6 minute read

mardika (I Wayan Kuntara

Satua Cutet

mardika

Advertisement

I Wayan Kuntara

“Merdéka! ” Kéto anaké pada

girang masuryak. Di balé banjar,

wantilan désa, warung, jalan,

jeg di sabilang bucun désa,

makejang masuryak kéto yén suba

saling mapapasan. Kéto masih di

TV, radio, koran, kanti media

sosial, krunané ento lakar

kadingeh tur matulis. Apa ané

makada kéto? Sing ja lén ulian

kramané lakar nyanggra rahina 17

Agustus, rahina Mahardika

Indonésia.

Yén suba unduk nyanggra rahina Mahardika Indonésia, di Désa Kasuran makejang kramané pada bincuh. Cerik-ceriké pada girang ngaba bendéra di jalan-jalan désané. Truna-trunané pada bincuh nyujukang bendéra, ngias paumahan, kanti ngresikin wewidangan. Ané tua-tua mébat di paumahan. Di masané ento, akijapan mata désané ngendih warna barak lan putih. Bendéra, ider-ider, kanti ngaé lawar apang mawarna barak lan putih. Yadiastun guminé uyak gering agung, tusing ngaénang surud keneh krama désané lakar nyanggra rahina ané sanget mabuat ento.

Ri kala krama desané pada bincuh nyanggra rahina Mahardika Indonésia, malénan ngajak Putu Mardika, ia bincuh nyemak gegaén di tongosné magaé. Tulis gidatné Putu Mardika tusing saluung cerik-ceriké ané lénan. Ia lekad di kulawarga tuara, apabuin jani suba kakalain bapa luas ka tanah wayah. Sasukat ento ia idup tuah ngajak méménné di umahné ané réod, tusing ada bendéra, tusing ada lawar, di jumahné tusing ada warna barak lan putih.

Suba atiban bapanné ngalain ka tanah wayah. Komang Artini, méménné Putu Mardika sawai-wai magaé dadi buruh serabutan. Pikolihné ané tusing karoan, ngaénang ia tusing sanget nyidang méanin prabéa Putu Mardika masekolah. Pikolihné ento paling aget bantes nyidang ngaé payuk jakané makudus awai. Apabuin di masan gering agung cara jani, makejang pada kéweh. Lénan tekén ento, sekolahé masih nyalanang paplajahan daring uli hapé. Unduké ento ngaénang Putu Mardika lan Méménné ngancan kéweh, kéweh ulian Putu Mardika tusing ngelah hapé cara murid ané lénan.

Wayan Jengki Sunarta

Agetné di masan kéweh cara jani, enu ada anak rungu tekén paundukan ané nibénin kulawargané Putu Mardika. Cik Acong adané, jadma uli panegara Cina ané suba makelo ngoyong di Désa Kasuran. Ia ngelah utsaha béngkél las di désa. Béngkélné gedé tur tusing taén sepi. Sesai ada dogén pasuh ané teka. Di tongosé ento Putu Mardika katampi magaé lan maan upah nem belas tali kanti duang dasa tali awai. Ané ngaé angen kenehé, upah awai ané maan magaé di béngkél ento atenga baanga méménné anggona ngentugin prabéa sawai-wai, lan buin atenga punduhanga di céléngané apang nyidang anggona meli hapé.

Di béngkél, Putu Mardika tusing ja nyemak gegaén ané kéweh. Gegaéné tuah nyampat, ngulung kabel, tur gegaén ingan ané lénan. Aget muridé tusing masuk ka sekolah, dadiné Putu Mardika ngelah galah magaé apang nyidang nulungin pakéweh méménné. Yén ada anaké ané ka béngkél matakon, “Gus, ngudiang dini? Sing malajah?” Putu Mardika satata masaut, “Tiang dini magaé Pak, binjepan yén suba mangaso tiang ngaé tugas.” Semuné ané polos tur ajér ngaénang anaké ané teka ka béngkél marasa angen. Dikénkéné ada ané ngenjuhin Putu Mardika pipis limang tali kanti dasa tali. Sakéwala ia satata nulak. Ia inget tekén besen bapanné ipidan ané ngorahang, “Eda ulah nampi pipis uli anak, yén tusing nyemak gegaén.”

Yadiastun Putu Mardika tusing ngelah hapé anggona malajah daring, sakéwala ia tusing taén ngutang paplajahan di sekolah. Sabilang wai di lakaré majalan ka tongos magaé, ia singgah malu ka sekolah. Neked di sekolah ia matakon tekén guruné unduk tugas, yén ada tugas, tugasé ento lakar abana ka béngkél. Di subané nyaluk galah mangaso di béngkél, ia madaar, suudé ento ngaé tugas. Di kénkéné yén kuangan galah, tugasé ento jumunina ngaé di jumah. Buin maniné tugasé ento kasetor ka sekolah. Sinambi nyetor tugas, ia lakar matakon tugas ané anyar tekén guruné. Tuah amonto pajalané Putu Mardika sabilang wai. Tusing taén Putu Mardika makaengan tekén pakéwehné. Ia satata inget tekén besen bapanné. “Yadiapin amongkén ja kéwehné, eda

kanti nyerah. Patuh tekén prawirané di payudan, ngasanin pakéweh sakéwala mabela pati nglawan penjajahé. Ento ané ngranayang iraga jani nyidang ngasanin mahardika ring panegarané ené.” Besen bapanné ento masih katulad baan Putu Mardika ri kala ngaénin tugas, tusing nyandang kapapasin, amongkén ja kéweh tugasé pasti pragat baan Putu Mardika ngaénin.

Galah semeng ring rahina 17 Agustus, Putu Mardika mamocol teka ka béngkél ulian béngkélé tutup. Di malipetan mulih, tingalina timpal-timpalné pada mapupul diwangan. Ulian gering agungé enu nguyak gumi, cerik-ceriké tuah bani pesu mapupul neked diwangan dogén. Ento masih mengkebmengkeb apang tusing kena opak. Makejang timpal-timpalné ditu tingalina ngaba bendéra merah putih. Putu Mardika dot milu mapupul, sakéwala ia tusing ngelah bendéra. Bendérané ané pidan suba usak, suba benyah, suba bolong kapongpong Jero Ketut. Yadiapin suba melah baana ngampilang di lemariné, enu masih bakata baan Jero Ketut. Mula seken Jero Ketut di jumahné demen ngrusuhin.

Jani tuah besik ané kenehanga tekén Putu Mardika, kénkén carané apang ngelah bendéra anyar. Ia bingung, bingung ulian tusing ngelah pipis. Yén céléngané empug sinah lakar nambakin pangaptiné meli hapé. Tusing buin lantang makeneh, ia lantas malaib ngamulihang nyagjagin méménné ané sedeng itep nyakan di paon. Ditu ia ngulungang munyi tekén méménné, “Mé, tiang dot ngelah bendéra merah putih ané anyar, bendérané ané pidan suba benyah.” Kéto ia ngomong sada nguntul.

Komang Artini nengil ningehang panakné ngomong kéto. Ia angen tur sebet, sebet ulian ngelah keneh meliang bendéra anyar sakéwala pipisné kejokan. Pipisné suba telah anggona meli baas lan daarang nasi. Ané jani tuah masisa duang tali piah di limané. Sinah suba tusing nyandang anggon meli bendéra. Komang Artini lantas nyagjagin tur ngelut panakné. Ditu ia ngomong tekén panakné sinambi nyaruang sebetné baan kenyeman, “Nah Tu, buin mani yén ada pipis lebih, lakar beliang Putu bendéra anyar.”

Putu Mardika ngelésang awak uli gelutan méménné. “Mé, Buin mani suba suud anaké ngrayaang rahina mahardikané. Tiang dot jani, apang nyidang bareng mapupul ngajak timpal-timpalé diwangan.” Putu Mardika nyautin munyin méménné sada masemu jengis.

“Kanggoang malu Tu, kanggoang malu jani tusing bareng mapupul ngajak timpal-timpal. Sakéwala mémé majanji, buin atiban Putu pasti nyidang bareng.” Dabdab Komang Artini ngrumrum panakné.

“Tauk. Tiang sing nyak. Rahina mahardikané anak gelah ajak makejang. Nyabran tiban tiang musti bareng milu ngrayaang, cara besen bapa tekén tiang ipidan.” Putu Mardika ngomong sada ngambul.

“Eda malu nyambat-nyambat mahardika!” Komang Artini masaut sada jengat. Kenehné suba inguh, inguh ulian ngasanin undukné buka jani. Ia nelik meleng panakné laut nyumunin mamunyi, “Apa tawang Putu unduk mahardikané? Mahardikané tuah gelah anak ngelah, anak ané sugih meliah, anak ané negak di tongos ané melah. Yén mula mahardikané gelah makejang, sing kanti jani Putu ajak mémé enu ngoyong di jumah ané réod kéné, ané sabilang ujan tuduh dini-ditu.”

“Mé, Boya ja suba dadi kewajiban iraga ajak makejang musti rungu tur ngrayaang rahinané ento?”

“Mémé nawang iraga patut rungu tur ngrayaang rahinané ento. Sakéwala tingalin unduké jani. Kadi rasa apang nyidang madaar buin mani dogén suba aget. Anaké ané di ba duur ada ané rungu tekén iraga? Sajaba yén ada perluné. Apang Putu nawang, ipidan dugas Putu tusing jumah, ada anak teka masuaka ka désan iraga. Ia masih teka ka umah iragané ené. Busanané bungah, madasi, masepatu, majas, tuun uli mobil sédané. Prajuru désané pada ngabih, krama désané masih pada ngiringang, mémé lan bapa masih nyanggra di aep umah. Satondén anaké ento mapotrék lan magedi uli dini, anaké ento majanji, yén di subané maan tongos melah ba duur, ia lakar ngwantu désané apang maju lan majanji menahin umah iraga baan program bedah rumah. Sakéwala jani, di

subané anaké ento negak tis ba duur, tusing ada apa, kanti bapan Putuné suba ngalain tusing masih ada apa. Apa ké ento ané madan mahardika gelah makejang Tu?”

Putu Mardika nguntul tusing nyidang masaut. Kenehné sebet ningehang munyin méménné. Apabuin pangaptiné apang belianga bendéra anyar tusing bakata. Ia malaib ngeling ngojog kamarné. Neked di kamar, jemaka krésék ané mawarna barak lan ané mawarna putih. Kréséké ento kasambung baan Putu Mardika apang dadi bendéra. Ané warna barak pejanga ba duur, ané mawarna putih pejanga di betén. Suudé ento, di tengah-tengahné katémbél nganggo sisan ubad legu ané suba kaenyitin. Bendérané ane suba pragat lantas kapasang di tongkat pramukané. Suba pragat makejang, Ia lantas malaib girang ka diwangan. Yadiastun sisan-sisan yéh paningalané enu mesegin pipi lan camokné. Ulian bas kaliwat liang kenehné, tusing marasa bendéra ané abana ngengsut di punyan kayuné. Bendérané uék tur benyah. Makejang timpalné ané ningalin pada ngedékin.

I Wayan Kuntara

Magenah ring Désa Bedulu, Kecamatan Blahbatuh, Kabupatén Gianyar. Alumnus Himasaba Undiksha warsa 2011. Sané mangkin makarya dados Penyuluh Bahasa Bali.

This article is from: