10 minute read

ngugut jeriji di umah padidi (I Wayan Kuntara

Satua Cutet

I Wayan Kuntara

Advertisement

“Sampun ten nyandang timbangin niki! Ten cepok pindo solah

Putu Wahya kadi niki. Apang tusing buka aduk sera aji kéténg,

apang bénjangan tusing ulian solah jelé Putu Wahya, sekolah

iraga sareng kabaos kaon. Mangkin tiang mawali malih ngrauhang

reraman ipun ka sekolah, jagi iring tiang matetimbang indik

pangrencana ngwusanang Putu Wahya saking sekolah niki,” kéto

baos bangras Kepala Sekolah, Bapak Gusti.

“Ampura Bapak Gusti, yéning dados tunas titiang, icén titiang selah malih apisan jagi niténin Putu Wahya. Titiang pinaka wali kelas sampun tatas uning sapunapi kawéntenan ipun ring kulawarga. Napi malih sujatinyané Putu Wahya ngelah kabisan ring paplajahan Basa Bali. Titiang nunas, icén titiang galah malih pisan Pak,” kéto Pak Gedé Susila ngrumrum Pak Gusti.

Sagétan ruangané sepi, Bapak Gusti enu minehin lan nimbangin baos Gedé Susila sambilanga nyiup kopi ané ada di méja. Buin siup, buin pejanga. Mara lantas Bapak Gusti mabaos, “Nggih yéning kadi punika baos Pak Gedé, tiang pacang icén galah malih pisan manten. Santukan Pak Gedé pinaka wali kelas sampun sayaga mikul sami pikolihnyané. Yéning wénten malih kadi puniki cingak tiang solahné Putu Wahya, jeg ten wénten mapineh malih tiang.”

“Inggih, inggih Pak Gusti. Matur suksma ping banget, pacang utsahayang titiang. Mangkin titiang nglungsur mapamit Pak.”

“Inggih, inggih durus!”

Gedé Susila mula guru sané urati lan asih tekén para sisiané, ipun manirgamayang sisiané sakadi pianaknyané. Ento makada sisiané demen pesan tekén ipun. Gedé Susila bani ngomong buka kéto tekén Bapak Gusti, santukan ipun nawang ada ané makada Putu Wahya maparisolah buka kéto. Putu Wahya taler sujatinnyané sisia sané ngelah kabisan ring paplajahan Basa Bali sané

kaampu ipun. Yadiastun ring kelas Putu Wahya males, sakéwala ri kala katunjuk nulis ring arep kelas lan ri kala ngarya tugas, ditu ngenah sasuratan Aksara Bali Putu Wahya sakadi mataksu.

Ring ruang tamu guru, para guru paslier, ada ané kitak-kituk, ada ané pakrimik ningalin Putu Wahya ané negak di sopané. Putu Wahya tusing ngenahang sebeng jejeh nyang abedik, ia iteh ngejer-ngejerang batis sambilanga maplalian hapé. Nyén ané tusing nawang Putu Wahya? Makejang nawang Putu Wahya sisia ané nakal pesan. Uling majaguran, ngéndahang guru, ngéndahang timpal, ngoyong di kantin ri kala maan paplajahan di kelas, lan solah ulah lakuné ané lénan. Ia masih tusing sanget bisa masawitra, makejang timpalné éndahina, ento ané makada ia tusing ada ané nemenin. Ané jani ia buin ngéndah angkuh nyagur péléngan timpal kelasné kanti bah, ulian munyiné tusing kasautin dugas ia ngajakin ngorta. Timpal kelasné ramé-ramé nglapurang Putu Wahya ka Guru BK. Guru BK kanti suba meed lan tusing nyidang ngorahin, kerana ia buka bikulé pisuhin. Mémé Bapané masih suba pang kuda kadén maan surat uling sekolah. Ento makada Bapak Kepala Sekolah meled nyuudang Putu Wahya uling sekolah.

Teka lantas Gedé Susila ka ruang tamu guru maekin Putu Wahya, “Tu, Bapak suba nawang ada ané makada Putu bisa buka kéné. Sakéwala Putu kantun truna, Putu masih sujatinyané ngelah kabisan, pedalem yén galah masekolah Putu tuah isinin tekén solah nakal manten. Dadi nakal, kéwala sampunang baas kaliwat.” Gedé Susila ngorahin Putu Wahya dabdab sambilanga ngusap-usap tundun Putu Wahya.

