Bronchoskopia Karolina Sęk-Szczepanowska, Adam Antczak
Wstęp Słowo „bronchoskopia” powstało ze złożenia dwóch słów greckich: „bronkhos” oznaczającego tchawicę, oskrzele oraz „skopejn” – patrzeć, zaglądać. Oto jest pytanie: jak zajrzeć do oskrzeli? Za ojca współczesnej bronchologii uznaje się Shigeto Ikedę, który w 1966 r. zrewolucjonizował wziernikowanie oskrzeli, prezentując prototyp bronchofiberoskopu, który w wersji komercyjnej przedstawili dwa lata później Machita i Olympus. W 1987 r. firma Pentax wprowadziła na rynek pierwszy wideobronchoskop.
Rodzaje bronchoskopów Bronchoskop klasyczny
Bronchoskop klasyczny (ryc. 1) jest niezwykle przydatny w zabiegach takich jak protezowanie dróg oddechowych, laseroterapia, interwencja w masywnych krwawieniach z dróg oddechowych czy usuwanie ciał obcych. Niewątpliwą zaletą tego instrumentu jest szerokie światło pozwalające na swobodną manipulację narzędziami, większa objętość pobieranego materiału biopsyjnego, mniejsze ryzyko przejściowej desaturacji hemoglobiny u pacjenta, możliwość odsysania dużych skrzepów czy ewakuacji gazów powstających podczas koagulacji. Istnieje też możliwość uciśnięcia miejsca krwawienia samą rurą bronchoskopu czy też użycia go w celu rozszerzenia oskrzeli. Sztywny tracheoskop ma długość ok. 27 cm, bronchoskop zwykle <32 cm. Średnica to najczęściej 7,5 lub 8,5 mm (4-6 mm dla dzieci). Przyrząd zaopatrzony jest w światło halogenowe oraz teleskopy pozwalające na obserwację pod różnymi kątami.
choskop sztywny można też założyć asekuracyjnie, by dopiero przez jego światło przeprowadzić bronchofiberoskop. Warunkiem powodzenia bronchoskopii klasycznej jest doświadczenie zespołu, co w obecnych czasach wydaje się coraz trudniejsze; szkolenie z bronchoskopii klasycznej zaleca się dopiero po uzyskaniu biegłości w bronchofiberoskopii i intubacji dotchawiczej. ●●Powikłania zabiegu
W bronchoskopii sztywnej należy liczyć się z możliwością groźnych powikłań: uszkodzeniem zębów, gardła, krtani, perforacją dróg oddechowych (z odmą i zapaleniem śródpiersia), poważnymi jatrogennymi krwotokami, obrzękiem krtani i skurczem oskrzeli. W związku ze specyfiką sztywnego bronchoskopu wśród przeciwwskazań do zabiegu znajdują się m.in.: ▪▪ zaburzenia ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa ▪▪ deformacje twarzoczaszki ▪▪ mikrostomia ▪▪ istotne zwężenia jamy nosowo-gardłowej i krtani. Przeprowadzenie zabiegu bez znieczulenia ogólnego wymaga szczególnych umiejętności. Bronchofiberoskop
Po indukcji znieczulenia ogólnego pacjentowi odchyla się głowę, tak by wprowadzić sztywny bronchoskop przez usta w kierunku krtani. W trakcie przechodzenia przez szparę głośni ze względu na ścięty koniec bronchoskop trzeba obrócić o 90° (aby uniknąć uszkodzenia fałdów głosowych). Do uniesienia nagłośni można użyć laryngoskopu. Jeśli pacjent jest zaintubowany, rurkę intubacyjną wyjmuje się, gdy bronchoskop znajduje się tuż przed głośnią. Bron-
Podczas gdy bronchoskop sztywny z odpowiednim układem optycznym dociera najdalej do oskrzeli segmentarnych, bronchofiberoskop sięga co najmniej do podsegmentarnych, zapewnia też lepszy dostęp do oskrzeli w płatach górnych. Mimo pewnych zastrzeżeń może być stosowany właściwie ze wszystkich takich samych wskazań jak bronchoskopia klasyczna, jest zaś daleko łatwiejszy i bezpieczniejszy w obsłudze. Bronchofiberoskop (ryc. 2, 3) składa się z głowicy z okularem lub łączem do zestawu wideo, przycisku i odprowadzenia funkcji ssania, wejścia do kanału roboczego oraz dźwigni służącej do zginania końcówki dystalnej. Przeciętnie 60-centymetrowy układ złożony jest z podwójnego źródła światła, kanału roboczego i obiektywu (można spotkać się ze specjalnymi elementami, np. głowicą ultrasonograficzną czy endomikroskopem). Końcówka porusza się w jednej płaszczyźnie ‒ większe są możliwości jej zagięcia ku górze niż ku dołowi (zwykle 180-210° ku górze i 90-130° ku dołowi).
Rycina 1. Przykładowe bronchoskopy sztywne, kleszczyki i trzy teleskopy
Rycina 2. Bronchofiberoskop zasilany baterią
●●Metoda badania
76