9 minute read

sang prabu jatayu (Mas Ruscitadéwi

Next Article
kamus

kamus

Satua Bali

sang prabu jatayu

Advertisement

Ada tuturan satua alas landuh madan Alas Surya Candra. Cara

adanné, alasé ento setata kasinarin matanai. Kéto masih bulan,

petengé setata teka nimpalin endih bintang-bintangé makenyeb-

nyeb.

Mas Ruscitadéwi

Di alasé ento idup makudang-kudang baburon lan entik-entikan, ada tukad, danu, klebutan mayéh ning. Ada gunung, bukit lan munduk ané subur. Suba lebihan kén limang tiban, Alas Surya Candra totonan kapimpin olih Kedis Jatayu. Sujatinné bek baburon gedé-gedé ané sing setuju, kéwala liunan buron ané milih I Jatayu, dadinné I Jatayu ané dadi raja di Alas Surya Candra.

I Jatayu kapilih dadi Raja Boja sangkaning mémé-bapanné turunan raja, tusing masih sangkaning ia bek ngelah arta brana anggonna nombok borunné apang nyak demen tur milih ia. I Jatayu kapilih dadi raja kerana ia seken-seken suba mabukti bani mabéla pati kapining soroh burunné makejang, sing medang buron cenik-gedé. Dugas angin ngalinusé teka ngeberang sakancan isin Alas Surya Candrané, jeg ia sahasa matetung nambakin angin, nantang baya ngranaang selamet alasé. Kéto gedén jasanné I Jatayu, nu masih bek buronné ané nGedéngin. Ané ngadug-ngadug. Sajan isin alas, magenepan ada.

“Méméh, buron cenik kéto dadi raja, kénkénang bisa mawibawa Alas Surya Candrané,” kéto I Lutung ngarémon di samping kuping macanné gedé. Prajani gaem-gaem I Macan Gedé. “Alih di awak lan goba, ané cara jeroné, mara cocok dadi raja. Lén san kliabanné, lamun jeroné medal, pasti mendep, angob panjak-panjaké,” buin I Lutung ngajum-ngajum I Macan Gedé.

“Jeroné mara cocok dadi raja, jeroné mara cocok dadi raja...” I Kedis Atat milu, ngajum-ngajum I Macan Gedé.

Wayan Jengki Sunarta

Prajani I Macan Gedé ngorahin I Cicing mesuang ajeng-ajengan, baanga I Lutung tekén I Atat. Demen sajan atinné I Lutung ajak I Atat, mulih nyidang magagapan dedaran. Di jalanné mulih kedék ngrékék I Lutung ajak I Atat.

“Hahaha… aluh sajan ngalih amah-amahan, ajum-ajum dogén I Macan, pesu suba sesepelanné hihihi…” keto I Lutung.

“Hahaha… aluh sajan, aluh sajan…” I Atat milu kedék, demen atinné milu mupu.

Sawai-wai kéto dogén gaénné I Lutung, tekén I Atat, nyelékang rajané, tur ngajumin I Macan, kanti bek ia jak dadua ngelah simpenan dedaraan. Ento ngranang I Lutung lan I Atat jani bek ngelah parekan. Parekan-parekanné ento oraina ngalih-ngalih kapelihan lan kajelékan rajané.

“Yapi ja sing ada jelékné, pelihné, jeg gaénang orta ané jelék, apang iraga nyidang tetap maan dedaraan,” kéto I Lutung ngorahin I Guak.

“Gaaak… gaaak… inggih Jero Lutung,” kéto I Kedis Goak semangat sajan.

Jani sagét ada satua, di alas ané lénan ada mrana ané nibénin baburonné. Mrana ané kaadanin virus corona totonan bek ngranang baburonné gelem tur mati. Baburon di Alas Surya Candra masih milu jejeh. Konyangan tangkil ring Sang Prabu Jatayu.

“Ampura Ratu, titiang miragi ring Alas Tiing Gading wénten mrana, sasab sané abot pisan, sané ngawi baburonné sungkan, raris padem. Titiang jejeh pisan ratu. Sapunapi antuk midabdabin mangdané sasab nika nenten kantos mariki. Ngiring ja kurung Alas Surya Candra-né, ngiring bada sami baburonné i riki,” kénten atur I Jaran pinaka papatih.

Prabu Jatayu meneng, ida nunas galah ring baburon sami, masemaya pacang ngrereh pamargi anggén nepas pikobeté punika.

“Sasab, mrana nak sing ngenah, sing ja dadi tepasin baan magehin Alas Surya Candra-né, baan madaang baburonné. Yén badaang pasti sayang inguh baburonné, yén pagehang sayan kéwéh baburonné ngalih amah, luungan yatnain baan ngedasang awak tur ngamedikang mapupul apang uaban angkian

ané gelem sing kanti ngalalain,” kénten Prabu Jatayu ngandika ring patemon patih-patihné sami. Prabu Jatayu taler mrintahang patihné ané ngurus usada digelis makarya loloh anggén nambengin sasab, tur makarya ubad anggén nambanin. Patih-patih pakrimik, akéh sané tan cumpu.

“Nganggén loloh, umpon-umpon, nika patut kabuktiang, becikan numbas ring sané sampun mabukti prasida mambanin sasab,” kénten Macan Raréng pinaka silih tunggil mentri idané. Péh, jeg marurian, sekan-sekan Macan Raréng-é, mamaksa Prabu Jatayu mangda numbas ubad di Alas Tiying Gading. “Galah iragané cutet pisan, sampunang I Ratu kantos ngetohin angkihan panjak Alas Surya Candra-né, sumingkin gelis wénten tambah sumingkin becik, niki jiwa prama panjak tohanné Ratu,” kénten I Macan Raréng nengsek malih.

Sang Prabu Jatayu engsek kadesek kadi punika. Ida raris ngijinang I Macan Raréng numbas ubad. Jeg masuryak sekan Macan Raréng-é. Irika Prabu Jatayu uning ring kasujatian patih-patih idané, yakti kedik pisan sané patuh, akéhan sané saah-sauh, setata edot nguluh.

Sasampun patemon punika wusan, ngéncolan Patih Angsa nampekin Sang Prabu Jatayu. Prarainné sungsut. Ring genahé sepi raris I Angsa matur ring Sang Prabu.

“Ratu Sang Prabu Jatayu sané dahat suciang titiang, ampurang titiang sakadi nasikin segara, purun ngaturang kruna tan maguna. Wantah sangkaning titiang uning ring kasujatian ratuné, pinaka wahana Sanghyang Wisnu, sané kalintang sakti ring sakancan pakibeh akasa. Yang dados tunas titiang indayang digelis sirnayang mrana marupa virus punika. Kawéntenang mrana punika ngawi para durjanané masuryak, magarang ngrebut, kadi ngecuhin sakancan wacanan idané. Titiang jejeh parekan ratuné pacang akéh sané keni ius, sareng malaksana kawon,” kénten I Angsa matur.

Sué pisan Sang Prabu Jatayu meneng, kadi wénten sané tan sida nikaang ida.

“Inggih Bli Angsa, suksma dahat ring pangenjuh bliné. Mrana marupa virus puniki minab wénten sané ngaryanin, sakéwanten kawéntenan lan pangrauhnyané ring Alas Surya Candra pasti sangkaning sampun kalugra olih Ida Sang Parama Kawi, minabang pikobét puniki pinaka saipan Ida, mangda pastika ring kawéntenan sakancan maurip sami ring jagaté, sapa sira sujatinné sané kantun teleb mamuja Ida. Titiang mangkin taler prasida uning sané encén patih sané patuh, sané encén sané madaya tuh, dot masekaya baan aluh. Niki minab tatuek mrana gering agung-é punika. Sakéwanten Bli sampunang sangsaya, sampun wénten sané utus titiang mapidabdab nepas gering agung-é puniki, antuk laksana silib. Astungkara, pacang digelis katon kasujatiannyané,” kénten Prabu Jatayu ngandika alus, kadi kisi-kisi ring I Angsa.

Para telik sandi Sang Prabu-né sampun mamargi. Paksi sesapi, mapi-mapi maguci, ngiderin buana mirengin orti. Kénten taler I Celepuk, tan malih kaakkuuk. Ipun sahasa nyander I bikul sané madaya corah.

I Sesapi Putih raris matur ring Sang Prabu. “Uduh Ratu, kawon pisan pariksanané Macan Raréng. Gering Agung-é punika sakadi kadadosang perusahaan. Numbas, ngadol ubad ipun mabati. Ipun taler mrima upah saking sané makarya mrana puniki, pinaka tukang andup, tukang gatra sané nakutnakutin krama, ipun taler nganikain parekanné I Cangak nyambehang mrana ring ambara. Ipun sampun mamanjak ring meséh I ratuné. Méméh, ageng pisan dosan ipunné, ngiring pademang ipun mangda Alas Surya Candra prasida trepti,” kénten I Sesapi Putih.

Prabu Jatayu makenyung. “Sing ja beneh mamati-mati kéto paman. Yan I Macan Raréng mati sinah lakar ada baburon lenahan ané lakar bayahe ajak musuhé. Koyangan ané ngalih gaé ri sedek negarané kabrehbehan cara kéné, tuah sangkaning ngulurang kamomohan, sing mrasa tekén laksanané nuratmakain negara. Ané kéné kéweh menain paman. Kénkenan ngorain mabéla pati, medikang bati dogén sing bani. Béh, beneh suba kenén mrana gumin iragané,” kénten Sang Prabu jadi ngandika praragan.

I Sesapi Putih nengil. I Merak, panyingakanné barak, mirengan atur I Sesapi Putih miwah rerémon Sang Prabu Jatayu.

“Beli, Beli Jatayu, da ja buin beli ngitungang gumi benyah buka kéné, da ja buin ngitungang Alas Surya Candra, mai makeber, magedi uli dini. Iraga soroh kedis utama maumah di ambara, sing kenén mrana, sing nyidang kabencana, mai mulih, Bli,” kéto Merak ngajakin. Sang Prabu Jatayu makenyung manis.

“Saja buka raos adiné, iraga mula kedis utama. Sangkaning utama mawinan Béli kadadiang raja. Sangkaning dadi raja, Béli patut ngutamayang karahayuan Alas Surya Candra lan sakancan maurip dini,” kénten Prabu Jatayu ngandika. I Kedis Sesapi makebyah galang kenehné. Kénten masih I Cekepuk miwah para telik sandiné sami. Samian raris éling ring kasujatian Sang Jatayu sané sakti mandraguna kéwanten setata ngandapang raga. Samian nganikaang jagi ngiringang titah Sang Prabu.

Ring umahné Macan Raréng bendu kapining I Cangak. “Kénkénné Cangak, dadi sing bek ané mati, pasti sing sambehang cai mranané. Upah gén tagih cai, gaén cainé sing mabukti. Gelah lek tekén Para Raksasa Wisésa ané suba bek maang kasugihan,” kénten I Macan Raréng duka.

“Dados melihang tiang, sampun awarsa tiang nyambehang mrana, kanti aas bulun tiangé, genit ulian mrana nika. Sampun bek sané padem sangkaning mrana punika,” masahut I Cangak sing nyak kalah.

“Nyén ngorang bek mati ulian mrana, nak bek mati ulian tua, ulung, sakit gedé, lan sakit ané lénan. Tuah sangkaning dayan gelahé gedé, ngorahin apang ané gelem lan mati sangkaning mrana kabiayain ngranang nyak bek ané milu nguluk-nguluk. Patih-patih lan prakanggo-prakanggo Sang Prabuné masih nyak milu mogbog, kerana maan duman, ha ha ha, aluh sajan dayain krama Alas Surya Candra-né ha ha ha,” I Macan Raréng kedék-ngrékék. Mrasa maan selah luwung, I Cangak nyangerang ngajum I Macan Raréng.

“Ha ha ha, jeg gusti yakti-yakti wikan, mriki ngalap, mrika mupu. Raja kadi gusti sampun sané patut dadis raja ring Alas Surya Candra,” kéto buin I Cangak.

Prajani I Cangak maan imbuhan gegaén. Orahina ngaé tatenger-tatenger ané ngorang Alas Surya Candra-né lakar uwug.

“Bulun cainé kan putih, suba nyak cara peranda, nak lingsir maraga suci, lénan kén nyambehang mrana, gagaén cainé jani masih ngortang tatenger unduk guminé ané ngancan tua, ané lakar katibén bencana lan mrana ané gedé lan aéngan,” kéto perintahné I Macan Raréng.

Ring purinné Prabu Jatayu sampun uning ring ekan-ekan Macan Rangréngé lan sorohné. Sang Prabu mautsaha nepas pikobet sané ni bening kramané praragan. Ten wénten maburon sané uning, ring pisan dan idané nyabran wengi. Sang Prabu makeber ngulayang, ngebatang kampid idané sané dahat jimbar, ngisep mrana sané kasambehin, tur ngentungang ka tengahing Sagara. Sang Prabu Jatayu tan purun nganikang sing sira-sira, duaning ida uning ring kawéntenan mesehe sané nampek ring padéwékanné sami.

“Sira ja sané ngulurin indria pacang prasida maseh rupa dados meséh,” kénten manah Ida Prabu Jatayu.

Ring sameton, para tanda mantri miwah panjak-panjakné sami, Sang Prabu wantah nganikain mangdané sami mautsaha mamanah, mawacana lan malaksana sané becik. “Yéning wénten mawacana kawon, sampunang runguanga, sampunang kantos ngaonang manah. Yéning wénten sané malaksana kawon, sampunang sareng malaksana kawon. Élingang setata nunas ica ring Sang Hyang Widhi, nunas pangampura indik kaiwangan iragané. Gering Agung puniki wantah pakéling mangda iraga mlajah ngeret indria, ngiring matapa brata ring manah, wacana lan laksana,” kénten pangandikan Sang Prabu.

Wacana lan laksana Sang Prabu Jatayu nénten naonan lémpas. Mawinan akéh baburon sané tresna lan subakti ring ida. Baburon-baburon ageng lan

utama, uning pisan ring kautaman Sang Jatayu. I Macan Raréng sujatinné taler uning ring kasaktian Sang Jatayu dané tan wénten nyaman pada, mawinan ipun wantah purun ring sisi kémanten.

I Cangak kanti telah angkihané mamunyi, ngenyeh-ngenyehin mapi-mapi tukang tenung, ten ada ané ngugu. I Macan Rangréng lan parekan-parekanné saja suba bek mumduhang harta brana, kewala artha branané ento sing dadi amaha. Payu ia paling matanja, ngurupang emas lan murah né aji ajengajengan.

“Ampura Jero, yan Jero makayuan nunas ajengan, mriki kanggiang maduman, titiang ten perlu mas mirah,” kéto I Sampi nugas idiné dedan baan I Macan Raréng.

“Bang ja tiang bé, mas mirah né ajinné mael,” kéto buin I Macan Rangréng tekén buron ané lénan. Kéwala sing ada ané nyak ngurupang mas mirahné baan bé. Kéweh sajan I Macan Rangréng lan timpal-timpalné ngalih amahamahan ané demenina. Kasugihané ané bek maliah, kadénné nyidang angggona meli panjak apang milih ia dadi raja. Kasugihané ento dadi tan paguna sangkaning mrana Covid-19. Sangkaning maan ngrasayang Gering Agung krama Alas Surya Candra-né dadi pakedék-pakenyung, saling tulungin. Sing ada ané maajum-ajuman ngédéngang kasugihan, karirihan, kajegégbagusan, kasaktian muah kakuasan. Sing ada, konyang suba sing ada artinné buin.

Mas Ruscitadéwi

embas ring Dénpasar. Kakawiannyané marupa puisi wiadin cérpen mabasa Bali miwah Indonésia. Sinalih tunggil cakepannyané inggih punika pupulan cerpén mamurda Luh Jalir.

This article is from: