Metmekaar magazine issuu

VAN AWBZ NAAR WMO

MET MEKAAR, VEUR MEKAAR eenmalige uitgave mei 2013

08 R HEDEN EXPERIMENTEERT 19 O P REIS NAAR ZORG 23 ' DIT IS EEN MOOIE TIJD!'

over deze uitgave

8

VOOR U LIGT HET MAGA­ ZINE “MET MEKAAR, VEUR MEKAAR”. HET IS EEN MAGAZINE VAN DE GEMEENTE RHEDEN OVER DE DECENTRA­

7

LISATIE­OPDRACHT VAN (DELEN VAN) DE AWBZ NAAR DE WET MAAT­ SCHAPPELIJK ONDER­ STEUNING (WMO).

H

23

17 2 ) Decentralisatie AWBZ

et is voor u, als vrij­williger of professional, die een rol gaat spelen in het vervullen van deze opdracht. Het past binnen de infor­ matie­voorziening die u rondom deze op­dracht vanuit de gemeente mag verwachten. We willen de informatie over de opdracht, waar we voor staan, namelijk met u delen. U meenemen in feiten en gedachten, in cijfers en ver­ halen en u laten zien over wie deze opdracht gaat. En u uit­nodigen om actief te zijn in dit proces. De titel van het magazine suggereert het al: we gaan dit samen doen. Of zoals ze in Rheden zeggen: “Met mekaar, veur mekaar”.

“Zorg gaat altijd over mensen”

P

ersoonlijk zie ik het als mijn missie om kwetsbare burgers zo goed als mogelijk te blijven ondersteunen. Als we de dingen echter zo blijven doen als we nu doen, met minder geld, dan gaan we het niet redden. De kaasschaaf volstaat niet. De zorg en ondersteuning die we met z’n allen leveren gaat meer uit van eigen kracht, de kracht van netwerken, van vrijwilligers- en vrijwil­ligers­ organisaties, van kracht­bronnen in wijken die we nog niet of onvol­doende hebben aangeboord en tenslotte ook van professionele ondersteuning. Dat vergt voor ons allen een omslag in denken,

waarbij maatwerk centraal staat.

Daarom staan we ook samen voor deze opdracht: wij als gemeente en u als professional of vrijwilliger in het veld, met al uw specifieke expertise. Samen gaan we het gesprek aan om de zorg voor onze burgers op een andere, zo goed mogelijke, manier te organiseren.

Creativiteit

De decentralisatieopdracht is iets waar ik mij enerzijds soms best zorgen over maak, anderzijds is het ook een opdracht die aan onze creativiteit appelleert.

Daarbij is onze visie duide­lijk. Die

inhoudsopgave 3 4 6 7 8 11 12 14 17 19 20 21 22 23 24

Tjebbe Vugts, wethouder gemeente Rheden Introkatern Column Wim Muilenburg, bestuurder Driestroom Fijn samenzijn bij ‘De Vlinder’ Rheden experimenteert: samen de gebaande paden af Een week zorg aan huis Loskomen van de regeltjes Friskijken met Jan Rotmans Werk in uitvoering Op reis naar zorg Column Klaske Rehorst, veranderkundige Bruggen bouwen Column Rob Wieten, directeur Siza Dit is een mooie tijd!

Het laatste woord: tevreden

hebben we neergelegd in onze eigen sociale visie en het nieuwe meer­ jarenbeleidsplan Wmo "Kantelen is een werkwoord". We gaan dichtbij de burger, in de wijk zorg bieden, zoveel is wel duidelijk. Als het echt niet lokaal kan, blijft er regionaal aanbod bestaan.

Wat kunt u van ons als partner verwach­ ten? Dat we in gesprek met u gaan en u niet alleen meenemen in dit proces, maar al uw expertise ook aanwenden om deze verandering vorm te geven. Dat we een open houding hebben ten aan­zien van uw creativiteit en u, waar gewenst en mogelijk, facili­teren om deze creativiteit ten goede te kunnen laten komen aan zorg voor onze burgers. En tot slot, dat we u uitleggen waarom we de keuzes maken die in onze ogen noodzakelijk zijn. Voor die keuzes lopen we als gemeente niet weg, maar we willen ze wel inzichtelijk voor u maken.

Mensen

Het afgelopen jaar heb ik verschillende locaties bezocht waar dagbesteding wordt aangeboden. Voor dit magazine heb ik ook mee mogen lopen met Willeke Ipskamp, verzorgende bij de Stichting Thuiszorg Midden Gelder­ land. Willeke biedt zorg, waardoor mensen mee kunnen blijven doen, kunnen lopen, uit bed komen en aan een dag kunnen beginnen. Soms zijn het maar kleine handelingen. In deze bezoeken krijgt zorg een gezicht en dat is belangrijk, want uiteindelijk gaat zorg altijd over mensen.

Wethouder Tjebbe Vugts, gemeente Rheden

colofon Bladformule: Qrnemagazines, gemeente Rheden en Spectrum CMO Gelderland Hoofdredactie: Eelco Visser (Qrnemagazines) Eindredactie: Eelco Visser (Qrnemagzines), Spectrum CMO Gelderland en gemeente Rheden Teksten: Eelco Visser, Klaske Rehorst, Peter Manders, Wim Muilenburg, Rob Wieten Fotografie: Hanne van der Woude Cartoon: Sylvia Vlaardingerbroek Ontwerp en illustraties: Coert de Boe, Arnhem

Drukwerk: Editoo, Arnhem Met verdere medewerking van: Annemarie Kranendonk, Edmée Trumpis, Lotte Koopmans, Wilma van Eijck, Chris Boes, Heleen van Ravenzwaaij, Jo-Ella Verbeek, Jan Willem Bakker, Hiddo Born, Trudy Kappert, ‘Truus’, Karin Fontein, Angela van Leeuwen, Fons Rengers, Bennie Groene­ woud, Luuk Kuiper, Lisette Mennen, Willeke Ipskamp, Rina Hiddink, Heidi Ingels, Patries Gijsberts, Pauline Rozema, Tjebbe Vugts, Henny Ketelaar en Jan Rotmans Met mekaar, veur mekaar is een uitgave van: Qrnemagazines en Spectrum CMO Gelderland in opdracht van de gemeente Rheden

gemeente Rheden ( 3

Kort en krachtig Begeleiding

DE OPDRACHT De decentralisatie van onderdelen van de AWBZ naar de Wmo is, naast de invoering van de nieuwe Jeugdwet en de Participatiewet, één van de drie grote sociale decen­ tra­li­saties. De gemeente Rheden zet er met haar pro­ gramma­plan 'Sociale decentralisaties' geïntegreerd op in. De decentralisaties zijn in gang gezet door het kabinet Rutte I. Het nieuwe kabinet hevelt nog meer onderdelen van de AWBZ over naar de Wmo. Ook is er een nieuwe invoeringsdatum: 1 januari 2015.

DE MOTIEVEN

Individuele of groeps­bege­leiding (dagbesteding) ter bevordering, behoud of compensatie van zelf­ red­zaamheid zodat opname in een instelling of verwaar­lozing wordt voorkomen.

DE FUNCTIES

Kortdurend verblijf

Iedere cliënt kan voor meerdere functies een indicatie krijgen.

De volgende functies gaan van de AWBZ naar de Wmo:

Logeren in een instelling voor maxi­ maal drie etmalen per week, vaak ter ontlasting van mantel­zorgers.

Persoonlijke verzorging Zelfzorg, zoals douchen, aan­ kleden, scheren, ogen drup­pelen, naar het toilet gaan. Doel is het opheffen van een tekort aan zelfredzaamheid bij de algemeen dagelijkse levensverrichtingen.

De huidige AWBZ is in de toekomst onhoud­ baar. Het aanbod binnen de functies Bege­ leiding, Kortdurend verblijf en Persoon­lijke verzorging moet op een andere manier georganiseerd worden. Door meer gebruik te maken van de eigen kracht van mensen en hun omgeving, passende voorzieningen en door vraag­ gericht te werken, kan het aanbod slimmer, goed­koper en meer in samenhang worden georganiseerd.

Gemeenten zijn hier beter toe in staat dan het Rijk.

DE FINANCIËN

DECENTRALISATIE IN EEN NOTENDOP DE OPTIES

DE GRONDSLAGEN Om in aanmerking te komen voor AWBZ-zorg moet er sprake zijn van een bepaalde aandoening, beperking of handicap (grondslagen): LG: Lichamelijke handicap (functiestoornis).

PSY: Psychiatrische aandoening, psychische stoornis.

PG: Psychogeriatrische ziekte/aandoening.

SOM: Somatische ziekte/aandoening.

VG: Verstandelijke handicap (functiestoornis).

ZG: Zintuiglijke handicap (functiestoornis).

In totaal waren deze AWBZ-uitgaven in 2012 in de gemeente Rheden €13.140.000. Per 1 januari 2015 vraagt het Rijk aan gemeenten om, als onder­ deel van de Wmo, invulling aan de functies te geven.

Voor de finan­cie­ring van deze nieuwe taken krijgt de ge­ meen­te van het Rijk een budget gelijk aan de huidige kosten in de AWBZ minus een decentra­ lisatie­korting van 25%.

Zorg in natura (ZIN) Verleend door een zorgverlener en rechtstreeks door het zorgkantoor aan de zorgverlener vergoed.

Persoonsgebonden budget (PGB) Hiermee koopt een budgethouder zelf zorg in. De budget­ houder verantwoordt de uitgaven aan het zorgkantoor.

SAMENHANGEND BELEID De gemeente Rheden wil ondersteuning en ruimte bieden aan partijen in het veld. Een samenhangende benadering van alle decen­ tralisaties is hiervoor een voorwaarde. Hiertoe heeft de VNG zeven principes geformuleerd. Samenvattend komt het erop neer dat er ruimte moet komen voor de eigen kracht van burgers met een ‘op maat’ ondersteuning door professionals. Het Rijk stelt kaders vast, gemeenten krijgen beleidsvrijheid om lokaal maatwerk en wederkerigheid te kunnen creëren. De verantwoording is gericht op de burger en de gemeenteraad. De gemeente gaat haar rol als netwerkpartner verder ont­wik­kelen en haar uitvoeringskracht ver­ sterken. Samenwerking tussen gemeenten is daarbij noodzakelijk en niet vrijblijvend. Om voldoende financiële regelruimte te waarborgen wensen gemeenten een (tijdelijke) brede uitkering voor het sociale domein.

DE PLANNING De gemeente Rheden heeft in Doorstart haar projectplan 'Decentralisatie AWBZ naar Wmo' een aantal projectactiviteiten onderscheiden JAN 2013 en beoogde resultaten geformu­

Actualisatie leerd. Ze staan in deze tijdbalk projectopdracht in de tijd weggezet.

4 ) Decentralisatie AWBZ

Experimenteren Inventarisatie

Analyse ondersteuning s-behoefte

MEI 2013 Verzamelen informatie

Keuzes maken

SEP 2013 In gesprek met organisaties en cliënten

Experimenteren om van AWBZ naar Wmo nieuwe stijl te komen

JAN 2014 Inhoudelijke keuzes, aanbestedingsaanpak, financieel en wettelijk kader uitwerken

DE RHEDENSE DECENTRALISATIE IN CIJFERS BEGELEIDING EN KORTDUREND VERBLIJF

PERSOONLIJKE VERZORGING

Aantal cliënten

Aantal cliënten

618 cliënten zijn voor 742 functies geïndiceerd (1 januari 2012)

775 unieke cliënten (1 juli 2012)

Naar functie

Verwachte toename cliënten

Begeleiding individueel 449 indicaties Begeleiding groep 242 indicaties Kortdurend verblijf 051 indicaties

Persoonlijke verzorging 280 unieke cliënten (Als gevolg van extramuralisatie zorgzwaarte­­pakketten 1 t/m 3)

Naar grondslag LG 070 grondslagen PSY 178 grondslagen PG 059 grondslagen

Naar grondslag SOM 088 grondslagen VG 234 grondslagen ZG 020 grondslagen

LG 050 grondslagen PSY 010 grondslagen PG 050 grondslagen

Naar betaaloptie

SOM 625 grondslagen VG 040 grondslagen ZG 000 grondslagen

Naar betaaloptie

Zorg in natura Persoonsgebonden budget 0.

66% 34%

Zorg in natura Persoonsgebonden budget (landelijk bekende gegevens)

Belangrijkste aanbieders Zorg in natura

91% 09%

Belangrijkste aanbieders Persoonlijke verzorging

Begeleiding individueel Siza , RIBW AVV, STMG Begeleiding groep Siza , Driestroom, Innoforte, Attent Kortdurend verblijf Siza, Zozijn, Gelders Hof

STMG, Innoforte, Attent, Buurtzorg

Aantal aanbieders Zorg in natura

Groei van de Persoonlijke verzorging

Begeleiding individueel Begeleiding groep Kortdurend verblijf

Aantal cliënten Aantal uren Kosten

61 aanbieders 32 aanbieders 08 aanbieders

04% (laatste jaren) 08% (laatste jaren) 13% (laatste jaren)

Aantal aanbieders Persoonsgebonden budget 32 aanbieders (exclusief buren, familie, bekenden e.d.)

START: van start naar uitvoering Evaluatie, vervolgacties bepalen, overdracht naar lijn. Invoeringsdatum 01-01-1015.

Uitwerking keuzes

MEI 2014 Implementatieplan intern en extern (intern gericht) en start aanbestedings– trajecten

FASE

Implementatie

SEP 2014

JAN 2015

MEI 2015

Herinrichten werkprocessen en informatiesysteem, Wmo-verordening en beleidsregels aanpassen, afspraken maken externe partijen, uitbreiden en opleiden personeel, communicatie over veranderingen

gemeente Rheden ( 5

PERIODE ACTIE

Kort en krachtig

LEUK OP LINKEDIN! GROEPEN DIE ERTOE DOEN • AWBZ naar gemeenten • AWBZ-Wmo • Wmo-netwerk • Wmo prof • Wmo kostenbesparingen • Begeleiding van AWBZ naar Wmo • Thuiszorg Wmo- hulp bij het huishouden • Overheid en Wmo

RHEE-ES PRAOTE IN DE GEMEENTE RHEDEN MAKEN 13,7 CLIËNTEN PER 1.000 INWONERS GEBRUIK VAN AWBZ-ZORG.

D

it zijn er minder dan gemiddeld in de zorgkantoorregio Arnhem (14,8), waar Rheden deel van uitmaakt.

Rhedense cliënten worden veel minder vaak geïndiceerd voor Begelei­ding groep en Kortdurend verblijf dan cliënten in de

zorgkantoorregio Arn­hem. In 2013 is het aantal cliënten dat een beroep doet op AWBZ-zorg lande­lijk met 5,4% gestegen ten opzichte van 2012. Vertaald naar Rheden levert dat een verwachte toename van 30 cliënten op.

WMO OP MAAT...

Links

KIJK EENS OP www.pgb.nl.nl www.rechtopwmo.nl www.rheden.nl www.spectrum-gelderland.nl www.socialevraagstukken.nl www.zorgwelzijn.nl

SILLY

column

‘eigen’ bewoners met een ondersteun­ ings­vraag.

G

emeenten worden in het kader van de Wmo voor een aantal ‘duivelse dilem­ma’s’ geplaatst. Een daarvan is de dag­besteding. Een veel besproken thema op dit moment is het feit dat de dagbeste­ding vanaf 2015 wordt onder­ gebracht in de Wmo en de Participatie­ wet. De geld­stromen daarvoor gaan via de gemeen­ten lopen. Nu is het zo dat op de huidige dagbestedinglocaties men­ sen uit ver­schillende gemeenten worden onder­steund. Vanaf 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van eigen inwoners, inclusief de ver­goedingen die daarbij horen. Gemeen­ten gaan voor hun burgers zoveel moge­lijk lokaal organi­ seren, waarbij zij uit­gaan van eigen kracht en de kracht van de wijk.

Bovenregionale positie gemeenten

Het is echter van groot belang dat gemeenten hierin juist een boven­regio­ nale positie kiezen. Doen zij dat niet, dan zou het uit elkaar rukken van mensen die nu prettig met elkaar werken, wegvloeien van werkgelegen­

6 ) Decentralisatie AWBZ

Duivelse dilemma's heid en pure geldverspilling het gevolg zijn. Een voorbeeld: op dit moment biedt Driestroom in de gemeente Rheden dagbesteding aan mensen, die voor 80% in Arnhem wonen. Als die weg zouden vallen, zou onze winkel De Zaak in het centrum van Velp gesloten moeten worden, terwijl Arnhem dan locaties zou moeten bouwen voor hun

Een volgend onderwerp is het opzetten van maatschappelijke centra. Met het oog op de nieuwe invulling van de Wmo en Participatiewet worden deze centra steeds belangrijker. Driestroom vindt dat hierbij uit moet worden gegaan van een ‘piramidemodel’. De top van een piramide heeft namelijk alleen be­ staans­recht als het fundament breed en stevig is. Dat geldt ook voor maatschap­ pe­lijke centra. Mensen met een AWBZ indicatie kunnen fantastisch werk doen en daarmee een volwaardige plaats in de maatschappij bekleden. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat zij als het ware ‘gedragen’ worden door collega’s met een hogere loonwaarde, afkomstig van UWV, Sociale Dienst of Sociale Werk­ voorziening. Dat is beter voor cliënten, beter voor maatschappelijke centra en daarmee vooral beter voor de gemeen­ ten en haar inwoners. Samen met gemeenten zouden wij daarom meer maatschappelijke centra mogelijk willen maken!

Wim Muilenburg, Bestuurder Driestroom

Dagbesteding ouderen in Dieren

FIJN SAMENZIJN BIJ 'DE VLINDER' IN WOONCOMPLEX BEVERODE IN DIEREN BIEDT ATTENT CLIËNTEN MET DEMENTIEKLACHTEN DIVERSE VORMEN VAN AWBZ-GEÏNDICEERDE DAGBESTEDING. DE GEMEENTE WORDT HIER DOOR DE DECENTRALISATIE VERANTWOORDELIJK VOOR. ‘DE VLINDER’ IS EEN DAGBESTEDINGSGROEP BINNEN BEVERODE DIE OOK TOEGANKELIJK IS VOOR MENSEN VAN BUITEN HET WOONCOMPLEX. HIER KOMEN MENSEN MET LICHTE DEMENTIEKLACHTEN.

“Het gaat niet om het zijn, maar om wat we er samen van maken”

H

eidi Ingels is beroepskracht op de groep. Ze wordt regel­ matig ondersteund door een vrijwilliger of een stagiair.

De dagbesteding helpt mensen even uit de sleur, ze doen er leuke dingen, dingen ook die ze thuis niet meer doen. Mensen die in Beverode wonen hebben een zorgplan, voor de mensen van buiten stelt Heidi doelen aan de hand van de indicatie. Dat kan stimuleren van zelfredzaamheid zijn, onder­steuning bij sociale contacten, maar ook het vergroten van het zelfver­ trouwen om zelf zolang mogelijk grip op de situatie te houden. Met als doel om de mensen in het dementieproces zoveel mogelijk te kunnen laten behouden wat er is. Heidi

denkt dat drijfveer voor alle collega’s hetzelfde is. Ze willen het beste voor alle mensen, daarom werken ze bij Attent. Motto bij De Vlinder is dat het niet gaat om het zijn, maar om wat we er samen van maken.

Naar uitkijken

De dagbesteding helpt mevrouw Egging uit de sleur. “Thuis ben ik uitgekletst, hier is het gezellig en doen we leuke dingen.” Mevrouw Joossen valt haar bij. “Ik heb het hier ook reuze naar de zin en kijk er steeds weer naar uit om te kunnen gaan. Het is hier gewoon erg gezellig met alle anderen.”

gemeente Rheden ( 7

Rheden experimenteert

SAMEN DE GEBAANDE PADEN AF HET UITVOEREN VAN DE DECENTRALISATIEOPDRACHT VERGT CREATIVITEIT VAN ALLE PARTIJEN IN HET RHEDENSE VELD. DE VRIJWILLIGERS EN PROFESSIONALS ZITTEN DAN OOK NIET STIL. VOORSORTEREND OP DE DECENTRALISATIE, VERLATEN ZE SAMEN DE GEBAANDE PADEN OM CREATIEVE ALLIANTIES TE SMEDEN. HIER STELLEN WE ER TWEE VOOR. MAAK KENNIS MET HET RHEDENS DORPSBELANG EN SIZA, DIE SAMEN WERKEN AAN EEN ‘INCLUSIEF’ DORPSHUIS EN MET DE MUNNIKEN­HOF EN DE PLUSBUS RHEDEN-ROZENDAAL, DIE OP GEHEEL EIGEN WIJZE HET VER­VOER VAN CLIËNTEN NAAR DE DAGBESTEDING VAN DE MUNNIKENHOF REGELEN. HET ZIJN ORGANISATIES DIE HET MET ELKAAR GETROFFEN HEBBEN EN ZICH SAMEN OP EEN CREATIEVE WIJZE INZETTEN VOOR HUN CLIËNTEN.

8 ) Decentralisatie AWBZ

R

hedens Dorpsbelang en Siza vormen een energieke combi­ natie, zoveel wordt duidelijk als ik beide partijen spreek in het subtropisch warme kantoor van Siza-teamleider Angela van Leeuwen.

Fons Rengers, covoorzitter van Rhedens Dorpsbelang, en Angela van Leeuwen hebben ruim een uur met veel passie verteld over het op handen zijnde dorps­ huis in de kern. Dan heft Fons zijn handen ten hemel en verzucht: ”Ik geloof niet in het hogere, laat staan in toeval, maar het moest gewoon zo zijn”.

Angela valt Fons bij en zegt: “Alle puzzel­stukjes vallen op één of andere manier nu precies in elkaar.”

Een uur eerder kregen Fons en Angela zeven kaartjes voor hun neus met daarop de termen: koffie, handdruk, weegschaal, 2017, droom, kwaliteiten en normaal. Angela kiest als eerste een kaartje om al associërend te vertellen over de samenwerking.

Droom Angela pakt zonder aarzeling het kaartje ‘droom’. “We zijn hier in een activi­ teiten­centrum van Siza voor mensen met niet aangeboren hersenletsel (NAH) en mensen met een beperking. Eén van de kernwaarden van Siza is ‘van betekenis kunnen zijn voor anderen’.

Dat geldt voor alle mensen, ook voor mensen met een beperking. Als je iets voor een ander kunt betekenen, word je daar gelukkiger van. Ik droom daarom vanuit het perspectief van onze cliënten.

Dat ze in hun eigen woonomgeving van betekenis kunnen zijn, actief kunnen zijn, contacten kunnen opdoen, even­ tueel uit de eenzaamheid raken en deel uitmaken van de gemeenschap. Vandaag zie je dat mensen uit het dorp hier klaver­jassen en dat onze cliënten koffie zetten en schenken, de kantine op orde brengen en consumptiegeld innen.

Sterker: er spelen nu ook twee cliënten mee. Die mix van mensen met een be­ perking die volwaardig, vanuit hun eigen mogelijkheden, kunnen meedoen aan de samenleving, dat is mijn droom!”

Fons leeft zichtbaar mee met het verhaal van Angela. Hij kiest als eerste het kaar­ tje ‘normaal’. “De droom van Angela sluit helemaal aan bij de mijne. Eigenlijk is het normaal dat iedereen de kans krijgt om te kunnen participeren in de samenleving. Ik ben ontzettend blij dat we hier aan die droom kunnen werken.

Nu zitten mensen allemaal in hokjes, de mensen met NAH hier, de bejaarden in Rhederhof, dat vind ik niet normaal.”

Fons is blij met Siza. “Ik weet niet of het ‘normaal’ is, maar Siza heeft zich volle­ dig opengesteld voor de realisatie van het dorpshuis. De houding was: ‘kom

maar met die activiteiten, vol met die tent’. Dat was fantastisch. Door het uiteindelijke multifunctionele karakter van de accommodatie, hoeven we niet een apart deel van het gebouw geschikt te maken voor het dorpshuis. We betrek­ ken het hele pand met z’n allen, met Siza-activiteiten en dorpshuisactiviteit­ en. Vooral de inloopfunctie wordt essen­ tieel. Die creëert al een vraag en zo ont­ staan er ook minder gestructureerde dingen. Een essentiële functie voor de leefbaarheid en sociale cohesie in het dorp. We hebben nu ook al telefoon gehad van het consultatiebureau. Of dat ook niet in het gebouw kan. Dat is toch fantastisch? De accommodatie is voor iedereen, jong en oud, met of zonder handicap. Dat is normaal!”

Kwaliteiten Angela kiest het kaartje ‘kwaliteiten’.

“In het hele proces van participeren door onze cliënten, gaan we met elkaar uit van iemands specifieke talenten en kwaliteiten. Wie kan welke bijdrage leveren? Onze cliënten knappen hier speelgoed op voor de speelgoedbank, we hebben cliënten die timmerwerk doen en kleding sorteren en repareren voor de kledingbank. Geslaagde parti­ cipatie komt echt vanuit de eigen kwa­ liteiten en talenten van mensen. Daar zijn we heel erg naar op zoek. Dat ge­

“Het was zo druk dat het leek of het dorps­huis al gestart was.

Het was die dag feitelijk al operationeel" beurt wel met ondersteuning, van vrij­ willigers en, waar nodig, van profes­ sionals. Daarnaast proberen we mensen samen te brengen. Want waarom zou iemand met NAH, die goed kan lopen, niet op stap kunnen met iemand die in een rolstoel zit? Kunnen we iemand die het dorpshuis bezoekt als maatje koppelen aan iemand met eenzaam­ heids­problematiek? Dat zijn combi­na­ties waarbij je elkaars kwaliteiten benut.”

Weegschaal Fons mag het laatste kaartje kiezen. Hij verzucht dat hij ze allemaal wel zou willen pakken. Het wordt de weeg­ schaal. “Een weegschaal geeft balans aan. Wat cruciaal is voor het welslagen van dit soort projecten is dat er een balans is tussen bevoegdheden, verant­ woordelijkheden, taken en rollen van de verschillende participanten. Dan heb ik het over Siza, de cliënten, Rhedens Dorpsbelang, de Stichting Dorpshuizen,

de gemeente Rheden, de plaatselijke horeca en ondernemers, de burgers…

Daar moet een balans tussen ontstaan, waarbij iedereen ziet dat het dorpshuis een meerwaarde heeft voor het dorp, de samenleving en het samenleven. Dat is mijn droom. Er moet een partij zijn die de balans in de gaten houdt, bijvoorbeeld het stichtingsbestuur van het dorpshuis. Zeker niet de gemeente.

Die wil het niet, het past niet bij de nieuwe visie op burgerschap en ze kan geen continuïteit bieden. Straks in 2014 hebben we een nieuwe gemeenteraad en kunnen we wellicht weer opnieuw beginnen. De gemeente kan mee­ denken, graag, en ons financieel onder­ steunen, maar het dorpshuis is van ons.

Voor die balans hebben we wel goede mensen in het bestuur nodig, want het is een pittige klus. Wel een leuke. Zo hebben we contact gezocht met een lokale horecaondernemer, die sceptisch stond tegenover de komst van een dorps­huis. Door een win-win te kunnen schetsen en ons niet als concurrent te gaan manifesteren, houden we die relatie in balans.”

Gezamenlijke droom Volgens Angela en Fons is er veel draag­ vlak voor het dorpshuis. Fons licht toe.

“We hebben een dorpsplan gemaakt, ‘het Rhedens Dorpsgezicht’, met daarin tien kernpunten vanuit de burgers. Het dorpshuis was nummer één, het dorp vindt dat het er moet komen.” Angela vertelt over de open dag van de accom­ modatie. “Het was zo druk dat het leek of het dorpshuis al gestart was. Het was die dag feitelijk al operationeel, ze waren het al aan het inrichten!” De con­ clusie is dat hier twee partijen aan tafel zitten die gezamenlijk dromen van een ‘normale’, lokale samenleving. Fons haakt hierop in. “Als ik voor het dorp Rheden spreek, dan mag de Rhedense burger blij zijn met de manier waarop Siza zich opstelt. Het dorpshuis was er anders ook gekomen, maar nu kun je een aantal dingen tegelijk doen: het dorps­ huis realiseren, de Wmo-gedachte in­ vulling geven en Siza kan haar droom realiseren en cliënten in hun eigen woon­ omgeving van betekenis laten zijn.”

Creatief vervoer Nog zo'n geslaagde alliantie vormen zorgboerderij 'De Munnikenhof' en De Plusbus Rheden Rozendaal. Bennie Groenewoud is wat je zegt ‘oud Rheden’. Zijn zorgboerderij ‘De Mun­ niken­hof’ staat op het oudste stukje Rheden, Worth Rheden. De boerderij is al vier generaties in de familie en klein­ zoon Storm voelt zich er zo thuis, dat het einde nog niet in zicht lijkt. In 2001 stopte Bennie met melken, extensi­ veerde de overige activiteiten en ging

gemeente Rheden ( 9

erbij werken in loondienst. In 2006 besloten hij en zijn vrouw mee te doen aan een cursus om op De Munnikenhof dagbesteding te kunnen aanbieden. Een zorgboerderij was geboren.

als er op het laatste moment iemand niet kan, mail ik direct even met onze con­ tact­persoon bij de Plusbus en dan is het geregeld. Het is voor ons gewoon de perfecte oplossing!”

klanten zijn. Daar moeten we als orga­ nisatie in kunnen groeien. We praten dan ook steeds over hoe we elkaar kunnen ondersteunen en het samen kunnen doen.”

Niet te onderhandelen

Luuk Kuiper is secretaris van het stich­ tings­bestuur van de Stichting vervoer door vrijwilligers Rheden Rozendaal, beter bekend als de Plusbus. “In onze Stichting werken we met drie groepen vrijwilligers samen. Dat zijn de chauf­ feurs, de planners en het bestuur.

Allemaal zijn we vrijwilliger en de meeste van ons zijn met de VUT of gepensioneerd. We vinden het erg bevredigend om via dit werk in contact te komen met mensen die hulp nodig hebben. De groep is zeer bevlogen en gemotiveerd. Wel is het zo dat we een jonge organisatie zijn. Zo nu en dan lopen we tegen dingen aan die bij die fase horen. Dan merken we dat we, louter in kwantitatieve zin, wel eens bestuurders en planners tekortkomen.”

Achter plantenbakken vandaan

De begeleiding van cliënten is de core­ business. De 32 cliënten verzorgen de dieren, maken schoon, maaien het gras en maken keramieken producten in het atelier. Iedere cliënt doet wat hij kan en leuk vindt. De boerderij is onderaan­ nemer voor Siza, Philadelphia en RIBW en neemt zelf cliënten aan. Voor die laatste groep is De Munnikenhof verant­ woordelijk voor het vervoer. Voorheen liet Bennie van de vervoersvergoeding een Regiotaxi rijden, na bezuinigingen vanuit het Rijk, kon dat niet meer uit.

Bennie overwoog zelf een busje te laten rijden, maar achtte die klus uiteindelijk te tijdrovend. Toen viel zijn oog op de Plusbus Rheden Rozendaal, een vrij­ willigersorganisatie die net een bus vanuit Doesburg had overgenomen en in Rheden en Rozendaal ging starten.

Hij zocht contact, dat was prettig en vruchtbaar en de rest is geschiedenis.

“We hebben uiteindelijk niet eens onderhandeld. Zij hadden een tarief­ stelling en wij een bedrag dat we konden uitgeven. Dat lag zo dicht bij elkaar dat we direct een sluitende afspraak konden maken.”

Perfecte oplossing Hij schetst een win-win situatie. “De Plusbus had, als startende organisatie, direct een grote opdracht en voor ons was het de perfecte oplossing!” De chauf­feurs zijn allen vrijwilligers. Toch heeft Bennie nog niet meegemaakt dat een rit niet doorging. “Ze hebben veel chauffeurs geworven, wat zeker in de vakantietijd handig is. Het zijn mensen die gepensioneerd of met de VUT zijn en die zijn regelmatig weg.” De lijnen met de Plusbus zijn kort, het contact prettig.

“De routes en het schema liggen vast en

10 ) Decentralisatie AWBZ

Gezamenlijke verantwoordelijkheid Ook Luuk is tevreden over de samen­ werking met De Munnikenhof. “Het prettige is dat het vervoer voor De Mun­ nikenhof kleinschalig is. Daarnaast is het een Rhedense organisatie, rijden we voor Rhedense mensen en delen we de verantwoordelijkheid voor het vervoer.”

Daar ligt volgens hem de crux voor nieuwe samenwerkingsverbanden. “Bij ons kunnen organisaties hun vervoer niet uitbesteden, zoals dat bij com­mer­ ciële aanbieders wel kan. Wij zijn een vrijwilligersorganisatie en werken daar­ om ook intensief samen met het Meld­ punt voor Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorg. We willen graag wat betekenen voor Rhedense mensen en organisaties, maar wel op basis van ge­ zamenlijke verantwoordelijkheid. Zo zijn we nu in gesprek met Siza en Attent, waarbij de wil tot samenwerking is uit­ gesproken, maar waarbij we ook hebben aangegeven dat het voor ons erg grote

De Plusbus is wel helemaal van deze tijd. Luuk geeft een voorbeeld. “We rijden dus voor mensen die naar dagbesteding gaan, maar doen ook incidentele ritten voor mensen die naar een huisartsen­post of het ziekenhuis moeten. In de toekomst verwachten we dat het beroep op die incidentele ritten zal toenemen, omdat mensen meer de verantwoorde­lijkheid voor hun eigen situatie moeten nemen en dus ook voor hun vervoer. Wij moeten ervoor zorgen dat onze dienst­verlening voldoende bekend is.” Zelf neemt de Plusbus ook het nodige initia­tief. “De bibliotheek is uit Rheden ver­trokken. Nu kwam iemand met het idee om eens in de één of twee weken vanuit Rheden naar Velp te rijden. Daar is nog wel een biblio­ theek­vestiging. Dan kun­nen de mensen die er niet meer zelf op uit kunnen, toch in de boekenkasten kijken. Met vrij­wil­ ligers stimuleren we zo de participatie en halen we de mensen achter de planten­ bakken van­daan. En dat is, ik wil het nogmaals be­nadrukken, enorm bevredigend werk.”

uitgelicht Meer experimenten In de regio Arnhem experimenteren elf gemeenten samen in ‘Proeftuinen voor het sociale domein’.

De gemeenten proberen gezamenlijk de mogelijkheden en onmogelijkheden van vernieuwing uit in praktische experi­ menten: de proeftuinen. Samen met circa 50 organisaties bekijken gemeenten wat werkt en wat niet werkt, ze wisselen ervaringen uit in de regio en implemen­ teren datgene wat effectief blijkt te zijn.

Een week zorg aan huis

“HANDJE HULP HELPT ONS GEZIN FUNCTIONEREN” maandag

iding begele dueel indivi udelijke huisho hulp vrijdag

iding begele dueel indivi lijke huishoude hulp

woensdag

ing ing begeleid eel d i e l e g u be dueel individ indivi lijke huishoude hulp

dinsdag

zaterdag ing

id begele dueel i v indi

donderdag

iding begele dueel indivi

zondag

iding begele dueel indivi

TRUUS IS EEN GEFINGEERDE NAAM VOOR EEN ECHTE DIERENSE VROUW VAN VLEES EN BLOED

Z

e neemt ons mee in zomaar een week uit het leven van haar gezin, maar niet onder haar eigen naam. Ze is een alleen­ staande moeder van vijf kinderen. Truus heeft zelf visuele en fysieke beperkingen, haar zoon van zestien een stoornis in het autistisch spectrum en een dochter van 20 kampt met psy­chi­ sche problemen. Een studerende zoon en een schoolgaande dochter completeren het gezin. Haar oudste dochter woont in Den Haag. Mede door de zorg die het gezin krijgt, kan Truus moeder zijn voor haar kinderen. Truus hoopt dat ze ook na 1 januari 2015 nog op hun ‘handje hulp’ kunnen rekenen. Met wederzijds begrip en een positieve insteek is er volgens Truus in ieder geval veel mogelijk!

Vertrouwen

Truus is zelf visueel en lichamelijk beperkt. Drie keer per week krijgt ze vanuit de Wmo huishoudelijke hulp. Voor haar zoon van zestien heeft Truus een PGB. Hij krijgt dagelijks bezoek van een begeleider. “Dat is iedere dag dezelfde persoon, wat noodzakelijk is om zijn vertrouwen te winnen. Met zijn bege­ leider gaat hij ook de deur uit, iets wat niet vanzelf gaat. Soms moet je hem de deur uit sleuren.” Truus ziet dat de gemeente voor een behoorlijke opgave staat. “Als ambtenaar kun je wel taken overkrijgen, maar dat maakt je niet direct een expert. Ik hoop dat de gemeente en de Wmo-consulenten straks vol­ doende expertise hebben om alle afwegingen te kunnen maken die van belang zijn om te bepalen wat iemand nodig heeft.”

Voldongen feit

Truus heeft al jaren dezelfde huishoudelijke hulp. Toen deze taak naar de Wmo overging, veranderde er niet alleen veel, de veranderingen werden ook pas laat gecommuniceerd. “We werden voor een voldongen feit geplaatst. Ik heb het idee dat

de gemeente ook pas laat wist wat er precies ging gebeuren.

Mijn hulp kon eerst, zoals iedere werknemer, ‘gewoon’ ziek worden. Dan krijg je ziekengeld. Nu is dat anders. Wanneer ze ziek is, heeft ze nergens meer recht op. Ik vind dat lastig te verkopen aan mijn hulp.”

Moedertje van 82

Voor zichzelf heeft Truus een PGB aangevraagd voor bege­lei­ ding. Dat ging niet vanzelf. “De indicatiesteller vertelde dat het niet mogelijk was om twee PGB’en binnen één gezin te heb­ ben. Een jurist van Per Saldo maakte me echter duidelijk dat er een regel is die het wel degelijk mogelijk maakt. Na een half jaar gesoebat, komt het nu goed.” Van haar netwerk hoeft ze weinig te verwachten. Sterker nog: Truus biedt zorg aan het kleine netwerk dat ze heeft. “Ik heb een moedertje van 82 jaar oud en één zus, die een verstandelijke beperking heeft. Ook voor hen zet ik me in, daar hoef ik geen zorg van te ver­ wachten. Groter is mijn netwerk niet. De buren aan de ene kant werken hard en aan de andere kant wonen twee senioren die zelf zorg krijgen. Mijn kinderen dragen hun steentje bij, maar zijn verder ook bezig met dingen die bij hun leeftijd horen.”

Positief

Truus ziet in dat het met de zorg anders moet. Dat kan volgens haar ook best, zolang de redelijkheid maar niet uit het oog wordt verloren. “Ons gezin kan nu met relatief weinig zorg functioneren. Daardoor kan ik er nu zijn voor mijn kinderen, maar ook voor mijn zus en mijn moeder. Dat handje hulp houdt alles om me heen gaande. Toen ik op de lagere school zat, was er bij ons een meisje in de klas dat thuis de zorg voor haar ouders en broertjes en zusjes voor rekening nam. We

"Door wederzijds begrip kunnen mijn kinderen gewoon thuis wonen en opgroeien" vonden dat als samenleving ongewenst: kinderen moesten kinderen kunnen zijn. Daarom organiseerden we de zorg anders. Het zou niet mooi zijn als we in dat opzicht straks weer terug bij af zijn. Ik hoop dat de gemeente haar nieuwe taken positief oppakt en dat we, vanuit wederzijds begrip, samen met elkaar kunnen nadenken over de zorg die nodig is om een gezinssituatie, zoals bij ons, leefbaar te houden. Want door die hulp kunnen mijn kinderen gewoon thuis wonen en opgroeien.”

RHEE-ES PRAOTE Rhedense cliënten maken minder vaak gebruik van een PGB (4,5 tegen 5,4 per 1.000 inwoners) en iets vaker van Zorg in natura (9,2 tegen 9,0) dan in de zorgkantoorregio Arnhem, waartoe de gemeente Rheden behoort.

gemeente Rheden ( 11

Goed gesprek gewenst

Loskomen van de regeltjes ANKE IS 16 JAAR EN GROOT FAN VAN JAN SMIT. NAAR HET LIEDJE “LAAT ME MAAR GAAN” KAN ZE UREN ACHTER ELKAAR LUISTEREN. ANKE HAAR KAMER KLEURT GEEL EN OVERAL HANGEN KLEURRIJKE, FRISSE SLEUTELHANGERS, ALLEMAAL MET EEN GROTE HOOFD­LETTER A, DE ENIGE LETTER DIE ANKE HERKENT

A

nke kan niet lopen en is ver­ standelijk beperkt. Vader en moeder Fontein konden de zorg een tijdlang regelen met opa’s en oma’s, tot uiteindelijk hulp van buitenaf onvermijdelijk bleek. Daarmee startte een tocht door formulieren- en regeltjesland. Karin Fontein is wijs geworden, niet zelden door schade en schande. Ze heeft waardevolle tips voor de gemeente Rheden, die volgens Karin met haar Wmo-beleid al op de goede weg is. Een monoloog van een krachtige en bevlogen moeder èn persoons­ gebonden budgethouder.

“We wilden eigenlijk geen Persoons­ gebonden Budget (PGB), vanwege alle verhalen over rompslomp die het op zou leveren. We hadden ook een simpele ondersteuningsvraag: af en toe een op­ pas voor Anke. Een maatschappelijk werker op school maakte ons duidelijk dat er niet veel andere opties waren dan een PGB, dus hebben we toch een aanvraag gedaan.”

“Dat ging helemaal mis. Er was een frictie tussen onze hulpvraag en wat er volgens de regels geboden mocht worden. De indicatiesteller van het CIZ kon niets met onze aanvraag en advi­ seerde ons naar MEE te gaan. Met MEE hebben we een nieuwe aanvraag opge­

RHEE-ES PRAOTE

Kortdurend verblijf wordt in Rheden bijna uit­ sluitend gebruikt door cliënten met een ver­ standelijke beperking. Dit zijn veelal logerende jongeren die zo de thuissituatie ontlasten.

12 ) Decentralisatie AWBZ

steld, waarna we een heel klein budgetje kregen, in natura. Toen professionals in natura te duur bleken, gingen we toch voor een nieuwe PGB-aanvraag. Toen werd ik lid van Per Saldo. Die club maakt budget­houders deskundig, lobbyt bij de poli­tiek en behartigt onze belangen. Ik heb er diverse cursussen gevolgd. Bij de volgende aanvraag had ik er direct profijt van, want we kregen een behoor­lijk groot budget.”

Situatie leidend “Dat is mijn bezwaar met dit systeem: je moet in ons geval een heleboel aan­ vragen waar je recht op hebt, om uit­ eindelijk te krijgen wat je wilt. Wij wilden voor Anke opvang aan huis en een budget voor kortdurend verblijf in een logeerhuis. Voor opvang en kort­ durend verblijf heb ik dus een aanvraag gedaan, maar dat bedrag was te klein om de kosten te dekken. Door Anke haar beperkingen, hadden we ook recht op een budget voor persoonlijke ver­ zorging. We hadden het niet nodig, maar vroegen het toch aan. Uiteindelijk kregen we voor alle functies een indi­ catie en dan heb je bestedings­vrijheid en mag je schuiven tussen de functies.

Vanuit het budget persoonlijke verzor­ ging konden we uiteindelijk de kosten voor de op­vang aan huis en het logeer­ huis vol­doen. Het is krom: we kunnen eigenlijk met een veel kleiner budget uit, maar we kunnen niet krijgen wat we nodig heb­ben binnen de gelden­de regels. Wat we overhouden, storten we uit­eindelijk weer terug.”

“Gemeenten moeten straks niet zo strak

in die regeltjes gaan zitten. Ga met mensen om tafel, kijk wat er te onder­ handelen is. Ik heb in de zeven jaar dat ik budgethouder van Anke’s PGB ben nog nooit een indicatiesteller gezien.

Nog nooit. Ze weten dus ook niets van Anke, van ons en van wat we nodig hebben. Laatst vroeg ik voor Anke een Zorgzwaartepakket (ZZP) aan, een indicatie voor langdurig verblijf. Dat blijft in de Awbz, dus dan waren we voorlopig even klaar. Toen kreeg ik de indicatiesteller aan de lijn. Hij gaf aan dat Anke hier niet voor in aanmerking kwam, omdat ze nog geen zeventien was. En dat moest volgens hem, dat had hij ergens gelezen. Ik gaf hem terug dat

“Ga het gesprek aan met mensen, thuis, aan de keukentafel” ik het daar niet mee eens was, alles goed had voorbereid en dat ik hem, na over­ leg met de juristen van Per Saldo, zou terug­bellen. Een paar dagen later bood de indicatiesteller direct zijn excuses aan: ik had gelijk. Als ik niet zo mondig, voor­bereid en geïnformeerd was geweest, had ik wellicht nooit de zorg gehad waar ik recht op had en die we nodig hadden. Ik vind het kwalijk dat indicatiestellers vaak niet goed op de hoogte zijn van alle regelgeving en ook niet van de impact die hun beslissingen hebben op levens van mensen die kei­ hard zorg nodig hebben. Ik heb daarom ook grote bezwaren tegen de bezuini­ gings­operatie. Er is simpel gesteld: ”We komen aan de achterkant geld tekort, dus, hup, het mes erin.” Maar kijk eerst

uitgelicht

D

e zorg voor kinderen met een ver­ standelijke, lichamelijke of zin­ tuiglijke beperking valt straks groten­ deels onder de nieuwe Jeugdwet. Eén gezin, één plan en één regisseur is de belangrijkste pijler van de nieuwe gemeentelijke Jeugd­wet, waarin (als het aan het kabinet ligt) ook veel van de huidige AWBZ-zorg aan kinderen met een beperking thuishoort. Alle zorg voor kinderen tot 18 jaar met een ver­ stande­lijke beperking valt in 2015 onder de gemeentelijke Jeugdwet. De verblijfs­ zorg vormt hierop een uitzonde­ring.

Die blijft in de AWBZ en straks in de landelijke kernvoorziening voor kinderen en jongeren die zorg levens­ lang nodig hebben. De Jeugdwet pro­ beert zoveel mogelijk aan te sluiten bij de systematiek van de Wmo. Ver­schillen zijn er ook. Zo kent de Jeugdwet geen compensatieplicht, maar een jeugd­ hulp­plicht of voorzieningen­plicht.

Gemeen­ten moeten zorgen dat er vol­ doende voorzieningen zijn voor het organiseren en leveren van jeugdhulp.

Gemeenten (en aanbieders) hebben minder beleids­vrijheid dan in de Wmo. De Jeugdwet stelt meer landelijke eisen aan gemeen­ten en instellingen.

Zo zijn er plannen voor één uniform kwaliteits­regime, met één integraal toezicht door één lande­lijke inspectie voor de jeugd­zorg.

Karin Fontein op de kamer van haar dochter Anke

eens aan de voorkant, waar de indicatie­ stelling plaatsvindt. Ga daar eens een goed beleid voeren en doe wat nodig is.

Dan zijn de bezuinigingen aan de ach­ ter­kant wellicht helemaal niet nodig!”

Echte band “Straks gaan diverse taken over van de Awbz naar de Wmo (en de Jeugdwet, zie kader). Als ik kijk hoe de gemeente het Wmo-beleid heeft opgepakt, dat werkt echt heel erg goed. Voorheen moesten we voor een rolstoel bijvoorbeeld een aanvraag doen, dan werd er een extern bureau ingeschakeld, dan gingen we langs aanbieders om een rolstoel uit te zoeken. Dat was een enorm gedoe en je had met veel partijen te maken en na een halfjaar had je nog steeds geen rolstoel, kon je iedereen weer achterna gaan bellen... Sinds de Wmo is gekomen, zijn er Wmo-consulenten en die zijn je aan­ spreekpunt. Als gezin heb je één aan­

spreek­punt en daar krijg je een band mee. Die weet wèl hoe ons gezin in elkaar zit, wat Anke wel en niet kan en dan is het veel gemakkelijker commu­ niceren. De gemeente heeft zo veel sneller in de gaten wat er nodig is en je kunt gewoon onderhandelen over dingen: het gaat van mens tot mens.”

Keukentafel “Zo hadden we een ‘transferhulp’ nodig: een soort van steekkar om Anke te kun­ nen verplaatsen. Op een beurs zagen we twee opties: een klein, handig karretje en een duurdere, grote kar. We hebben ze allebei thuis uitgeprobeerd en die kleine was voor ons verreweg de beste optie. Alleen: de grote zat in het stan­ daard­pakket van de aanbieder in onze gemeente. Toen hebben we de situatie aan onze consulent voorgelegd en uiteindelijk mochten we het kleine karretje, dat we al op proef hadden,

Als de behandeling voor kinderen met een verstandelijke beperking ook over­ gaat naar de gemeentelijke Jeugdwet, worden gemeenten verantwoordelijk voor de behandelzorg in specialistische kindercentra, waar deze kinderen dag­ behandeling krijgen. De doelen zijn gericht op ontwikkelingsstimulering en klein. Denk aan het reageren op muziek of licht. Kinderen die lichamelijke zorg en aangepast meubilair nodig hebben, stromen later veelal door naar de zwaar­ dere verblijfszorg in gehandi­capten­ zorginstellingen. houden en de consulent regelde het budget. Zo hadden we voor alle partijen de beste, want goedkoopste en snelste, oplossing! Ik heb bij de gemeente ook aangegeven dat dit goede voorbeeld zo naar de indicatiestelling is te ver­ plaatsen. Ga als gemeente het gesprek aan, thuis bij een aanvrager aan de keukentafel. Natuurlijk moeten er regels zijn om te kijken of iemand ergens recht op heeft. Maar ga, als dat het geval is, vervolgens met een gezin in gesprek over wat nodig is. Dan hoeven gezinnen niet langer alles aan te vragen waar ze recht op hebben, om maar te kunnen bekostigen wat ze nodig hebben.” gemeente Rheden ( 13

“ O P BASIS VAN MEER VERTROUWEN IN ELKAAR, WERKEN AAN SAMENREDZAAMHEID” 14 ) Decentralisatie AWBZ

Transities duren circa twee generaties

FRISKIJKEN DE DECENTRALISATIE VAN DE AWBZ NAAR DE WMO IS EEN GROTE BESTUURLIJKE, ORGANISATORISCHE EN

niet zelf kunnen. Ambtenaren moeten de samenleving in, co-createur worden van de processen.”

FINANCIËLE OPGAVE. DEZE KORTE TERMIJN OPGAVE IS

Samenredzaamheid

ONDERDEEL VAN EEN GROTER LANGE TERMIJN PROCES, EEN TRANSITIE. WIE KAN HIER BETER OVER VERTELLEN DAN JAN ROTMANS, PROMINENT DENKER OVER TRAN­ SITIEPROCESSEN, HOOGLERAAR TRANSITIEMANAGE­ MENT EN VOORMALIG DUURZAAMHEIDSADVISEUR VAN DE VERENIGDE NATIES.

“E

ens in de 100 of 150 jaar wordt de samenleving fundamenteel opgeschud.

Nu staan we weer voor zo’n periode. We gaan een andere samen­ leving creëren. Dat noem ik een ver­ ande­ring van tijdperk, niet een tijdperk van verandering.”

Pasklare antwoorden “Dat is een onoverzichtelijke, chaoti­ sche, onrustige periode, waarin je moei­ lijk kan zeggen waar het op uitdraait.

Niemand heeft pasklare antwoorden en dat maakt het boeiend. Ook de overheid heeft het hier moeilijk mee. In het ver­ leden maakte de overheid plannen voor burgers, probeerde die zo goed mogelijk uit te dragen en uit te leggen. Tegen­ woordig maken burgers zelf plannen en verwachten van de overheid dat ze helpen om die plannen uitgevoerd te krijgen. De overheid moet belemme­ ringen wegnemen, verbinden en helpen bij het opzetten van slimme financiële arrangementen, waarmee een deel van het geld wordt terugverdiend.”

Omgekeerde wereld “Er is een vertrouwensbreuk tussen overheid en burger. De overheid moet dat vertrouwen weer opbouwen, onder andere door te leren denken en handelen vanuit die burger zelf. Veel gemeenten hebben nu een loket waar je jezelf als burger kunt melden. Maar dat

is de omgekeerde wereld. In iedere buurt zou een loket moeten zijn, waarin ambtenaren zitten die in de wijk zelf werken en daar proberen te begrijpen wat er speelt. Ambtenaren moeten burgers opzoeken en kijken hoe ze kunnen helpen. Dat is moeilijk, want ze zijn gewend plannen te bedenken, om daar in een later stadium burgers bij te betrekken. Gemeenten willen toch steeds weer samen met de burger allerlei dingen organiseren, maar daar moeten ze mee stoppen. De burger moet het zelf orga­ni­seren. En dat betekent zeker geen terugtredende, maar een faciliterende, proactieve, slimme overheid, die zich voortdurend richt op de burger, vanuit een faciliterende houding. De klassieke rol als regisseur is verleden tijd.”

Rotmans ervaart een crisis in de zorg.

“We kunnen stellen dat het zorgsysteem belangrijker is geworden dan de mens; dat vandaag belangrijker is dan morgen en dat cijfers belangrijker zijn dan mensen. Het zorgsysteem is een moloch op lemen voeten geworden. Deze sys­ teem­crisis vereist een transitie van de huidige structuur, cultuur en werk­ wijze.” Rotmans geeft in dit opzicht hoog op van Buurtzorg Nederland, een thuiszorgaanbieder die het ‘anders’ doet. “De nieuwe wereld die we aan het creëren zijn, wordt niet meer ingericht op de kernwaarden van onze huidige samenleving, op doelmatigheid en efficiëntie. Efficiëntie is het woord waar ik de meeste hekel aan heb. Het aardige is dat je nu ziet dat grote zorgorgani­ saties het Buurtzorg-recept van Jos de Blok in hun eigen organisatie halen en

“ De nieuwe wereld die we aan het creëren zijn, wordt niet meer ingericht op de kernwaarden van onze huidige samenleving"

Prosumenten “De meest actieve burgers, die ik prosu­ menten noem, gaan die andere rol van de overheid afdwingen. Dat zijn nu ongeveer twee miljoen burgers. Die zijn al bezig om allerlei dingen zelf te regelen, zoals eigen energiemaatschap­ pijen, broodbanken en kleinschalige zorg. Dan zijn er zo’n tien miljoen burgers, die worden meegesleept als ze steeds geconfronteerd worden met al die goede voorbeelden. De overheid heeft dus geen keuze en moet minder in de weg gaan lopen. Dat lijkt saai voor ambtenaren, maar is juist heel span­ nend, omdat ook die actieve burgers het

denken: “Buurtzorg, dat kunnen wij ook”. Ze doen dat echter zonder de Buurtzorg-principes toe te passen: zonder managers, zelfsturend en van onderop. Daar zie je dat oude denken: ze willen het trucje binnenhalen, zonder daadwerkelijk de eigen organisatie te veranderen. En dat is een recept voor mislukking. Zelf vind ik de experimen­ ten op het gebied van sociale zekerheid en zorg het meest interessant. In de nieuwe wereld regel je zekerheid, ver­ zekeringen en zorg niet meer collectief, maar kleinschalig, in netwerken. Op >

gemeente Rheden ( 15

Ve r v o l g F r i s k i j k e n >

basis van meer vertrouwen in elkaar, werk je aan samenredzaamheid.”

Oefenen “De overheid moet ook in de zorg verbinden en faciliteren. Je kunt alleen niet verwachten dat de overheid van de één op andere dag in die andere over­

heid kan veranderen. Dat kan alleen door op kleine schaal te oefenen, daar­ van te leren, opschalen, andere compe­ tenties aan te leren, andere mensen aan te nemen. De komende jaren loopt de spanning op alle niveaus op: tussen overheden, overheden en burgers en tussen burgers. Dat hoort bij een

overgangsfase, bij een transitie: die duurt circa twee generaties en verloopt beurtelings schoksgewijs en geleidelijk.

Uiteindelijk is de kern voor nieuw partnerschap dat ambtenaren achter de bureaus vandaan komen en dat de over­ heid haar burgers gaat opzoeken en faciliteren!”

in dat mensen gezamenlijk in hun zorg kunnen voorzien via vitale en rijke sociale verbanden.

In 2050 krijgen zorgprofessionals de ruimte om te werken vanuit hun passie en gedrevenheid

uitgelicht

ZORG IN 2050

volgens Rotmans

Z

orgen voor onszelf, voor anderen en voor onze omgeving is in 2050 een tweede natuur geworden. Veel mensen maken – zelfstandig, met hun naasten of met professionele zorg­ verleners – werk van hun chro­nische problemen. In 2050 is de ge­ zondheids­zorg mensgericht, econo­ misch houd­baar en maatschap­pelijk ingebed. De mens en zijn eigen leef­ omgeving staan in het middelpunt.

Dat betekent klein­schalige zorg waarbij de mens de regie in eigen

16 ) Decentralisatie AWBZ

handen heeft, met een eigen budget, met vol­doende tijd en ruimte voor ont­ moeting­en. Zo is er weer echt contact mogelijk tussen zorgverlener en zorg­ vrager, op basis van aandacht en warmte.

Een economisch betaalbare zorg neemt een gezonde samenleving als uitgangs­ punt. Niet de vraag: ‘hoeveel kost de zorg de maatschappij?’, maar de vraag: ‘wat levert de zorg de maatschappij op?’, is maatgevend. Een maatschap­pelijk ingebedde zorg betekent dat de zorg verweven is met de rest van de samen­ leving. Zorg, welzijn, sport, arbeid en levensstijl lopen sterk in elkaar over.

Kernwoorden van de nieuwe zorg in 2050 zijn zelfredzaamheid en samen­ redzaamheid. Zelfredzaamheid betekent dat mensen zoveel mogelijk voor zich­ zelf kunnen zorgen door ‘empower­ ment’ via opvoeding, onder­wijs en ICT -toepassingen. Door een bewuste levens­stijl kunnen we beter omgaan met ziekten en beperkingen of deze zelfs voorkomen. Samenred­zaam­heid houdt

Professionele zorg en technologische ondersteuning staan in dienst van deze informele zorg in plaats van andersom. Samenredzaamheid is bevorderd door het creëren van sociaal duurzame wijken en door nieuwe beroepen zoals levens­loopadviseurs en wijkverpleeg­kundigen. Dit micro­ zorgsysteem is onderdeel van open gemeenschappen die een belang­rijke schakel vormen tussen de zorg­vrager en zijn omgeving en de macro­wereld ver weg. Op individueel niveau is de persoonlijk medisch assistent een belangrijke schakel en op gemeen­ schapsniveau de maatschappelijke zorgonderneming.

Maatschappelijke zorgondernemingen en coöperaties leveren de gevraagde diensten op maat, waarbij preventie loont omdat gezondheid zelf econo­ mische en maatschappelijke waarde schept. Nieuwe beroepen zijn opge­ komen, zoals de stressbehande­laar, de mental coach en de persoonlijk gezond­­heidsadviseur. Eén op de vijf arbeid­zame mensen werkt in de zorg.

Zorg­profes­sionals krijgen de ruimte om te werken vanuit hun passie en gedreven­heid.

De zorg­onderneming in 2050 werkt niet meer vanuit de standaardpatiënt, maar heeft de zorgvrager als totaal mens in beeld. Die mens is vrager, belanghebbende én actieve partner.

De zorg richt zich in 2050 niet alleen op de mens zelf, zijn binnenwereld, maar ook op de buitenwereld van mensen. De menselijke maat en be­ leving krijgen weer een centrale plek, zodat mensen zich gezond en veilig voelen in een levensloop­bestendige woonomgeving. Wonin­gen, kantoren, fabrieken en buiten­ruimten die schoon, veilig, stressarm en groen zijn maken dat mensen beter in hun vel zitten. We zijn gegaan van ziek­maken­ de naar gezondmakende gebouwen.

Uit: Rotmans, J, In het oog van de Orkaan, Aenaes, 2012.

We r k i n u i t v o e r i n g

09:15 | Mijnheer Verweij

“Ik wil achterhalen wat mensen ècht nodig hebben” DE PERSOONLIJKE VERZORGING (PV) IS ÉÉN VAN DE FUNCTIES WAAR GEMEENTEN VERANTWOORDELIJK VOOR WORDEN. WAARUIT BESTAAT PV EN WIE MAKEN ER GEBRUIK VAN? OP ZOEK NAAR ANTWOORDEN, LIEPEN WE SAMEN MET DE GEMEENTELIJKE PROJECTLEIDER, HIDDO BORN, EN WET­ HOUDER TJEBBE VUGTS EEN OCHTENDDIENST MEE MET WILLEKE IPSKAMP, VERZORGENDE C BIJ DE STICHTING THUISZORG MIDDEN GELDERLAND (STMG).

gemeente Rheden ( 17

Ve r v o l g We r k i n u i t v o e r i n g >

Willeke neemt alle facetten van de verzorging voor rekening, reikt medicijnen aan en verzorgt kleine wondjes. Daarnaast heeft ze een

06:51

signaalfunctie. De lijnen met partners zijn kort en als het nodig is legt ze contact met andere professionals.

Samen met de project­leider Persoonlijke

verzorging van de gemeente, Hiddo Born, en wethouder Tjebbe Vugts volgen we Willeke tijdens een ochtenddienst.

Om 06:51 ontmoeten we Willeke voor het hoofd­ kantoor van de STMG. Op haar mobiele telefoon vindt Willeke de route van vandaag. De planner zorgt ervoor dat, waar mogelijk, de afstanden tussen de cliënten zo kort mogelijk zijn en cliënten zo veel als mogelijk dezelfde verzorgenden zien.

Terwijl mevrouw Brink wordt gedoucht, vertelt projectleider Hiddo Born dat de cliënten de zorg zo 'normaal' lijken te vinden. Hiddo is onder de indruk van de manier waarop Willeke werkt. Hij ziet dat haar inzet mensen echt helpt om zelfstandig te kunnen wonen. Hiddo is blij met zijn werk als projectleider in een, qua schaal, over­ zichtelijke gemeente. Daar kan hij met een beperkt aantal partners echt een verschil maken voor de mensen.

09:15

We kloppen aan bij mijnheer Verweij. Willeke helpt hem met het innemen van medicijnen en met douchen. Hij mag zijn medicijnen niet zelf beheren. Willeke en haar collega’s vinden de sleutel van het medicijnkluisje in een sleutelkastje in de centrale hal van het complex. Mijnheer Verweij woonde altijd thuis bij zijn moeder. Na haar overlijden, is structuur voor hem extra belangrijk geworden. Willeke stimu­ leert hem op tijd op te staan en te ont­ bijten. Ook Pro Persona begeleidt mijn­ Mevrouw Brink woont aan de overkant. Willeke heer. Bijzonderheden wisselen de helpt haar douchen en aankleden. Ze stimuleert pro­fes­sionals uit in het boek. Als iets niet mevrouw om zelf ontbijt te maken. Mevrouw duidelijk is, bellen ze elkaar. Terwijl Willeke Vermeer is er ook. Ze was altijd de hulp in huis. Nu mijnheer doucht, vertelt wethouder maakt ze schoon, doet de was en is vooral ook Tjebbe Vugts dat hij het als zijn missie een vriendin. Mevrouw Brink gaat niet meer naar beschouwt om al het mogelijke voor zijn het grote huis van Rhederhof, dat is te ver lopen. inwoners te doen. De kaders die de lande­ Toch heeft ze voldoende contacten. Soms gaat ze lijke overheid stelt, begrenzen daarbij zijn een dag met mevrouw Vermeer mee naar huis. speelruimte. Dat maakt het een uitdaging, omdat het wat van de creativiteit van alle betrokken partijen vraagt.

Willeke neemt ons mee naar me­ vrouw Kraaieveld. De voordeur­ sleutel zit in een sleutelkastje.

Mevrouw heeft een by-pass operatie gehad, waardoor ze tijdelijk veel hulp nodig had. Inmiddels komt Willeke alleen nog maar om één elastische kous aan te trekken.

Om 10:27 nemen we afscheid van Willeke. Ze gaat nog één cliënt wassen, voordat ze even pauze neemt.

pauze

07:02

Om 07:02 klokt Willeke in bij mevrouw Nijenhuis. Ze heeft 45 minuten om mevrouw klaar te maken voor de dag. Daarbij is de mentale verzorging zeker zo be­ langrijk als het douchen, aan­ trekken van elastische kousen, monitoren van de gezondheid en ontbijten. Na een gecompliceerde beenbreuk, was mevrouw Nijen­ huis voorbestemd om naar een verzorgingstehuis te gaan. Door haar eigen doorzettings­vermogen en de steun van de Thuiszorg, kan ze toch zelfstandig wonen. Tijdens de koffie vertelt Willeke dat ze zoveel mogelijk stimuleert dat mensen zelf dingen doen.

Me­vrouw Nijenhuis moet hierin af en toe wat afgeremd worden. Bij elke cliënt ligt een boek, waarin mantelzorgers, maar ook andere professionals, kunnen zien wat Willeke en haar collega's doen en hoe het met de cliënt is. Ook kunnen ze er zelf bijzonderheden in noteren.

08:36

09:44 We vertrekken naar mevrouw Aalders.

Ze kwam in de jaren zestig in Rheden terecht, verloor haar man, bleef nog een tijdje thuis wonen en verhuisde uiteinde­ lijk naar een woning van Attent, tegen­ over haar zoon. Ze heeft er alles wat ze maar wenst. Naast de thuiszorg en haar zoon, helpen ook de pedicure, de fysio­ therapeut, de slager, die haar maaltijden brengt en de apotheker, die de medi­ cijnen thuis aflevert, haar bij het zelfstandig kunnen wonen.

Na het bliksembezoek zijn we bij mijnheer van Weij, die recentelijk zijn partner verloor. Willeke helpt hem zijn elastische kousen aan­doen en zijn gehoorapparaat in­doen, maar let vooral op zijn ge­ moedstoestand. Als Willeke denkt dat mijnheer wil praten, biedt ze een luisterend oor. Soms praat hij liever gewoon even over koetjes en kalfjes.

18 ) Decentralisatie AWBZ

start

10:03

07:48

Specialistische zorg gaat voorbij de gemeentegrenzen

OP REIS NAAR ZORG

IN 2015 ZIJN GEMEENTEN VERANTWOORDELIJK VOOR DAG­BESTEDING VAN MENSEN MET EEN BEPERKING. MOMEN­ TEEL ZIJN ER DIVERSE DAGBESTEDINGS­MOGE­LIJKHEDEN WAAR MENSEN VAN­UIT ALLERLEI GEMEENTEN, AL DAN NIET MET EEN VERVOERS­INDICATIE, NAAR TOE KUNNEN REIZEN. WAT GE­BEURT ER MET DEZE REGIONALE VOOR­ ZIENING­EN, ALS GEMEENTEN DE ZORG VOOR HUN BURGERS DICHTBIJ HUIS, IN DE WIJK, GAAN ORGANI­SEREN? BLIJFT ALLES BIJ HET OUDE EN REGELEN GEMEENTEN ONDERLING DE FINANCIËN OF MAKEN ZE ANDERE KEUZES?

I

nnoforte is zo’n aanbieder van specialistische dagbesteding, in dit geval voor mensen met een visuele beperking. “Als je het hebt over blinden en slechtzienden dan weet eigenlijk iedereen over wie je het hebt.” Aan het woord is Wilma van Eijk, manager dagactiviteiten, dagbehandeling en vrijwilligers.

Innovisus is de dagsociëteit voor blinden en slechtzienden.

Slechts een kwart van de circa 40 cliënten komt uit de gemeen­ te zelf. De overige cliënten komen uit het knooppunt ArnhemNijmegen, Doesburg en zelfs Terborg in de Achterhoek.

Volgens Wilma van Eijk logisch. “Er zijn nu eenmaal niet al teveel specialistische voorzieningen voor deze doelgroep. In Oosterbeek zit nog Het Schild, maar heel veel meer is er niet.

Dan kom je al in Ermelo uit.”

100 jaar Bij de dagsociëteit van Innovisus komen vooral mensen die wat ouder zijn. “We hebben hier mensen in de leeftijd van 45 tot en met 100 jaar. Mensen kunnen, bijna zonder uitzonde­ ring door ouderdom of ziekten, niet meer of slecht zien. Dat heeft niet alleen een fysieke, maar ook een mentale impact.

Iemand kan ineens heel veel niet meer zelf. Dat maakt dat onze dagsociëteit ook het karakter van lotgenotencontact

heeft. Hier voorkomen we echt dat mensen snel moeten worden opgenomen. Mensen zijn hier blij, gelukkig en tevreden, hebben contact en behouden hun zelfstandigheid.

Zo kunnen ze ook thuis langer en beter voor zichzelf zorgen.”

De ruimte bij Innovisus is speciaal aan de doelgroep aange­ past. “Er zijn in de ruimte looplijnen van zeil, terwijl de overige vloerruimte tapijt is. Zo kunnen mensen voelen waar ze lopen.

De verlichting is aangepast en ook de activiteiten­materialen zijn speciaal voor onze doelgroep gemaakt.”

Overstappen Wilma van Eijk is benieuwd wat de toekomst Innovisus brengt. “Zoals je weet is de vervoersvergoeding drastisch inge­ perkt. Voor sommige mensen, die van ver moeten komen, is het bijna een reden om niet meer te komen. Cliënten uit Nijmegen kunnen alleen de vervoerskosten al in de honderden euro’s per maand bedragen, zeker als ze meerdere keren per week komen. Een dame gaat nu vanuit Bemmel zelfs met het openbaar vervoer. Dat betekent dat ze drie keer moet over­ stappen voor ze hier is en in de praktijk de gehele dag op pad is om bij ons aan de dagbesteding mee te kunnen doen.”

Onderaannemers En dan komt de decentralisatieopdracht er ook nog aan.

Wilma van Eijk hoopt dat de gemeente met andere gemeenten om tafel gaat om dit specifieke aanbod overeind te houden.

“Ze trekken al veel met elkaar op, dus waarom zouden ze dit er niet in meenemen? Wij hebben samen met andere zorgaan­ bieders hoofd- en onderaannemersrelaties georganiseerd. Dat zouden gemeenten ook kunnen doen. Arnhem heeft dan ons foldertje en kan in een keukentafelgesprek een cliënt op ons aanbod wijzen. Arnhem handelt alles met de cliënt af, dichtbij en direct, en krijgt de rekening van de gemeente Rheden. En dat hoeft allemaal niet zo ingewikkeld te zijn, met collega-

gemeente Rheden ( 19

Ve r v o l g O p r e i s n a a r z o r g >

organisaties werkt dit nu ook prima.” Als de gemeenten geen afspraken maken, heeft dat consequenties. “De mensen uit de omgeving vinden dan nergens een plaats, want er is weinig dagbesteding voor visueel beperkten. Die komen dan te zwem­men. Driekwart van onze cliënten woont buiten de gemeente Rheden. Als die niet meer kunnen komen, kunnen wij minder dagen aanbieden. En we zitten hier met veel mede­ werkers met specifieke expertise, die zou dan ook verloren gaan. Dus het mag duidelijk zijn dat we hopen dat de gemeen­ te deze voorziening in stand gaat houden.”

Op reis Het is vrijdagochtend 10 mei. Om 08:51 sta ik voor de deur bij Chris Boes. Hij woont in Arnhem Zuid, vlakbij de Rijnhal, aan de Pleijrooute. Vandaag reis ik met hem mee naar Innovisus om letterlijk het grensoverschrijdende karakter van zorg mee te maken. Ik mag als begeleider van Chris meerijden. We moeten nog even op de taxi wachten. Chris heeft een zorgpas, wat betekent dat de taxi maximaal 10 minuten te vroeg of te laat mag zijn. Dat betekent dat we ergens tussen 09:10 en 09:30 worden opgepikt. Chris werd in 2007 blind aan zijn rechteroog. Tijdens een autorit, die hij wonder boven wonder tot een goed einde bracht, verloor hij het zicht in zijn linker­ oog. Hij haalt het moment zo voor de geest. “We reden op de A50 vanaf Apeldoorn. Ik zei tegen mijn vrouw Roely dat ik niets meer kon zien door de lichten van alle tegenliggers op de andere weghelft. Mijn vrouw vertelde me dat daar bijna nie­ mand reed, maar ik was eigenwijs. Toen ik een afslag te vroeg de A50 afging, vroeg Roely of ik even stil wilde gaan staan.

Toch ben ik naar huis gereden. Volgens mijn vrouw ben ik nog een paar keer door rood gereden.”

Thuis gekomen bleek het mis. De huisarts bevestigde het bange vermoeden: Chris was blind. Hij mist tot op de dag van vandaag

vooral het sportvissen. “Dat was mijn lust en mijn leven. Daar­ naast kan ik geen televisie meer kijken en doe ik niets meer met de computer. Zonder beeld heeft dat geen betekenis meer voor me. Wel kan ik nog prima wandelen in en om het huis. Ik woon hier al 35 jaar en als in huis alles blijft staan zoals het staat, lukt dat wel.” Om 09:08 gaat Chris zijn telefoon: de taxi is er exact om 09:20. Om 09:16 beginnen we aan de tocht naar beneden.

Chris zoekt met zijn stok herken­ningslijnen. Van zijn voordeur naar het trappenhuis is het exact 60 stappen. In de lift weet hij op de tast, vanaf een schroefje op het plaatwerk, de knop ‘begane grond’ te vinden. In de taxi zit mevrouw Peters al te wachten. Ze gaat, net als Chris, drie dagen per week naar de dagbesteding van Inno­visus. Na een minuut of tien verruilen we de gemeente Arn­hem voor buurgemeente Rheden. Chris vertelt dat hij het ook bij de reguliere dagbesteding van het ouderen­ werk in Arnhem naar zijn zin had. Wel vindt hij het prettig dat ze bij Innovisus iedere ochtend de krant voorlezen. Het meest waardeert hij het contact met lotgenoten, mensen die ook het zicht zijn verloren en met soortgelijke problemen en emoties kampen als hijzelf. Daarom zou hij het ook niet graag missen.

Het is 09:31 als we arriveren. De taxichauffeur begeleidt mevrouw Peters en Chris naar binnen. Voordat we afscheid nemen, wenst Chris me succes. En zegt hij lachend: ”Mijn vrouw dacht nooit dat je mee zou gaan. Ambtenaren werken toch niet op vrijdag?” Voordat ik Chris de situatie kan uitleggen, heeft mevrouw Peters hem bij de arm genomen. Samen schuifelen ze op weg naar een eerste kop koffie.

RHEE-ES PROATE

Bijna 18% van de vervoersstromen van mensen met een indicatie Be­gelei­ ding groep gaat vanuit Rheden naar de gemeente Arnhem. Anders­om telt bijvoorbeeld De Munnikenhof mensen vanuit zes gemeenten, ter­wijl de NAH dagbesteding van Siza mensen uit elf gemeenten ontvangt.

ring komt er, is er, vindt plaats. Je kunt er krakend aan ten onder gaan, tegen de stroom in blijven zwemmen of op de golven van het tij meeliften naar een nieuw uitzicht.

column

D

e decentralisatie AWBZ, wat moeten we daar nou eens mee? Feitelijk is alles natuur­lijk steeds in een overgang van het één naar het ander, elke minuut en elke seconde. Als er nooit iets zou ver­anderen, kwamen we niet verder. Aan de andere kant zien we sommige veran­ de­ringen liever alweer gaan nog voor­dat ze gekomen zijn. Ver­lies, pijn en tegen­ slagen zijn nou niet bepaald zaken waar je op zit te wachten, als mens. Vooral niet als het onomkeer­bare pro­cessen zijn. En dat is verande­ring; altijd perma­ nent en nooit meer terug te draaien.

De mate waarin we een verandering al dan niet accepteren en de wijze waarop we deze verwelkomen of juist proberen te vermijden, verschilt per mens. Dit geldt ook voor de manier waarop we ons erop voorbereiden en de impact ervan ervaren, beleven of ondergaan. Het proces van verandering zit vol emoties, tegenstrijdig­heden, onzekerheden, spanningen, opwinding en confron­ taties. Er is niet zoiets als een ‘Algemeen Handboek der Verandering’ waarin precies staat wat je wanneer moet doen

20 ) Decentralisatie AWBZ

Ik kom over, wij zullen overkomen… op welk moment en waarom. Dat heeft natuurlijk te maken met de persoonlijke perceptie van de mens; wat voor de één een welkome afleiding van de dagelijkse sleur is of gezien wordt als een kans, kan voor de ander een ware beproeving zijn. De onzekerheid kan als ergerlijk doelloos of angstaan­jagend vaag ervaren worden. Maar hoe het ook zij; veran­de­

En nu, beleidsambtenaar, Wmo-consu­ lent, zorgmedewerker, mag jij een nieuwe invulling aan je baan geven, kaders en struc­turen heruitvinden of op andere wijzen toepassen. De grenzen van je functie opzoeken, je eigen ruimte, rol en positie daarbinnen op­nieuw definiëren. Dat kan heel verhel­de­rend en verschonend werken. Waar­om doe ik dit werk ook weer?

Laat die decentralisatie jouw spring­ plank zijn naar een volgende stap in je persoon­lijke en professionele ontwikke­ ling. Stel jezelf de vraag; welk verschil wil en kan ik maken binnen de kaders die er zijn? En wees vooral niet bang; het is ook jouw eigen proces en daarin is geen goed of fout. Zorg ervoor dat jij degene bent die de decentralisatie over­ komt en niet de decentralisatie jou. Dan kom je écht over. Het kan. Ik wens u allen een heel oprechte, overkomelijke decentralisatie.

Klaske Rehorst, veranderkundige

"Doen waar we goed in zijn"

BRUGGEN BOUWEN TUSSEN BURGERS EN DAGBESTEDING Jeroen Buwalda: Sporten bij Jagyba in Velp Bij Jagyba is er goede begeleiding en ik kan in beweging zijn. En dat vind ik leuk, ik fiets ook veel.

De dagbesteding is belangrijk voor me, want zo blijf ik fit, ben ik actiever en kan ik mijn tijd op een nuttige manier besteden.

JAGYBA RELAY

RIBW

Melanie Oldenhave: Relay Ik kan bij Relay diploma’s halen zonder dat ik een hele opleiding hoef te doen. Ik hou van leren en dat kan er. Er is een gezellige sfeer ik vind het daar relaxt. Ik doe er grafische vormgeving in opdracht van mijn vrijwilligerswerk. Vooral het leren vind ik echt heel leuk! De progamma’s waar ik mee leer werken gebruik ik ook thuis. Het is belangrijk dat ik nuttige tijdsbesteding heb overdag en ik deelcertificaten voor losse vakken kan halen.

D

e gemeente, vrijwilligers­organi­ saties en zorgaanbieders gaan de zorg voor Rhedense burgers anders organiseren. Samen gaan ze invulling geven aan ‘meer voor minder’.

Dat betekent dat partijen in het veld, nog meer dan nu het geval is, gaan vertrou­ wen op elkaars expertise en doen waar ze zelf goed in zijn. Dat laatste past hele­ maal in het straatje van de RIBW Arnhem & Veluwe Vallei (AVV). Anne-Marie Kranen­donk is er regiohoofd voor de regio Rheden. “Onze organisatie heeft altijd als credo gehad dat je moet doen waar je goed in bent.”

De RIBW Arnhem & Veluwe Vallei (AVV) begeleidt mensen met langdurige psy­ chische problematiek bij het wonen, werken en leven. De aanpak is gericht op het versterken van de zelfredzaam­heid en eigen regie van cliënten en het stimuleren van participatie. Zo horen burgers met een beperking er weer bij. De organisatie helpt hen dan ook bij het vinden van passende activiteiten. Anne-Marie kent steeds meer goede aan­bieders van dag­ besteding in de gemeen­te Rheden. “Toen ik hier net kwam werken, zeven jaar geleden, was er alleen de zorgboer­derij De Munniken­hof in Rheden. Sinds­dien zijn daar onder andere Domein Hof te Dieren, 2Switch, de Orangerie, de kin­

der­boer­derij in Rheden, Relay, De Wam­ beek, Jagyba en Lomar sportscholen en Groen Actief in Velp bijgekomen. Groen Actief stopt er helaas binnenkort mee.”

“We vormen een brug tussen allerlei krachten die er zijn. Kracht bij organi­ saties om mooie dagbestedings- en leer­ werkplekken aan te bieden, kracht bij cliënten om deze in te vullen, in toe­ nemende mate ook kracht binnen wijken en groepen burgers. We helpen cliënten om activiteiten te vinden die passen bij hun wensen en mogelijk­heden. Daarbij maken we gebruik van onze digitale kaartenbak, een instru­ment met meer dan 250 activiteiten op het gebied van arbeid, educatie en recreatie, zowel bij de RIBW AVV als bij aanbieders waarmee we samenwerken.”

De RIBW Arnhem & Veluwe Vallei denkt, ondanks bezuinigingen die er aan komen, vooral in mogelijkheden en zoekt in het veld naar creatieve allian­ties.

“We focussen ons op het aangaan van creatieve nieuwe samenwerkingen. Met Siza denken we actief over de moge­lijk­ heden na. Kunnen we bijvoorbeeld een laagdrempelige inloop in een wijk com­ bineren met een aanbod aan service­ diensten vanuit onze cliënten? En zo komen tot een wijkgericht aanbod, dat

zichzelf kan bedruipen. Dat vraagt extra creativiteit.” Volgens Anne-Marie Kranendonk is de decentralisatie een opdracht die ver­schillende partijen samen oppakken. “Allerlei organisaties en de gemeente zijn het echt samen, met elkaar, aan het ont­wikkelen. Ik merk dat op veel plek­ken nagedacht wordt over mogelijk­heden. Iedereen in het veld deelt ideeën met elkaar, bijna niemand houdt die bij zich­zelf. Wij zijn nu in gesprek met de gemeen­te over de manieren waar­ op we herstel in de wijk kunnen bevor­ deren. Daar komt nu een pilot voor met als centrale vraag: hoe kun je de wijk zo in­richten, dat een cliënt zich er kan her­ stellen? Uitgangspunt is gebruik­maken van de krachten in de wijk en pas als het echt nodig is, springen beroeps­krachten bij. Ik denk ook dat dit één van de rede­ nen is waarom onze brugfunctie zo goed past binnen het Wmo-denken: we ver­ binden de krachten in mensen, organi­ saties en wijken en blijven doen waar we goed in zijn.”

RHEE-ES PRAOTE

In de gemeente Rheden krijgen vooral vol­was­ senen (380 in totaal) AWBZ-zorg voor een psychia­trische of verstandelijke beperking.

Mensen met deze beperkingen maken vaker gebruik van Begeleiding individueel.

gemeente Rheden ( 21

De WMO-beleidsmedewerkers

column ZET HET BLAUW VAN DE ZEE TEGEN HET BLAUW VAN DE HEMEL VEEG ER HET WIT VAN EEN ZEIL IN EN DE WIND STEEKT OP

D

it gedicht van Willem Hussem, dichter en schil­der, symboliseert onze geza­men­lijke op­ dracht: Hoe zorgen we dat de wind op­ steekt? Hoe zor­gen we ervoor dat mensen met een handicap ‘gewoon’ burger zijn en net als ieder ander naar ver­mogen hun bijdrage leveren? Dan komen de kansen en het plezier vanzelf.

WEGWIJS IN DE WMO V.l.n.r. Ellen Pouw, Natascha Nijenhuis, Hiddo Born, Erny Reuling, Jo-Ella Verbeek, Marjolein Huijskes (zittend),

Een mens is geluk­ kiger als hij iets voor de ander kan bete­ ken­en. Voor ons als zorg­aanbieder is dit een totale meta­mor­ fose: ‘zorgen voor’ krijgt een heel andere inhoud. ‘Wat wil je en wat kan je’ zijn de vragen die een leven lang terug komen. Hoe zorgen we dat mensen met een handicap in hun kracht komen en blijven, eigen regie hebben en hun verant­woorde­lijkheid nemen?

Daarbij zal vaak een vorm van onder­steu­ning nood­zakelijk blijven. Alleen minder; zo mogelijk tijde­lijk en altijd aanvullend.

Eigenlijk heeft het niets met de Wmo te maken. Ieder mens kan van betekenis zijn; ongeacht de handicap. Zorg en onder­steuning kan je niet langer los zien van werk en parti­ cipatie. De Wmo helpt hierbij wel: zelfredzaamheid wordt de leidraad; bestaande schotten verdwijnen en de bezui­ni­ gingen, hoe ver­velend ook, dwingen ons om over de gren­ zen van de eigen organisatie heen te stappen. Geen enkele organisatie is over twee jaar nog hetzelfde. Er ontstaan andere vormen van samen­werking en er­varings­deskundigen krijgen een belang­rijke rol.

Iedere organisatie moet op zoek naar wat haar onder­scheidt.

Wij vinden dat vanaf het allereerste contact gekeken moet worden naar de mogelijkheden van werk en participatie.

Kennis van de handicap is daarbij onont­beerlijk. Op die ma­ nier denken wij maximaal resul­taat tegen minimale kosten te behalen. Vanuit deze visie zoeken wij de samen­werking met de wijk, ondernemers, welzijn, werkvoorziening en de collega’s.

Voor al het bovenstaande is lef nodig en ‘elkaar iets gun­nen’, iets wat je onder­nemers in deze tijden van crisis steeds vaker hoort zeggen. Lef van de profes­sional, die de opdracht krijgt zichzelf overbodig te maken; lef van de organi­satie, die zich­ zelf ter discussie stelt; lef van de gemeente om de aanbieders die verantwoordelijkheid te geven en niet in de laatste plaats lef van ‘de cliënt’, die zijn of haar eigen verantwoordelijkheid durft te nemen. Ik zie steeds Laurens voor ogen, die voor een zaal met politici vol vertrouwen over zijn werk vertelt, terwijl hij twee jaar geleden de hele dag op de bank zat en dag- en nachtritme had verwisseld. Hij heeft ons ‘wit van een zeil’ niet meer nodig.

Rob Wieten, directeur Siza

contactinformatie Ellen Pouw, beleidsmedewerker collectieve diensten e.pouw@rheden.nl Margriet Loeven (niet op de foto), projectleider Het Gesprek m.loeven@rheden.nl Natascha Nijenhuis, beleidsmedewerker Jeugd en Gezin n.nijenhuis@rheden .nl Marjolein Huijskes, beleidsmedewerker Ouderen en extramuralisering m.huijskes@rheden.nl Erny Reuling, beleidsmedewerker Informele zorg e.reuling@rheden.nl Hiddo Born, deelprojectleider Persoonlijke verzorging h.born@rheden.nl Jo-Ella Verbeek, deelprojectleider Begeleiding en Kortdurend verblijf j.verbeek@rheden.nl

22 ) Decentralisatie AWBZ

Liever kansen zien dan bedreigingen

"DIT IS EEN MOOIE TIJD!"

HELEEN VAN RAVENZWAAIJ IS TEAMLEIDER INWONERSZAKEN VAN TEAM SOCIAAL BIJ DE GEMEENTE RHEDEN. VANUIT DIE FUNCTIE STUURT ZE HET TEAM WMO-CONSULENTEN VAN DE GEMEENTE AAN

I

n haar werkkamer hangt een grote ‘Ja-maar’ poster, die tientallen redenen laat zien waarom je ergens huiverig voor moet zijn en dingen niet moet doen. Heleen is meer het ‘jaen’-type. Ze ziet in iedere situatie liever de kansen dan de be­ dreigingen. De decentralisatieopdracht vormt hierop geen uitzondering.

Oplossing

De Wmo-consulenten werken met vrijwillige ouderen­ adviseurs, vrijwilligers van het Meldpunt vrijwillige thuiszorg (MVT) en medewerkers van MEE samen in een pilotproject.

Daarin staat de burger met een zorgvraag centraal. Die vertelt zijn of haar verhaal aan willekeurig welke pilotmedewerker, waarna de ouderenadviseurs, vrijwilligers van het MVT, Wmoconsulenten en MEE-medewerkers samen voor een oplossing zorgen. Heleen benadrukt dat een oplossing iets anders is dan een zorgaanbod. “Dat is een echte omslag in denken en wer­ ken. Voorheen belde iemand met het verzoek om een pasje voor de Regiotaxi te krijgen. Dan ging er bij ons een knop aan en ging het van ‘voldoet u aan regel 1, 2 en 3? Dan is het geregeld’. Nu gaan we andere vragen stellen. Waarom stelt u deze vraag vandaag? Wat is er gisteren veranderd dat u nu met deze vraag komt? Welke andere mogelijkheden zijn er nog? En zo ga je dus echt met iemand in gesprek. Over wat hij of zij zelf al had bedacht, over wat er nog meer te bedenken valt en over welke ondersteuning wij dan uiteindelijk kunnen bieden. En dan kan nog steeds de uitkomst zijn dat de burger uiteindelijk het pasje van de Regiotaxi krijgt.”

De pilot moet ook voorkomen dat burgers iedere professional weer opnieuw hun verhaal moeten vertellen. Voor de burger moet het niet uitmaken met wie hij praat, het resultaat zou hetzelfde moeten zijn. “Iemand vroeg bij ons huishoudelijke

hulp aan. In het gesprek hierover bleek eigenlijk dat het pro­ bleem was dat deze persoon geen vrienden of bekenden in de buurt had. Het was haar wens om de deur uit te kunnen. Dus wij stellen haar in contact met een ouderenadviseur, die mevrouw opnieuw haar verhaal laat doen en tot de conclusie komt dat ‘mevrouw natuurlijk recht heeft op huishoudelijke hulp’. Daar hebben we elkaar dan gemist. Door de pilot willen we die situaties voorkomen. Sleutelwoord is vertrouwen. We moeten elkaar gaan inschakelen als de eigen expertise tekort schiet, of er twijfels zijn, en vertrouwen op elkaars expertise.”

Leuker werken

Heleen denkt dat het werk er voor haar consulenten alleen maar leuker op wordt. “Het is altijd leuk om een burger te bezoeken en Sinterklaas te spelen. Dan bied je ‘dit-en-dit-endit’ aan en is de burger tevreden. Nu ga je naar binnen met de insteek dat je de burger misschien wel niets gaat geven, maar

"Ik ben er heilig van overtuigd dat we burgers passende oplossingen kunnen blijven bieden.” werk je er samen aan dat de burger toch tevreden is als je weer weg­gaat. Omdat je samen oplossingen hebt gezocht en gevonden. En om daar te komen mag je als consulent al je professionele en persoonlijke creativiteit inzetten! De burger moeten we ervan overtuigen dat hij geen recht meer heeft op voorzien­ingen, maar wel op onze aandacht! Als we hier samen met andere organisaties en de burgers onze schouders onder­ zetten, ben ik er heilig van overtuigd dat we burgers passende oplossingen kunnen blijven bieden.”

gemeente Rheden ( 23

het laatste woord

TEVREDEN

N

a ruim 60 jaar ervaren we aan den lijve de grenzen aan de groei van onze welvaarts- en verzorgings­staat. In een periode van nog géén 5 jaar moeten we weer leren om onze eigen boontjes te doppen. Ontdekken wie als onze man­ tel­zorgers beschikbaar zijn, uitzoeken welke vrijwilligers zich geroepen voelen en in staat zijn ons te helpen en na­ vragen op welke profes­sionals we voor welke problemen, in welke mate en tegen welke kosten nog een beroep mogen doen. Boekhoud­kundig is dat al geen geringe opgave. De bijbeho­ren­de cul­tuuromslag, nodig voor een gezond sociaal proces, is zo mogelijk nog moei­ lijker en vraagt zeker zoveel aandacht en inzet van bestuurders, hulpverleners én hulpvragers.

TEVREDENHEID over de decentra­ lisaties kan er daarom over een jaar of 6 á 7 pas bestaan als... ...Grote groepen burgers er in geslaagd

zijn om van de nood een deugd te maken... ...Politiek ingegeven verge­zichten realiseerbaar zijn gebleken... ...We over een sociale kaart beschikken die het iedereen in de praktijk mogelijk maakt zelf de meest passende oplos­sing te vinden voor zijn/haar probleem of problemen...

In een periode van nog geen 5 jaar moeten we leren om onze eigen boontjes te doppen ...Mantelzorgers en vrijwilligers hebben geleerd hun grenzen te kennen en op tijd professionele hulp inschakelen... ...Professionals de inzet van mantel­ zorgers en vrijwilligers op hun waarde weten te schatten en het ondersteunen van hen tot een belangrijk onderdeel van hun taak rekenen...

...Samenwerken in netwerken rond de cliënt een tweede natuur is geworden en de uitwassen van bureaucratie en marktwerking effectief bestreden zijn... ...De financiële kaders op een wijze manier zijn ingevuld... ...(financiële) Regelingen respectvol zijn/worden uitgevoerd, getoetst zijn op fraudegevoeligheid en de privacy afdoende waarborgen... ...Er ruimte blijft voor burgerinitiatieven die ondersteunend zijn aan de geest van de Wmo...

De Wmo-raad zal tevreden zijn als hij een actieve bijdrage heeft kunnen lever­en aan het tot stand komen van een breed gedragen gevoel van TEVREDENHEID.

Namens de WMO-raad in de gemeenten Rheden en Rozendaal Peter Manders, Voorzitter vanaf 1 juni 2013