Mara lantas Putu Wahya makipekan nolih Gedé Susila, “Ampura dumun Pak, tiang ten kenapi yén suudanga masuk driki. Masih ten wénten sané rungu, tusing ngelah timpal tiang driki.”

“Wénten Bapak sané rungu tekén Putu. Bapak suba nunas sareng Pak Gusti apanga Putu icéna malih selah niténin déwék. Bapak sampun sayaga mikul pikolihnyané, Bapak sané nanggung yén sagétan Putu malih ngéndah angkuh.

Kerana Bapak percaya, Putu sujatinyané ngelah kabisan lan bisa maparisolah becik yén wénten sané nuntun lan ngrunguang. Jani yén Putu medalem Bapak, percaya sareng Bapak, nyanan sawatara jam 3 soré teka ka sanggar Bapak malali nggih. Tongosné selat tembok ajak umah Bapak. Ditu malajah Basa Bali sambilang magendu wirasa. Kéto dogén pangidih Bapak tekén Putu, rahayu Tu.”

Ondén maan Putu Wahya nyautin, Gedé Susila lantas ngénggalang ngalain Putu Wahya. Ditu Putu Wahya keras makeneh-keneh tekén baos Gedé Susila. Tumbén pesan ia marasa alep lan angob ningehang munyin anak. Ia marasa kaajiang lan karunguang. Yadiastun ia mabatun buluan, nanging ia marasa tusing taén sanget karunguang olih reramané. Bapané dadi makelar tanah ané sabilang wai ngambil proyék kemu mai. Kapah jumah, dikénkéné jumah tuah singgah masaré dogén. Méméné Putu Wahya geginané sabilang wai madagang sembako di peken. Sinah suba magedi uling jumah ngedas lemah, dimulihné teka sandikala. Di pét galah makejang ada jumah jeg pragat mauyutan dogén tepukina Mémé Bapané. Ento ané makada Putu Wahya tusing sanget karunguang lan setata suung kenehné yadiastun indik brana ia tusing kuangan.

Suba liwatan jegjeg ai, bél sekolahé suba mamunyi nyiriang sisiané suba dadi mulih. Akijapan mata sekolahé sagét suba suung. Di jalan ngamulihan Putu Wahya enu masih ngenehang munyiné Pak Gedé Susila. Kanti neked jumah ia masih tusing nyidang ngengsapang. Munyin Pak Gedé Susila setata mangulayang di kenehné, mabisik di kupingné. Munyi ané tusing taén dingeha uling Mémé Bapané.

Tusing karasa matanainé suba ada di sisi kauh, dugasé ento suba jam 3 langkungan 20 menit, Putu Wahya di arep sanggar bengong negak duur motorné. Ia enu tusing madaya tekén déwékné bisa ngelah keneh payu teka ka sanggar. Uling témbok sisin angkul-angkulé ia ngintip. Tepukina alit-alit di sanggaré saling pakedék pakenyung. Anak lanang-istri masila-matimpuh iteh nyurat lontar duur dulangé. Suara ngulangunin alit-alit sanggaré malajah

matembang. Ditu masih tepukina Pak Gedé Susila nuntun alit-alité sambilanga magegonjakan. Tusing karasa Putu Wahya milu makenyem ningehang gegonjakané ento. Sedek Putu Wahya makenyem, tusing marasa sagétan Pak Gedé Susila suba ningalin lan ngaukin Putu Wahya uli tengah sanggaré. “Putu... Mai.. Ngudiang ditu ngoyong? Mai... Né suba antosanga ajak timpaltimpalé dini.” Putu Wahya tengkejut, semuné barak biing. Ia lantas majalan macelep sambilanga klingas-klingus nyaruang lek atiné.

Di sanggar, alit-alit sanggaré ajér-ajér pesan nyapa Putu Wahya. Mara sajan ia negak di bataran baléné, sagétan ada anak luh maekin lan nakonin, “Oh niki Bli Putu Wahya? Bli sasai satuanga tekén paman tiangé Bli.” Putu Wahya angob tur bengong nepukin anak luh ento. Pakantenané ayu pesan, kenyemné manis, Sledétané kadi tatit ngaé ulap paningalané Putu Wahya. Bangkiangné acekel gonda layu, susuné nyangkih kadi nyuh gadingé kembar. Ané paling ngaé Putu Wahya angob krana anak luh ento ajér pesan, munyiné ngaé ia kalangen. Sinah suba ngaé ia mabunga layu.

“Tu, né Luh Asti, ponakan Bapaké.” Baos Gedé Susila nguugang keneh Putu Wahya ané sedeng mangulayang. “Luh Asti niki mayusa 16 tiban, minab maiaban ngajak Putu. Luh Asti ané lakar nimpalin Putu malajah nyurat Aksara Bali. Kénkén, nyak Putu malajah dini bareng-bareng?” Gedé Susila matakon tekén Putu Wahya sambilanga makenyem.

“E.. e.. e.. e.. Ti.. titiang ten bisa ngudiang Pak.” Pesu ketané Putu Wahya masaut sambilanga maplengok ngiwasin paras ayu Luh Asti.

“Apa ané tusing dadi plajahin Bli? Saenuné ada keneh lakar nyumunin malajah, ané kéweh dadi aluh, ané tusing bisa dadi bisa. Ené pangrupaké, ené lontaré, ené dulangé, ngiring kawitin malajah Bli!” Luh Asti masaut sambilanga nyemak limané Putu Wahya laut enjuhina pangrupak lan lontar. Barak biing muané Putu Wahya mara suud jemaka limané tekén Luh Asti.

Manik Sudra

“Beneh ento ané orahanga tekén Luh Asti Tu. Sapuntul-puntulné besi yén sangihin sinah dadi mangan. Untengne selegang malajah sinah lakar bisa.” Tusing taén pegat kenyem manis Pak Gedé Susila nuntun Putu Wahya.

Sasukaté ento, galang apadang karasayang Putu Wahya. Kenehné suba tusing taén suung, kerana timpal-timpalné di sanggar pada rungu lan setata ngajiang déwékné. Di sanggar ia malajah ngamel pangrupak, ngamel lontar, kanti malajah sasana nyurat ané patut. Yadiastun kapertama karasa méweh maimbuh limané ngejer ngamel pangrupak, ento tusing ngaé kenehné ngreredang. Apa buin Pak Gedé Susila setata nampingin lan nuntun. Lian tekén ento, ada masih Luh Asti ané alus banban nimpalin ditu. Luh Asti masih demen nyandén Putu Wahya, ento ané ngaenang Putu Wahya tusing marasa meed malajah.

Ngancan wai ngancan demen Putu Wahya ka sanggar. Ia suba marasa demen malajah nyurat Aksara Bali, sasuratané masih ngancan melah. Ia marasa suba nawang kabisan ané ada di déwékné. Ento makejang ulian ia seleg malajah. Putu Wahya masih saka bedik ngancan masalin tingkah. Tusing taén buin ngojog di Ruang BK, tusing taén buin nyemak gaé mamocol, kerana ia kadampingin olih guru lan timpal ané asih tur rungu. Apa buin ada Luh Asti ané setata malawat-lawat di kenehné sabilang wai.

Sawatara tigang bulan Putu Wahya seleg malajah di sanggar. Kéto masih sasuratannyané di lontar suba lemuh ngulangunin, matebek wayah, wangunwangun aksarané suba mamatan titiran lan maikuh pai. Uli aksara ka aksara ané surata di lontaré, kadasarin baan keneh suci, keneh liang, keneh tresna ané setata nincap. Kéto masih ada rasa ané engkebanga kapining Luh Asti. Rasané ento sakadi bunga-bungané ané nedeng kembang di sasih kapat.

Kocap ané jani ada lomba nyurat aksara Bali ring Kabupatén. Soang-soang sekolah katunasin paling kidik kalih pamilet, lan paling akéh pat pamilet. Pak Gedé Susila nyarengang Putu Wahya dadi pamilet lan kasarengin masih olih kalih sisia ane suba biasa ngangganin sekolahané. Gedé Susila meled ngabuktiang sisia kadi Putu Wahya nyidang masalin tingkah yéning melah baan nuntun lan ngrunguang.

Utsaha Pak Gedé Susila lan Putu Wahya mabuah manis. Putu Wahya polih jayanthi II lan jani suba tawanga di sekolahan ia suba masalin tingkah, tusing taén buin nakal. Kéto masih ulian préstasiné ento Bapak Kepala Sekolah tusing payu nyuudang Putu Wahya uling sekolah.

Lega liang kenehné Putu Wahya. Tumbén pesan ia marasa ada né nyandang ajumang di déwékné. Ia sarasa tusing nyidang nanggehang keneh lakar ngorahin reramané sapetekané uli magaé. Neked jumah ia tengkejut sagét reramané makadua tumbén suba pada jumah. Nanging entuk kenehné Putu Wahya lakar maorahan, kerana tepukina Mémé Bapané saling nyebeng lan mabading tundun. Yén suba buka kéné undukné, pastika Mémé Bapané mara suud mauyutan. Sinah suba yén jani ajak ngomong panadine buka nyiamin apiné baan lengis. Buin lantas Putu Wahya makeneh, nyén nawang pada tiis basangné yén ningeh panakné milu lomba lan maan juara. Ditu lantas banibanianga déwékné maorahan.

“Pa, Mé, tiang mara milu lomba ngwakilin sekolah.”

“Lomba apa Tu? Lomba ngaé rusuh di sekolah?” Bapané matakon sada jengat.

“Sing Pa, tiang milu lomba nyurat Aksara Bali.” Putu Wahya masaut dabdab.

“Méh, marané milu lomba, jeg lomba kabali-balian milunina. Apané men nyandang ajumang?”

“Benehné Bapa lega ningalin tiang suba tusing nakal cara ipidan. Apa buin jani tiang milu lomba maan juara II. Apa ké ento sing nyandang ajumang? Ulian Basa Bali, keneh tiangé ané puyung dadi misi. Cutetné jani tiang suba nawang apa kabisan tiangé. Pangaptin tiangé disubané tamat SMK tiang meled nglanturang kuliah ka Jurusan Bahasa Bali.”

“Apaaaaaaaaaa?” Bapané nengéng ningehang munyin panakné. “Kar dadi apa Putu buin pidan? Lakar dadi balian? Lakar dadi mangku? Lakar dadi

kelian? Lakar dadi bendésa? Apa lakar dadi léak? Lakar nekaang sekaya apa Putu disubané tamat kuliah di Bahasa Bali?”

“Sing Pa. Makejang pelih. Makejang ané sambat Bapa patuh tekén munyimunyi anaké di sisi ané tusing ngerti. Tiang dot dadi Guru Bahasa Bali. Tiang dot apang cara guru tiangé di sekolah, Pak Gedé Susila. Ipun ané rungu lan setata nuntun tiang kanti tiang nyidang buka jani.”

“Buiiihh, kal dadi Guru Bahasa Bali?” Bapané sarasa nyampahin. “Nyén ané lakar ajahin Tu? Anaké di Bali nak suba onyangan bisa mabasa Bali. Toris-torisé masih suba pada dueg mabasa Bali, suba saling nantangin mabasa Bali sosmédé. Bapa sing setuju, Bapa nyelap masukin Putu ke SMK apang nyidang Putu buin pidan nglanturang kuliah di kampus pariwisata. Disubané tamat apang nyidang magaé nguberin dolar torisé, apang liu Putu ngaba dolar mulih.” Bapané nengkik nyekenin Putu Wahya. “Mén Putu, né tingalin panaké! Kéné suba ulian ajah-ajahan nyainé.” Krana tusing terima ngelah panak buka keto, Bapané ngojogang kapelihané ka kurenané ané uli tuni nengil tusing pesu munyi.

“Yihhh... kadén Bli ané tusing taén rungu tekén panak. Benehné Bli ané bisa ngorahin panak. Tiang sing kuangan gaé dadi nak Luh.”

“Nyai masih tusing rungu tekén panak. Nyai suba paling liu nekaang sekaya. Icang ané dadi makelar tanah tusing taén nekang sekaya apa dini.”

Mémé lan Bapané mauyutan tan pegatan, saling pelihang, saling ngajumang déwék, tusing ada ané nyak ngaku pelih. Putu Wahya tusing karunguang.

“Suuuuuuuuuuuuuuuuuudddddd!!!” Putu Wahya makaik, tusing nyidang buin nanggehang panes basangné. Ia malaib ngojog kamarné. Sing marasa yeh paningalane makebiosan. Kenehné macampuh. Sebet, sedih, pedih dadi besik. Apa ané kaaptiang tusing ajianga apa buin lakar bakata. Ia makeneh nasibné buka paundukan basa Baliné jani, ngugut jeriji di umah padidi.

This article is from: