20 minute read

pemoroan (I Wayan Sadha) léak

Next Article
I Gdé Dharna

I Gdé Dharna

léak pemoroan

Peteng dedet nuju sasih karo dinginé

Advertisement

nylupsup ka tengah tulang, bintangé di

langit pakrenyeb sakadi mutiarané sambehan

tuara ja kena ban meték. Suaran kedis

celepuké kacandetin ban ongkékan katak

donkangé di cariké. Kéto masih cicit-cicit

suaran kedis lelawahé pasliwer ngalih buah

gedang wiyadin buah poh ané tasak. Di

tengah cariké ada ngenah api kenyit-kenyit

anjrut-anjrut sayan paek, ento mula tukang

sundih lindung ané ngaraksa cariké

ritatkala peteng bulan. Sabilang jahan

masuara “ ktaplok ” tukang sundihé manteg

lindung wiyadin godogan. Dikénkéné nguntul

ia nyemak kakul di cariké ané misi punyan

padi mara pamulan.

Ané nyundih dugas totonan madan Nang Lanying, asalné uli Karangasem Ulakan, kuala ya ngoyong di Désa Cengkilung Peguyangan Kangin. Nang Lanying anak mula setata dadi kutun carik sabilang peteng bulan, sawiréh gaginané anak mula ngalih pangupajiwa di cariké. Lénan tekén dadi tukang sundih ya lemah-lemahné dadi buruh mondong karung di Peken Badung. Nang Lanying mula lekad di Badung, koné dugas jaman penjajahan Belandané bapané suba ngoyong di Badung mamarekan sig anaké agung. Kuala Nang Lanying tusing nyak nugtugang pajalan bapané dadi parekan mapan setata tunduk tekén anaké agung. Ané makada Nang Lanying gedeg, sawiréh uling mara ia nawang déwék baana ngubu di karang anaké agung gumanti bapané mati enu masih nongos ditu. Sasubané bapané dadi petala, saget anaké agung teka ka kubu ngorahang tanah tongos kubuné Nang Lanying lakar adepa. Kuala Nang Lanying tusing kicén tongos nyang abedik, apabuin ganti rugi. Mula kéto pajalan idupé uling imalu ané cenik satata katandes, ané ngaraksa gumi basangné bedog ngedenang dogén ulian lobané setata gandonga ileh-ileh tuara ja ikun tekén anak ané katibén pakéweh.

Ritatkala peteng bulan nuju dina pamagpagan Kajeng Kliwon Nang Lanying suba teked di tengah cariké sambilanga néngténg damar lobakan. Pajalané adéng-adéng saab-seeb di pundukané dengang-dengéng ngintip lindung. Saget makataplok blidané anggona manteg lindung, yéhé muncrat lidungé pantega ngasén klijangklijeng lantas jemaka ngalaut celepanga sig dungkiné di duri. Béh klangen pesan kenehné Nang Lanying sawiréh petengé totonan ya liu pesan menpen lidung sig dungkinné. Nang Lanying mrasa kupingné cenik, ento pratandan galahé suba tengah lemeng.

“Béh, né suba miribné jam roras, batisé suba kenyel majalan, paling melah idéwék mulih jani.” Kéto grenggengané padidiana, lantas ya majalan ngamulihang. Sasuhané teked jumah pejanga dungkiné diampikné gantunganga di dindingé. Mani semengan dunduna kurenané ané mapengkusan Mén Lanying.

“Bangun malu méméné, kema adep lindungé ka peken Badung.” Nglantas Mén Lanying bangun magredagan nyemak dungki lakar ketoganga di jemboré.

“Ngudiang matalang dungkiné Bli Nang Lanying?” Pan Lanying makesyab lantas bangun nesekang sambilanga ngucek-ngucek mata.

“Aah? Kénkén dadi bisa tusing misi Lindung? Dibi sanja icang paling liuna maan ngejuk lindung.”

“Nééh, dong iwasin dungkiné tusing misi lindung nyang aukud,” Nang Lanying tengkejut sambilanga ngiwasin dungkiné mula saja tuara misi lindung nyang aukud. Béh makelo pesan Nang Lanying mapangsegan bengong tekan dungkiné puyung.

“Sing nyanamah miong lindungé dibi sanja?”

“Aah, sing ada unduk kéto, diapin ké amah miyong tuara ja telas baan mantet, waké dibi sanja paling liuna maan ngejuk lindung,” kéto pesautné Nang Lanying sambilanga mapineh-pineh, ngudiang tumbén janiné cacad buka kéto. Saget Nang Lanying énggal-énggal majalan ka carik, kenehné ngetutang sig tongosné nyundih dibi sanja. Sasubané ia teked di pundukané sig tongosné ngalih lindung dibi sanjané, lantas ia nganjem sambilanga nyongkok, sawiréh ditu ya nepukin bangkén lidung muyag di bucun pundukané.

“Béh, né ja dini lindungé ané juk waké dibi sanja.” Kéto grenggengané Nang Lanying sambilanga malengok. Lantas ia inget tekén satwan pekakné dugasné nu idup. Lén ada ningalin bangkén lindung wiyadin bangkén katak di pundukané, ento tuah utah léak pemoroan ané biasané ngamah lidung lan katak.

“Béh, sinah idéwék tugtuga tekén léaké dibi sanja, pantes sabilang maan ngejuk lindung celepang ka dungkiné cara ada anak ngosék dungkiné, miribné seluka tekén léaké uli duri. Nah, nyanan waké lakar buin ngejuk lindung, apang taén ngisiang léak acepok.”

Nyanan petengé buin Nang Lanying nyundih lindung ka cariké. Sawatara jam dasa suba nyumunin manteg lindung tur celepanga di dungkiné. Saget marasa baet dungkiné tur kruwak-kruwék bojog dadén-dadén nglantingin dungki sawiréh bojogé totonan tuara nyidayang ngedeng limané uli song dungkiné.

“Cérétt... polon ibané! Kadung tuman iba macadénin anak ngalih gagaén. Jani suba apang tawang iba rasané liman ibané kena pancing.” Kéto Nang Lanying sambilanga nyongkok ngembus talin dungki di bangkiangné. Sasubané tuunanga dungkiné mara lantas embusa liman bojogé, lantas bojogé meséh rupa dadi Dong Samprig.

“Beh, dong kéné dogén pagaén dadongé, pantes dibi sanja telas lindung icangé tiltil dadong di dungkiné. Néjani sing buungang dadong lakar pokpokin icang apang kanti lengeh,” kéto Nang Lanying ngemedin Dong Samprig.

“Aduh sinampurang dadong, dadong ngidih kapelihan tekén cai, eda sajan dadong orang-oranga! Cutetné pelih suba dadong, lakar bayah dadong pamelin lindung cainé ané dibi sanja. Ngidih olas eda pesan nyan dadong ortaanga nah, Nang Lanying!” kéto Dong Samprig sambilanga matimpuh nyumbah-nyubah.

“Apa eda ortaanga? Tumanang kéto biin nah! Bin cepok dogén dadong bani kéto yén sing makeplokan eda suba icang adanina Nang Lanying, yén amoné jengah icangé ngalih gagaén, dadong pongah pesan macadénin icang. Kadén dadong macucu tekén icang, to ngudiang ngéndahang icang ngalih gaé? Sing tawang dadong icang liu ngelah pianak lakar aliang icang pangupa jiwa.”

“Dadong suba nawang tekén pianak cainé liu, pantesné dadong bin makidihang tekén cai. Cutetné uling jani dadong suud ngéndahang cai, dadong lakar ngempuang cai, ritatkala cai nyundih.” Kéto pasautné Dong Samprig lantas ilang tuara ja ngenah lawatné. Nang Lanying tengkejut sambilanga ngucek-ngucek paningalan sawiréh Dong Samprig bisa nadak ilang. Nglaur Nang Lanying majalan unuk-unuk di pundukané nerusang nyundih. Béh saget sadia pesan ia petengé totonan, sarasa buka ada anak nujuin tongos lindung sangkep. Béh angob sajan Nang Lanying ngiwasin tatakehan lindungé ngebekin pundukan jag mapilpil cara ada anak ngarad. Ditu lantas ia nyaup lindung sing kanti mantegin jag celepanga ka dungkiné. Lindungé totonan tuara ja makisid uli umané totonan, diapin ké Nang Lanying sahasa nyaup, kuala lindungé cara kena pengaruh sesirep jag ngoyong. Kanti ping telu ia ngejang lindung mulih lipetina kema lindungé enu dogén ngoyong di umané totonan. Gumanti daslemah sinahsinahé tur nadarin suryané badangin mara lantas lindungé pada macelep ngalih gookné. Nang Lanying égar pesan sawiréh telung dungki maan ngejuk lindung lemengé totonan. Kuala ané mekada ya bengong, sawiréh tumbén dugas totonan ia maan lindung putih tokong aukud. Pinehina miribné lindungé ané tokong totonan ané ngaba pengaruh.

