6 minute read

siat peteng di pasisi surungan (I Wayan Wésta

Satua Cutet

I Wayan Wésta

Advertisement

Sapuniki wiwitan Padukuhan Bukit Abahé. genah Ni Gari sareng Ni

Tungtung Tangis ngili suwung. Ané malu Kumpi Sadu maguru

majeng Pranda Abah. Yén akudang tiban nyaraka di Geria Dawan,

pesu mulih maséwaka darma majeng Pranda lingsir, nelebang guna-

gina urip. Malajahin wariga, asta kosali, usada, itihasa,

plalutuk, darma kauripan, tutur kapatian, mayoga semadi

sabilang dina. Kidung, kakawin, geguritan satmaka baju di

awak. Babad pamancangah kagilik. Surat, rajah, kajang, modré,

suduk swari katelebang. Pangiwa panengen karangsuk sami.

Kasayangang pesan Kumpi Sadu, mulaning guru susrusa, lintang sropén, anut sasana ningkahang awak, nyuun nyungsung sapanikan nabé. Nyaluk kajeng kliwon enyitan, nuju Sasih Jésta, dauh pisan, Kumpi Sadu kapakusara Padanda lingsir. Tumbén ada utusan nadak. Gegancangan Kumpi Sadu tangkil.

“Mamitang lugra titiang parek palungguh Pranda, napi wénten pakarsa?” atur Kumpi Sadu banban, saha ngasabang raga.

“Kéné Du, i tuni semeng ada utusan ka geria, braya uli Nusa, nekedang pinunas Déwa Kawot, ayat muputang pasobaya, janji siat peteng. Baan brangtiné kaliwat tekén Pranda, dadalan iyeg dugasé nu welaka, mrebutin I Dayu, Pranda Istri né jani. I Dayu anak mula tuara tresna marepé Déwa Kawot, ditu dané misuna, Bapa kadalih nganggon guna-guna. Disubané mapotgala, nyaluk sasananing kawikon mara dané rauh, nantuang janjiné imaluan. Sasananing sadaka tuara dadi nyalanang gedeg basang, mapan suba mamuceh geni di raga. Sadina-dina nyalanang homadyatmika. Masmi reged ring awak.”

“Keneh Bapané jani, apang kisinan ja kenehné Déwa Kawot, Sadu tundén Bapa majalan, mragatang janjin Bapa duké welaka. Swadarmaning wiku tan kapatutang nyemak gaé buka kéto, wiréh singsal ngimpasin brata Wretisasana.

Bapa mutang janji, tuara dadi lémpasang, pét buin mani Bapa mati apang tusing dadi utang,” pangendikan Pranda Abah marepé Kumpi Sadu banban.

Kumpi Sadu kamemegan, tan maha sairing duaning guru bakti. Pabaat guru mulaning i sisia patut nginganin. Nyuun nampa pangandikan nabé. “Inggih Ratu Pranda, satitah Pranda titiang sairing, angkihan jagi aturang titiang anggé daksina. Malih pidan siaté punika, ring dija jagi kalebar mangda patut antuk titiang mataki-taki.”

“Pabesen Déwa Kawot, tekén utusané, siaté ayat kagelar kala Kajeng Kliwon di Pasisi Surungan, dangin Pradésa Jumpainé. Petengé né nyanan nuju tengah dalu. Sayagaang pesan nyén ento, madak benya kasadianan. Bapa ngalugra benya, né benehang ngemit mantra pamunah durga, panugrahan Bhatari Berawi rikala Bapa nangun samadi di Sétra Ganemayu.”

Pranda lingsir raris neduang pawisik, japa pamunah durga. Kumpi Sadu anapak pada, pabahané kausap nibakang pawisik pangancing atma. “Benehang nyén ngemit, da ampah, mapan rahasia temen,” Pranda lingsir mapakéling.

Kumpi Sadu nampi pawisik rahasia, anyuun pada lantas mapamit ka pondok, mataki-taki nyalanang satitah nabé. Ring tengah margi, makenehkeneh Kumpi Sadu, metu éling indik kasub dané Déwa Kawot, yukti lintang sakti. Yén akudang musuh kapencundang, nunas urip apanga nu idup.

“Né iraga lantas kawidi ngarepin. Apa ja lakar dadi, méhméhan ngemasin mati. Tan bina pitik magutin garuda, doh para kasadianan. Apa buin Déwa Kawot, kasub guruning désti, ngiwa-tengen suba bétél. Ngelah sisia liu, sahananing pangiwa karangkep, tan pejah déning senjata. Tan sida padem kala rahina utawi wengi. Dané ratuning léak tondén naenin kasor,” Kumpi Sadu ngrenggeng sinambi ngantung udeng di saka pondokné.

Nyaluk sandi kaon, Kumpi Sadu nyeritin pianak somah, ngorahang saindik-indik titah Pranda Abah, ayat ngarepin Déwa Kawot sajeroning siat peteng, muputang tantu lawas majeng Ida Pranda. Jengis panampén pianak somah Kumpi Sadu nampi pabesen buka kéto, kadi suba kakalahin mati.

Manik Sudra

“Nyanan tengah dalu icang lakar majalan masiat. To ada tirta di piyasané mawadah sangku. Liwat tengah dalu, yén pradé bengu bon tirtané, ditu cihna icang mati, eda pesan icang pangelingina. Yén pét nu miik, icang nu kasadianan idup. Ngoyong jumah restitiang icang ajak makejang,” kéto pabesen Kumpi Sadu tekén saisin pondok.

Satondén tengah lemeng, Kumpi Sadu ngrangsuk sarwa putih, nunas panugrahan ring Bhatara Hyang Guru ayat ngemargiang titah nabé. Peteng, suwung mamung. Matungked kayu bregu, majalan ngelodang ka Pasisi Surungan, ngliwatin Uma Gaingan, Robokan, Cangkod, Tubuh, napak di Pasisi Surungan. Gulungan ombaké kabinawa, buka gunung bah, ngawi resres Kumpi Sadu.

Ngarepin gurun désti kasub, inget Kumpi Sadu tekén tutur kawisesan. Kocap di sastrané ada bacakan kéné, “I Calonarang anyumbah marepé I Kobér Kuning. I Kobér Kuning anyumbah tekén I Brahmakaya. I Brahmakaya anyumbah tekén I Wangkas Candi Api. I Wangkas Candi Api anyumbah tekén I Siwer Mas. I Siwer Mas anyumbah tekén I Garuda Mas. I Garuda Mas anyumbah marep I Blégo Dawa. I Blégo Dawa anyumbah tekén Surya Kencana. I Surya Kencana anyumbah majeng Sang Hyang Rimrim,” kéto Kumpi Sadu ngrambang bacakan kawisésané, negak di pasisi Surungan, sinambi ngurik-ngurik bias.

“Ah, to ngudiang mati takutin, ngudiang kalah jejehin, sotaning guru susrusa, bakti ring guru, kenehé tusing dadi ima, mapuara kaon. Tusingké manut kecaping sastra, lampus di pasiatan jalan mati pinih utama. Buka kasupat matiné yén suba nindihin kapatutan nabé, bagia macepuk tekén musuh katong. Né daksina pinih gedé sida aturang jani. Utang pipis dadi bayah, utang mareping guru panauré jalaran bakti. Nah lakar lascaryang suba jani, timang mati di pedeman.

Tondén pegat Kumpi Sadu ngrenggeng buka kéto, sagét ada api lamun guungan siapé teka uli kelod kauh. Sepi, jangkriké tan pasuara. Kerugan

ombaké buka gunung runtuh dingehang. Awakné Kumpi Sadu rumasa kebus, diapin nu tengah lemeng. Sagét nyuti rupa apiné dadi Déwa Kawot, saha kenyem memanesin nyapatin Kumpi Sadhu. “Yéh, né I Sadu dini, nguda Pranda Nabé tuara tedun, jejeh tekén basmi Ida?”

Masaut Kumpi Sadu, “ampura Déwa Aji, titiang kautus Pranda Nabé, ayat mapagut majeng Déwa Aji, sotaning titiang guru bakti, sadurung titiang padem, tan kalugra Déwa Aji magutin nabén titiang. Tan wénten galah pinih utama magelar yadnya ring tengahing payudan, ngemademang meseh sedek mareparepan, puniki anggén titiang guru bakti, toh urip, déwéké pinaka daksina.

“Nah, yén kéto pangaptin Saduné, waké rumasa kanistaang, nirdon kasaktian wakéné ngarepin iba, tulia garuda memagut pitik. Mula nabén cainé takut bangka, nagih nyemak gaé aluh, nyangkutin kurenan jegég, né jani lantas ngwédain gumi dadi patirtan jagat, tuara bani tekén tatu, pragat nguyeng genta klenang-klening, tutur kutang, anggon tuara ada. Ngadokang olas-asih, manyaruang tiwas, di geria tusing ada nasi nyang abulih. Kadarmané anggon mucingin braya, kamulan pedanda baka. Bikasé ané kéto ngletehin gumi. Kéto nyén sujatinné nabén Cainé Du, dingehang raos wakéné satondén Cai mati. Jani lakar kirim waké Cai ka kawah Candradimuka. Dabdabang iban Cainé. Melah-melah Cai majalan mati. Pianak somah Cainé sinah nyerit, pagerong jumah.

Kumpi Sadu masaut, “sampunang Déwa Aji misuna nabén titiang tuaratuara. Ida paragaan darma, sangkaning ajerih mutang janji, kasengguh tan kasinatria, awanan Ida ngutus titiang. Sadurung titiang puun iriki, padem sangkaning wong corah, ngiring sampunang panjang atur, pakarsan Dané nénten ja pacang balu, ngiring mapagut kadi tetikas wong lanang, sampunang ngadol orti, titiang néntén ja numbas orti,” Kumpi Sadu masaur acreng.

Ngregepang pangancing atma, panugrahan pranda nabé, Kumpi Sadu rumasa déwékné dadi gunung. Saha kenyem ngarepin musuh. Sagét Déwa Kawot nyimbuhang api angarab-arab. Kumpi Sadu tan sirigan, tulia lingga

acala. Déwa Kawot ngamedalang kesaktian sami. Naga agung ngelilit gunung. Kumpi Sadu tan magejeran. Nagané macepolpol prajani. Nah né suba tambakin jani Déwa Aji, né pamurtian Wisnu anguncar segara. Blabar agung nganyudang musuh, Déwa Kawot makakeb manunas urip.

“Duh ngidih pelih tiang Kumpi Sadu. Né gegelaran mautama, tan kamesehan déwa, pisaca, détya, raksasa, apa buin manusa sakti. Kalah suba tiang, tunasang titiang urip ring pranda nabé, gumanti titiang sané iwang, satata iri, misuna ring Ida, dadalan Dayu Parbi tuara nagingin pitresnan tiangé.

Kumpi Sadu nglesuang pamurtian, tan rumasa anggané manadi gunung, ngaksi Déwa Kawot makakeb ring arep. “Duh, Dané Dewa, matangi, ampurayang titiang, titiang gumanti utusan. Ngiring né mangkin tangkilin Ida Pranda nabé, ida lintang kinasihan, paragaan darma, tan mamurug sasana kawikon, mamati-mati tan pakrana. Déwa Kawot matangi alon-alon, buntuté ngetor, pengaksiané kuyu, semuné acum. Ombaké ring pasisi Surungan kepléskeplés, usan mucehang yuda agung. Wengi, bintangé pakenyit-nyit, pananggal ping pitu, bulané wau nadarin, kadi matinggah ring muncuk bukit Sangluhé. Ring pondok, Nini Sadu ngedébras nuju piasan, wiréh suba liwat tengah dalu. Tirtané mawadah sangku kantun ning maklenyir, ambuné sada arum. Prajani semuné egar. “Ratu suwéca Bhatara Widhi, kuren titiang kantun urip,” Nini Sadu asesambat.

Usan siaté di Pasisi Surungan, Kumpi Sadu mapamit ring Pranda Abah, ayat ngeningang raga ka Bukit Abah, ngwangun pondok alit, sinambi mapulapulaan, ngetut buri pamargin nabé, milpilang sastra kayogiswaran, muceh moha di angga, ngrahina asuci laksana, mahoma raga, nyingsé lawang panglepas atma. Kéto saindik-indik Padukuhan Bukit Abahé ané malu, tongos né jani Ni Tutung Tangis nyraya suwung.

Catetan: tokoh miwah genah sajeroning carita puniki mulaning awi-awian, tan wénten nyarita sapasira ugi.

This article is from: