกทีจะ ่ มีชีวติ อยูก็ ตองสูต อ ไป จากนัน้ พีก็่ หันมาประกอบธุรกิจสวนตัว พอเริม่ ยังชีพ อยูได เราก็คิดแลววาตองทำในสิ่งที่รัก นั่นคือ ฟุตบอล”

80 à¢ÁÃÒ°

โคชแหงนบอกถึงจุดเปลี่ยนครั้งสำคัญในชีวิต

áÃ§ºÑ¹´ÒÅã¨¢Í§ÂÍ´â¤Œª กีฬาฟุตบอลนัน้ สำคัญตอชีวติ ของเขาอยางไร และ เหตุใดคนเขมราฐจึงมอบความไววางใจใหโคชแหงน นีคื่ อ คำถามที่ผมพรั่งพรูออกมา “พีชอบ ่ ฟุตบอลมาตัง้ แตเด็ก เลนจนติดทีมเยาวชน ระดับจังหวัดมาหลายสมัย ผานศึกมาแลวหลายสนาม หลังจบ ม.6 จากโรงเรียนเขมราฐพิทยาคม เลยลองไป สมัครคัดตัวนักฟุตบอลที่โรงเรียนจาอากาศ โรงเรียนที่ นักเตะไทยใฝฝนในอดีต “แตผลทีออก ่ มาไมไดเปนอยางหวัง พี่ไมผานการ คัดตัว จากจุดนั้นมันเหมือนปมที่คางคาใจมาตลอดวา ตัว เรา ไมมี โอกาส ได เปน นักกีฬาก็ไมเปนไร แตสักวัน ตองปน เด็กรุน ลูกรุน หลาน ใน เขมราฐ ให ขึ้น ไป ติด ทีม ชั้นนำในกรุงเทพฯใหได” ผมลองเลียบๆ เคียงๆ ถาม โค ช แหง นว า ถ า ไม ประสบ ประ อุ บั ติ เ หตุ เสี ย ก อ น แก แกยัยังจะมีความมุง มัน่ ปน ลูก หลาน หลา ชาวเขมราฐใหเปนนัก

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ฟุตบอลชั้นนำอยูหรือไม โคชแหงนตอบดวยความจริงใจวา ไมวาจะเจ็บปวย พิการ หรือรางกายไมครบ 32 ถึงอยางไรก็จะไมละทิ้ง ความตั้งใจนี้เปนแน “สิ่ง เดียว ที่ พี่ คิด อยู เสมอ คือ จะ ตอง ผลัก ดัน ให เด็ก ที่รัก ฟุตบอล กาว ไป สู ระดับ ทีม ชาติ และ มีชื่อ เสียง ในวงการนี้ใหได” จากจุดเริ่มตนในป 2543 โคชแหงนตองใชความ พยายามอยางแรงกลากวาจะปลุกปน สโมสร ป.ซิตี้ ขึน้ มา เริ่มจากการคัดเลือกเด็ก 10 กวาคน ซึ่งมีทั้งหลานชาย ของ ตั ว เอง และ เพื่ อ นๆ ของ หลาน ที่ มี ใจ รั ก ใน กี ฬ า ฟุตบอล “นักกีฬารุนแรกของเราตองฝกซอมกันอยางหนัก ถามีโปรแกรมแขงขันที่ไหน พี่สงเขาสมัครหมด ทั้งระดับ อำเภอ ระดับจังหวัด จนในทีส่ ดุ ทีมของเราก็สามารถควา แชมปประจำอำเภอเขมราฐในระดับอายุ 10 ขวบ ตอนนัน้ คนในเขมราฐตืน่ ตาตืน่ ใจกันมาก เขาไมคิดมากอนวาโคช พิการขาลีบอยางพี่จะทำได” ความสำเร็จทีเกิ ่ ดขึน้ นีต้ อ งยอมรับวามาจากความ ตั้งใจของเหลานองๆ เยาวชน และความเชื่อมั่นศรัทธา ในตัวผูนำ ทำใหโคชแหงนสามารถพาทีม ป.ซิตี้ ไปควา แชมป ระดับ อำเภอ มา ได และ จาก จุด นั้น เอง ได ทำให

82 à¢ÁÃÒ°

84 à¢ÁÃÒ°

บรรดาผูปกครองชาวเขมราฐแหแหนกันพาลูกหลานมา ฝากตัวเปนศิษยโคชแหงน เมื่อ ได รับ ความ ไว วางใจ จาก คนใน ชุมชน อยาง ลนหลาม เชน นี้ ยิ่ง ทำให โคช แหง น เกิด กำลัง ใจ ใน การ สรางทีมใหเขมแข็งยิ่งขึ้น นำมาซึ่งการจัดโครงการ ‘ป.ซิตี้ สัญจร’ ออก ตระเวน ไป ตาม ตำบล ตางๆ เพื่อ มอง หา นักเตะฝเทาดีๆ ที่มีแววเปนดาวรุงสรางชื่อเสียงใหกับ สโมสร

ÍÑμ¤Ñ´à§Ô¹ äÁ‹ÍÑμ¤Ñ´ã¨ อุปสรรคสำคัญอยางหนึ่งในการจัดกิจกรรมใดๆ ก็ตาม ทุก อยาง ลวน ตอง มี ทอ น้ำ เลี้ยง จึง จะ สามารถ เดินหนาตอไปได โคชแหงนตองใชทั้งเงินทุนของตัวเอง และเงินที่ผูมีจิตศรัทธาบริจาคมา “พอแมเด็กเองก็ไมคอยมีเงิน สิง่ ทีพ่ อแมเด็กเหลานี้ พอจะสนับสนุนน้ำใจใหกับสโมสรไดก็เปนพวกขาวปลา อาหาร ซึ่งถือวาแคนี้ก็มากพอแลว คนที่พาลูกมาฝาก กับพี่ก็เพราะอยากใหเด็กมีอนาคต อยากใหไดดี เมื่อเรา รับลูกเขามาแลวก็ตองสงเสริมใหถึงที่สุด “เชื่อมั้ยวา พี่เคยพาเด็กไปแขงที่กรุงเทพฯ เงินจะ ซือ้ ขาวกินยังไมมี สโมสรเราอัตคัดกันมาก ไกยางตัวหนึง่ ตองฉีกแบงกันกิน ทั้งทีม ในขณะที่ทีมอื่นเขามีเงินทุน

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

สนับสนุน อยากกินอะไรก็ได อยากซื้อเสื้อผารองเทา ฟุตบอล ดีๆ เขา ก็ ซื้อ ได หมด แต เรา ก็ สอน เด็กวา อยา หมกมุนในเรื่องสิ่งของนอกกายจนเกินไป ทุกอยางตอง ใชความพยายาม ถาเรามีความพยายามแลวสักวันหนึ่ง เราจะประสบความสำเร็จได ถาเราตัง้ ใจเลนฟุตบอลใหดี ผลลัพธทีตาม ่ มายอมดีเอง สำคัญทีส่ ดุ หามหวังรวยทางลัด หามลมบอล และหามเลนพนันบอลเด็ดขาด” ผมฟงโคชแหงนเลาแลว ยิ่งทำใหรูสึกฮึกเหิมตาม ไปดวย แมสถานะของสโมสร ป.ซิตี้ จะคอนขางขัดสนเงิน ทุน แตสำคัญอยูทีหั่ วใจที่กลาแกรงเกินรอย ทุกวันนี้โคชแหงนยังคงทำหนาที่ฝกซอมนักกีฬา เยาวชนดวยตนเอง ทุกๆ เชาเขาจะหอบลูกฟุตบอลขึ้น รถ ตุกตุก ไป ยังสนาม ฝก ซอม อยาง ไมรู จัก เหน็ดเหนื่อย เมื่อซอมเสร็จก็กลับไปทำงานของตัวเอง ตกเย็นก็นั่งรถ ออกไปซอมอีกรอบ เปนอยางนีเสมอ ้ ตนเสมอปลายตัง้ แต เริ่มตนฟอรมทีม ป.ซิตี้ “พี่ ทำ ทุกอยาง เพราะ ใจรัก ลำบาก นิด หนอย ไม เปนไร ทุกวันนี้มีเด็กหลายคนที่ไปไดดีในวงการฟุตบอล เราก็พลอยชืน่ ใจไปดวย ความฝนทีจะ ่ ปน เด็กเขมราฐใหมี ตัว ตน ใน วงการ ฟุตบอล ระดับ ชาติ ตอน นี้ ถือวา สำเร็จ ในระดับหนึง่ ตอนนีนั้ กบอลทีผ่ านการบมเพาะจากสโมสร ป.ซิตี้ มีไมต่ำกวา 40 คน กระจายตัวอยูตาม  สถาบันการ

86 à¢ÁÃÒ°

ศึกษา ชั้น นำ ใน กรุงเทพฯ บาง คน โดด เดน จนถึง ขั้น ติด ทีมชาติก็มี” โคชแหงนเลาดวยความตื้นตันใจ ทวาในความรุง โรจนก็ยอมมีความรวงโรยเสมอ ใน ขณะที่ลูกศิษยของโคชแหงนกำลังกาวสูรุงอรุณของชีวิต นักฟุตบอล สุขภาพของโคชแหงนกลับคอยๆ ทรุดโทรม ลง โดยเฉพาะระบบการขับถายทีเริ ่ ม่ มีปญหาไมสามารถ ควบคุมได ซึง่ โคชแหงนยอมรับความจริงขอนีด้ ี แตก็ไมเคย คิดทอแทตอโชคชะตา หากวันนี้ยังพอมีเรี่ยวแรงก็พรอม จะฝกซอมเยาวชนนักฟุตบอลตอไป “ทุกวันนีเหนื ้ อ่ ยนะ แตถาพีไม ่ ทำก็ไมมใคร ี ทำ ไมใช วาเขาปลอยปละละเลย เพียงแตไมมีใครอดทนไดเหมือน อยางพี่ และสิ่งที่ชื่นใจที่สุดในตอนนี้ก็คือ ทุกครั้งทีมี่ เด็ก โทรมาบอกวาตัวเองทำไดแลว พี่นี่น้ำตาไหลเลย ก็ได แตหวังวาพระเจาจะใหเวลาเราไดสรางคนรุนใหมตอไป อีกเรื่อยๆ” สิ้นสุดการสนทนา ดวงตะวันกำลังอัสดง ดวงดาว เริ่มเปลงแสงระยิบระยับขึ้นมาแทนที่ คงไมตางอะไรกับ เด็กและเยาวชนที่โคชแหงนปลุกปนขึ้นมา สักวันหนึ่ง พวกเขาเหลานั้นคงไดเปลงแสงสกาวเปนดาวดวงใหม ประดับวงการฟุตบอลไทย สมดังความฝนอันสูงสุดของ โคชแหงน

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

07 ÊÙ§ÇÑÂÍÂ‹Ò§ÁÕ¤Ø³¤‹Ò เรือ่ งราวของโคชแหงน ทำใหค่ำคืนแรกในเขมราฐ ของ ผม เปยม ไป ดวย ความ อิ่ม เอม ใจ คืน นั้น ผม นอน ฟงเสียงลำน้ำโขงที่ไหลริน เปนเพลงกลอมนอนอยาง มีความสุข ผม ชื่น ชอบ เสน ห ของ เมือง ริม โขง ก็ เพราะ เหตุ นี้ ไมวาจะเปนคืนเดือนหงายหรือคืนเดือนมืดก็ลวนมีความ งดงามในแบบที่ตางกัน ทั้งแสงดาวและเงาจันทรตางก็ ชวยกันขับความงามของลำน้ำแหงนีให ้ ผูค นไดรวมดืม่ ด่ำ ขอเพียงแคเปดตา เปดใจ ก็จะพบวาความงามของโลก เรานี้อยูใกล  แคเอื้อม ไม รู ว า บรรยากาศ พา ไป หรื อ เป น เพราะ ความ เหน็ดเหนื่อยมาตลอดทั้งวัน คืนนั้น ผมนอนหลับ ฝนดี อยาง มี ความ สุข มา รูสึก ตัว อีก ที ก็ เมื่อ เสียง โทรศัพท ดังขึ้นแตเชามืด “นองตืน่ หรือยัง เดีย๋ วพีจะ ่ ใหคนไปรับนะ เชานีเรา ้ จะไปดูแหลงเรียนรูของ  ชมรมผูสูงอายุกัน” หลังวางหูโทรศัพทแลว กมมองดูเวลา ตายละสิ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

พี่ สุ ร วุ ฒิ นั ด ไว ตี 5 ครึ่ ง นี่ แลวตอนนีกี้ โมง ่ แลวละ วาแลว ก็ รี บ กระวี ก ระวาด อาบ น้ ำ แต ง ตั ว เพื่ อ จะ ไป ให ทั น กิจกรรมออกกำลังกายของ ผูสูงอายุที่วากันวานาดูชม จะ โทษ ใคร ดี ละ เอา เป น ว า โทษ ความ สวยงาม ของชุมชนแหงนีก็้ แลวกันทีทำให ่ ผมนอนฝนหวานไมยอม ตื่นลุกขึ้นจากเตียง

¤Ø³ÂÒÂàÍ×éÍà¿„œÍ ¤Ø³μÒà¼×èÍá¼‹ หยาด น้ ำ ค า ง ยั ง ไม ทั น ระเหยหาย แสงดาวยังไมทนั สิน้ นกนอยเพิ่งจะออกหากิน เปน เวลาเดียวกับบรรดาผูสูงวัยของ เมื อ ง ริ ม น้ ำ โขง เตรี ย ม ตั ว ออก ไป ไ ยื ด เส น ยื ด สาย ต อ นรั บ เช า วันใหมกันอยางพรอมเพรียง เห็น เหลาคุณ ตา คุณ ยาย เตนกายบริหารกันแตเชามืดแลว อดละอายตัวเองไมได ยิ่งกมลง

90 à¢ÁÃÒ°

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

92 à¢ÁÃÒ°

มองรอบเอวตัวเองแลวยิ่งสะทอนใจ ขืนปลอยไวอยางนี้ มีหวังหวงยางถามหาแนๆ รอบๆ บริเวณลานออกกำลังกายของผูสูงอายุนั้น เปนทีตั่ ง้ ของสถานทีสำคั ่ ญหลายแหงของเขมราฐ ไมวาจะ เปนอนุสาวรียพระเจาเทพวงศาเมือง หรืออุปฮาด (ก่ำ) เจาเมืองคนแรก ถัดไปเปนศาลหลักเมือง สวนบริเวณ ดานหลังสุดเปนทีตั่ ง้ ของศาลดอนปูตา  และใกลๆ กันนัน้ เปนตึกชมรมผูสูงอายุ ผมเดินถายภาพบรรยากาศโดยรอบไดสักพัก แสง ตะวัน เริ่ม ออก มา ทักทาย สวน ทาง กับ แสง ดาว ที่ คอยๆ โบกมือลา จากนั้นนักกายบริหารสูงวัยของเราก็พรอม จะนั่งพูดคุยถึงกิจกรรมที่จัดขึ้นในทุกๆ เชา ดวยสีหนา ชื่นมื่น ยายบุญยอ สมสิน ประธานชมรม ผูสูงอายุออก กำลังกายเพื่อสุขภาพ ตำบลเขมราฐ เริ่มตนเลาที่มาของ ชมรมใหฟงวา “ชมรมของเราเดิมทีมีสมาชิกเพียงแค 3 คน เรา ตั้งใจแควาอยากจะมาออกกำลังเพื่อใหรางกายเข็งแรง และจะไดปราศจากโรคภัย ทีแรกก็ไมไดคิดหรอกวาจะ มีคนมารวมดวยมากขนาดนี้ ทำไปทำมาก็มีการชักชวน ผูสู งอายุที่รูจักกันและอยูบานใกลกันเขามารวมกิจกรรม จนตอนนี้มีสมาชิกอยูราว 30 คน”

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

เฉพาะ กิ จ กรรม การ ออก กำลั ง กาย ของ คน แก คน เฒ า อาจ ถื อ ได ว า เป น เรื่ อ ง ปกติติ ธรรมดา แตที่ไมธรรมดาา ยิ่ง ไป กวา นั้น ก็ คือ ชมรมม ผู สู ง อายุ กลุ ม นี้ เอง ยั ง มี การ ประยุ ก ต พลิ ก แพลง ลง เปน กิจกรรม เตน แอโร บิ ก มวยไทย “กิจกรรมเตนแอโรบิ รบิก มวยไทยที่หลานเห็นนะ คือ การ ซอม เพื่อ เปน ตัวแทนนไป ไป แขงขันกับตำบลอื่นๆ” คุณยายเลาไปยิิ้มไป นอกจาก จะ เนน หนัก ใน เรื่อง การ ออก กำลัง กาย และสงเสริมสุขภาพแลว ทางชมรมผูสู งอายุยังเขาไปหนุน เสริมในกิจกรรมของศูนยเด็กเล็กเทศบาลตำบลเขมราฐ อีกดวย รวมทัง้ ยังมีกิจกรรมอืน่ ๆ ในการชวยเหลือสังคม อีกมากมาย เชน การทอดผาปาหาเงินเขาวัด การเขา วัดฟงธรรม มหกรรมกีฬาเครือขายสัมพันธ การตรวจ สุขภาพผูสูงอายุฟรี รวมทั้งกิจกรรมการกุศลทั่วไป “เราไมใชกลุมที่มารวมตัวกันเพื่อออกกำลังกาย

94 à¢ÁÃÒ°

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

96 à¢ÁÃÒ°

อยาง เดียว หาก มี งาน อะไร ที่ เรา พอจะ ชวย เหลือ ได ก็ พรอมจะเขารวมดวย อยางเชน โครงการคุณยายเอือ้ เฟอ คุณตาเผือ่ แผ ซึง่ เราภูมใิ จมาก เพราะสามารถทำใหสังคม เห็นวาคนแกอยางเราก็มีคุณคา ไมใชแกแลวแกเลย “สวนกิจกรรมที่เขาไปทำนั้น เราจะเนนไปที่การ ปลูกจิต สำนึก ใหแก เด็กๆ ทั้งการสอนศิลปวัฒนธรรม ประจำถิ่น การพาเขาวัดเพื่อฟงเทศนฟงธรรม ทำสมาธิ เปนการ ปลูก ฝง คา นิยม คุณ งาม ความ ดี บาง ครั้ง ก็ เลา นิทาน พื้น บาน การ ละ เลน พื้น บาน และ เพลง กลอม เด็ก” ยายบุญยอเลาเสียจนเห็นภาพเลยวา ชมรม ผูสูง อายุนั้นทำงานแบบบูรณาการแคไหน เชื่อแลววาผูเฒา ผูแกเมืองเขมราฐนี้ ทานมีพลังงานเหลือเฟอจริงๆ

à¤ÒÃ¾¡μÔ¡Ò¡ÒÃÍÂÙ‹Ã‹ÇÁ¡Ñ¹ แม ชมรม ผู สู ง อายุ จะ มี สมาชิ ก มากมาย และ มี กิจกรรม ชวย เหลือ สังคม อยาง ตอ เนื่อง แต สิ่ง หนึ่ง ที่ ไมอาจหลีกเลีย่ งไดก็คือ การเผชิญกับปญหาและอุปสรรค ตางๆ ลองมาฟงกันวา กลุมผูสูงอายุมีทางออกอยางไร เมื่อตองเผชิญหนากับปญหา “ตองยอมรับวาธรรมชาติอยางหนึ่งของผูสูงอายุ ก็คือ มักจะคิดวาตัวเองถูกทุกอยาง เถียงกันไมจบ เมื่อ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

ถึงที่สุดแลวหากมีความคิดเห็นขัดแยงกัน เราก็จะตัดสิน ดวยการโหวตเสียงขางมาก ซึ่งทุกคนก็ตองยอมรับในกฎ กติกา เราถือวากิจกรรมทุกอยางทำดวยความเต็มใจและ ทำดวยจิตอาสา ก็เลยไมรวู าจะทะเลาะกันไปทำไม “อีกเรือ่ งทีบอก ่ ไปแลวก็อาจจะขำก็ไดนะ คือพวกเรา คนแกทำเอกสารราชการกันไมคอยเปน ตองใหลูกหลาน ทำให หรือ ถา จำ เปน จริงๆ ก็ ตอง ไป ขอ ให เจา หนาที่ เทศบาลมาชวยจัดทำเอกสาร เพราะเวลาเราจะเสนอ โครงการอะไรนั้นจะพูดแคปากเปลาไมได ตรงนี้เปนสิ่ง ที่เรากำลังหาทางแกไขอยู” สุด ท า ย แล ว ชมรม ผู สู ง อายุ ก็ สามารถ ดำเนิ น กิจกรรมมาไดอยางคอยเปนคอยไป โดยกุญแจสำคัญที่ ทำใหการทำงานสามารถขับเคลื่อนตอไปไดก็คือ ความ เขมแข็งของเหลาสมาชิกทุกคนที่มีจุดมุงหมายเดียวกัน ในการทำประโยชนเพื่อชุมชน “ชมรมของเราประสบความสำเร็จไดเพราะสมาชิก และ คณะ กรรมการ เข ม แข็ ง ขณะ เดี ย วกั น ก็ ต อ ง จั ด กิจกรรมใหตอเนือ่ ง ไมเชนนัน้ ก็ไมยัง่ ยืน เคล็ดลับของเรา ก็มีเพียงเทานีแหละ ้ หลาน” ยายบุญยอเลาไปยิ้มไป ขณะ กำลัง นั่ง คุย กัน ออกรส ตาม ประสา ยาย กับ หลาน เวลา ก็ ลวง เลย ไป โดย ไมรูตัว เหลือบ ดูหนา ปด นาิกาก็พบวาเปนเวลา 7 โมงเชาแลว กลุมผูสูงอายุจึง

98 à¢ÁÃÒ°

คอยๆ ทยอยแยกยายกันกลับไปพักผอนตามอัธยาศัย ผมถือโอกาสร่ำลาคุณยาย พรอมเก็บเอาความรู ที่คุณยายถายทอดเปนวิทยาทานบรรจุไวในกระเปาแหง ความทรงจำ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ

100 à¢ÁÃÒ°

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 101

08 ÂØÇÇÔ¨ÑÂ·ŒÍ§¶Ôè¹ Ê×ºÊÒ¹¤ÇÒÁÀÒ¤ÀÙÁÔ ã¨ การเดินทางเยือนเขมราฐในครั้งนี้มีหลายปจจัย ที่ผมเองควบคุมไมได โดยเฉพาะอยางยิ่งสภาพดินฟา อากาศที่ไมคอยจะเปนใจนัก ทำใหผมไมสามารถเขาไป เยี่ยมชมกิจกรรมของชุมชนไดอยางทั่วถึงทุกแหลงเรียน รู อีกทั้งยังคลาดกับวิทยากรหลายทานที่ติดภารกิจตอง เดินทางไปตางพืน้ ที่ หากทุกแหลงเรียนรูที ผม ่ ไดพบพาน และได เจอะเจอผูคนนั้น ผมจะพยายามเก็บ เกี่ยวราย ละเอียดกระบวนการจัดการแหลงเรียนรูให  มากทีส่ ดุ เทาที่ จะทำได แหลงเรียนรูแหล  งสุดทายทีผม ่ กำลังจะไปเยือนนัน้ กลาวไดวาเปนแหลงเรียนรูทีถู่ กจริตผมมากที่สุด เพราะ เกี่ยวของกับเรื่องราวทางประวัติศาสตรที่ผมคอนขางจะ ชื่นชอบเปนพิเศษ ที่โรงเรียนเขมราฐพิทยาคม สถานที่หยั่งรากของ อาจารยสุรวุฒิ ยุทธชนะ ชาวปกษใตโดยกำเนิด แต ผัน ชีวิต มา ปก หลัก อยู ที่ เขมราฐ และ เริ่ม ตน ลงมือ ทำ โครงการวิจยั ทองถิน่ ภาคอีสาน เพือ่ ศึกษาชีวติ ของคนถิน่ นีอย ้ างจริงจัง พรอมกับปน เหลายุววิจยั ทองถิน่ ขึน้ มาเปน

102 à¢ÁÃÒ°

สุรวุฒิ ยุทธชนะ

ทีมงานสำคัญ “ผมเปนคนนครศรีธรรมราช ไมมีพื้นฐานขอมูล ของ พื้นที่ มา กอน แมแต นอย แต เมื่อ ผม ได ฝาก ชีวิต ไว ทีนี่ ่ ก็ตองพยายามหาทางทีจะ ่ พัฒนาเขมราฐใหสุดความ สามารถ อีกอยางเรื่องประวัติศาสตร เราเรียนรูกันได โดยเฉพาะกระบวนการวิจัย สวนใครจะยอมรับงานของ เด็กๆ หรือเปลานัน้ ผมคิดวาถาเรามัวแตกลัวก็คงไมตอง ทำอะไรกันพอดี” งานประวัติศาสตรเปนงานที่ตองใชความสามารถ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 103

เฉพาะทางและตองอาศัยความสนใจเปนการสวนตัวจึง จะเกิดแรงผลักดันในการทำงาน ทำใหผมนึกสงสัยวา หัวขอวิจัยเกี่ยวกับประวัติศาสตรจะไมทำใหเด็กๆ รูสึก เบื่อหนายบางหรือ “ที แรก ก็ กลัว เหมือน กัน วา เด็ก อาจ จะ เบื่อ ก็ได เพราะตอนที่ผมบอกกับเด็กๆ วาจะตั้งกลุมยุววิจัยเพื่อ ศึกษาวิจยั ประวัตศิ าสตรทองถิน่ เด็กๆ ก็ทำหนาเบเลย แต พอทำไปทำมาปรากฏวาเด็กๆ กลับชอบอยางไมนาเชื่อ อาจ เป น เพราะ ทำให พวก เขา ได รู จั ก ตั ว เอง มาก ขึ้ น

104 à¢ÁÃÒ°

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 105

รูจักวา บรรพบุรุษ ของ ตัว เอง คือ ใคร รู วา เขมราฐ เคย มี เหตุการณอะไรเกิดขึ้นบาง ที่สำคัญนะ เด็กพวกนี้ยิ่งรู ประวัติศาสตรยิ่งภูมิใจในความเปนคนเขมราฐ” คิดตามที่อาจารยสุรวุฒเล ิ าแลวก็นาจะจริง ผมใน ฐานะคนอยุธยา พอไดมาศึกษาประวัตศิ าสตรของอยุธยา ดวยตนเองก็มีความรูสึกภาคภูมิใจไมตางไปจากนองๆ เชนกัน และนั่นก็คือเสนหของวิชาประวัติศาสตรที่ทำให หลายคนหลงใหล

àÃÕÂ¹ÃÙŒ»ÃÐÇÑμÔÈÒÊμÃ àÊÃÔÁ¤Ø³¤‹ÒªØÁª¹ หลัง ทราบ แนวคิด และ ที่มา ของ โครงการ ยุว วิจัย พอสมควรแลว ผมถือโอกาสหันไปคุยกับเด็กๆ คนเกง ของเรากันบาง “มาทำงานวิจัยประวัติศาสตรทองถิ่นนี่ นองคิดวา ตัวเองไดอะไรมากที่สุด” ยังไมทันสิ้นคำถาม เด็กๆ ตางพากันตอบเสียง เจื้อยแจว “หนู ว า อย า ง แรก เลย ก็ คื อ ทำให เรา ได รู จั ก ประวั ติ ศ าสตร ท อ ง ถิ่ น ของ ตนเอง โดย เฉพาะ ประวัติศาสตรในเรื่องที่ไมมคนนอก ี เขามาทำ อยางเรื่อง สนามบินลับเราเคยไดยินมาตั้งแตเด็ก แตก็ไมเคยมีใคร เขามาทำวิจัย จะหาหนังสืออานก็ไมมี

106 à¢ÁÃÒ°

เกศินี หิมะคุณ พลดนัย โพธิยา ถิรชาพร เถาวโมลา

กวินทิพย จงสีหา

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 107

พิชญวิชช ยุทธชนะ

ณิชาบูล ทองบอ

108 à¢ÁÃÒ°

“พอเรามาทำเรือ่ งนีเอง ้ ก็ทำใหเราไดประสบการณ และคอยๆ เรียนรูดวยตัวเอง ถึงแมอาจจะยังไมถูกตอง ตามหลักวิชาการทั้งหมดก็ตาม แตสำหรับพวกหนูถือวา ตรงนี้เปนกาวแรกที่จะไปทำงานวิจัยดีๆ ที่เราสนใจใน อนาคต” นองครับ ตอนพี่อยู ม.4-5 นี่พี่ยังเที่ยวเลนไปวันๆ เลย แตนองเลนไปถึงทำวิจัยทองถิ่นแลว พี่ขอศิโรราบ ดวยใจจริงๆ เมื่อผมถามถึงเรื่องหัวขอที่นองๆ ทำวิจัยกันนั้น แทบไมนาเชือ่ เลยวาจะเปนหัวขอทีเด็ ่ กระดับมัธยมปลาย

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 109

คิดกันขึ้นมา เพราะฟงดูแลวเทียบไดกับหัวขอวิจัยของ นักศึกษาปริญญาโทเลยทีเดียว หัวขอวิจัยที่วานั้นก็คือเรื่อง ‘สนามบินลับเขมราฐ กับการกูชาติรวมกับเสรีไทย’ สวนเรื่องของคุณภาพนั้น ไมตองสงสัย เพราะไดรางวัลยุววิจัยดีเดนของจังหวัด อุบลราชธานีมาเปนเครื่องการันตี

110 à¢ÁÃÒ°

09 ÍÓÅÒà¢ÁÃÒ° ยามเย็นริมน้ำโขงขณะสายธารแหงดวงตะวันกำลัง อัสดง คนหนึง่ คนกับกลองหนึง่ ตัวกำลังซึมซับบรรยากาศ ความงามเหมือนตองมนตรสะกดแหงลุม น้ำโขง จะวาไป ก็แปลกอยูไมนอย ไมรูเพราะเหตุใดหนุมลุมเจาพระยา อยางผมจึงยอมศิโรราบฝากหัวใจไวกับสายน้ำสายนี้ เขมราฐเปนหนึง่ ในเมืองริมน้ำโขงทีมี่ เสนหเฉพาะ  ตัว อยางเหลือหลาย ผมไดพบความงามในหลายๆ มิติ ทั้ง ความงามของอาคารบานเรือน วัดวาอาราม ธรรมชาติ สิ่งแวดลอม ศิลปะ วัฒนธรรม หากสิ่งที่เปนความงดงามที่สุดที่ผมสัมผัสไดจาก ชุมชนแหงนี้ นัน่ คือ ความงามของผูค นทีมี่ ปณิธานรวมกัน วาจะทำใหเมืองริมโขงเล็กๆ แหงนี้เปนชุมชนนาอยู บอกตามตรง เทาทีได ่ มาสัมผัสครัง้ แรก ผมไมแนใจ เลย วา ชุมชน เมือง เชน นี้ จะ มี ศักยภาพ ดาน ใด บาง ที่ จะ ดึงดูดผูคนใหรวมประสานใจเปนหนึ่งเดียวกันได เพราะ ตองยอมรับวา บนเสนทางแหงการพัฒนาประเทศไทย ใน หลาย ทศวรรษ ที่ ผาน มา เห็น ได ชัด วา ชุมชน เมือง หลายแหงตางก็ประสบปญหาในการจัดการมากที่สุด แตสำหรับเขมราฐอาจเปนขอยกเวน เพราะเรื่อง

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 111

บางเรือ่ งทีไม ่ นาเปนไปไดกลับเปนไปได อยางเชนเรือ่ งราว ของ โคช แหง นที่ สามารถ พลิก ชะตา กรรม ที่ แสนวิกฤติ ให กลับ มา เปน โอกาส จาก คน ที่ ควร จะ ตอง ได รับ การ ชวยเหลือจากคนอืน่ กลับกลายเปนผูให  ผูสร  าง ผูบั นดาล ชีวิตใหมใหแกเด็กๆ ในชุมชน หรือแมแตผูสูงอายุที่มักถูกมองวาเปนไมใกลฝง แตสำหรับผูสู งอายุทีเขมราฐ ่ กลับเปนผูที มี่ บทบาทสำคัญ ในการรวมพัฒนาชุมชนใหดีขึ้นกวาเดิม ทั้ ง หมด ยั ง ไม เท า กั บ ที่ คนใน ชุ ม ชน ทุ ก คน ต า ง รูหน  าที่ รูบทบาท  ของตน ทุกคนลวนมีส ว นรวมดูแลเมือง เขมราฐอันเปนที่รัก มองยอนกลับมาดูสังคมไทย ณ ปจจุบันที่เต็มไป ดวย ความ ขัดแยง ผมไม ใคร แนใจ นักวาจะมี สัก กี่ คน ที่ มีจิตสำนึกรักบานเกิดอยางแทจริง และเมื่อหันกลับไป มองชุมชนเล็กๆ แหงนั้นอีกครั้ง แมผูคนในชุมชนจะมี ความแตกตางหลากหลาย แตนั่นก็มิไดกอใหเกิดความ แตกแยกหรือฉุดรั้งความเจริญกาวหนา ทุกความขัดแยง ทุกความไมเขาใจ พวกเขาจะแกไขดวยการหันหนาเขาหา กัน พูดคุยดวยหลักเหตุและผล ภายใตกติกาในระบอบ ประชาธิปไตยเสียงขางมาก ทวาการยึดหลักเสียงขางมากของคนเขมราฐก็ยัง เคารพและรับฟงเสียงขางนอย เปดโอกาสใหคนทีคิ่ ดตาง

ไดรวมแสดงความคิดเห็น และที่สำคัญ เสียงขางนอย ก็ไมทำตัวเปนอันธพาลไปหักลางเสียงขางมาก เพราะคน เขมราฐรูว า การแกไขปญหาความขัดแยงดวยความรุนแรง ไมใชทางออกที่ถูกตอง คน เขมราฐ คน หนึ่ง เคย บอก กับ ผม วา ถา เรา คิด ไมเหมือนคนอืน่ แลวจองแตจะทำทุกอยางตามใจตนเอง โดยไมฟงเสียงคนรอบขาง สังคมสวนรวมก็ยอมเกิดความ เสียหาย ผมไมอยากใหเสียงเล็กๆ ของคนเขมราฐลอยหาย ไปกับสายลม ถึงเวลาหรือยังที่คนไทยทุกคนควรจะรวมกันหา ทางออก เพื่อสรางสรรคสังคมนี้ใหนาอยูยิ่งขึ้น เหมือน อยางที่คน เขมราฐกำลังคิดและลงมือทำ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 113

114 à¢ÁÃÒ°

ÀÒ¤¼¹Ç¡

ขอมูลพื้นฐานตำบลเขมราฐ เทศบาล ตำบล เขมราฐตั้ ง อยู ห า ง จาก ที่ ว า การ อำเภอเมืองอุบลราชธานี ตามทางหลวงแผนดินหมายเลข 2050 (อุบลราชธานี-เขมราฐ) ระยะทางประมาณ 102 กิโลเมตร ไดรับการจัดตั้งตามพระราชบัญญัตสุิ ขาภิบาล เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน 2499 และเปลี่ยนฐานะจาก สุขาภิบาลเปนเทศบาลตำบลเมื่อวันที่ 25 พฤษภาคม 2542 มีพืน้ ทีประมาณ ่ 7.7 ตารางกิโลเมตร หรือ 4,248 ไร ครอบคลุมพื้นที่ 5 หมูบาน ไดแก หมูที่ 1 บานเหนือเขมราฐ หมูที่ 7 บานเขมราฐ หมูที ่ 8 บานโนนนารี หมูที ่ 11 บานหนองวิไล หมูที ่ 22 บานแสนสุข พรอม ทั้งมี การ แบง พื้นที่ ใน การ ดูแล ออก เปน 8 ชุมชน ไดแก ชุมชนบานเหนือเขมราฐ ชุมชนกงพะเนียง ชุมชนโนนนารี ชุมชนโนนสังขพัฒนา ชุมชนหนองวิไล ชุ ม ชน หลั ง หมวด การ ทาง ชุ ม ชน แสนสุ ข และ ชุ ม ชน เทพนิมิต

116 à¢ÁÃÒ°

อาณาเขต ทิศเหนือติดกับแมน้ำโขง ทิศตะวันออกติดกับแมน้ำโขง ทิศ ใต ติด กับ ตำบล นา แวง อำเภอ เขมราฐ และ อำเภอนาตาล ทิศตะวันตกติดกับตำบลขามปอม ตำบลหนองนกทา ตำบลหนองสิม อำเภอเขมราฐ ประชากร เทศบาลตำบลเขมราฐมีประชากรจำนวน 6,118 คน ความหนาแนนของประชากรเฉลี่ย 949 คน ตอ ตารางกิโลเมตร มีจำนวนครัวเรือนทัง้ สิน้ 1,759 หลังคา เรือน ลักษณะภูมิประเทศ สภาพ พื้นที่ โดย ทั่วไป เปน ที่ราบสูง และ ที่ราบ ต่ำ สลับกับพื้นที่ลูกคลื่นลอนลาด ดานเหนือเปนแมน้ำโขง ลาดเอียงไปทางดานทิศตะวันออก มีพืน้ ทีติ่ ดเขตชายแดน กับประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวโดยมี

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 117

118 à¢ÁÃÒ°

แมน้ำโขงกั้นกลาง นอกจากแมน้ำโขงซึ่งเปนแหลงน้ำธรรมชาติแลว ยังมีลำหวยบังโกยอยูทางทิศใต ใชเปนเสนแบงเขตการ ปกครองระหวางเทศบาลตำบลเขมราฐกับองคการบริหาร สวนตำบลเขมราฐ ในชุมชนมีโครงการชลประทานอยูด วย สวนทิศตะวันออกเฉียงเหนือเปนอางเก็บน้ำขนาดกลาง สามารถสงไปตามคลองสงน้ำตางๆ เพื่อใหเกษตรกร เพาะปลูกตลอดป พื้นที่โดยรอบชุมชนจะเปนทุงนาซึ่งมี การปลูกมะขามหวาน กลวย การประมง และเลี้ยงสัตว เปนตน ลักษณะภูมิอากาศ โดยทัว่ ไปสภาพอากาศมักจะไมรอนหรือหนาวจัด เนื่องจากใกลแหลงน้ำและปาไม ชวยปรับสภาพอากาศ ไมให เปลี่ยนแปลงรวดเร็วจน เกิน ไปนัก ใน รอบ ปจะ มี อุณหภูมิโดยเฉลี่ย 28-32 องศาเซลเซียส ฤดูฝน เริ่มตั้งแตเดือนพฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม และมักปรากฏเสมอวาฝนจะทิ้งชวงในเดือนมิถุนายนถึง เดือนกรกฎาคม แตระยะเวลาการทิง้ ชวงมักจะไมตรงกัน ในแตละป และในชวงปลายฤดูฝน ฝนจะตกชุก บางป อาจมีภาวะน้ำทวม แตสถานการณไมรุนแรงนัก ปริมาณ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 119

น้ำฝนทั้งปอยูที่ระดับ 1,250 ลูกบาศกเมตร ฤดูหนาว เนื่องจากเทศบาลตำบลเขมราฐตั้งอยู ทางทิศตะวันออกสุดเขตของประเทศไทย ทำใหไดรับ อิทธิพลจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือกอนภูมิภาค อื่น อุณหภูมิ จะ เริ่ม ลด ต่ำ ตั้งแต เดือน ตุลาคม ถึง เดือน กุมภาพันธ และ จะ หนาว จัด ประมาณ เดือน มกราคม อุณหภูมเฉลี ิ ่ยประมาณ 18 องศาเซลเซียส ฤดู ร อ น เริ่ ม ตั้ ง แต เดื อ น กุ ม ภาพั น ธ ถึ ง เดื อ น พฤษภาคม อากาศจะเริ่มรอนขึ้นตามลำดับ และอาจมี ฝนตกสลับบาง แตปริมาณไมมากนักและไมเพียงพอตอ การเพาะปลูก ในฤดูนี้มักจะมีพายุฤดูรอนเกิดขึ้น ทำให เกิดพายุฝนฟาคะนองและลมกระโชกแรง อุณหภูมสูิ งสุด เฉลี่ยประมาณ 35 องศาเซลเซียส การคมนาคม เสนทางเขาถึงเทศบาลตำบลเขมราฐ มีเสนทาง คมนาคม สำคั ญ ที่ สามารถ เชื่ อ ม โยง กั บ เทศบาล นคร อุ บ ลราชธานี และ ชุ ม ชน เทศบาล อื่ น ได สะดวก โดย สามารถเชื่อมตอกับอำเภอเมืองอุบล อำเภอกุดขาวปุน และ อำเภอ ตระการพื ช ผล ตาม ทางหลวง แผ น ดิ น หมายเลข 2050 (อุบลราชธานี-เขมราฐ) อำเภอนาตาล

120 à¢ÁÃÒ°

อำเภอโพธิไทร ์ อำเภอศรีเมืองใหม และอำเภอโขงเจียม ตาม ทางหลวง แผ น ดิ น หมายเลข 2112 (เขมราฐอำนาจเจริญ) สำหรับในบริเวณชุมชนมีถนนตรอกซอย ตางๆ และสามารถเชื่อมตอกับชุมชนอื่นไดโดยสะดวก สภาพสังคม สภาพสังคมเปนสังคมกึง่ เมือง ฐานะทางเศรษฐกิจ อยูใน  เกณฑปานกลางถึงต่ำ ประชากรสวนใหญมีเชือ้ สาย ไทย นั บ ถื อ ศาสนา พุ ท ธ และ มี ประเพณี วั ฒนธรรม พื้นบานซึ่งยังคงปฏิบัติสืบทอดตอกันมา ไดแก ประเพณี การ ทำบุญ ในวัน สำคัญทาง ศาสนา ประเพณี แห เทียน เขาพรรษา ประเพณีสงกรานต รวมทั้งเทศกาลแขงเรือ ประจำป สภาพเศรษฐกิจ ประชากรสวนใหญประกอบอาชีพเกษตรกรรม คือ การเพาะปลูก การประมง และการเลีย้ งสัตว พืชเศรษฐกิจ ทีสำคั ่ ญ ไดแก ขาว มะขามหวาน และกลวย สำหรับสัตว ทางเศรษฐกิจ ไดแก โค กระบือ สุกร เปด และไก นอกจากนี้ ประชากรทีอยู ่ ใน  เขตชุมชนจะประกอบ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 121

อาชี พ ค า ขาย ส ว น อาชี พ ด า น อุ ต สาหกรรม บริ ก าร ประเภทเครือ่ งยนตเล็กจะกระจายอยูทั ว่ ชุมชน มีโรงงาน อุตสาหกรรมขนาดกลาง ไดแก โรงสีขาว จำนวน 2 แหง โรงงานผลิตคอนกรีต/ทอ จำนวน 1 แหง โรงงานกลึง โลหะ จำนวน 2 แหง ฯลฯ สำหรับสถาบันการเงินมีอยู

122 à¢ÁÃÒ°

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 123

124 à¢ÁÃÒ°

3 แหง คือ ธนาคารออมสิน ธนาคารเพื่อการเกษตรและ สหกรณการเกษตร และธนาคารกรุงเทพ แหลงเรียนรูใน  ชุมชน 1.ระบบบริหารจัดการตำบล ประกอบดวย 2 แหลง เรียนรู คือ การบริหารจัดการตำบล และการจัดการขอมูล ตำบล 2.ระบบการดูแลสุขภาพชุมชน ประกอบดวย 7 แหลงเรียนรู คือ โรงพยาบาล 1,500 เตียง กลุม อสม. นอย กลุมอาสาสมัครดูแลผูสูงอายุที่บาน (อผส.) กลุม อสม. กลุมมิตรภาพริมโขง (องคการแชรประเทศไทย) ชมรม ผู สูง อายุ ออก กำลัง กาย เพื่อ สุขภาพ และ ชมรม แอโรบิก 3.ระบบเศรษฐกิจชุมชน ประกอบดวย 1) เศรษฐกิจ ชุมชน มี 2 แหลงเรียนรู คือ กลุม แมบานเกษตรกรหนองวิไล และ กลุม เลี้ยง ปลา ใน กระชัง 2) เศรษฐกิจ พอ เพียง ประกอบดวย 8 แหลงเรียนรู คือ กลุมทำขนมทองพับทอง ม ว น กลุ ม เลี้ ย ง ไก พื้ น บ า น กลุ ม เลี้ ย ง กบ กลุ ม เศรษฐกิจ พอ เพียง กลุม ทำ แหนม ใบ มะยม กลุม ทำ ไสกรอก กลุมอุตสาหกรรมครัวเรือน (ทำหมอน) และ กลุมทำเปลไมไผ

ÈÃÕÈÑ¡´Ôì ¾Ô¡ØÅá¡ŒÇ 125

4.ระบบ ความ ปลอดภัย ชุมชน ประกอบ ดวย 4 แหลงเรียนรู คือ อาสาสมัครกูชีพ กูภัย (1669) อาสา สมัครปองกันภัยฝายพลเรือน (อปพร.) ชุดรักษาความ ปลอดภัยประจำหมูบ า น (ชรบ.) และการจัดการสารเสพติด ของชุมชน 5.ระบบการเรียนรูเพื่อเด็กและเยาวชน ประกอบ ดวย 3 แหลงเรียนรู คือ สโมสร ป.ซิตี้ ศูนยพัฒนาเด็กเล็ก เทศบาลตำบลเขมราฐ และยุววิจัย 6.ระบบ ภู มิ ป ญ ญา ชุ ม ชน ประกอบ ด ว ย 5 แหลง เรียน รู คือ กลุม กลอง ยาว วง โปงลาง โรงเรียน เขมราฐพิทยาคม รำวงชาวบาน ครูภูมิปญญา และศูนย ศิลปวัฒนธรรม 7.ระบบกองทุนและสวัสดิการ ประกอบดวย 3 แหลงเรียนรู คือ กองทุนหมูบานและชุมชนเมืองแหงชาติ กองทุนฌาปนกิจขาราชการบำนาญ และ Bamboo Bank (ธนาคารกระบอกไมไผ) 8.ระบบการทองเทีย่ วเชิงวัฒนธรรม ประกอบดวย 2 แหลง เรียน รู คือ การ แขง เรือยาวนานาชาติ ชิง ถวย พระราชทาน และไหวพระ 3 พี่นอง

à¾Å§ÈÑ¡ÂÀÒ¾ªØÁª¹ คำรอง-ทำนอง วสุ หาวหาญ เรียบเรียงดนตรี ศราวุธ ทุงขี้เหล็ก ขับรองโดย ฟางแกว พิชญาภา, ศราวุธ ทุงขี้เหล็ก, สมชาย ตรุพิมาย

หนึ่งสมองสองมือที่มี รวมเปนหลายความคิดดีๆ ออกมายืนตรงนี้ ทำเพื่อเมืองไทยดวยกัน ไมวาจะอยูที ไ่ หน เราเปนคนไทยเปย มความสามารถ เปน กำลัง ของ ประเทศ ชาติ พัฒนา บาน เมือง กาว ไกล เปนคนเหนือ อีสาน กลาง ใต ก็รักเมืองไทยดวยกันทัง้ นัน้ (สรอย) หากเรารวมมือรวมใจ ทำสิ่งไหนก็ไมเกินแรง โครงสราง ชุมชน แข็งแกรง เพราะ เรา รวม แรง รวม มือ สรางสรรค จัดการทรัพยากรชวยกัน ดวยมุมมองที่เรา แบงปน ใชความคิดสรางสรรคใหเต็มศักยภาพ อยูชนบทหางไกล ทำนาทำไร พอเพียงเลี้ยงตัว ใชชุมชนดูแลครอบครัว ใชครอบครัวดูแลชุมชน ปูพืน้ ฐาน จากหมูบานตำบล สรางแปลงเมืองไทยใหนาอยูดังฝน

ชุมชนทองถิน่ บานเรา เรียนรูร วมกันเพือ่ การพัฒนา ชุมชนทองถิ่นบานเรา เรียนรูร วมกันชวยกันพัฒนา อยูตามเมืองใหญเมืองหลวง หัวใจทุกดวงซอนไฟ มุง มัน่ กาวออกมาจากรัว้ ทีกั่ น้ จับมือกัน ทำเพือ่ เมืองไทย คนละมือสองมือคือน้ำใจ โอบกอดชุมชนไวดวยความสุข ยืนนาน หนึ่งสมองสองมือที่มี รวมเปนหลายความคิดดีๆ ออกมายืนตรงนี้ ทำเพื่อเมืองไทยดวยกัน หาก เรา รวม มือ รวมใจ ทำ สิ่ง ไหน ก็ ไม เกิน แรง โครงสราง ชุมชน แข็งแกรง เพราะ เรา รวม แรง รวม มือ สรางสรรค จัดการทรัพยากรชวยกัน ดวยมุมมองที่เรา แบงปน ใชความคิดสรางสรรคใหเต็มศักยภาพ ดวย มุม มอง ที่ เรา แบง ปน ใช ความ คิด สรางสรรค ให เต็ม ศักยภาพ...

เขาไปฟงและดาวนโหลดเพลงศักยภาพชุมชนไดที่ www.punsook.org