Lindungé tokong totonan wadahina pané misi yéh tur setata bantenina anggona jimat. Uling sasukat ia ngelah lindung tokong Nang Lanying tusing taén bantugan ngejuk lindung, sabilang ía berangkat nyundih setata prabot ané lakar abana nyundih ketisina tekén yéh lindung tokongné. Taén masih Nang Lanying Nyundih di sisin tukadé, mara ia nyuluhin di carang tukadé, saget tepukina ada bé jeleg gedé amul dungkiné. Béh lega pesan kenehné tumbén ngiwasin bé jeleg buka kéto. Énggal-énggal ia nesek nyuluhin sambilanga nganggarang senjata blidané sahasa kenehné lakar manteg.

“Béh nejani ja, sinah idéwék lakar maan bé gedé.” Kéto krimikané sambilanga adéng-adéng maekin bé jelegé ngeboh, miribné ia ulap tekén sinaran damar lobakané. Mara pantega bé jelegé saget makecos ka samping, biin pantega masih makecos kasampingné, kanti ping telu jelegé pantega kuala tusing taén kena. Jengah kenehné Nang Lanying, prabot né pejanga di sisin tukadé, sahasa ia mabulet ginting nyagjagin bé jelegé.

“Nah jani suba pang tawang cai rasané!” Saget Nang Lanying macebur nyaup, mara bakat gisianga bé jelegé kalangen asan kenehné sawiréh jani suba lakar ngaé kuah bé jeleg. Sakéwala bé jelegé belig pesan, setata sabilang saupa maklijeng tur léb. Béh kanti kenyel ya nyaup pragat kelés uli gagisiané. Saget bé jelegé macelep ka tengah paungané, kuala Nang Lanying tuara ja menyerah kalah, lantas ya milu nyeeb nyeluk ka tengah paungané, saget bé jelegé ilang.

“Ehem!” Ada anak matengkém dingeha, mara toliha menék sagét ada anak tua majujuk di epané, béh makesyab sajan Nang Lanying ngiwasin anaké tua totonan.

“Béh, Mén Kompyong dadi bé jeleg, pantes suba tusing bakat-bakat baan nyaup, dong bé jeleg dadén-dadén ténénan. Ngudiang mémé kalijaniné mai, apa kal alih peteng adané ené?”

“Icang nelokin yéh ka carik,” kéto pasautné anaké odah totonan.

“Ngudiang kali janiné nelokin yéh, kadén mara inuni carik méméné matumbeg.”

“Ngidih olas eda pesan mémé ortang-ortanga, nah. Mémé kadung ungkeb jumah, iseng mémé malali ka carik.”

Kabilbil Mén Kompyong masaut nglantas makaswet ilang di selem keliré. Nang Lanying malengok ajahan, lantas ia buin majalan nuut pundukan, sambilanga saab-seeb ngintip godogan. Sawatara tengah lemeng Nang Lanying suba mrasa kenyel majalan, nglantas ya ngamulihan. Sasubané ya teked di rurungé cupit bin lantang, saget nadak nganjem. Sawatara apenimpug di apné ada tepukina nlemdem di tengah rurungé di batan punyan tiyingé. Nang Lanying ngucek peningalan mapan peteng, apaké mula peningalané ané ungaran, biin nyumu tlektekanga sambilanga majalan adéng-adéng siaga ya sawiréh sangsaya tekén ada anaké nuwénang petengé utawi gamang apa memedi. Sakéwala ané tingalina kipak-kipek amul kuluké, kuala ikutné lantang mlémad.

“Béh, bojog ané nyaga idéwék dini, beneh suba uyang batisé nagih mulih.” Kéto ya ngrenggeng, saget bojogé makecos tur nglanting di punyan tiingé. Saking gedeg basangné bas sanget, pejanga lobakané di tanahé lantas Nang Lanying nyongkok sambilanga nyasab tanah, sagét maan ya ngrapé batu bulitan amul gemelané, lantas batuné totonan kiladina. Kuala bojogé totonan makaswét mengkeb. Sawiréh jengah sajan Nang Lanying tekén déwékné setata ada macadénin sabilang majalan peteng, batuné ané kiladina totonan anggona nimpug ngawagin.

Manik Sudra

“Gdbuk...!” Suaran batuné cara ngenén gedebong.

“Bangka polon ibané!” Nang Lanying ngualék. Buin mani semengané teka Mén Cablek kumah Nang Lanying ngidih simbuh. Sakéwala Nang Lanying suba nawang sasajané Man Cablek ané masiluman dadi bojog timpuga dibi sanja.

“Nang Lanying...!”

“Icang...! Nak ngudiang tumbén teka mai Mbok?”

“Aduh tulungin ja imbok, baang ngidih simbuh nok lambung imboké sakit mrasa ngancuk-ngancuk asané, tusing nyidaang imbok naenang sakitné.”

“To ngudiang icang tagin simbuh? Kadén Mbok icang dadi balian?!”

“Lamun suba Nang Lanying ané nujuin Imbok ubad, sinah nyidang imbok seger.”

“Badah, sing ada unduk kéto! Kema mulih icang tuara balian, kénkéné Mén Cablek jag mai ngidih ubad?” Kéto pasautné Nang Lanying ngalaur nundung Mén Cablek sambilanga ngunebin gebyog. Nang Lanying inget tekén tutur odah-odahné dugasné nu cerik-cerik setata orahina satuwa di makiréné masaré. Koné yén saget ada léak mecadénin yén kanti maan nagel tekén batu ané suba kakiladin, diapinké awag nyabat sinah ia kena. Yén pradé bin maninné ada anak ngidih boréh wiyadin simbuh, eda pesan baanga. Sawiréh yén iraga nujuin ia ubad diapinké tai orain ngamah, jag prasida ia seger jati mula. Buin maninné saget mamunyi kulkulé matabuh telu di balai banjar, ento pratandan ada warga banjaré lacur. Beh, iur ortané di warung-warungé koné Men Cablek mali nadak. Ada ané ngorang ya kena panteg ulian nadi petengé, ada masih ané ngorang ya serangan jantung. Pokokné ngendah ortan matinné Mén Cablek. Dugas totonan kelian adaté ané madan Kak Bunglun ané mula midep di désané totonan inget tekén unduk masi ulian pitutur anak lingsirné. Lantas ya nundénang tekén I Gamyong apang ngalih nyuh gading abungkul. Lantas layoné kadusang. Sasubané suud nusang raris siamina layoné tekén yéh bungkak, saget ngenah lambung layoné sebuh. Ento koné pratandané anaké ané mati ulian kena kasengkalén ritatkala nadi di petengané. Pakrimik nyama banjaré kisi-kisi ngorta tekén timpal-timpalné ngorang Mén Cablek mati kalah masiat. Ané makada ortané iur, ulian baan mula kasub anaké ngadén Mén Cablek bisa ngaléak. Dugasé totonan Nang Lanying masih milu kumah anaké mati matektekan, sambilanga masih madingehan ortan timpal-timpalné ané ajaka nektek tiing lakar anggon tegenan watangan. Nang Lanying anak mula dueg ngaba sebeng, tuara ja ada anak ngadén ia midep.

“Blan-blan pané blan-blan paso, celebingkah di batan biu = Ada kéné ada kéto, anak matingkah ajak liu.”

“Kawat waja kawat seling ka kupang ngaba tambang = Jawat saja jawat tusing, depang suba ya berkembang.”

I Somprét ngarenggeng sambilanga magedi.

Puput tanggal 7 Juni 1998. Tulangampiang Dps Barat.

Catetan: Kaambil saking cakepan Léak Pemoroan kakawian I Wayan Sadha kaca 141.

Idupé né magenep rupa. Kéto masi

sangsarané. Hiang lalahé membatan

ngenjekin bates lihat di langité

nunceg di guminé marupa warna-warni

ané asri ngulangunin, cara majohan uli

dini. Hiang lalahé membatan ngenjekin

bates lihat di langité nunceg di

guminé! Kénkénang ngorahang asri

ngelangenin yéning tiang tusing demen

tekén idupé né? Nanging pikolih momo

droakané marupa kamelahan, dadinné,

kasujatianné, ngranaang duka lénan

tekén ané ngranaang lega. Temon-temon

rasa legané ané suba liwat sing lénan

tekén rasan takuté ané buka jani.

berenice

Manik Sudra

Adan baptis tiangé Egaes. Olah-olahan keluargan tiangé ané sing bakat baan ngartiang. Kéto suba undukné tusing ada tugu-tugu ané dadi angobang ané lebihan tekén urem idup tiangé. Tiang ngadanin né suba madan balapan ané kondén karuan pasaja dadi padaang tekén ané kitaang tiang - keneh solah keluargan tiangé - cat gambar kamaré di arep lakona ané paling melaha gambar-gambar kuno ané mapasang di ampiké di arep - kamar perpustakaan ané matata melah - ané paling durina sambatang liu ada unduk tawah-tawah di kamar perpustakaané ento.

Ingetané dugasné nu bajang dadi abesik ajaka kamar ané sahi bakat kenohang. Dini suba mémén tiangé matinggal ngalahin mati. Dini masi tiang lekadanga.Dulurin lesu baan ngomongang duaning sakondén ento tiang kondén idup, maluan tekén ento kondén ada “jiwajiwa”. Sing gugu? - lan da suba ento pagerengina. Kéto tiang matinget déwék tiangé. Dija, jet kénkén ja, inget-ingetané ané samar samar - di pangrasa lan pangenahan - munyi munyi, ada ngomongang reng suara - inget ingetan jangkan amonto suba bakat kutang; inget ingetan ané marupa samar samar, sai sai masalin malénan rupa, tan parupa, pamuputné cara lawat, tusing ngidaang ngeléb uli di sliebané ento kanti makasemengan.

Di kamaré né tiang lekad. Kéto suba ngenah sabilang peteng, sing ja artinné, macelep ka tongos tonyané - ka purin pangipian - ka biara dominé ané nakutin ané ngenyepin. Sing ja tawah gati yén kenehang ané ada paak di samping samping tiangé yén melahang nalektekang - duaning maadéngan ngejoh-ngejohang uli di dugasné nu cerik, nyambeh-nyambehang kamelahané dugasné suba bajang. Lakona tawah kénkénang nambunang tawahé di tongosé né nganggon keneh tiangé ané biasa, duaning kasujatian ané ada di gumin tiangé né bantas ipian ané tan parupa, tan parupa, rarasan kalawan ipian ané ngenyepin, sesai teka maganti-ganti.

Berenice kaponakan tiangé, tiang ajak ia kelih di umahé né. Yadiapin kéto ukudan tiangé ngajak ia malénan pesan - tiang sai-sai gelem dogén, nepinin déwék pragat ucem dogén - yén ia sing ngoyong ngoyong, masebeng bingar, seger turmaning pawakan maisi; ia sai-sai ko malali-lali ka dituan bukit - yén tiang nengil mendep sig kenehé padidi, cara anaké rumpuh tur sakit keneh ia pragat kema mai cara tusing ngrunguang idup. Berenice - tiang makisi-kisi nyambat adanné Berenice! ajaka uli di uug-uugan wawangunan umahé makacakan ngesiabang inget-ingetan keributan ané panyatusan liunné di munyiné ané bantes makrésékan. Ah! cara makelap muanné ané cara magirang-girang! Oh! Maimbuh ayu! Oh! Widiadadariné di alas Arnheim! Oh! Dedarin yéhé di gunung-gunungé! - yén suba kéto suba kéto makejang bantes cacimpedan tekén ané ngresresin, sing lénan jangkan satua ané sing bakat baan nyritaang. Kabaya-baya –kabaya-baya ané sing dadi kelidin - gemesé tan kadkadi, ngenah suba ia sing ada bayu, tusing cara biasanné, makejangné cara maya-maya tur nakutin. Mimih! Kapal ané gaginanné ngusak-asik teka luas, ngaé pakéwuh marupa carun jalema, dija ia? Tiang nawang dija ia, lakona sing nawang ia ané madan Berenice.

Sumingkin nyangetang sakitné sumingkin nyangetang jejehé, cara siat gedé keneh nglawan ukudan ragan kaponakané ané dadi baan ngartiang cara sangsara baan parikosan rariptan jagaté, né suba madan gering ayan ané sukeh ngubadin yéning suba rangsukin kala yén isibang cara ngemasin pati, luiré ubad-ubadné, pangidihané, jug nangkejutang. Dugas totonan sakit tiangé énggal gati nyangetang yén babadéané, parisolah ané mentingang tur ngenehang déwék padidi saluir ané marupa anyar turmaning tusing ada matuhin. Mentingang tur ngenehang

déwék padidi né, yén musti tiang ngorahang masuk ané madan panyakit kenyih tekén munyin anak lén utawi penyakit saraf. Né suba ané tusing pati beneh baan ngrasaang; tiang marasa jerih, sujatinné tusing lakar terimana tekén ané mamaca sasuratané né yén mula ia perahé cara biasa kitan manah ané saderana ané tumbuh ulihan asing gawé ané pelih baan ngenehang ngranaang sanget gati kabencana, ané rasaang tiang, kenehé gedé (tusing ulihan téhnik) adaan suba ilidang, kenehé ané suba patuh turmaning suba biasa di guminé.

Bengong, jam jaman makelonné tusing kenyel-kenyel sawiréh ada nyet ané empetin baan pangrencana; salanturnyané ngenehang ané melah-melah di tekan masan panesé, ngenehang ané tawah-tawah di permadaniné; katelahang tiang waktuné magadang apeteng wayah sing masa rikuh di betén sunaran lampuné, wiadin ko ngidu di apiné ngendih; terus-terusan majumu ngamunyiang suara ané patuh suba biasa, sampé munyiné nto matangguran, tanggurané nto nekedang baané ada kitan rarasan kenehé; ngelidang raga makisid uli kitan rarasan kenehé ané mara; liunan biasa-biasa dogén, ngawé-ngawé keneh mameler, jat ja tusing saja kéto, lakona nyata jat ja marupa cara katerangan suluran-suluran ané marupa cara saja-saja.

Nanging depin ja tiang tusing ngawé réwed unduké ané lakar katepuk - Rungu tekéning gelem jangkan bantas di keneh ané nu dakén, tusing bisa cara anaké seger ané paling utama sing lénan tekén keneh ané tuaratuara. Tusing ja jani dogén. Lénan buin, ipian, makita kedék, ngelangenin gati sing ja jangkan asal-asalan, sagétan suba lepas uli di kenehé ané buut buina dadayan ané pesu uli ditu, di kénkéné di pangipian tusing bakat baan nyambatang baan sangeté ngulangunin baan melahé kanti nangkejutang, dimara-marané asing-asing kenehang ngawé engsap. Benengan tiangé ané utama kenehé magenep rupa ané sing madan melah tatas, jet ja bengong baan ngenehang, di kénkéné patuh dogén masi yén ngawénang kenehé boncah. Ngawénang kuang - kuangné masi; Ané ngranaang kenehé wanén. Yén suba nglamun kéné manahé sing taén sapaut; Sing sampé kanti ngincepang, ané pesu uli di tanggun kenehé, ané kanti nepukin paundukan ané ngilangang kenehé ngunngun. Ané bakat baan ngomongang ngajak tiang, upamanné ipian, pesu ulian teleb makeneh.

Kéto suba tatimbangané né sing taén enteg déning panadianné jangkan biasa-biasa dogén, upamanné satua ané ngemedin unduk abingan kaangé dalem satuan Ptolemy Hephestion, ané satata nagihin carun jalema di tekan angin bareté ngranaang ombakan pasihé gedé tan kadi-kadi lakona anginé né sing dadi ngantug bungan Asphodel. Kéto suba, ané madan pangawi ané sing buungan taén dogén pelih baana makeneh ané sanget duegan tekéning i raga lakar sing pelih tatakehan, pasalinan gelemné sing ngranaang lega, kéto masi bayunné Berenice, ané ngranaang tiang liu gati melajahin unduk apang seleg, jet kénkénang pepes gati tiang nepukin katerangan ané ngranaang kenehé buut, ada masi ané élah baan ngitungang. Panampén tiangé pelih baan keneh tiangé ané tuaratuara upamanné sangsaranné, sujatinné, depinin ja tiang nyakitin raganné, buina, tiang demen ningalin raganné ngreges, sing ngelah bayu, kéto wirasan tiangé tekén raganné. Sing ja baan panyakit tiangé ngranaang buka kéné.

Samakelon sedeng jayana kamelahan kajegéganné, tiang sing taén marasa sayang, apa buin marasa demen tekén ia masi tusing. Keneh tiangé sing taén marasa ngédalemin ia. Nuju petengé hening di perpustakaan, ia nalektekang matan tiangé, tiang ningalin sing cara Berenice, lakona cara Berenice di pangipian sing cara di guminé né, jagaté né, lakona cara sing marupa sing cara barang ané kamelahané ngangobin, lakona suba cara

mapalas-palasan sing ja barang ané sayangang, lakona cara rarasan keneh ané sing karuan-karuan. Dadi tiang ngejer awak tiangé mara ia teka, peluh dinginé macabcab mara paakina; Muané ané ngenah ngédalemin ngranaang sebet keneh tiangé ilang. Rarasan saluiring ané ada ditu dadi sepi, lantas pesu keneh tiangé asana ia demen tekén tiang samakelona, jani di tekan lakar kabencana, tiang tekén ia nuturang indik makurenan.

Pamuputné tiang ngajak ia nuturang indik makurenan, unduké di tekan sanja masan dinginé, nujuang sing gati lakar kebus, di gantin dinané mawor gulem cara kamelahan kajegégan teruni Haloyon, tiang negak di bucun perpustakaané. Lakona mara mulihat menék, ngenah suba Berenice majujuk di arepan tiange.

Apa ké né pangaruh rasa wirasan tiangé utawi pangaruh gulemé utawi sanjané remrem di kamaré né ané ngranaang buut kaludan buut? Tiang sing nawang, sing bakat baan nyatuaang. Ia ngomong sing ada munyina. Ada rasa dingin sanget ngantug awak tiangé: ada rasa jejeh ané sing dadi baan naanang ngaénang ehes keneh tiangé; ada rasa tawah ané sing manut di manah ngisinin jagat idup tiangé; sambilang negak matanceban di duur kursin tiangé, matan tiangé nganengneng awakné makejang. Mimih! Lén gati tekén biasanné ané nujani jangkan kulit ngaput tulang dogén. Suba kéto mara katuréksain muanné.

Gidatné tegeh tur layu kembang; bokné magambahan nyabsab muanné, kliab fantastik muané masebeng sedih. Paningalané layu sing macaya cara anaké sing misi batun paningalan, pedas suba jejeh gati tiang ningalin caranné nganengneng paliatné nduk tan pabayu. Dugasné ia makenyeman ané rasaang tiang tawah, ngenah ané ngresresin ati “gigi” Berenice ané ngranaang tiang ngarti keadaanné makejéng. Pituduh Ida Sang Hiang Widhi tiang sing terpengaruh, kerananné bisa dogén ané kéto ada, tiang mati.

Kréngséngan seregé ngaduk-aduk tiang. Tiang makipekan. Tingalin tiang kaponakané ngambar di kamarné. Kamaré, ané maadur-aduran keneh tiangé dadi ilang, mimih! Cara ngembangang, tiang sing makrisikan cara matanceban, gigi putihé ento nakutin cara tonya. Muanné rata, emailné sing macaya, marupa sing ada batesa - lakona dugasné ia makenyeman yan kadi rasa cukup morbor inget-ingetan tiangé. Giginé ento! - giginé ento! Jani dini, jani ditu, nah dua dua dogén ja: suba ngenah nyata, dawa, lanying, putih gati, bibihné kembang lémlém kedked, kéto suba undukné nakutin ané tumbén tepukin. Teka suba penyakitné ané mentingang tur ngenehang déwék padidi buina tiang berjuang nglawan unduké tawah ento, pangaruh solah tiangé ané sing sida baan ngalangin. Ngelidin masalahé ento sing ja kéweh gati, lénan tekén giginé ento. Giginé ento cara dadi raja di palihat tiangé ento buina giginé ento dogén sujatinné ané dadi raja di hidup tiangé. Tiang ngrasaang cara malawat di sabilang sunaran. Tiang ngilehin di sabilang solah. Katelektekang salampah lakunné. Kakenehang ané sing manut di manah, yadiapin pasalinan ané tan manut di manahé ento. Tiang ngejer yén tepukin sakancan ané dadi tatukehan ané kadén ngamaya-maya, patuh rupané yén sing mabibih. Kenehé cara ngamaya-maya! Ah, dini belogé ané ngenyagang ukudan tiangé! Kenehé ngamaya-maya! Ah, budin tiangé dadi melogang dogén.

Kéto dadinné hilang sanja, teka peteng, matelanan, makalah matan ahiné ngenah, terus-terusan kéto dogén buina terus-terusan. Petengé buin cepokan limuté ngebekin kamar tiang negak padidian, negak nguburang déwék baané bengong makeneh ngendepang raga-raga déning “ipian” ané apang mabudi mungkul ngalahang kawisésan giginé ané angkara, apang sida lepas uli di solah ané bisa nakutin, duk totonan ia rasaang ngambang di selegentin sunaran kalawan lawaté di kamar. Pamuputné tiang tangkejutang suara nyerit ané ngresresin ati tur nakutin; tur

nganti, sakondénné enteg bayuné, buin ningeh munyi jangih ané ngresresin, munyiné nganyih-anyih ngranaang sedih. Bangun tiang lantas ampakang gendélanné di perpustakaané, ngenah uli joh mapapas ajak gendélané pembantu rumah tangga anak luh, nyén ké ané ngorahang Berenice sing ia ngorahang, apa ia ké? Semengan ia kena sawan, suba kéto ia mulih ka “peteng” tanah sema ané suba maséwa étéh-étéh makubur suba teragia.

Dapetang déwék tiangé padidi negak di perpustakaan, padidian. Asénang ragané mara kelés uli di karuwetan iabina tekén ipiané. Karasa baan jani suba tengah lemeng, karasa baan sasubanné Berenice kuburanga. Ané ngremeng ngremeng jani sing pasti baan ngenehang. Kéto suba ya madan inget uli di kenehé ané nakutin rasa ngresresin ané bas ngaliwat cara di niskala, sanget nangkejutang. Tiang makita nawang apa krananné, lakona tan paguna, buin akejepné, munyi aduhan anak luh dingeh tiang cara makesieng ngraung di kuping tiangé. Tiang bengong - Apa ja ento? Tiang cara matakon tekén déwéké padidi ping kuda-kuda, dingeh tiang kamaré munyi matangguran, “apa ja ento?”

Lampuné ané nongos di duur méjané di samping tiangé nu ngendih. Di samping lampuné ento ada kotak abesik; Apa krananné kotaké ento ditu, di duur méjan tiangé, apa krananné tiang ngejer ningalin kotaké ento?

Sunaran lampuné nyuluhin jelanan perpustakaané, ada tukang jaga kuburan ané muané gesit macelep mulian uli di jelanané mampakan. Muané galak buina ngomong tekén tiang munyi seret tur kasar. Kénkén munyinné? Dingeh omong lengkarané sing masambung ngawag-awag. Nyeritaang unduk munyi majeritan dugas petengé sepi ento unduk paruman keluarga; suba kéto munyiné ané ngédalemin, di rurub sawané, ané gobanné nakutin, jet ya nu mangkihan!

Terus édénganga bajun tiangé, uyak lan uyak getih. Tiang mendep dogén, lantas ia nepak-nepak tundun tiangé, tiang mendep sing makrisikan. Suud kéto anaké ento ngomongang ané lén-lénan; lantas ia iwasin akejep; ngenah jangkan bantes sekop. Sambilang majeritan tiang makecos ka méjané, ngrampas kotaké ané ada di duur méjané. Lakona sing bakat baan nyemak lantas tiang ngejer, kotaké nto ulung, isinné mabrarakan belah; ané mabrarakan tur belah-belahanné nto mesuang munyi ngédalemin cara anaké lakar mati, ada munyi ngredek cara di kamar bedah, putih tur makenyah ngliling kema mai di duur batarané.

Catetan: Saking majalah SIASAT BARU No. 681, 29 Juni 1960. Bahasa Indonésia olih Ras Sirégar. Bahasa Bali olih I Ketut Suwidja tur kawedar ring Majalah Buratwangi No. 1 TH. VII, Januari –Juni 2005

This article is from: